1. ¿Ima munasqantan Pablo rikuchirqan carta qelqasqankunapi?

APÓSTOL Pabloqa munarqanpunin sapanka iñiq t’aqaq imayna sonqoyoq kasqanta Diospas Cristopas allinpaq qhawarinankuta, chaytan qelqankunapi rikuchiq. Yachanapaq, Galaciapi iñiqkunamanmi qelqarqan: “Wawqe-panaykuna, Señorninchis Jesucristo sonqoykichispi [“imayna kasqaykichista”, NM] sumaqta saminchasunkichis. Amén”, nispa (Gál. 6:18). ¿Imatan chaywan nisharqan?

2, 3. a) ¿Imapaqmi Pablo kallpacharqan cristianokunata? b) ¿Imakunatan tapukusunman?

² Pabloqa “sonqoykichispi” nisqanwanqa nisharqanmi imayna runa kasqanchisman hina yuyaykusqanchista otaq ruwasqanchistapas. Huk runaqa kanmanmi sumaq sonqo, khuyapayakuq, munakuq qoykukuqpas. Bibliaqa allintan qhawarin ‘llamp’u sonqo-kaqta’, ‘sumaq sonqo-kaqta’, ‘samp’a sonqolla’ kaqtapas (1 Ped. 3:4; Pro. 17:27). Wakinmi ichaqa kanku qolqe sonqo, mana ima niykuna, payllapi yuyaykuqkuna, kay pacha kaqkunata munapayaqkuna, rimasqankuwan sonqota k’iriqkuna, otaq aswan mana allinraq kanku qhelli kawsaypi purispa, mana kasukuq k’ullukuna kaspa.

³ “Señor Jesucristo qanwan kachun” nisqanwanmi ichaqa iñiqmasinkunata Pablo kallpachasharqan Cristota qatikunankupaq, sonqonkupi imayna kasqankuwanpas Diosta kusichinankuta (2 Tim. 4:22; leey Colosenses 3:9-12). Sapankanchismi tapukunanchis: “¿Imayna kasqaywanmi reqsichikuni? ¿Imapin allinyayman Diospa allin qhawarisqan kanaypaq? ¿Astawan kallpachakuymanchu iñiq t’aqa allin kananpaq?” nispa. Askha t’ikakunaq kasqanpiqa sapanka t’ikan sumaqta chay cheqasta qhawarichin. ¿Iñiq t’aqata sumaqta  qhawarichinaykipaqchu huk t’ika hina kanki? Llapanchismi chhayna kanapaq kallpachakunanchis. ¿Imatan ruwasunman? Yachasun chaymanta.

4. ¿Iman ‘kay pacha espíritu’?

⁴ Biblian nin: ‘Ñoqanchisqa manan kay pacha espiritutachu chaskirqanchis, aswanpas Diosmanta kaq espiritutan’, nispa (1 Cor. 2:12). ¿Iman ‘kay pacha espíritu’? Chayqa Efesios 2:2 textopi rikhuriqllataqmi, chaypin rimashan huk ‘tiempopi huchakunapi puriqkunamanta, kay pachaq purisqanta qatikuspa, wayrapi atiyniyoq espirituq kamachikusqanta kasukuspa, chay espiritun kunan kallpachashan Diosta mana kasukuqkunata’. Chay ‘wayraqa’ kay pachaq imayna yuyaykusqanmi, wayra hinataqmi tukuyneqpi kashan. Chaymi khaynata yuyaykunku: “Manan pipas imatapas niwananchu imachus ruwanayta” otaq “ama piwanpas sarunchachikuychu”, nispa. Chhaynata yuyaykuqkunaqa Saqraq kamachisqan pachapi ‘Diosta mana kasukuqkunan’ kanku.

5. ¿Imatan wakin israelitakuna rikuchirqanku?

⁵ Chaykunaqa Moisespa tiemponpipas rikukurqanmi. Israel llaqtapi umallikuna contran Coré sayarirqan. Aaronpas wawankunapas sacerdotekunan karqanku, paykuna contran astawanqa sayarirqan. Yaqapaschá pantasqankuta qhawarirqan otaq yuyaykurqan Aarón familian kasqanrayku Moisés chhayna llank’aykuna qosqanta. Ichaqa manan Jehová Dios hinachu yuyaykusharqan, mana allintataqmi rimarqan Diospa churasqan runakunamanta. Uyanpas karqanraqtaqmi kayta ninanpaq: “¡Chaykamalla kachun munaychakuyniykichisqa! [...] ¿Imanaqtinmi qankunaqa Señor Diospa llaqtanta hatun atiyniyoq hina kamachinkichis?” nispa (Núm. 16:3). Chhaynallatataqmi Datanpas Abirampas Moisesta nirqanku: “¿Hatun atiyniyoq hinachu ñoqaykuta munaychakuyta munanki?” nispa. Moisés waqyachiqtinpas millaytan kutichirqanku: “¡Manan! Manan hamuykumanchu”, nispa (Núm. 16:12-14). Jehová Diosqa manan allinpaqchu chayta qhawarirqan chaymi chay runakunata wañuchirqan (Núm. 16:28-35).

