Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Wɔkɛ Afii 60 Ebɔ Naanyo, shi Eshishijee Kɛkɛ Nɛ

Wɔkɛ Afii 60 Ebɔ Naanyo, shi Eshishijee Kɛkɛ Nɛ

Wala Shihilɛ He Sane

Wɔkɛ Afii 60 Ebɔ Naanyo, shi Eshishijee Kɛkɛ Nɛ

Gbi ko gbɛkɛ yɛ afi 1951 lɛ, oblahii ejwɛ komɛi ni amɛná afii 20 kɛ sɛɛ lɛ yadamɔ tɛlifoŋ adeka ko ni eko tsa eko nɔ ni yɔɔ Ithaca yɛ New York, yɛ U.S.A. lɛ mli, ni amɛtswara amɛwekumɛi ni yɔɔ Michigan, Iowa, kɛ California lɛ, koni amɛkɛɛ amɛ miishɛɛ sane ko!

YƐ February afi 1951 mli lɛ, gbɛgbalɔi 122 bua amɛhe naa yɛ South Lansing, yɛ New York, koni amɛya Gilead Skul lɛ klas ni ji 17 nɔ lɛ. Lowell Turner, William (Bill) Kasten, Richard Kelsey, kɛ Ramon Templeton fata mɛi ni baayasɔmɔ akɛ maŋsɛɛ sɔɔlɔi lɛ ahe. Etsɛɛɛ kɛkɛ ni Lowell kɛ Bill, ni amɛjɛ Michigan lɛ, kɛ Richard ni jɛ Iowa lɛ, kɛ Ramon ni jɛ California lɛ batsɔmɔ nanemɛi.

Aaafee nyɔji enumɔ sɛɛ lɛ, amɛná miishɛɛ waa beni atswa adafi akɛ Nyɛminuu Nathan Knorr, ni jɛ jeŋ muu fɛɛ nitsumɔhe yitso lɛ miiba ni ebaha skulbii lɛ wiemɔ lɛ. Nyɛmimɛi hii ejwɛ nɛɛ etsɔ hiɛ amɛha ale akɛ, kɛ́ aaahi lɛ amɛbaasumɔ ni amɛ fɛɛ amɛyasɔmɔ yɛ maŋ kome nɔ. Agbɛnɛ be eshɛ ni amɛbaale he ni amɛbaayasɔmɔ yɛ!

Beni Nyɛminuu Knorr baabɔi maji anɔ ni skulbii lɛ baayasɔmɔ yɛ lɛ atsɛmɔ lɛ, mɔ fɛɛ mɔ tsui bɔi yeli. Oblahii ejwɛ ni tsui miiye nɛɛ ji mɛi klɛŋklɛŋ ni atsɛ kɛtee kpoku lɛ nɔ, shi ni amɛná amɛle akɛ amɛbaaya he kome lɛ nɔŋŋ kɛkɛ ni amɛtsui ŋmɛ dɛmm! Shi nɛgbɛ amɛbaayasɔmɔ yɛ? Beni atswa adafi akɛ oblahii lɛ baaya Germany lɛ, efee amɛklasbii lɛ naakpɛɛ waa, ni amɛtswa amɛdɛ̃ aahu.

No mli lɛ, Yehowa Odasefoi ni yɔɔ je lɛŋ fɛɛ lɛ nyaa bɔ ni Odasefoi ni yɔɔ Germany lɛ ye anɔkwa yɛ Hitler nɔyeli lɛ shishi kɛjɛ afi 1933 nɔ kɛyaa lɛ he waa. Skulbii lɛ pii kaiɔ akɛ, yɛ Jeŋ Ta II lɛ sɛɛ lɛ amɛkɛ atadei kɛ nibii krokomɛi maje amɛnyɛmimɛi ni yɔɔ Yuropa lɛ. Nyɔŋmɔ webii ni yɔɔ Germany lɛ fee hemɔkɛyeli, hiɛmiamɔ, ekãa, kɛ hekɛnɔfɔɔ ni ayɔɔ yɛ Yehowa mli lɛ he nɔkwɛmɔnɔ ni nɔ bɛ. Lowell kaiɔ akɛ no mli lɛ ewie yɛ eyitsoŋ akɛ, ‘Wɔbaaná wɔle nyɛmimɛi nɛɛ jogbaŋŋ, agbɛnɛ.’ Enɛ hewɔ nakai gbɛkɛ lɛ amɛ fɛɛ amɛkɛ miishɛɛ tswara amɛwekumɛi kɛ amɛnanemɛi tɛlifoŋ lɛ.

