Ũrata wa Mĩaka 60 Ĩndĩ nĩ ta Hĩndĩ Ũrambĩrĩria

Hwaĩ-inĩ ũmwe hĩndĩ ya riũa mwaka wa 1951, anake ana a mĩaka 20 na kĩndũ maarũngiĩ tũnyũmba-inĩ twa thimũ twakuhanĩrĩirie gĩcigo-inĩ kĩa Ithaca, New York, Amerika (U.S.), makĩhũũra thimũ macanjamũkĩte matũũra ma kũraya ma Michigan, Iowa, na California. Maarĩ na ũhoro mwega meendaga kũmenyithania!

 FEBRUARĨ ĩrĩa yahĩtũkĩte, mapainia 122 nĩ maacemanĩtie South Lansing, New York, kĩrathi kĩa 17 gĩa Cukuru ya Gileadi. Amwe a acio maatanyaga gũtuĩka amishonarĩ nĩ Lowell Turner, William (Bill) Kasten, Richard Kelsey, na Ramon Templeton. Thutha wa kahinda Lowell na Bill, kuuma Michigan, Richard kuuma Iowa, na Ramon kuuma California magĩtuĩka arata.

Mĩeri ĩtano thutha ũcio, andũ othe maarĩ akenu rĩrĩa kwamenyithanirio atĩ Mũrũ wa Ithe witũ Nathan Knorr kuuma gĩikaro kĩnene kĩa Aira a Jehova nĩ okaga kwaranĩria na arutwo. Ariũ acio ana a Ithe witũ nĩ moigĩte no mende gũtungata bũrũri-inĩ ũmwe marĩ hamwe—kũngĩahotekire. Hihi rĩu nĩ mangĩamenyire ũhoro makĩria wĩgiĩ kũrĩa mangĩatũmirũo marĩ amishonarĩ? Ĩĩ, nĩ mangĩamenyire!

Andũ nĩ maahĩahĩaga rĩrĩa Mũrũ wa Ithe witũ Knorr, aambĩrĩirie kũmenyithia kĩrathi gĩothe mabũrũri marĩa mangĩatũmirũo. A mbere gwĩtwo hau mbere maarĩ ariũ a Ithe witũ acio ana ethĩ arĩa maarĩ akenu o na gũtuĩka maarĩ na kaguoya, arĩa maacokire kũmenya atĩ mangĩatungatire hamwe! No hihi mangĩatũmirũo kũ? Arutwo acio angĩ moigĩrĩirie makenete makĩhũũraga hĩĩ rĩrĩa kwaanĩrĩirũo atĩ megũtũmwo Njĩrĩmani.

Aira a Jehova kũndũ guothe nĩ maagegetio nĩ wĩhokeku ũrĩa Aira a Jehova a Njĩrĩmani monanirie kuuma mwaka wa 1933 rungu rwa wathani wa Hitler. Arutwo aingĩ nĩ maaririkanire ũrĩa maaharagĩria nguo na ũteithio ũrĩa watũmagwo kũgerera CARE (Kĩama kĩa Amerika gĩa Kũheana Ũteithio Rũraya) itwarĩrũo ariũ a Ithe wao a Rũraya thutha wa Mbaara ya II ya Thĩ. Andũ a Ngai bũrũri-inĩ wa Njĩrĩmani maarĩ kĩonereria kĩega kĩa wĩtĩkio, gĩa kũrũmia itua rĩao, ũcamba, na kwĩhoka Jehova. ‘Rĩu nĩ tũkũmenyana na aarĩ na arĩu acio a Ithe witũ ende,’ Lowell nĩ aririkanaga agĩĩciria ũndũ ũcio. Nĩkĩo maacanjamũkĩte ũguo na o mũndũ akenda kũhũũrĩra famĩlĩ na arata thimũ kũmamenyithia!

MARĨ RŨGENDO-INĨ MARORETE NJĨRĨMANI

Julaĩ 27, 1951, meri yetagwo Homeland nĩ yakũũrire kuuma East River, New York ĩrĩ na arata acio ana marĩ rũgendo-inĩ rwa thikũ 11 marorete Njĩrĩmani. Mũrũ wa Ithe witũ Albert Schroeder, ũmwe  wa arutani a Gileadi ũrĩa wacokire gũtuĩka wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, nĩ aamarutĩte ciugo nini cia Kĩnjĩrĩmani. Na rĩu tondũ meri-inĩ kwarĩ na Anjĩrĩmani maigana ũna, hihi nĩ mangĩerutire makĩria. No andũ acio maaragia Kĩnjĩrĩmani gĩtiganĩte. Makĩhĩngĩcĩka mũno!