6. ¿Imatan rikuchirqanku wakin ñawpa cristianokuna, imaraykun chayta ruwankuman karqan?

⁶ Ñawpa cristianokunaq tiemponpipas iñiq t’aqapi umallikunatan wakin cristianokuna mana allinta qhawarirqanku, millaytataq paykunamanta rimarqanku (Jud. 8). Manapaschá kusisqachu karqanku llank’ayninkuwan, hinaspa Diospa nisqanta kasukuq cristianokunata rimapayarqanku paykunapas umallikuna contra hatarinankupaq (leey 3 Juan 9, 10).

7. ¿Imayna kaymantan makilla kashananchis iñiq t’aqapi?

⁷ Kay tiempopipas iñiq t’aqapiqa chayqa rikukunmi. Chayraykun makilla kashananchis. Umallikunaqa pantaqmi kanku, chhaynallataqmi karqanku Moisespa, Juanpa tiemponpi umallikunapas. Yaqapaschá imapi pantasqankupas sonqonchista k’irinman. Chhayna kaqtinqa ama hayk’aqpas yuyaykusunchu chay umalli mana chaninta ruwasqanpi otaq wanachisqa kananpi, chaywanqa kay pacha hinan yuyaykushasunman. Jehová Diosqa manan llapa hucha ruwasqanchistachu qhawan, ñoqanchispas kaqllatataqmi ruwananchis. Huchaman urmaq wakin cristianokunaqa manan kasukurqankuchu yanapanankupaq umallikuna waqyachiqtinku. ¿Ima rayku? Paykunapaqqa umallikunaq imayna kasqankun mana allinchu kasharqan, chaypitaqmi nishuta yuyaykurqanku. Ichaqa chayqa kanman huk doctorpa imayna kasqanta mana allinpaq qhawarisqanchisrayku mana hampichikuyta munay hinan.

8. ¿Ima textokunan yanapawanchis umallikunata kasukushanallapaq?

 ⁸ Biblia willan Jesús ‘paña makinpi qanchis qoyllurkunata’ hap’isqanta, chaytan yuyarinanchis kay pacha hina mana yuyaykunapaqqa. Chay qoyllurkunan rikch’akun akllasqa cristiano umallikunaman, hinallataq iñiq t’aqapi umallikunamanpas. Jesusqa yuyaykusqanman hinan makinpi kaq ‘qoyllurkunawan’ ruwan (Apo. 1:16, 20). Jesusqa iñiq t’aqaq Uman kasqanraykun umallikunata tukuypi pusarin. Biblian willan ‘ñawinkuna rawrashaq nina hina kasqanta’, otaq tukuyta rikushasqanta, chaymi huk umalli anyana kaqtinqa pay chayta ruwanqa, hayk’aqchus imaynatachus qhawarisqanman hina (Apo. 1:14). Chaykamaqa, ñoqanchisqa Diospa espiritunwan churasqa umallikunata kasukushallasun, Pablon nirqan: “Umalliykichiskunata uyariychis, paykunata kasuychis, paykunaqa qankunatan michishallasunkichispuni, qankunamanta Diosman cuenta qonayoq kasqankuta yachaspa. Paykunata kasuychis kusisqa llank’anankupaq, mana chayqa llakisqan kankuman, qankunapaqpas manan allinniykichispaqchu kanman”, nispa (Heb. 13:17).

9. a) ¿Ima pruebapin huk cristiano tarikunman anyasqa kaspa? b) ¿Imaynatan qhawarinanchis wanachiyta?