BENI AMƐYAA GERMANY LƐ

Yɛ July 27, 1951 lɛ, amɛyawo meele ni atsɛɔ lɛ SS Homeland lɛ yɛ East River ni yɔɔ New York lɛ, ni amɛkɛ gbii 11 fã gbɛ kɛtee Germany. Nyɛminuu Albert Schroeder, ni eji amɛtsɔɔlɔi lɛ ateŋ mɔ kome yɛ Gilead, ni sɛɛ mli lɛ ebatsɔ Gbɛtsɔɔmɔ Kuu lɛ mli nyo lɛ, tsɔɔ amɛ wiemɔi fioo komɛi yɛ German mli. Amrɔ nɛɛ ni Germanbii saŋŋ yɛ meele lɛ mli nɛɛ, amɛbaanyɛ amɛkase wiemɔi fioo komɛi amɛfata he. Shi mɛi ni ta meele lɛ mli lɛ wieɔ German wiemɔi srɔtosrɔtoi. Kwɛ bɔ ni enɛ baaha amɛyiŋ afutu amɛ aha!

Beni amɛtsui naa efutã amɛ ni amɛshwe saŋŋ yɛ meele lɛ mli lɛ, amɛyashɛ Hamburg yɛ Germany Jufɔ leebi, August 7. Kɛ́ amɛkwɛ he fɛɛ he lɛ, amɛnaa nibii ni ta ni ba naagbee yɛ afii ekpaa ni eho nɛɛ mli lɛ efite lɛ. Nɔ ni amɛna lɛ ha amɛwerɛ ho amɛhe waa. Nakai gbi lɛ gbɛkɛ lɛ, amɛwo oketeke, ni amɛyashɛ Wiesbaden, he ni nitsumɔhe nine lɛ yɔɔ lɛ enɔ jetsɛremɔ.

Shɔ leebi maŋkpa lɛ, klɛŋklɛŋ Odasefonyo ni amɛkɛkpe yɛ Germany lɛ hiɛ German gbɛi diɛŋtsɛ—Hans! Hans draivi amɛ kɛjɛ oketeke steshɛŋ lɛ kɛtee Betel, ni eyashi amɛ eha nyɛmi yoo onukpa ko ni nuuu Blɔfo. Ekã shi faŋŋ akɛ nyɛmi yoo nɛɛ susu akɛ kɛji ewo egbee nɔ fioo lɛ, no baaha amɛnu nɔ ni ewieɔ lɛ shishi. Shi yɛ egbee nɔ ni ewo lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, lɛ kɛ nyɛmimɛi ejwɛ lɛ fɛɛ nyɛɛɛ amɛnu amɛhe shishi. Naagbee lɛ, Nyɛminuu Erich Frost, ni ji nitsumɔhe nine lɛ nɔkwɛlɔ lɛ, ba ni ebaŋa amɛ yɛ Blɔfo mli. Nibii miiya nɔ jogbaŋŋ agbɛnɛ.

Klɛŋklɛŋ kpee wulu ni nyɛmimɛi ejwɛ lɛ tee yɛ Germany lɛ ji, “Jamɔ ni He Tse” Kpee ni afee yɛ Frankfurt am Main yɛ August naagbee gbɛ lɛ. Mɛi abɔ ni ba kpee nɛɛ ji 47,432, ni abaptisi mɛi 2,373, ni no kanya maŋsɛɛ sɔɔlɔi nɛɛ koni amɛkɛ ekãa ashiɛ. Shi gbii fioo komɛi asɛɛ lɛ, Nyɛminuu Knorr ha amɛle akɛ abaaha amɛtsu nii yɛ Betel.

Akɛni no mli lɛ maŋsɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ kã Ramon tsui nɔ hewɔ lɛ, beni eyɔɔ United States lɛ, be ko lɛ atsɛ lɛ Betel shi eyaaa. Ni Richard kɛ Bill hu susuko Betel sɔɔmɔ he pɛŋ. Shi miishɛɛ ni sɛɛ mli lɛ amɛná yɛ amɛsɔɔmɔ lɛ mli lɛ ha amɛná nɔmimaa akɛ Yehowa le nɔ ni hi be fɛɛ be. Kwɛ bɔ ni nilee yɔɔ mli akɛ wɔkɛ egbɛtsɔɔmɔ aaatsu nii moŋ fe ni wɔɔtiu nibii ni wɔshweɔ lɛ asɛɛ! Mɔ fɛɛ mɔ ni ená enɛ mli niiashikpamɔ lɛ kɛ miishɛɛ baasɔmɔ Yehowa yɛ he fɛɛ he, ni ebaatsu nɔ fɛɛ nɔ ni ekɛbaawo edɛŋ lɛ.