Njumaine rũcinĩ, Agosti 7, thutha wa kũhiũrania maita maigana ũna na mũrimũ wa gũthiĩ na meri, ariũ acio a Ithe witũ magĩkinya Hamburg, Njĩrĩmani. Kũndũ guothe nĩ meyoneire ũrĩa mbaara ĩrĩa yakoretwo yathira mĩaka ĩtandatũ mĩhĩtũku yathũkangĩtie. O na marĩ na kĩeha nĩ maũndũ marĩa monire, nĩ maatumire rũgendo rwa ũtukũ mũgima makuuĩtwo nĩ mũgithi gũthiĩ Wiesbaden, kũrĩa wabici ya rũhonge yarĩ.

Njumatano rũcinĩ tene, makĩonana na Mũira wa Jehova wa mbere kũu Njĩrĩmani—warĩ na rĩĩtwa rĩa Kĩnjĩrĩmani karĩng’a! Hans nĩ aamakuire na ngari kuuma ceceni ya mũgithi nginya Betheli, kũrĩa aamatigire na mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe mũkũrũ ũtaaragia Gĩthũngũ. No kũhoteke eeciragia atĩ nĩ mangĩahotire kũmenya ũrĩa aroiga angĩaririe anĩrĩire. Ĩndĩ o ũrĩa aathiaga anĩrĩire, noguo we na ariũ acio ana a Ithe witũ maagire kũiguithania makĩria. Mũthia-inĩ, Mũrũ wa Ithe witũ Erich Frost, ũrĩa warũgamĩrĩire wabici ya rũhonge agĩũka, akĩmageithia na Gĩthũngũ acanjamũkĩte. Maũndũ makĩambĩrĩria kwagagĩra.

Agosti ĩrorete gũthira, ariũ acio ana a Ithe witũ nĩ maathire kĩrũrũngano kĩao kĩa mbere gĩa Kĩnjĩrĩmani kĩarĩ na kĩongo “Ũthathaiya Mũtheru,” kĩrĩa gĩekĩirũo Frankfurt am Main. Kuona andũ 47,432 arĩa maarĩ kuo na 2,373 makĩbatithio nĩ kuongereire kĩyo kĩa ariũ acio a Ithe witũ wĩra-inĩ wa ũmishonarĩ o na wendi wao wa kũhunjia. No thikũ cigana ũna thutha ũcio, Mũrũ wa Ithe witũ Knorr akĩmamenyithia atĩ mangĩaikarire Betheli matungatage kuo.

Tondũ ngoro ya Ramon yendete mũno wĩra wa ũmishonarĩ, kwĩ hĩndĩ aaregete mweke wa gũthiĩ Betheli arĩ Amerika (U.S.). O na Richard na Bill matiarĩ na rĩciria rĩa gũtungata Betheli. No gĩkeno kĩrĩa maacokire kũgĩa nakĩo ũtungata-inĩ wao nĩ gĩatũmire mone biũ atĩ Jehova hĩndĩ ciothe nĩwe  ũkoragwo oĩ makĩria. Nĩ ũndũ wa ũũgĩ kũrũmĩrĩra ũtongoria wake handũ ha mũndũ kũrũmĩrĩra merirĩria make! Mũndũ ũrĩa wĩrutĩte ũndũ ũcio nĩ arĩkenagĩra gũtungatĩra Jehova handũ o hothe na kũruta wĩra o wothe angĩheo.

VERBOTEN!

Aingĩ thĩinĩ wa famĩlĩ ya Betheli ya Njĩrĩmani nĩ maakenire gũkorũo na andũ a kuuma Amerika arĩa mangĩaranagĩria nao Gĩthũngũ. Ĩndĩ mũthenya ũmwe marĩ nyũmba-inĩ ya kũrĩĩra, itanya rĩao nĩ rĩaniinirũo o rĩmwe. Mũrũ wa Ithe witũ Frost, acanjamũkĩte o ta mũtugo, aambĩrĩirie kwaria na Kĩnjĩrĩmani igũrũ rĩgiĩ ũndũ wonekaga ũrĩ na ũritũ mũnene. Arĩa aingĩ thĩinĩ wa famĩlĩ ĩyo magĩkira ki, mainamĩtie mothio mao. Ariũ acio a Ithe witũ, o na gũtuĩka matiamenyaga ũndũ ũrĩa waaragĩrĩrio, makĩambĩrĩria kũmenya o kahora atĩ nĩ ũndũ wamakoniĩ. Kwoguo rĩrĩa Mũrũ wa Ithe witũ Frost aagũthũkire akiuga, “VERBOTEN!” (“Nĩ Kwagirio!”) na agĩcokera anĩrĩire nĩguo atĩtĩrithie, nĩ maamakire. Karĩ ũndũ ũrĩkũ mekĩte ũgĩtũma arie na njĩra ĩyo?

