1. ¿Imata munasqantataj Pablo cartasninpi nerqa?

APÓSTOL Pablo cartasninpi, ¿imata munasqantataj kutin kutita nerqa? Sapa qotuchakuy imayna yuyaytachus rikuchisqanta, Dioswan Cristowan allinpaj qhawanankuta munasqanta. Sutʼincharinapaj, galatasman jinata qhelqarqa: “Señorninchej Jesucristoj qhasilla kʼacha yanapaynenqa qankunawan kachun [imayna yuyaytachus rikuchisqaykichejwan NM]”, nispa (Gál. 6:18). ¿Imatá chaywan niyta munarqa?

2, 3. a) Pablo “imayna yuyaytachus” nispa, ¿imamantataj parlasharqa? b) ¿Imastataj tapurikusunman?

² Pabloqa “imayna yuyaytachus” nispa, imaynachus yuyayninchej kasqanmanta parlasharqa. Chay yuyasqanchejman jinataj, imatapis parlanchej chayri imatapis ruwanchej. Chayrayku uj runaqa kʼacha, munakuyniyoj, qorikoj chayri khuyakuyniyoj kanman. Bibliataj “llampʼu sonqoyoj kʼacha” runamanta, “mana usqhayta phiñarparik[oj]” runamanta allinta parlan (1 Ped. 3:4; Pro. 17:27). Chaywanpis wakin runasqa jaya simis, qolqeta munapayajkuna, mana ima nirinas, yuyasqankuman jinalla ruwajkuna, khuchi kausayniyojkuna, mana kasukojkuna chayri kʼullus kanku.

³ Chayrayku, Pabloqa “Señorqa qanwan kachun [imayna yuyaytachus rikuchisqaykiwan, NM]” nispa, hermanosninta Diospa munayninman jina, cristiano jinataj yuyanankuta nisharqa (2 Tim. 4:22; Colosenses 3:9-12 leey). Kunanpis sapa ujninchej kayta tapurikuna kanman: “¿Imayna yuyayniyojtaj kani? ¿Imaynatataj aswan allin yuyayta rikuchiyman Diosta kusichinaypaj? ¿Astawan yanapaymanchu qotuchakuypi allin yuyay kananpaj?”, nispa. Sutʼincharinapaj, inti tʼika chajra kʼachitu rikukunanpajqa, sapa tʼikita yanapan. ¿Qanrí uj “tʼikita” jinachu qotuchakuy kʼachitu kananpaj yanapanki?  Sapa ujninchej yanapanapaj kallpachakunanchej tiyan. Chayrayku, Diosta kusichinapaj imaynatachus allin yuyayta rikuchinata qhawarina.

4. ¿Imataj kay “pachaj yuyaynin[ri]”?

⁴ Biblia nin: “Noqanchejtaj mana kay pachaj yuyaynintachu japʼerqanchej, manachayqa Diosmanta jamoj Espíritu noqanchejpi kashan”, nispa (1 Cor. 2:12). ¿Imataj kay “pachaj yuyaynin[ri]”? Efesios 2:2 chayllamantataj parlaspa nin: “Chaykunapi qankunaqa ñawpajta kawsaj kankichej, kay pachaj usunman jina kawsaspa. Pata wayrapi kamachej Kuraj Supaypa munayninman jina kawsaj kankichej, mayqen espirituchus kunanqa Diosta mana kasojkunapi trabajashan, chaypata”. Chay “wayraqa” kay pachaj yuyayninwan ninakun, chay yuyaytaj wayra jina tukuynejpi kashan. Chayrayku runasqa jinata ninku: “Noqataqa, ni pi niwanchu imatachus ruwanayta” chayri “ama saruchikuychu”, nispa. Chay jina yuyaykunaqa, Satanaspa pachanmanta “Diosta mana kasojkunapi” rikukun.

5. ¿Imayna yuyaytataj wakin israelitas rikucherqanku?

⁵ Chay jina yuyaykunataj mana kunallanmantachu. Moisespa tiemponpipis, Coreqa Israel llajtapi kurajkunaj contrankupi oqharikorqa, astawanqa Aaronpa contranpi, wawasninpa contrankupiwan, pikunachus sacerdotes jina sirverqanku. Coreqa ichapis pantasqallankuta qhawarqa chayri Moisespa familiaresnin kasqankuraykulla chay llankʼayta japʼisqankuta yuyarqa. Imayna kajtinpis, payqa niña Jehovaj yuyasqanman jinachu yuyarqa, Jehová sutichasqan runaspajtaj sajrata rimarqa. Nerqataj: “Kaykamalla qankunaqa kamachiwasqayku. [...] Imaraykutaj qankuna Tata Diospa wawasninta kamachiyta munankichejri?”, nispa (Núm. 16:3). Datanwan Abiramwanpis kikillantataj yuyaspa, Moisesman jinata quejakorqanku: “Qampajqa pisichu [...] noqaykuta kayman jaqayman munasqaykita pusaykachanaykupajqa?”, nispa. Chantá Moisés paykunata wajyachejtin nerqanku: “Mana risqaykuchu”, nispa (Núm. 16:12-14). Jehovaqa mana allinpajchu chayta qhawarqa, chayrayku tukuy oqharikojkunata wañuracherqa (Núm. 16:28-35).

