¿Kʼu yelan chavakʼ ta ilel atalelal?
¿Kʼu yelan chavakʼ ta ilel atalelal?
«Acʼo xcʼuxubinoxuc o li Cajvaltic [Jesucristo] [«ta sventa li atalelalike», NM].» (FILEM. 25)
¿MI XANABE LI STAKʼOBILE?
¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan jkʼeltik kʼuyelan chkakʼtik ta ilel li jtalelaltike?
¿Kʼusitik talelal skʼan mu jpastik, xchiʼuk kʼuxi chkutik sventa mu jpastik li talelal taje?
¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel lek jtalelaltik li ta tsobobbaile?
1. ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel Pablo li ta kartaetik la stsʼibae?
LI TA kartaetik la stsʼiba Pabloe ep ta velta laj yal ti oy ta yoʼonton ti akʼo lekuk xilbe stalel tsobobbailetik li Dios xchiʼuk li Cristoe. Jech kʼuchaʼal liʼe, xi la stsʼibabe batel li ermanoetik ta Galaciae: «Ti jech coʼol jchiʼil jbatique, acʼo yacʼboxuc slequilal yutsilal ti Cajvaltic Jesucristo [akotolik] [«ta sventa li atalelalike», NM]. Jechuc» (Gál. 6:18). ¿Kʼusi la skʼan laj yal taje?
2, 3. 1) Bakʼintike, ¿kʼusi la skʼan laj yal Pablo kʼalal ta sventa li atalelalik xie? 2) ¿Kʼusi skʼan jakʼbe jbatik?
2 Li ta teksto laj yal atalelalik xie, jaʼ skʼan xal ti kʼuyelan jnopbentike, ti kʼusi tstij koʼontontik ta yalel o ta spasel ti kʼuyelan ta jkʼantike. Li jun krixchanoe xuʼ xakʼ ta ilel ti lek yoʼontone, tsnop ta stojolal yantik, chkʼuxubinvan, tskʼupin yakʼel kʼusitik yuʼun o xaʼi kʼuyelan chaʼi sba li yantike. Li Vivliae chal ti toj lek kʼalal «oy smucʼul» yoʼonton xchiʼuk ti «snaʼ spajesel sba» li jun krixchanoe (1 Ped. 3:4; Prov. 17:27). Ta yan xtoke, oy buchʼutik naka noʼox chlabanvanik, tsaʼ skʼulejalik, ti ta anil noʼox chopol chaʼi mi oy kʼusi la avalbee, ti xchʼakoj noʼox sba ta stojolal yantike, pe li kʼusi mas chopole, chmulivaj, mu xchʼun mantal o jtoyba.
3 Jaʼ yuʼun kʼalal laj yal Pablo ti «acʼo xa xchiʼinot comel ti Cajvaltic Jesucristoe. Acʼo yacʼboxuc slequilal yutsilal» xie, jaʼ yakal chalbe yermanotak sventa jechuk xakʼ ta ilel stalelalik jech kʼuchaʼal tskʼan yoʼonton Dios xchiʼuk kʼuchaʼal stalelaltak yajtsʼaklomtak Cristoe (2 Tim. 4:22, Ch; kʼelo Colosenses 3:9-12). Li avi kʼakʼale, lek ti xi jakʼbe jbatik ta jujuntale: «¿Kʼu yelan jtalelal chilik li yantike? ¿Kʼusitik skʼan jpas sventa lekuk xilun li Diose? ¿Kʼusi xuʼ jpas sventa oyuk jun oʼontonal li ta tsobobbaile?». Kalbetik junuk skoʼoltasobil, ta jun osiltik ti bu oy ep jirasoletike, ta jujuntal li nichimetik taje chakʼik ta ilel li yutsilike, ta skoj taje jaʼ chakʼik ta ilel ti lek xvinaj skotolike. Jech kʼuchaʼal laj xa kaltike, ¿mi jaʼot jun nichim sventa lekuk xvinaj li atsobobbaile? Ta melel, jkotoltik skʼan xkakʼ kiptik sventa jechukutik. Jaʼ yuʼun, jkʼeltik kʼuxi xuʼ jtsʼites jtalelaltik ti lekuk xil li Diose.
