Skip to content

Skip to table of contents

Mauri Sivaraina

Lagani 60 Lalonai Ai be Tura Namodia

Lagani 60 Lalonai Ai be Tura Namodia

Lagani 1951 ai, Ithaca, New York, U.S.A. dekenai memero matamatadia foa (edia mauri lagani be 20 bamona) be mai moale ida telefon amo edia ruma bese taudia Michigan, Iowa, bona California dekenai idia rini henia. Idia ura sivarai namona ta idia hamaorodia!

February ai, painia taudia 122 be South Lansing, New York, dekenai idia ginidae, Gilead Sikuli ena klas namba 17 dekenai idia vareai totona. Unai stiuden matamatadia haida be Lowell Turner, William (Bill) Kasten, Richard Kelsey, bona Ramon Templeton. Lowell bona Bill be Michigan amo, Richard be Iowa amo, bona Ramon be California amo. Idia be tura namodia ai idia lao.

Laurina amo ia lao idibana: Richard, Lowell, Ramon, bona Bill be Gilead Sikuli dekenai tura namodia ai idia lao

Hua faiv murinai, stiuden taudia idia moale bada badina idia kamonai hedikwota amo tadikaka Nathan Knorr do ia vadivadi, bona idia do ia hereva henia. Bema ia hegeregere, unai tadikaka foa idia ura dikadika tano tamona dekenai misinari gaukara do idia karaia. Idia be hari do idia diba edeseni do idia lao, a? Oibe!

Tadikaka Knorr be klas taudia ibounai ia hereva henia bona edia asainmen tanona ia gwauraia neganai, idia moale bada. Platfom dekenai ia boiria taudia ginigunadia be unai memero foa; hari idia diba idia be tano tamona dekenai do idia lao! To edeseni do idia lao? Tadikaka Knorr ia gwau, idia foa be Germany dekenai do idia lao neganai, edia klas turadia be mai moale ida edia imana idia patapataia.

Lagani 1933 amo Hitler ese Germany ia lohiaia neganai, Witnes taudia momo be mai abidadama ida idia gini goada. Edia sivarai ese tanobada hegegemadai idia noho Iehova ena Witnes taudia ia hagoadaia. Gilead stiuden taudia idia laloatao Tanobada Tuarina Iharuana murinai, idia be dabua bona ma gau haida idia haboua, bona Europe ai idia noho tadikaka totona idia siaia. Germany ai, Iehova ena taunimanima be abidadama, boga-auka, bona Dirava tabekau henia karana idia hahedinaraia. Lowell ia laloatao ia be nega ta inai bamona ia hereva, ‘Hari ai ese unai German tadikaka bona taihu do ai dibaia namonamo.’ Unai dainai ibounai be idia moale bada, bona unai hanuaboi ai edia ruma bese taudia bona turadia idia rini henidia!

GERMANY DEKENAI IDIA LAO

Ramon be Basileia Hesiai Gaukara Sikuli ta ena klas ia hadibaia; idiba: Wiesbaden, Betele ai Richard be Addressograph masini ia gaukaralaia

July 27, 1951 ai, unai turadia foa be New York ena East River dekenai sisima ladana, Homeland dekenai idia guia, bona Germany dekenai idia lao. Unai laolao be dina 11 lalonai idia karaia. Tadikaka Albert Schroeder, Gilead ena tisa ta bona gabeai Hakaua Oreana ena memba ta, be idia dekenai German gado ena hereva haida ia hadibadia. Idia laloa sisima dekenai German pasendia momo idia guia dainai, reana German herevadia ma haida do idia dibaia. To, pasendia be German gado ai idia hereva to ena regena be idau sisina. Unai memero foa be idia daradara bada!