⁹ Huk cristianoq sonqonpi imayna kasqanqa rikukullanmantaqmi imamantapas anyaqtinku otaq Diospa llaqtanpi ima ruwaynintapas qechupuqtinku. Huk iñiq t’aqapin huk wayna videojuego nisqapi pukllaq maqanakuykunata qhawaspa, hinan umallikuna paywan rimarqan. Ichaqa manan  uyarikurqanchu, chaymi Bibliaq nisqanman hina mana kawsasqanrayku manaña yanapakuq qhariñachu karqan (Sal. 11:5; 1 Tim. 3:8-10). Chay qhepamanqa hukkuna uyarishaqtinmi wanachisqankumanta mana allinta rimaq, sucursalmantaq askha cartakunata apachirqan, kallpacharqantaqmi hukkunapas chayta ruwanankupaq. Chhaynata ruwasunman chayqa manan yanapakusunmanchu iñiq t’aqapi thak kawsay kananpaq. Pipas anyawanchis chayqa pantasqanchistan reparachiwanchis, chaymi mana rimapakuspalla chaykunataqa chaskikunanchis (leey Lamentaciones 3:28, 29).

10. a) ¿Imatan yachanchis Santiago 3:16-18 textomanta? b) ¿Imapin allinninchispaq ‘Diosmanta hamuq yachayta’ rikuchiy?

¹⁰ Santiago 3:16-18 texton yanapawanchis iñiq t’aqapi imayna kananchista, ninmi: “Maypichus envidiakuypas churanakuypas kan, chaypin ch’aqwaypas tukuy mana allin ruwaypas kallantaq. Diosmanta hamuq yachayniyoq runakunan ichaqa ch’uya kawsayniyoq kanku, hinallataq sumaqpi kawsaqkuna, llamp’u sonqokuna, allin yuyaywan kawsaqkuna, tukuy imapi khuyapayakuqkuna, tukuy imapi allinkaqta ruwaqkuna, mana pimanpas sayapakuqkuna, mana iskay uyakuna ima. Thak-kaypi kawsanapaq allipunachiq runakunaqa sumaqpi kawsaspan allinta ruwanku chanin kawsayta ruruta hina cosechanankupaq”, nispa. ‘Diosmanta hamuq yachayta’ rikuchisunchis chayqa cristiano hina kawsasqanchiswanmi yanapakusunchis iñiqmasikunawan huk sonqolla kawsanapaq.

11. a) ¿Ima trampamanmi mana urmasunchu sonqonchispi allinkunata wiñachispa? b) ¿Imatan yachanchis Davidmanta?

¹¹ Jehová Diosmi umallikunataqa churan ‘ovejankunata allintapuni michinankupaq’ (1 Ped. 5:2; Hech. 20:28). Chhaynaqa, umalliña kanchis otaq manaña chaypas allinpaqmi qhawarinanchis Diospa munayninta. Sichus sonqonchispi wiñachisun allin kaqkunata chayqa, manan urmasunchu allin qhawarisqa kay trampaman. Rey Saulmi Davidmanta yuyaykurqan kamachikuynintapas qechuyta munanman hinata, chaymi “millay ñawinwan” qhawapayaspa wañuchiytaraq munarqan (1 Sam. 18:9). ¿Ñoqanchisri imaynan kashanchis? Saúl hina allin qhawarisqa kaymanta llakikushanamantaqa, aswan allinmi David hina kay. Mana chaninkunataña Davidta ruwarqanku chaypas, allinpaqmi qhawarirqan Diospa churasqan umallita (leey 1 Samuel 26:23).

12. ¿Imaynatan yanapakusunman huk sonqolla iñiq t’aqapi kawsanapaq?

¹² Imapipas mana kaqllatachu yuyaykuyqa qhawanakuytan iñiq t’aqapi paqarichin, chayqa kallanmantaqmi umallikunapipas. Mana chay kananpaqmi Biblia yanapawasun, ninmi: “Respetanakuspa hukkuna hukkunawan aswan allinpaq qhawanakuychis”, “ama qankuna kikiykichis yachaysapaman tukuychischu”, nispa (Rom. 12:10, 16). Manan imayna yuyaykusqallanchispichu chuchupakunanchis, aswanpas qhawarinanchismi hukniraymantapas imapas allichakusqanta. Sichus kallpachakusun hukkunaq yuyaykusqanta entiendenapaq chayqa, yanapakusunmi huk sonqolla iñiq t’aqapi kawsanapaq (Fili. 4:5).

13. ¿Imaynatan qhawarinanchis yuyaykusqanchiskunata? ¿Bibliapi ima willakuymi chayta rikuchin?