PʼAJO LI ESPIRITU LIʼ TA BALUMILE
4. ¿Kʼusi jaʼ «li espíritu liʼ ta banamile»?
4 Li Vivliae xi chale: «Li vuʼutique maʼuc laj quichʼtic li espíritu liʼ ta banamile. Jaʼ quichʼojtic li Espíritu liquem tal ta stojol Diose» (1 Cor. 2:12). ¿Kʼusi jaʼ «li espíritu liʼ ta banamile»? Jaʼ xkoʼolaj li kʼusi chal ta Efesios 2:2 ti jaʼ chalbe skʼoplal li buchʼutik la «[spasik] li cʼusi sventa noʼox banamile, jech chac cʼu chaʼal tscʼan li banquilal ti ta icʼ chanove, ti tsots svuʼele, jaʼ li bochʼo muʼyuc sbecʼtal ti ch-abtej ta stojol li bochʼotic mu scʼan xchʼunique». Li «icʼ» taje jaʼ skʼan xal li stalel xkuxlejal balumil liʼe, jun espiritu ti xkoʼolaj kʼuchaʼal ikʼe, yuʼun ta buyuk noʼox oy. Jaʼ jech chalik kʼuchaʼal li kʼopetik ti lek xkojtikintik liʼe: «Li voʼone muʼyuk buchʼu xuʼ xtal yalbun li kʼusi ta jpase» o «Paso li kʼusi ti anaʼoj xuʼ xapase». Li buchʼutik jech chakʼ ta ilel stalelik taje jaʼik «li bochʼotic mu scʼan xchʼunique» ti oyik li ta sbalumil Satanase.
5. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelalik li jlom j-israeletike?
5 Li talelaletik taje mu achʼuk to. Li ta skʼakʼalil Moisese, li Coree la stoy sba ta stojolal li buchʼutik yichʼoj yabtelik li ta tsobobbail yuʼun j-israeletike. Li buchʼu la skontraine jaʼ li Aarón xchiʼuk xnichʼnabtake, ti chtunik ta paleetike. Xuʼ van jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton spaltail o ta skoj ti jaʼ yutsʼ yalal Moisés ti akʼbat li smoton taje. Li kʼusi jamal lek ta aʼyele, jaʼ ti jech laj yil kʼuchaʼal jun krixchanoe xchiʼuk la xchopol kʼopta li viniketik stʼujojan Jeovae. Yuʼun muʼyuk xkʼexlal xi laj yale: «Liʼ noʼox cʼalal avabtelic li voʼoxuque [...]. ¿Cʼu yuʼun ti toj mucʼ chavacʼ abaic xchiʼuc avabtelic ta stojol li steclumal Diose?» (Núm. 16:3). Li Datán xchiʼuk Abiram eke jech kʼot skʼanbeik parte li Moisese: «Yuʼun chacʼan ti voʼot noʼox banquilal jpasmantalot cuʼuncutique». Kʼalal takatik ta ikʼel yuʼun Moisese, muʼyuk lek la stakʼik: «Mu jcʼan xibatcutic» (Núm. 16:12-14). Lek xvinaj ti muʼyuk lek laj yil Jeova li stalelalik taje, yuʼun laj yakʼbe slajeb skotol li jtoybaetike (Núm. 16:28-35).
6. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelalik jlom yajtsʼaklomtak Cristo li ta baʼyel sigloe, xchiʼuk kʼu van yuʼun?
6 Li ta baʼyel siglo eke, oy buchʼutik la sloʼiltaik xchiʼuk la spʼajik li viniketik oy yabtelik ta tsobobbaile (2 Ped. 2:10). Xuʼ van muʼyuk xmuyubajik ta stojolal li yabtel akʼbilike xchiʼuk oy van ta yoʼonton tskontrainik li buchʼutik tʼujbilik yuʼun Dios li yan jchʼunolajeletike. Pe akʼo mi jech, li buchʼutik tʼujbilik yuʼun Diose yakʼoj ta yoʼontonik spasel lek li yabtel akʼbilike (kʼelo 3 Juan 9, 10).
7. ¿Kʼusi talelal skʼan mu xkakʼtik ta ilel li ta tsobobbaile?