Unai tadikaka be davara ai idia gorere momo. To August 7, Tuesday dabai Hamburg, Germany ai idia ginidae. Lagani 6 gunanai tuari ia doko, to tuari ese ia hadikaia gaudia momo idia itaia. Idia itaia gaudia dainai idia lalohisihisi, bona unai hanuaboi ai trein amo Weisbaden, brens ofesi ia noho gabuna dekenai idia lao.

Richard working on the Addressograph at Bethel in Wiesbaden

Wednesday dabai, idia ese Germany ai ia noho Witnes tauna ginigunana idia hedavari henia, iena ladana be Hans. Ia ese idia foa be trein steiseni amo Betele dekenai ia abidia lao, bona taihu burukana ta ida ia rakatanidia. Unai taihu burukana be nao gado ia diba lasi, to ia laloa bema ia hereva badabada, unai tadikaka do idia laloparara. Ena be ia hereva badabada, to idia laloparara heheni lasi. Gabeai, tadikaka Erich Frost, brens ofesi ia naria tauna ia mai bona nao gado ai idia ia welkam henia.

August dokonai, Frankfurt am Main ai idia karaia hebouhebou ladana “Tomadiho Goevana” dekenai idia lao; unai be edia hebouhebou ginigunana Germany ai. Unai hebouhebou idia lao taudia ibounai be 47,432 bona 2,373 be bapatiso idia abia. Unai ese tadikaka foa ia hagoadaia edia misinari gaukara idia karaia goadagoada totona. To dina haida murinai, Tadikaka Knorr ese idia ia hadibaia, idia be Betele dekenai do idia noho bona unuseniai do idia gaukara.

Edia asainmen idia moalelaia dainai idia laloparara, Iehova be gau ibounai ia diba

Ramon be guna United States dekenai Betele gaukara totona idia boiria neganai, ia abia dae lasi badina ia ura dikadika misinari gaukara ia karaia. Richard bona Bill danu be Betele gaukara idia laloa lasi. To, Betele gaukara idia moalelaia dainai idia laloparara, Iehova be gau ibounai ia diba namonamo. Namona be Dirava ena dala ita badinaia, to sibona iseda ura ita dadaraia. Unai ia diba tauna be, herevana dahaka asainmen ia abia o edeseni idia siaia, to mai moale ida Iehova do ia hesiai henia.

VERBOTEN!

Germany ena Betele famili idia moale badina edia huanai America tadikaka haida idia noho, bona idia amo nao gado idia dibaia diba. To, dina ta idia aniani lalonai gau ta ia vara bona idia laloparara, edia ura gauna be do ia vara lasi. Tadikaka Frost be German gado ai sisiba aukana ia henia. Betele famili taudia ibounai be idia herevahereva lasi, bona edia matana be edia mereki sibona idia raraia. Unai tadikaka foa be ena hereva idia lalopararalaia lasi, to gabeai idia laloparara tadikaka Frost be idia ia herevalaia. Unai dainai, tadikaka Frost be mai gado bada ida ia boiboi ia gwau, “VERBOTEN”! (“Taravatu!”) Bona ia gwauraia loulou dainai, idia gari bona idia laloa, dahaka idia karaia dainai tadikaka be ia badu?

Tadikaka Knorr (lauri), Tadikaka Frost (idiba) bona ma haida

Edia aniani idia haorea bona mai lalohisihisi ida edia rum dekenai idia lao. Gabeai, tadikaka ta ia gwau: “Umui ese ai umui durua totona, German gado umui dibaia be namo. Unai dainai, Tadikaka Frost ia gwau nao gado ai umui do ai hereva henia be VERBOTEN.

Betele famili be unai sisiba idia badinaia haraga. Unai ese tadikaka matamatadia ia durua German gado idia dibaia totona. Unai negai idia laloparara lo tadikaka ta ese sisiba ia henia neganai, reana matamanai do ia auka ita badinaia totona, to nega momo unai sisiba ese ita do ia durua. Tadikaka Frost ena sisiba ese ia hahedinaraia ia be Iehova ena orea ia laloa bada, bona iena tadikaka ia lalokau henidia. a Unai dainai, idia foa ese ia idia lalokau henia danu!