Marĩkia kũrĩa, andũ othe maahanyũkire rumu-inĩ ciao. Thutha ũcio, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe akĩmataarĩria: “Nĩguo mũtũteithie, no mũhaka mũkorũo mũkĩhota kwaria Kĩnjĩrĩmani. Nĩkĩo Mũrũ wa Ithe witũ Frost oigire atĩ nginya rĩrĩa mũkeruta kwaria rũthiomi rũu, kwaranĩria na inyuĩ Gĩthũngũ nĩ VERBOTEN.”

Famĩlĩ ya Betheli nĩ yathĩkire. Ũndũ ũcio ndwamateithirie o kwĩruta Kĩnjĩrĩmani, ĩndĩ o na nĩ waamarutire atĩ ũtaaro ũheanĩtwo nĩ mũrũ wa Ithe witũ ũrĩ na wendo, o na ũngĩoneka ũrĩ mũritũ kũhũthĩra, ũkoragwo ũrĩ wa gũtũguna. Ũtaaro wa Mũrũ wa Ithe witũ Frost wonanirie wendi wake wa kũnyita mbaru ithondeka rĩa Jehova o na wendo wake harĩ aarĩ na ariũ a Ithe. a Nokĩo ariũ acio a Ithe witũ ana maacokire kũmwenda!

KWĨRUTA KUUMA KŨRĨ ARATA AITŨ

No twĩrute maũndũ ma bata kuuma kũrĩ arata aitũ arĩa metigĩrĩte Ngai, marĩa mangĩtũteithia gũtuĩka arata ega makĩria a Jehova. Ariũ acio ana a Ithe witũ nĩ meerutire maũndũ maingĩ kuuma kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ ehokeku a Njĩrĩmani—aingĩ matangĩgweteka marĩĩtwa—na o mũndũ akĩĩruta kuuma kũrĩ ũrĩa ũngĩ. Richard ataaragĩria ũũ: “Lowell nĩ oĩ tũũndũ tũnini twa Kĩnjĩrĩmani na gĩtiamũritũhĩire, no ithuĩ aya angĩ nĩ gĩatũgiire mũno. Ningĩ tondũ nĩwe warĩ mũkũrũ gatagatĩ-inĩ gaitũ, nĩwe twaroraga igũrũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ  kwĩruta rũthiomi o na gũtũtongoria.” Ramon aririkanaga akoiga: “Ndaakenire mũno rĩrĩa mũrũ wa Ithe witũ bũrũri-inĩ wa Switzerland aatũheire kanyũmba gake tũikare twathiĩ rũtha rwitũ rwa mbere thutha wa gũikara mwaka ũmwe Njĩrĩmani! Ciumia igĩrĩ tũrĩ oiki hatarĩ kwĩĩgia na Kĩnjĩrĩmani! No ndiecirĩtie ũrĩa Lowell egwĩka. Oigire atĩ tũrĩthomaga na tũkaarĩrĩria rĩandĩko rĩa o mũthenya rũcinĩ—na Kĩnjĩrĩmani! Ũndũ ũrĩa wanjiguithirie ũũru nĩ atĩ, ndaigana kwĩricũkwo. No nĩ twerutire ũndũ wa bata. Rũmagĩrĩra ũtongoria wa andũ arĩa marakwendera maũndũ mega, o na rĩrĩa ũtaretĩkania nao. Mwerekera ũcio nĩ ũtũteithĩtie mũno mĩaka mĩingĩ na ũgatũma ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ ithuĩ gwathĩkĩra ũtongoria wa gĩtheokrasi.”

Arata acio ana ningĩ nĩ meerutire o mũndũ gũtĩaga ngumo njega cia ũrĩa ũngĩ, ta ũrĩa Afilipi 2:3 yugaga: “Nĩ kaba mũikarage mwĩnyihĩtie, o mũndũ agĩtuaga ũrĩa ũngĩ mwega kũrĩ we mwene.” Nĩ ũndũ ũcio acio angĩ atatũ kaingĩ nĩ monagia Bill gĩtĩo na njĩra ya kũmũũria eke maũndũ marĩa monaga nĩ angĩekire wega kũmakĩra. “Rĩrĩa ũndũ mũhiũ wabataraga gwĩkwo nĩguo tũhiũranie na ũndũ mũritũ,” Lowell aririkanaga akoiga, “twahũgũkagĩra Bill. Aarĩ na ũũgĩ wa kũhiũrania na maũndũ maritũ na njĩra ithuothe tuonaga twagĩrĩirũo gwĩka no tũkaaga ũcamba wa kũmeka.”