7 Melel onoʼox, li talelaletik taje muʼyuk me lek ti oyuk li ta stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristoe. Jaʼ yuʼun skʼan lek vikʼiluk jsatik. Li moletik ta tsobobbail avie maʼuk tukʼil krixchanoetik, jech kʼuchaʼal li xchiʼiltak Moisés o li jtakbol Juane. Yuʼun xuʼ muʼyuk lek xkʼot ta pasel yuʼunik ti chkil jvokoltik yuʼunike. Mi jech kʼot ta pasele, mu me jechuk jpastik kʼuchaʼal stalelal balumil, ti persa ta jkʼantik lek chapanele o ti xichʼ akʼbel stoj smul li buchʼu chopol kʼusi la spasbutike. Mi muʼyuk tstsak ta mukʼ junantik muliletik ti mu masuk tsotsik skʼoplal chil li Jeovae, ¿mi mu van skʼan jech jpastik ek? Jlom yajtsʼaklomtak Cristo ti tsots saʼoj smulike mu skʼan xbatik ta stojolal jun komite sventa chchapanat ti vaʼanbilik sventa xkoltaate. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jaʼ tskʼelbeik smul li buchʼutik chchapanvanike. Jaʼ yuʼun xkoʼolaj ti mu skʼan xchʼam junuk poxtael ta skoj noʼox ti muʼyuk lek chilbe jtosukal stalelal li jun jpoxtavaneje.
8. ¿Kʼusi versikuloetik ta Vivlia xuʼ tskoltautik sventa xkichʼtik ta mukʼ li jbabeetik ta tsobobbaile?
8 Sventa mu jechuk xkakʼ ta ilel jtalelaltik taje, skʼan jvules ta joltik ti chal Vivlia ti stsakoj ta «sbatsʼicʼob» Jesús li «vucub cʼanal[e]». Taje jaʼ li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, te tsakal skʼoplalik ek skotol li moletik ta tsobobbailetike. Li Jesuse jaʼ oy ta skʼob kʼuxi tsbeiltas li kʼanaletik ti oy ta skʼobe (Apoc. 1:16, 20). Ta skoj ti jaʼ Jolil ta tsobobbail li Jesuse, jaʼ oy ta skʼob skotol li moletik ta tsobobbaile. Li Vivliae chal ti xkoʼolaj «xpulpun noʼox jech chac cʼu chaʼal yat cʼocʼ» li sate, jaʼ xkaltik, ti yiloj skotole, jech oxal, mi oy junuk mol ta tsobobbail ti skʼan sjel stalelale, jaʼ tskʼel kʼusi ora tspas xchiʼuk ti kʼuxi sta-o chile (Apoc. 1:14). Pe yoʼ to mu spas jech li Jeovae, kakʼtik ta ilel ti chkichʼtik ta mukʼ li buchʼutik stʼujojan ta chʼul espiritue, yuʼun xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Chʼunbeic me cʼusi chayalboxuc li bochʼotic sventainojoxuque; ichʼic me ta mucʼ. Yuʼun jaʼ ta xchabioxuc, yuʼun tsnaʼic ti ta onoʼox xcʼot yalic ta stojol Dios ti cʼu xʼelan ch-abtejique. Me chavichʼic ta muqʼue, xcuxet noʼox yoʼnton ch-abtejic; muʼyuc bu chloʼilaj yoʼnton avuʼunic. Yuʼun muʼyuc cʼusi chataic ec me jech chapasique» (Heb. 13:17).
9. 1) ¿Kʼusi preva xuʼ snuptan li jun yajtsʼaklom Cristo kʼalal chichʼ akʼbel mantal o tukʼibtasele? 2) ¿Kʼu yelan skʼan xkiltik li tojobtasele?