6. ¿Imayna yuyaytataj ñaupa tiempomanta wakin cristianos rikucherqanku, imaraykutaj chay kanman karqa?

⁶ Ñaupa cristianospa tiemponkupipis, wakenqa qotuchakuypi kamachejkunaj contrankupi rimarqanku, pisipajtaj paykunata qhawarqanku (Jud. 8). Ichapis paykunaqa, qotuchakuypi ruwaykunasninkuwan mana sonqo juntʼasqachu kasharqanku. Chantapis ichá waj cristianostapis sutichasqa kajkunaj contranpi oqharikunankupaj tanqarqanku. Chay sutichasqa kajkunaqa, ima ruwaykunatachus Dios qosqanta sumajta juntʼanankupaj kallpachakusharqanku (3 Juan 9, 10 leey).

7. ¿Imayna yuyaymantataj qotuchakuy ukhupi jarkʼakunanchej tiyan?

⁷ Chay jina yuyayqa qotuchakuy ukhupi mana kananchu tiyan. Chayrayku, ajinata yuyaymanta jarkʼakunanchej tiyan. Ancianosqa, Moisespa, apóstol Juanpa tiemponkupi jinallataj pantaj runas kanku. Pantasqankutaj ichapis noqanchejta llakichiwasunman. Jina kajtenqa ni jaykʼaj kayta ninachu: “Sutʼinchakunan tiyan, mana jinallaqa qhepakunmanchu”, nispa. Ajinataqa kay pachamanta runas yuyanku. Jehová ancianospa juchʼuy pantaykunasninkuta pampachajtin, ¿manachu noqanchejpis kikinta ruwasunman? Wakin cristianosqa jatun juchaspi urmaspa, juzganapaj comisionpi kaj ancianoswan mana yanapachikuyta munankuchu. ¿Imaraykú? Ancianospa pantasqallankupi yuyasqankurayku. Ajinata yuyayqa, doctorwan  japʼinakusqanchejraykulla mana jampichikuyta munay jina kanman.

8. ¿Ima versiculostaj qotuchakuypi ancianosta jatunllapajpuni qhawanapaj yanapawanchej?

⁸ Ajinata mana yuyanapajqa Jesús “paña makimpi qanchis chʼaskasta” japʼishasqanta yuyarikuna. Chay chʼaskasqa ajllasqa cristianosmanta ancianoswan, qotuchakuykunamanta tukuy ancianoswan ima ninakun. Jesusqa makisninpi kaj “chʼaskasta” munasqanman jina apaykachayta atin (Apo. 1:16, 20). Chayrayku, qotuchakuymanta Uma jina, imatachus ancianos ruwashasqankuta yachan. Bibliaqa ñawisnin “nina larway jina” kasqanta nin; chayrayku uj ancianota cheqanchanan kajtenqa maychus tiemponpi, maychus kasqanman jinataj chayta ruwanqa (Apo. 1:14). Chaykamataj, espíritu santowan sutichasqa kajkunata jatunllapajpuni qhawana, imaraykuchus Pablo nerqa: “[Qotuchakuypi] kurajkunaykichejta kasuychej, paykunaj kamachiynimpitaj kaychej, imaraykuchus paykunaqa allinniykichejpaj qhawashallasunkichejpuni. Chaymantaqa Diosman cuentata qonanku kanqa. Paykunata kasuychejpuni, ruwanankuta kusiywan ruwanankupaj, mana llakiywanchu, nitaj rimaspachu, imaraykuchus chayqa mana allinchu kanman qankunapaj”, nispa (Heb. 13:17).

9. a) Uj cristiano cheqanchasqa chayri kʼamisqa kaspa, ¿imatataj rikuchinman? b) ¿Imatataj cheqanchawasqanchejmanta yuyana?