VERBOTEN!

Germany Betel weku lɛ mli bii lɛ ná miishɛɛ waa akɛ Amɛrikabii ebafata amɛhe, ejaakɛ amɛbaaná hegbɛ kɛkase Blɔfo. Shi gbi ko lɛ, amɛhiɛnɔkamɔ lɛ fɛɛ tã shi kome yɛ niyelihe lɛ. Nyɛminuu Frost ni kɛ ekãa wieɔ lɛ bɔi nɔ ko ni eeenyɛ efee akɛ eyɛ hiɛdɔɔ lɛ wiemɔ yɛ German mli. Weku lɛ mli bii lɛ ateŋ mɛi pii fee diŋŋ, ni amɛmiii ni amɛhole amɛyitsei anɔ tete. Eyɛ mli akɛ nanemɛi ejwɛ lɛ nuuu nɔ ni awieɔ lɛ shishi moŋ, shi amɛyɔse akɛ sane lɛ kɔɔ amɛhe. No hewɔ lɛ, beni Nyɛminuu Frost kɛ gbee ni wa bo yɛ German mli akɛ “VERBOTEN!” (“Aahi!”), ní etee nɔ ekɛ gbee ni wa ti mli kɛma nɔ mi lɛ, amɛhe ejɔɔɔ amɛ. Mɛni amɛfee hewɔ ni akɛ mlifu ni tamɔ nakai wieɔ lɛ?

Aye niyenii lɛ atã pɛ kɛkɛ ni mɔ fɛɛ mɔ he fee oya kɛtee etsũ mli. Sɛɛ mli lɛ, nyɛmi nuu ko wie akɛ: “Bɔni afee ni nyɛye nyɛbua wɔ lɛ, esa akɛ nyɛnyɛ nyɛwie German. No hewɔ ni Nyɛminuu Frost wie akɛ, kɛyashi nyɛbaakase German lɛ, asumɔŋ ni mɔ ko kɛ nyɛ awie Blɔfo, no ha ekɛɛ VERBOTEN (Aahi) lɛ.”

Betel weku lɛ kɛ ŋaawoo lɛ tsu nii amrɔ nɔŋŋ. Enɛ ha mɛi hei lɛ nyɛ amɛkase German, ni eha amɛna hu akɛ, kɛ́ nyɛmi nuu ko ni yɔɔ suɔmɔ wo wɔ ŋaa, ni ewa kɛha wɔ akɛ wɔkɛaatsu nii amrɔ nɔŋŋ po lɛ, esa akɛ wɔna akɛ bei pii lɛ wɔhilɛkɛhamɔ hewɔ awo wɔ ŋaa lɛ. Nyɛminuu Frost ŋaawoo lɛ ha ana bɔ ni Yehowa gbɛjianɔtoo lɛ kã etsui nɔ ha, kɛ suɔmɔ ni eyɔɔ kɛha enyɛmimɛi lɛ. * Ebɛ naakpɛɛ akɛ sɛɛ mli lɛ mɛi ejwɛ lɛ fɛɛ basumɔ esane!