¹³ Ichaqa iñiq t’aqapi imatapas cambianapaq kaqtin rimariyqa allinmi. Ñawpaq cristianokunaq tiemponpin huk sasachakuy karqan, hinan iñiqkunaqa “Pablota Bernabeta wakinninkutawan akllarqanku, chay churanakuymanta Jerusalén llaqtapi  apostolkunawan umalli runakunawan ima rimanakamunankupaq” (Hech. 15:2). Llapankuchá imaynata allichanankupaq huknirayta yuyaykurqanku. Ichaqa, santo espirituq yanapayninwanmi decidirqanku. Chay qhepamanqa manan pipas yuyaykusqanman hina allichakunanmantaqa rimasharqankuchu. Iñiq t’aqakunapi chay decidisqanku leekuqtinqa, llapa ‘iñiqkunan [...] kusikurqanku’ ‘iñiyninkupi qaqata sayanankupaqtaq kallpachakurqanku’ (Hech. 15:31; 16:4, 5). Kunanpas kaqllataqmi, imatapas umallikunaman willaspaqa confiananchismi allichanankupi.

14. ¿Imaynatan rikuchisunman hukkunawan allin kawsay munasqanchista?

¹⁴ Sapankanchispas rikuchisunmanmi hukkunawan allin kawsasqanchista. Yachanapaq, pipas phiñachiwaqtinchisqa, thak kawsaytan rikuchisunman payta entiendespa. Biblian niwanchis: “Qankunapura paciencianakuychis, pipas hukpa contranpi imatapas riman chayqa, pampachaykunakuychis. Imaynan Cristopas [“Jehová Diospas”, NM] pampacharqasunkichis, chay hinallataq qankunapas pampachaychis”, nispa (Col. 3:13). Biblian nin: “Pipas hukpa contranpi imatapas riman” nispa, chaymi reparachiwanchis mayninpiqa piqpa ima ruwasqanpas phiñakunapaq hina kasqanta. Ichaqa pantasqallanpi nishuta yuyaykuqtinchisqa iñiq t’aqapin thak kay mana kanqachu, chaymi kallpachakunanchis Dios hina pampachaq kanapaq, chhaynapi huk hinalla Diosta servinapaq.

15. a) ¿Imatan yachanchis Jobpa pampachasqanmanta? b) ¿Imaynatan mañakuy kallpachawanchis sonqomanta allin cristiano kanapaq?

¹⁵ Jobmanta willakuymi yachachiwanchis pampachaq kanapaq. Kinsa yanqa amigonkunaqa manan kallpacharqankuchu, aswanpas rimasqankuwanmi sonqonta k’irirqanku. Chaywanpas paykunapaqmi Diosmanta ‘mañapurqan’ pampacharqan ima (Job 16:2; 42:10). Hukkunapaq Diosmanta mañakuyqa paykunata imayna qhawarisqanchistan cambianqa. Sichus llapa iñiqmasinchiskunapaq mañakunchis chayqa sonqomanta cristiano kasqanchistan rikuchinchis (Juan 13:34, 35). Santo espiritutapas mañakunanchismi (Luc. 11:13). Chaymi yanapawasun llapa runawan allinta kawsananchispaq (leey Gálatas 5:22, 23).

16, 17. ¿Sonqoykipi imayna runa kasqaykitan rikuchiyta munanki?

¹⁶ Rikusqanchis hina, sichus sapankanchis kallpachakusun allinta kawsanapaq chayqa iñiq t’aqaq allinninpaqmi kanqa. Yaqapaschá kaypi yachasqanchisqa reparachiwarqanchis imallapipas allinyananchis kasqanta. Chhayna kaqtinqa t’aqwikusun Diospa Siminpa nisqanman hina (Heb. 4:12). Pabloqa allintan kallpachakuq kawsayninwan iñiq t’aqata yanapananpaq, nirqanmi: “Manan concienciaypas imamantapas huchachawanchu, chaywanpas, manan “mana huchayoqmi kani” nishanichu. Ñoqaq juzgaqniyqa Señormi”, nispa (1 Cor. 4:4).

¹⁷ Sichus kallpachakusun Diosmanta hamuq yachayman hina ruwanapaq, manataq imayna yuyaykusqanchista imapas kasqanchistachu aswan allinpaq qhawarisun chayqa, iñiq t’aqapi allin kawsay kananpaqmi yanapakusun. Sichus iñiqmasinchistapas pampachasun, allintataq paykunamanta yuyaykusun chayqa, thakpin paykunawan kawsallasuntaq (Fili. 4:8). Chaymi Jehová Diospas Jesuspas sonqonchispi imayna kasqanchiswan kusikunqaku (Gál. 6:18).