9 Chichʼ me akʼel ta preva ek li stalelal yajtsʼaklomtak Cristo kʼalal chichʼ akʼbel mantal o tslokʼesbat yabtel ta tsobobbaile. Li moletik ta jun tsobobbaile la xchiʼinik ta loʼil jun ermano ti kerem to ta skoj ti nopem xaʼi xtajin ta videojuegoetik ti naka majbail xvinaje. Kʼux ta alel, pe muʼyuk la xchikinta li tojobtasel laj yichʼe xchiʼuk lokʼesbat li yabtel akʼbil ta yajkoltaobba mole, yuʼun mu xa spas yuʼun li kʼusi chkʼanbat ta Vivliae (Sal. 11:5; 1 Tim. 3:8-10). Kʼalal jech kʼot ta pasel taje, lik yakʼ ta ilel ta stojolal ermanoetik ti muʼyuk lek laj yaʼi li mantal laj yichʼe, jaʼ yuʼun la stak batel epal kartaetik ta Betel sventa tskʼan koltael, maʼuk noʼox taje yuʼun laj yalbe yan ermanoetik ta tsobobbail ti akʼo jech spasik eke. ¿Mi oy van sbalil ta melel ti xkakʼtik ta vokolil sventa xlaj li jun oʼontonal oy ta tsobobbail sventa noʼox jpak jkʼoplaltike? Jaʼ mas lek ti jechuk xkiltik kʼuchaʼal jun koltael sventa xkakʼtik venta li kʼusi chopol ta jpastik ti muʼyuk toʼox kakʼojtik ventae, vaʼun jchʼamtik li tukʼibtasele, maʼuk ti chopol xa chkaʼitike (kʼelo Lamentaciones 3:28, 29).
10. 1) ¿Kʼuxi chakʼbutik ta ilel Santiago 3:16-18 sventa xkakʼtik venta mi lek o mi chopol li jtalelaltik ta tsobobbaile? 2) ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik mi laj kakʼtik ta ilel li «jbijiltic chlic tal ta stojol Diose»?
10 Li ta Santiago 3:16-18 tskoltautik sventa xkakʼtik venta mi lek o mi chopol li jtalelaltik ta tsobobbaile: «Me jaʼ noʼox yitʼixal coʼntontic, me jaʼ noʼox oy ta coʼntontic tsalbaile, te jinil-vucʼulutic o, te chlic o ep cʼusitic chopol. Yan li jbijiltic chlic tal ta stojol Diose, lec scotol cʼusitic ta jpastic yuʼun. Jech noxtoc mu jliquestic cʼop, oy ta coʼnton jchiʼiltic, oy slequil coʼntontic; chijcʼuxubinvanutic, muc tʼujbiluc noʼox bochʼo chquichʼtic ta mucʼ, xchiʼuc muc jaʼuc noʼox ta jmactic satil. Li bochʼotic chacʼ persa ch-abtejic ta sventa acʼo muʼyucuc cʼope, jun yoʼnton scʼajbe sat li yabtelique, jaʼ li cʼusi tuqʼue». Mi laj kakʼtik ta ilel li «jbijiltic chlic tal ta stojol Diose», li jtalelaltik chkakʼtik ta ilel ta tsobobbaile ta me xkoltavan sventa junuk noʼox yoʼonton li ermanoetike.
AKʼO TA ILEL LEK ATALELAL TA TSOBOBBAIL
11. 1) ¿Kʼusi petsʼal tstsal kuʼuntik mi ta jchʼiestik li lekil talelale? 2) ¿Kʼusi chchanubtasutik li kʼusi kʼot ta stojolal Davide?
11 Mu me xchʼay xkaʼitik ti jaʼ Jeova li buchʼu yakʼojbe yabtel li moletik ta tsobobbail sventa skʼelik lek li steklumale (Hech. 20:28; 1 Ped. 5:2). Jaʼ yuʼun chaʼa, li kʼusi mas leke jaʼ ti jchʼamtik li kʼusi tskʼan Diose, akʼo mi kichʼojtik o mi muʼyuk li matanal taje. Mi ta jchʼiestik li lekil talelale, muʼyuk me ta jpastik ti jaʼ noʼox jtuk ta jkʼantik ti oyuk tsots kabteltike. Kʼalal la snop li ajvalil Saúl ti chpojbat yabtel yuʼun li Davide, «chopol lic yil o» (1 Sam. 18:9). Jaʼ yuʼun, ta skoj li xchopol talelal Saule, tskʼan ox tsmil li Davide. ¿Li voʼotik une? Mu jechuk jpastik kʼuchaʼal li Saúl ti jaʼ noʼox bat tajek ta yoʼonton ti tsotsuk yabtele, jaʼ mas lek ti jechuk jpastik kʼuchaʼal li kerem Davide. Akʼo mi ep kʼusitik muʼyuk tukʼik kʼot ta stojolal, laj onoʼox yichʼ ta mukʼ li buchʼutik akʼbil yabtel yuʼun Diose (kʼelo 1 Samuel 26:23).