⁹ Uj cristianoqa cheqanchasqa kaspa chayri qotuchakuypi ruwanasninta saqechejtinku, imayna yuyayniyojchus kasqanta rikuchinman. Uj qotuchakuypi ancianosqa, uj joven hermanowan maqanaku videojuegosta  pujllayman yachaykukusqanmanta parlarerqanku. Chaywanpis yuyaychasqankuta mana kasukorqachu, niñataj siervo ministerial kayta aterqachu Biblia nisqanman jina manaña chaypaj jinachu kasqanrayku (Sal. 11:5; 1 Tim. 3:8-10). Chaymantataj, chay hermanoqa ancianos chayta ruwasqanku mana allinchu kasqanta wajkunaman niyta qallarerqa; sucursalman ashkha cartasta quejakuspa apacherqa, qotuchakuymanta wajkunatapis kikinta ruwanankupaj tanqarqa. Mana juchayoj rikhuriyta munaspa qotuchakuyta tʼaqanachiy, ¿allinchu kanman? Cheqanchasqa kaspaqa, pantasqanchejta reparakunapaj yanapawasqanchejta yuyana, mana thutuspataj japʼikuna (Lamentaciones 3:28, 29 leey).

10. a) Santiago 3:16-18, ¿imaynatataj mayqen yuyaychus allin kasqanta, mayqentajchus mana allin kasqanta yachachiwanchej? b) ¿Imaynatataj “Diosmanta jamoj” yachayta rikuchiy yanapawanchej?

¹⁰ Santiago 3:16-18 versiculosqa, qotuchakuypi mayqen yuyaychus allin, mayqentajchus mana allin kasqanta yachachiwanchej, chaypi nin: “Maypichá qhawanaku tiyan, churanakupis, chaypeqa tukuy imaymana chʼajwa tiyan, sajra ruwaykunataj. Diosmanta jamoj yachayrí kay jina: Llimphu, allin kawsayta apamoj, kʼacha, khuyakuywan juntʼasqa, sumaj poqoyniyoj, mana wajkunallaman kutisqachu, manataj puraj uyachu. Pikunachus runapura allin kawsayta maskʼajkunaqa chay allin kawsayta tarpunku mujuta jina, cheqan kajtataj poqoyta jina tarinku”, nispa. “Diosmanta jamoj” yachayta rikuchisun chayqa, cristiano jina kʼacha kaykunasta rikuchisqanchejwan qotuchakuy ujchasqa kananpaj yanapasun.

11. a) Allin yuyayniyoj kajtinchej, ¿imatataj mana maskʼasunchu? b) ¿Imatá Davidmanta yachakusunman?

¹¹ Ancianostaqa Jehová qotuchakuyta “michina[nkupaj]” churan, chaytataj ama qonqanachu (Hech. 20:28; 1 Ped. 5:2). Chayrayku, anciano kaspapis manapis Jehová imaynatachus imatapis ruwasqanta jatunpaj qhawana. Allin yuyayniyoj kajtinchejqa mana maskʼasunchu ñaupajpipuni kaytaqa. Rey Saulqa, David cuentanmanta kamachinanta yachaspa “Davidta sajra ñawiwan qhawarqa” (1 Sam. 18:9). Chay jinata yuyasqanraykutaj wañuchiyta ima munarqa. ¿Noqanchejrí imaynataj kanchej? Saúl jina ñaupajpipuni kayta munanamantaqa, aswan allin kanman David jina kananchej. Payqa qhasimanta ñakʼarispapis, Dios pitachus kamachinanpaj churasqanta jatunpajpuni qhawarqa (1 Samuel 26:23 leey).

12. ¿Imaynatá qotuchakuy ujchasqa kananpaj yanapasunman?

¹² Mana tukuychu kikinta yuyasqanchejrayku, qotuchakuypi phiñanakuykuna rikhurinman, ancianos ukhupipis chay kallanmantaj. Bibliaqa imayna yuyaytachus rikuchinanchejmanta kayta nin: “Respetanacuypeka ñaupaj caychej” (Rom. 12:10, Dios Parlapawanchej). “Amataj yuyayniykichejpi yachaysapas kasqaykichejta yuyakuychejchu”, nispa (Rom. 12:16). Chayrayku, yuyasqanchejpuni allin kasqanta ninamantaqa, wajkunaj yuyasqankupis allillantaj kasqanta reparananchej tiyan. Wajkunaj yuyasqankutapis valechispaqa qotuchakuy ujchasqa kananpaj yanapasun (Fili. 4:5).

13. ¿Imatá ruwananchej tiyan imatachus yuyasqanchejta niytawan, pikunaj ruwasqankumantataj yachakusunman?