DADE JƆƆ DADE NAA

Wɔbaanyɛ wɔkase nibii kpakpai kɛjɛ wɔnanemɛi krokomɛi ni sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei lɛ adɛŋ, ni no baaha wɔtsɔmɔ Yehowa nanemɛi kpakpai. Nyɛmimɛi ejwɛ nɛɛ kase nibii pii kɛjɛ German nyɛmimɛi anɔkwafoi—ni amɛyi fa aahu akɛ anyɛŋ atsĩ amɛgbɛi atã—lɛ adɛŋ, ni amɛkase nii kɛjɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛdɛŋ hu. Richard tsɔɔ mli akɛ: “Lowell nuɔ German fioo, ni ekɛtsu nii bɔ ni sa, shi wɔyi etɛ lɛ náaa lɛ mlɛo. Akɛni eye wɔ fɛɛ onukpa hewɔ lɛ, lɛ ji mɔ ni yeɔ ebuaa wɔ yɛ wiemɔ lɛ mli, ni lɛ nɔŋŋ enyiɛɔ hiɛ yɛ saji amli.” Ramon wie akɛ: “Beni wɔkɛ afi ehi Germany sɛɛ lɛ, wɔtee hejɔɔmɔ yɛ Switzerland, ni miná miishɛɛ waa beni nyɛmi nuu ko ni jɛ jɛmɛ lɛ kɛ etso tsũ ko ha wɔ ní wɔhi mli lɛ! Wɔye otsii enyɔ sɔŋŋ ni wɔgbaaa wɔhe naa kɛ German wiemɔ! Shi Lowell fee nɔ ko ni mibɔleee akɛ ebaafee nakai. Ema nɔ mi doo akɛ daa leebi lɛ, wɔkane daa gbi ŋmalɛ lɛ ni wɔsusu he yɛ German mli! Mináaa he miishɛɛ moŋ, shi he ni edamɔ lɛ, jɛmɛ nɔŋŋ edamɔ. Enɛ ha wɔkase nɔ ko wulu. Esa akɛ obo mɛi ni taoɔ bo ekpakpa lɛ atoi, kɛ́ okɛ amɛ kpãaa gbee bei komɛi po. Enɛ ji nɔ ni eye ebua wɔ yɛ afii ni eho lɛ amli, ni eha efee mlɛo kɛha wɔ akɛ wɔɔbo teokrase gbɛtsɔɔmɔ toi.”

Nanemɛi ejwɛ lɛ hiɛ sɔ nibii ni amɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ bɔɔ mɔdɛŋ yɛ mli lɛ waa, taakɛ Filipibii 2:3, ní kɛɔ akɛ: “Nyɛkɛ heshibaa jwɛŋmɔ abubua nyɛnanemɛi fe nyɛ diɛŋtsɛ nyɛhe” lɛ tsɔɔ lɛ. No hewɔ lɛ, bei pii lɛ, kɛ́ mɛi etɛ lɛ na akɛ Bill baanyɛ atsu nitsumɔ ko he nii jogbaŋŋ fe amɛ lɛ, amɛŋmɛɔ lɛ gbɛ ni etsu. Lowell wie akɛ: “Kɛ́ ebi ni wɔkpɛ wɔyiŋ yɛ sane ko ni wa he, loo wɔtsu naagba wulu ko he nii lɛ, wɔmuɔ wɔfɔ̃ɔ Bill nɔ. Kɛ́ wɔkɛ naagba ko ni wɔ fɛɛ wɔsusuɔ akɛ esa akɛ atsu he nii lɛ kpe shi wɔnáaa ekãa kɛtsu he nii lɛ, lɛ etsuɔ he nii.”

GBALASHIHILƐI NI YƆƆ MIISHƐƐ

Fiofio lɛ, amɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ kpɛ eyiŋ akɛ ebaabote gbalashihilɛ mli. Naanyobɔɔ ni yɔɔ amɛteŋ lɛ damɔ suɔmɔ ni amɛyɔɔ kɛha Yehowa kɛ be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ nɔ, no hewɔ lɛ amɛkpɛ mli akɛ amɛbaahala hefatalɔi ni kɛ Yehowa baaye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ amɛshihilɛ mli. Be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ eha amɛkase akɛ nɔhamɔ mli yɛ jɔɔmɔ fe hemɔ, ni ákɛ esa akɛ amɛkɛ Maŋtsɛyeli lɛ he nibii lɛ aye nibii ni amɛ diɛŋtsɛ amɛsumɔɔ lɛ ahiɛ. Enɛ hewɔ lɛ, amɛkɛ nyɛmimɛi yei ni ejɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛsuɔmɔ mli amɛmiitsu be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ momo lɛ hi shi. Mɛi ejwɛ lɛ fɛɛ ná miishɛɛ yɛ amɛgbalashihilɛ lɛ mli.

Kɛ́ naanyobɔɔ loo gbalashihilɛ ko baaye omanye lɛ, ja Yehowa yɛ mli. (Jaj. 4:12) Eyɛ mli akɛ sɛɛ mli lɛ Bill ŋa kɛ Ramon ŋa gboi moŋ, shi amɛŋamɛi ni yeɔ anɔkwa lɛ fĩ amɛsɛɛ ni amɛha amɛná miishɛɛ beni amɛyɔɔ wala mli lɛ. Lowell kɛ Richard ŋamɛi miifĩ amɛsɛɛ lolo, ni Bill ku sɛɛ ekɛ yoo ni sa bote gbalashihilɛ mli bɔni afee ni eya nɔ ehi be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli.