12. ¿Kʼuxi xuʼ jkolta jbatik ti junuk noʼox yoʼonton li tsobobbaile?
12 Ta skoj ti jelel li kʼusitik ta jnoptike xuʼ me chopol kʼusitik xkʼot ta pasel li ta tsobobbaile, o xuʼ jech xkʼot ta pasel ta stojolal li moletik eke. Ta sventa taje, li kʼusitik xuʼ tskoltautike jaʼ li tojobtaseletik ta Vivlia liʼe: «Talbat chavichʼ abaic ta mucʼ» xchiʼuk «mu me bochʼo toj bij scuy sba avuʼunic» (Rom. 12:10, 16). Mu me xkaltik ti voʼotik oy jrasontike, moʼoj, skʼan xkakʼtik venta ti jutuk mu skotoluk velta ep ta tos kʼuyelan xuʼ xkiltik li kʼusitike. Mi chkakʼtik persa yaʼibel smelolal ti kʼuyelan chil yantik li kʼusitike, jaʼ me jech ta jkolta jbatik ti junuk noʼox yoʼonton li tsobobbaile (Filip. 4:5).
13. ¿Kʼu yelan skʼan xkiltik li kʼusitik ta jnoptike, xchiʼuk kʼusi skʼelobil oy kuʼuntik?
13 ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti mu stakʼ xkaltik mi oy kʼusi skʼan jelel chkiltik li ta tsobobbaile? Mu jechuk maʼ taje. Li ta baʼyel siglo kʼalal lik tsots kʼop yuʼunike, li ermanoetike laj yalbeik li «Pablo xchiʼuc Bernabee xchiʼuc jayibuc jchʼunolajeletic, yuʼun acʼo bat scʼopanic li yajtacbolaltac Jesús xchiʼuc jcholcʼopetique, yuʼun jech xuʼ chchapaj li aʼyeje» (Hech. 15:2). Melel onoʼox ti mu jmojuk snopobil yuʼunik ta sventa li kʼop taje xchiʼuk ti kʼuyelan chchapanike. Ta jujuntal laj yalik li kʼusi tsnopike xchiʼuk ti kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike jaʼ la stsakik ta venta li beiltasel laj yakʼ li xchʼul espiritu Diose. Kʼalal jech chkʼot ta pasel taje, muʼyuk xa buchʼu te xvulvun ta sventa li kʼusi tsnope. Kʼalal la stakik batel kartaetik ta tsobobbailetik li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike, skotol «xcuxet icʼot yoʼntonic ti jech iʼacʼbatic batel spatubil yoʼntonique» xchiʼuk «iʼayin lec xchʼunojel yoʼntonic» (Hech. 15:31; 16:4, 5). Jaʼ jech chkʼot ta pasel li avi eke: kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal chkalbetik li buchʼutik oy ta sbaik xchapanele, skʼan jpat koʼontontik ta stojolik ti chakʼ yipik ta xchapanele.
AKʼO TA ILEL ALEKIL TALELAL TA STOJOLAL ACHIʼILTAK
14. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel jlekil talelaltik ta jujuntal?
14 Ta jujuntal oy ep bu xuʼ xkakʼtik ta ilel li jlekil talelaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal oy buchʼu tsaʼ smul ta jtojolaltike, xuʼ me xkakʼtik ta ilel ti oy jun oʼontonal xchiʼuk jchiʼiltik kʼalal jnaʼojtik ti kʼuyelan chaʼi sbae. Li Skʼop Diose xi chtojobtasvane: «Tsʼikbo abaik ta jujuntal xchiʼuk pasbo abaik perton ta sjunul avoʼontonik ta jujuntal mi oy buchʼu chopol kʼusi tspasboxuke. Jech kʼuchaʼal la spasboxuk perton ta sjunul yoʼonton li Jeovae, jaʼ jech xa pasik ek li voʼoxuke» (Col. 3:13, NM). Li bu chal «mi oy buchʼu chopol kʼusi tspasboxuke» jaʼ skʼan xal ti xuʼ oy srasonal yuʼun sventa xkap sjol ta stojolal li yantike. Pe mu jaʼuk xbat tajek ta koʼontontik li xchopol talelale xchiʼuk ti jaʼ jech muʼyuk jun oʼontonal kuʼuntik li ta tsobobbaile, jpastik persa jchanbetik stalelal li Jeovae xchiʼuk kakʼtik ta perton, jaʼ jech jmoj chijtunutik ta stojolal li Jeovae.