EDA TURADIA AMO DIBA ITA ABIA

Lagani 1952 ai Switzerland dekenai ai holidei

Dirava idia gari henia turadia amo gau momo ita dibaia diba, bona unai ese ita ia durua Iehova ita tura henia namonamo totona. Unai tadikaka foa be ta ta, bona German tadikaka taihu momo amo gau idauidau idia dibaia. Richard ia gwau: “Lowell be German gado ia diba bona ia herevalaia, to ai be ai hekwarahi noho. Iena mauri lagani be bada dainai ia ese ai ia gunalaia. Bona gado ai dibaia totona, nega momo ai be iena heduru ai tahua.” Ramon ia gwau: “Germany ai lagani ta ia ore murinai, holidei totona Switzerland dekenai ai lao bona tadikaka ta ese ai dekenai ena ruma ia henia ai noho totona. Wiki rua German gado do ai hekwarahilaia lasi! To, lau be Lowell ena palani lau diba lasi. Ia ura dikadika dina ena siri be German gado ai do ai duahia bona herevalaia! Ena be lau moale lasi, to Lowell be ena lalona ia haidaua lasi. To, mai anina bada gauna ta ai dibaia. Namona be oi idia laloa bada taudia edia hereva oi badinaia, ena be nega haida edia hereva dekenai do oi lalotamona lasi. Lagani momo lalodiai, unai lalohadai ese ai ia durua, tiokratik dalana ai badinaia totona.”

Unai tura matamatadia foa be ta ta edia kara namodia idia laloa bada. Filipi 2:3 ia gwau: “To mai manau ida do umui laloa ma haida ese umui idia hereaia.” Unai dainai, idia lalotamona bona idia gwau, idia karaia diba lasi gaudia haida be Bill ese ia karaia. Lowell ia gwau: “Hekwakwanai badadia idia vara neganai, Bill dekenai ai lao heduru ai abia totona. Badina ia be aonega dalanai hekwakwanai ia hamaoromaorodia diba. Ai toi be ai gari o ai hegeregere lasi unai bamona ai karaia totona.”

IDIA HEADAVA

Unai turadia foa be edia lalona idia hadaia idia headava totona. Edia hetura karana lalonai, idia be Iehova bona ful-taim hesiai gaukara idia laloa bada. Unai dainai, idia ura edia mauri lalonai Iehova idia atoa guna taihu do idia adavaia. Ful-taim hesiai gaukara amo idia diba, henia karana ena moale ese abia karana ena moale ia hereaia, bona Basileia gaudia atoa guna karana be mai anina bada. Unai dainai, idia ese ful-taim hesiai gaukara idia karaia taihu idia adavaia. Unai amo idia foa edia headava idia goada bona idia moale.

Hetura karana eiava headava ta ia noho daudau totona, Iehova ia noho be gau badana. (Had. 4:12) Ena be gabeai Bill bona Ramon edia adavana idia mase, to idia moale badina edia adavana ese mai moale ida idia durudia. Lowell bona Richard be edia adavadia ida idia gaukara hebou noho. Bill be gabeai ia headava lou bona abia hidi maorona ia karaia dainai, ful-taim hesiai gaukara ia karaia diba.

Gabeai laganidia lalonai, edia asainmen dainai Germany, Austria, Luxembourg, Canada, bona United States dekenai idia lao. Unai dainai, unai turadia foa be idia noho hebou lasi, to gabu idauidau idia lao. Ena be gabu daudau ai idia noho, to revareva idia torea heheni, bona moale bona lalohisihisi negadiai ta ta idia hagoadaia. (Roma 12:15) Namona be unai bamona turadia ita lalokau henidia bona lalodia boio lasi. Idia be Iehova ena harihari gaudia hereadaedia. (Aon. 17:17) Hari inai negai tura korikoridia ita davaria be auka! To, Keristani momokanidia ese unai bamona tura namodia momo idia davaria diba. Ita Iehova ena Witnes taudia be tanobada hegegemadai idia noho tadikaka taihu, Iehova Dirava bona Iesu Keriso ita tura henidia diba.