Afii komɛi asɛɛ lɛ, amɛsɔɔmɔ lɛ ha amɛmli gbala, ni amɛtee hei srɔtoi—titri lɛ Germany, Austria, Luxembourg, Canada, kɛ United States. Enɛ hewɔ lɛ, nanemɛi ejwɛ lɛ náaa be ni fa ni amɛkɛ amɛhe ashara bɔ ni amɛsumɔɔ dɔŋŋ. Eyɛ mli akɛ amɛteŋ ejɛkɛ moŋ, shi amɛtsɔɔ gbɛi srɔtoi anɔ amɛkɛ amɛhe sharaa, ni amɛfeɔ ekome kɛnyãa, ni amɛfeɔ ekome kɛfóɔ hu. (Rom. 12:15) Ashwɛɛɛ nanemɛi ni tamɔ nɛkɛ lɛ ahe kwraa, ni esa akɛ wɔhiɛ asɔ amɛ waa. Amɛji nikeenii ni jara wa ni jɛ Yehowa ŋɔɔ. (Abɛi 17:17) Ŋmɛnɛ lɛ, ebɛ mlɛo akɛ aaaná nanemɛi kpakpai yɛ je lɛŋ! Shi anɔkwa Kristofoi fɛɛ baanyɛ aná nanemɛi kpakpai babaoo. Ákɛ Yehowa Odasefoi lɛ, wɔkɛ wɔnyɛmimɛi ni yɔɔ je lɛŋ fɛɛ lɛ bɔɔ naanyo, ni nɔ ni fe fɛɛ lɛ, wɔkɛ Yehowa Nyɔŋmɔ kɛ Yesu Kristo hu bɔɔ naanyo.

Taakɛ ebaa mɔ fɛɛ mɔ nɔ lɛ, nanemɛi ejwɛ nɛɛ hu kɛ naagbai komɛi kpe yɛ amɛshihilɛ mli—ekomɛi ji dɔlɛ ni hefatalɔ ko gbele kɛbaa, hela ni naa wa naadaamɔ, fɔlɔi ni egbɔlɔ akwɛmɔ, bii ni akwɛɔ beni ayɔɔ be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli, he ni anuɔ akɛ anyɛŋ atsu teokrase nitsumɔ hee ko he nii, kɛ naagbai ni jɛɔ gbɔlɛ mli kɛbaa ni amɛkɛkpeɔ amrɔ nɛɛ. Shi amɛle hu akɛ, nanemɛi—mɛi ni yɔɔ shɔŋŋ kɛ mɛi ni bɛŋkɛ fɛɛ—yeɔ amɛbuaa Yehowa tsuji koni amɛkpee shihilɛi ni mli wawai ni amɛkɛkpeɔ lɛ anaa.

NANEMƐI KƐMIIYA NAANƆ

Nɔ ni sa kadimɔ waa ji akɛ, beni Lowell eye afii 18, Ramon eye afii 12, Bill eye afii 11, ni Richard hu eye afii 10 lɛ, amɛjɔɔ amɛwala nɔ amɛha Yehowa, ni beni amɛye aaafee afii 17 kɛmiimɔ 21 lɛ, amɛ fɛɛ amɛkɛ amɛhe wo be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli. Amɛfee taakɛ Jajelɔ 12:1 lɛ wo amɛ hewalɛ ni amɛfee lɛ, akɛ: “Kaimɔ obɔlɔ lɛ yɛ oblahiiaŋ gbii lɛ amli.”