¹³ Qotuchakuypi imapis mana allinchu kasqanta yuyajtinchej, allinchanankupaj imatapis parlariy, ¿juchachu? Mana. Ñaupa cristianospa tiemponkupeqa uj jatun chʼampay rikhurejtin hermanos “Pablota, Bernabeta, wakin hermanostawan kacharqanku Jerusalenman rispa, chaypi chay imasmanta allinta sutʼinchanankupaj apostoleswan, ancianoswan ima” (Hech. 15:2).  Tukuychá imaynatachus chay chʼampayta allinchanankupaj parlariyta munarqanku. Sapa uj imatachus yuyasqanta nisqantawantaj, espíritu santoj yanapayninwan uj yuyayllaman chayarqanku. Chaymantapachataj, niña pipis nisqantapuni valechiyta munarqachu. Chantataj, uj yuyayllaman chayasqankumanta cartasta qotuchakuykunaman apachikusqantawan tukuy “mayta kusikorqanku chay carta paykunata sonqochasqanmanta”, “creesqankupi[taj] kallpachakorqanku” (Hech. 15:31; 16:4, 5). Kunanpis kikillantaj: imachus llakichiwasqanchejmanta ancianosman willaytawanqa, paykuna Diosmanta mañakuspa sumajta allinchanankupi atienekunanchej tiyan.

14. ¿Imaynatataj wajkunawan kausakusqanchejpi allin yuyayta rikuchisunman?

¹⁴ Wajkunawan imaynatachus kausakusqanchejpipis allin yuyayta rikuchillasunmantaj. Sutʼincharinapaj, pillapis phiñachiwajtinchejqa perdonana, ajinamanta paywan allinpi kasun. Diospa Palabran yuyaychawanchej: “Ujkuna ujkunawan paciencianakuspa, purajmanta perdonanakuychej, sichus pipis wajpa contrampi imatapis ruwan chayqa. Imaynatachus Cristoqa juchasniykichejta perdonarqa, ajinallatataj qankunapis ujkunata perdonaychej”, nispa (Col. 3:13). “Sichus pipis wajpa contrampi imatapis ruwan” nisqa rimaykunaqa, wakin kuti wajkunawan mana qhasimantachu phiñakusqanchejta rikuchin. Chaywanpis, pantasqallankupi yuyaspa qotuchakuypi tʼaqanakuyta rikhurichinamantaqa, Jehová jina perdonana, ajinamanta khuskallapuni payta sirvisun.

15. a) ¿Imatá Job perdonasqanmanta yachakunchej? b) ¿Imaynatataj Diosmanta mañakuy wajkunamanta allinta yuyanapaj yanapawanchej?

¹⁵ Jobmantaqa perdonana kasqanta yachakunchej. Kinsa kausaqesnenqa mana sonqocharqankuchu, astawanqa sonqonta nanachinankupaj jina parlarqanku. Jinapis Jobqa “kawsaqesnimpaj mañapusqantawan” paykunata perdonarqa (Job 16:2; 42:10). Rikunchej jina, wajkunapaj Diosmanta mañapoyqa paykunamanta allinta yuyanapaj yanapawasunman. Tukuy hermanospaj mañapusun chayqa, cristiano jina allin yuyayta rikuchisunchej (Juan 13:34, 35). Chantapis Diospa espiritunta mañakunanchej tiyan (Luc. 11:13). Chay espiritonqa runa masinchejwan kʼachas kanapaj yanapawasun (Gálatas 5:22, 23 leey).

16, 17. ¿Imayna yuyaytataj rikuchiyta munanki?

¹⁶ Rikunchej jina, qotuchakuymanta sapa ujninchej allin yuyayta rikuchinapaj kallpachakuspa, qotuchakuy allin kananpaj yanapanchej. Ichapis kay yachaqanata ukhunchariytawan aswan allin yuyayta rikuchinayki kasqanta reparakunki. Jina kajtenqa, Diospa Palabranman jina qhawarikuy (Heb. 4:12). Pabloqa qotuchakuykunata ruwasqanwan yachachinanpaj kallpachakorqa, pay nerqa: “Sonqoyqa mana imamantapis juchachawanchu. Chaywampis, mana niymanchu cheqan runapuni kasqayta; Señorlla nenqa allinchus manachus ruwasqay kasqanta”, nispa (1 Cor. 4:4).

¹⁷ ¿Imaynatá qotuchakuypi allin yuyay kananpaj yanapasunman? Diospa yuyayninta rikuchinapaj kallpachakuspa, mana yuyayninchejpunichu allin kasqanta nispa, nitaj ñaupajpipunichu kayta maskʼaspa. Hermanosninchejta perdonaspa allin ñawiwan qhawasunchej chaytaj, paykunawan allinpi, ujchasqataj kasunchej (Fili. 4:8). Chantapis, Jehovawan Jesuswanqa allin yuyayta rikuchisqanchejmanta, mayta kusikonqanku (File. 25).