IHIKO IRĨ NA GĨKENO

Ũmwe thutha wa ũrĩa ũngĩ, arata acio ana nĩ meciririe kũhikania. Ũrata wao wehocetie harĩ wendo wao harĩ Jehova na ũtungata wa mahinda mothe, kwoguo mehotorete gũcaria andũ mehaarĩirie kũiga Jehova mbere ũtũũro-inĩ. Ũtungata wa mahinda mothe nĩ waamarutĩte atĩ kũheana kũrĩ irathimo nyingĩ kũrĩ kũheo na atĩ maũndũ ma Ũthamaki magĩrĩirũo kũigwo mbere ya merirĩria ma mũndũ kĩũmbe. Nĩ ũndũ ũcio maacaririe aarĩ a Ithe witũ arĩa maingĩrĩte ũtungata-inĩ wa mahinda mothe na kwĩyendera. Hakĩgĩa ihiko inya nũmu na irĩ na gĩkeno.

Nĩguo ũrata kana kĩhiko gĩtũũre, no mũhaka Jehova akorũo ho. (Koh. 4:12) O na gũtuĩka Bill na Ramon thutha-inĩ nĩ maakuĩrĩirũo nĩ atumia ao-rĩ, nĩ maakoretwo meyoneire gĩkeno na ũteithio ũrĩa mũtumia mwĩhokeku angĩkorũo naguo. Lowell na Richard no makenagĩra ũteithio ũcio, na Bill, ũrĩa wacokire kũhikania rĩngĩ, nĩ aathuurire mũtumia na njĩra ya ũũgĩ nĩ getha ahote gũthiĩ na mbere ũtungata-inĩ wa mahinda mothe.

Mĩaka ya thutha-inĩ, mawĩra marĩa mehokeirũo maamerekeirie mĩena ĩtiganĩte—makĩria thĩinĩ wa Njĩrĩmani, Austria, Luxembourg, Kanada, na Amerika (U.S.). Nĩ ũndũ wa ũguo, arata acio ana matingĩahotire kũhũthĩra mahinda maingĩ hamwe ta ũrĩa maangĩendire. Ĩndĩ o na maraihanĩrĩirie ũguo, no maaranagĩria hĩndĩ ciothe, magakenagĩra irathimo ciao hamwe, na makarĩra hamwe hĩndĩ ya kĩeha. (Rom. 12:15) Arata ta acio nĩ a bata na nĩ twagĩrĩirũo kũmakenera mũno. Nĩ iheo cia goro kuuma kũrĩ Jehova. (Thim. 17:17) Arata a ma ti oneki thĩinĩ wa thĩ ũmũthĩ! No Mũkristiano o wothe  wa ma no egĩĩre nao kwa ũingĩ. Tũrĩ Aira a Jehova, nĩ tũkenagĩra ũrata na athathaiya arĩa angĩ thĩ yothe, na makĩria, hamwe na Jehova Ngai na Jesu Kristo.

O ta andũ arĩa angĩ othe, arata acio ana nĩ macemanĩtie na mathĩna—hihi nĩ ũndũ wa ruo rwa gũkuĩrũo nĩ mwendwa, moritũ ma kũhiũrania na mĩrimũ mĩnene, gũkorũo makĩrũmbũiya aciari akũrũ, moritũ ma kũrera ciana marĩ ũtungata-inĩ wa mahinda mothe, guoya ũrĩa umanaga na kũheo wĩra mwerũ wa gĩtheokrasi, na mathĩna ma ũkũrũ marĩa rĩu marathiĩ mongererekete. No ningĩ nĩ moĩ kuumana na maũndũ marĩa meyoneire atĩ arata—arĩa marĩ hakuhĩ na arĩa marĩ kũraya—nĩ mateithagia arĩa mendete Jehova gũtooria ũritũ o wothe.

ŨRATA ŨTANYĨTWO GŨTŨŨRA TENE NA TENE

Nĩ ũndũ mwega mũno atĩ Lowell, Ramon, Bill, na Richard marĩ na mĩaka 18, 12, 11, na 10 ta ũguo marũmanĩrĩire nĩ meyamũrĩire Jehova na atĩ marĩ na mĩaka gatagatĩ ka 17 na 21, othe nĩ maingĩrire ũtungata-inĩ wa mahinda mothe. Meekire o ta ũrĩa Kohelethu 12:1 yamekĩrire ngoro meke: “Ririkanaga ũrĩa Mũkũũmbi matukũ maku ma ũnyinyi.”