15. 1) ¿Kʼusi ta jchantik yuʼun Job ta sventa ti skʼan xij-akʼvan ta pertone? 2) ¿Kʼuxi tskoltautik li orasion sventa jchʼiestik li lekil talelale?
15 Li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Jobe jaʼ tsvules ta joltik ti tsots skʼoplal ti xkakʼtik pertone. Li oxvoʼ yamigotak ta alele muʼyuk la spatbeik yoʼonton, moʼoj, yuʼun kʼajomal chopol laj yaʼi sba ta skoj li kʼusi albate. Akʼo mi jech, «la scʼopanbe Dios ta stojol xchiʼiltac li Jobe» xchiʼuk laj yakʼanbe perton (Job 16:2; 42:10). Melel onoʼox ti kʼalal ta jpastik orasion ta stojolal li yantike xuʼ xjel jtalelaltik ta stojolalik. Mi ta jkʼopontik Dios ta stojolal li kermanotaktike, ta me jchʼiestik li talelal ti skʼan oyuk yuʼun li yajtsʼaklomtak Cristoe (Juan 13:34, 35). Jech xtok, skʼan me jkʼantik chʼul espiritu (Luc. 11:13). Li xchʼul espiritu Diose jaʼ tskoltautik sventa xkakʼtik ta ilel li lekil talelaletik ta stojolal li jchiʼiltaktike (kʼelo Gálatas 5:22, 23).
AKʼO TA ILEL LEK ATALELAL TA SLUMAL DIOS
16, 17. ¿Kʼu yelan chakʼan chavakʼ ta ilel atalelal?
16 Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, kʼalal chakʼik persa ta jujuntal li ermanoetik sventa xchʼiesik li lekil talelaletike, li tsobobbaile ta me stabeik sbalil. Xuʼ van kʼalal mi laj xaʼox jkʼeltik li xchanobil liʼe, xuʼ van te xkakʼtik venta ta jujuntal ti oy bu skʼan jlekubtas li jtalelaltike. Mi la avakʼ venta ti skʼan jech xapase, skʼan me xakʼel lek kʼusi chal li Skʼop Dios sventa xajel li atalelale (Heb. 4:12). Li Pabloe laj yakʼ persa sventa lekuk x-ilbat stalelal li ta tsobobbailetike, xi laj yale: «Jnaʼoj lec ta jol ta coʼnton ti muʼyuc cʼusi chopol jpasoje, pero muc teuc lichapaj o jech. Yuʼun li bochʼo oy ta sventa chixchapanune jaʼ li Cajvaltique» (1 Cor. 4:4).
17 Mi chkakʼtik persa ti jaʼ akʼo sbeiltasutik li pʼijilal chlik talel ta stojolal Dios xchiʼuk ti muʼyuk mas chkakʼtik ta mukʼ li kʼusi ta jnoptik o li abtelal akʼbilutike, jaʼ me jech ta jkolta jbatik sventa lekuk noʼox oy li tsobobbaile. Mi chkakʼtik ta perton li kermanotik xchiʼuk kʼalal lek chkiltike, jun noʼox me koʼontontik xchiʼuk xijmuyubajutik xchiʼukik (Filip. 4:8). Jech me chmuyubaj kuʼuntik Jeova xchiʼuk Jesús mi lek jtalelaltike (Filem. 25).
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 12]
[Lokʼol ta pajina 14]
Mi la jnopbetik lek skʼoplal kʼusi yabtel yichʼoj li Jesuse, ¿kʼu van yelan chkiltik mi laj yakʼbutik mantal li moletike?