Unai turadia foa be edia mauri lalonai hekwakwanai haida idia davaria danu. Hegeregere, idia haida edia adavana idia mase, gorere bada idia davaria, edia tama sina burukadia idia naria, ful-taim hesiai gaukara idia karaia bona natudia idia naria, asainmen matamata idia abia, bona buruka ena hekwakwanai idauidau idia davaria. To, edia ekspiriens amo idia diba​—kahirakahira idia noho bona gabu daudau ai idia noho turadia ese​—Dirava idia lalokau henia taudia idia durua, hekwakwanai idauidau idia hanaia totona.

EDIA HETURA KARANA IA NOHO DAUDAU

Lowell, Ramon, Bill, bona Richard edia mauri lagani be 18, 12, 11, bona 10 neganai, Iehova dekenai edia mauri idia gwauhamatalaia, bona idia ta ta edia mauri lagani be 17 ia lao 21 bamona neganai, ful-taim hesiai gaukara lalonai idia vareai. Idia be haheitalai namodia. Idia ese Hadibaia Tauna 12:1 idia badinaia, ia gwau: “Oi be eregabe neganai, . . . oi ia karaia Dirava do oi laloa.”

Bema oi be Keristani tadikaka matamata ta, bona Iehova ese oi ia boiria ful-taim hesiai gaukara oi karaia totona, namona be unai oi abia dae. Dirava ena lalokau bona hariharibada karana dainai, reana oi be inai turadia foa ese idia davaria moale oi abia diba. Idia be sekit, distrik o soun gaukara idia karaia; Betele bona komiti gaukara idia karaia; Basileia Hesiai Gaukara sikuli bona Painia sikuli idia hadibaia; bona hebouhebou badadia bona maragidia dekenai tok idia henia. Unai turadia foa idia moale bada, badina edia gaukara amo taunimanima tausen momo idia durua! Unai gaukara ibounai idia karaia diba, badina idia be matamata neganai Iehova ena boiboi idia abia dae, bona mai edia lalona ibounai ida iena hesiai gaukara idia karaia.​—Kol. 3:23.

Laurina amo ia lao idibana: Lagani 1984 ai Richard, Bill, Lowell, bona Ramon be Selters ena brens hahelagaia neganai idia hedavari

Hari Lowell, Richard, bona Ramon be Germany ena brens ofesi, Selters dekenai idia gaukara noho. Madi, Bill be United States dekenai spesel painia gaukara ia karaia ela bona lagani 2010 ai ia mase. Lagani 60 lalonai unai tadikaka foa be tura namodia, to mase ese edia hetura karana ia hadikaia! To iseda Dirava, Iehova be iena turadia ia laloaboio lasi. Hari inai negai, mase ese tura namodia ia hapararadia, to ita diba momokani Dirava ena Basileia henunai, unai tura namodia be do idia hedavari lou.

“Lagani 60 lalodiai, eda hetura karana lalonai lalohisihisi gauna ta ia vara lasi”

Bill be kahirakahira do ia mase neganai, revareva ta ia torea ia gwau: “Lagani 60 lalodiai, eda hetura karana lalonai lalohisihisi gauna ta ia vara lasi. Lau dekenai iseda hetura karana be mai anina bada.” Iena turadia toi be nega matamata ai edia hetura karana do ia noho hanaihanai karana idia laloa, unai dainai idia gwau: “Bona eda hetura karana be do ia doko lasi.”

a Tadikaka Frost ena sivarai be The Watchtower, April 15, 1961, rau 244-249 dekenai oi duahia diba.