Angĩkorũo wĩ mwanake Mũkristiano, ĩtĩkĩra rĩĩtana rĩa Jehova rĩa kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe kũngĩhoteka. Nĩ ũndũ wa ũtugi wake, wahota kwĩgĩĩra na gĩkeno—ta kĩrĩa arata acio ana megĩrĩire nakĩo—gĩa gũtungata marĩ arori a mũthiũrũrũko, a ng’ongo, kana arori arĩa maceeragĩra Wabici cia Honge; gũtungata Betheli, o hamwe na Kamĩtĩ-inĩ cia Wabici cia Honge; kũrutana Cukuru-inĩ cia Ũtungata wa Ũthamaki na cia Mapainia; na kũruta mĩario irũrũngano-inĩ, nene na nini. No mũhaka arata acio ana nĩ maakenaga mũno nĩ kũmenya atĩ andũ makiri maingĩ nĩ maagunĩkire nĩ ũtungata wao! Maũndũ macio mothe maahotekire tondũ rĩrĩa maarĩ ethĩ, nĩ meetĩkĩrire rĩĩtana rĩa Jehova rĩa wendo rĩa kũmũtungatĩra na ngoro yothe.—Kol. 3:23.

Ũmũthĩ, Lowell, Richard, na Ramon o rĩngĩ maratungata hamwe wabici-inĩ ya rũhonge, kũrĩa Selters, Njĩrĩmani. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, Bill nĩ aakuire mwaka wa 2010 agĩtungata e painia wa mwanya Amerika (U.S.). Arata acio ana a mwanya mũno kwa ihinda rĩa mĩaka hakuhĩ 60 magĩtigithanio nĩ gĩkuũ! No Ngai witũ, Jehova, ndariganagĩrũo nĩ arata ake. No tũkorũo na ma atĩ, rungu rwa Ũthamaki wake, arata othe Akristiano arĩa matigithanĩtio gwa kahinda nĩ gĩkuũ, ũrata wao nĩ ũgaacokio.

Kahinda kanini atanakua, Bill aandĩkire ũũ: “Mĩaka ĩyo yothe 60 ya ũrata witũ, ndingĩririkana ũndũ o na ũmwe mũũru. Ũrata witũ ũkoretwo ũrĩ kĩndũ kĩa bata mũno harĩ niĩ.” Nao arata acio angĩ atatũ, marĩ na itanya rĩa gũthiĩ na mbere na ũrata wao thĩinĩ wa thĩ njerũ, mongereire ũũ o hĩndĩ ĩyo, “Na no ta hĩndĩ tũrambĩrĩria.”

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]

[Mbica karatathi ka 17]

Ũmotho gũthiĩ ũrĩo: Richard, Lowell, Ramon, na Bill maatuĩkire arata marĩ Gileadi

[Mbica karatathi ka 18]

Gĩkeno kĩrĩa maacokire kũgĩa nakĩo ũtungata-inĩ wao nĩ gĩatũmire mone biũ atĩ Jehova hĩndĩ ciothe nĩwe ũkoragwo oĩ makĩria

[Mbica karatathi ka 18]

Rũgongo: Ramon agĩthomithia kĩrathi gĩa Cukuru ya Ũtungata wa Ũthamaki; ũrĩo: Richard akĩruta wĩra na Macini ĩmwe arĩ Betheli ya Wiesbaden

[Mbica karatathi ka 19]

Rũgongo: Mũrũ wa Ithe witũ Frost (ũrĩo) na angĩ hĩndĩ ya iceera hamwe na Mũrũ wa Ithe witũ Knorr (ũmotho); ũrĩo: Mathiĩte rũtha Switzerland 1952

[Mbica karatathi ka 20]

Ũmotho gũthiĩ ũrĩo: Richard, Bill, Lowell, na Ramon macemanĩtie Selters hĩndĩ ya rĩamũro rĩa nyũmba njerũ cia wabici ya rũhonge 1984

[Mbica karatathi ka 21]

“Mĩaka ĩyo yothe 60 ya ũrata witũ, ndingĩririkana ũndũ o na ũmwe mũũru”

[Mbica karatathi ka 21]

Ũmotho gũthiĩ ũrĩo: Ramon, Richard, na Lowell