Ákɛ Kristofonyo oblanyo lɛ, kɛ́ eeehi lɛ, kpɛlɛmɔ ninefɔɔ ni Yehowa kɛhaa akɛ okɛ ohe awo be fɛɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ nɔ. Nanemɛi ejwɛ nɛɛ ná miishɛɛ waa beni amɛteŋ mɛi komɛi sɔmɔ akɛ kpokpaa nɔkwɛlɔi, kpokpaa wulu nɔkwɛlɔi, loo nɔkwɛlɔi ni saraa nitsumɔhe niji; amɛsɔmɔ yɛ Betel, ni amɛsɔmɔ po akɛ Nitsumɔhe Niji Ajinafoi Akuu mli bii; amɛtsɔɔ nii yɛ Maŋtsɛyeli Sɔɔmɔ Skul kɛ Gbɛgbalɔi Asɔɔmɔ Skul; amɛha wiemɔi hu yɛ kpeei bibii kɛ kpeei wuji ashishi, ni bo hu yɛ Yehowa duromɔ naa lɛ, obaanyɛ ofee nakai. Mɛi ejwɛ nɛɛ amii shɛ amɛhe waa yɛ bɔ ni mɛi akpei nyɔŋmai abɔ ná amɛsɔɔmɔ lɛ he sɛɛ lɛ hewɔ! Amɛnyɛ amɛfee enɛɛmɛi fɛɛ ejaakɛ beni amɛji oblahii lɛ amɛkpɛlɛ ninefɔɔ ni suɔmɔ yɔɔ mli ni Yehowa kɛha amɛ akɛ amɛsɔmɔ lɛ kɛ amɛsusuma muu fɛɛ lɛ nɔ.—Kol. 3:23.

Ŋmɛnɛ lɛ, Lowell, Richard, kɛ Ramon fɛɛ miisɔmɔ ekoŋŋ yɛ Germany nitsumɔhe nine ni amrɔ nɛɛ eyɔɔ Selters lɛ. Mɔbɔ sane ji akɛ, Bill gbo yɛ afi 2010 beni esɔmɔɔ akɛ gbɛgbalɔ krɛdɛɛ yɛ United States lɛ. Gbele ebafite naanyo ni mɛi ejwɛ nɛɛ kɛ aaafee afii 60 sɔŋŋ ebɔ lɛ! Shi Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, hiɛ kpaaa enanemɛi anɔ. Wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ, yɛ Maŋtsɛyeli lɛ shishi lɛ, Kristofoi fɛɛ ni amɛnanemɛi egboi lɛ baana amɛ ekoŋŋ.

Beni eshwɛ fioo ni Bill baagbo lɛ, eŋma akɛ: “Yɛ afii 60 ni wɔkɛbɔ naanyo lɛ fɛɛ mli lɛ, mikaiii shihilɛ ko ni fite wɔmiishɛɛ. Mihiɛ sɔɔ wɔnaanyobɔɔ lɛ waa.” Enanemɛi etɛ lɛ hu kɛshi sɛɛ akɛ: “Shi wɔnaanyobɔɔ lɛ shishijee kɛkɛ nɛ,” ejaakɛ amɛyɛ hiɛnɔkamɔ akɛ amɛbaayatsa nɔ yɛ jeŋ hee lɛ mli.

[Shishigbɛ niŋmaa]

^ kk. 17 Aŋma Nyɛminuu Frost wala shihilɛ he sane ni yɔɔ miishɛɛ lɛ awo April 15, 1961 The Watchtower lɛ mli, yɛ baafa 244-249 lɛ.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 17]

Kɛjɛ abɛku kɛmiiya ninejurɔgbɛ: Richard, Lowell, Ramon, kɛ Bill tsɔmɔ nanemɛi yɛ Gilead

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 18]

Ramon miitsɔɔ nii yɛ Maŋtsɛyeli Sɔɔmɔ Skul

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 18]

Richard kɛ tsɔne ni akɛtswaa adrɛs awoɔ wolo kotoku sɛɛ miitsu nii yɛ Betel yɛ Wiesbaden

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 18]

Miishɛɛ ni amɛná yɛ amɛsɔɔmɔ lɛ mli lɛ ha amɛná nɔmimaa akɛ Yehowa le nɔ ni hi be fɛɛ be

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 19]

Nyɛminuu Frost (ninejurɔgbɛ) kɛ mɛi komɛi beni Nyɛminuu Knorr (abɛkugbɛ) basara amɛ lɛ

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 19]

Amɛtee hejɔɔmɔ yɛ Switzerland yɛ afi 1952

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 20]

Kɛjɛ abɛku kɛmiiya ninejurɔgbɛ: Richard, Bill, Lowell, kɛ Ramon kpe yɛ Selters beni ajɔɔ nitsumɔhe nine lɛ nɔ yɛ afi 1984 lɛ

[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 21]

“Yɛ afii 60 ni wɔkɛbɔ naanyo lɛ fɛɛ mli lɛ, mikaiii shihilɛ ko ni fite wɔmiishɛɛ”

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 21]

Kɛjɛ abɛku kɛmiiya ninejurɔgbɛ: Ramon, Richard, kɛ Lowell