Nkhani Yakulongosora Umoyo wa Munthu

Taŵa Paubwezi kwa Vyaka 60 Kweni Vili nga ni Para Tamba Waka Sono

Mise yinyake mu cihanya mu 1951, ŵanyamata ŵanayi ŵa vyaka vya m’ma 20 ŵakaluta pa kanyumba kakwimbirapo telefoni mu Ithaca, ku New York, U.S.A., ndipo ŵakimba matelefoni ku Michigan, Iowa, na California. Ŵakaŵa na nkhani yakukondweska yakuti ŵaphalireko ŵanyawo.

MU MWEZI wakumasinda wa Febuluwale, ŵapayiniya 122 ŵakafika ku South Lansing, New York, kuti ŵasambire mu kilasi la nambara 17 la Sukulu ya Giliyadi. Pa ŵanthu awo ŵakazakaŵa ŵamishonale pakaŵa Lowell Turner, William (Bill) Kasten, Richard Kelsey, na Ramon Templeton. Lowell na Bill, ŵakafuma ku Michigan, Richard wakafuma ku Iowa, Ramon wakafuma ku California, ndipo ubwezi ukamba pakati pa ŵabali aŵa.

Myezi yinkhondi yikati yajumphapo, waliyose wakaŵa wakukondwa wakati wapulika cipharazgo cakuti Mubali Nathan Knorr wa ku ofesi yikuru ya Ŵakaboni ŵa Yehova wakwiza kuzakayowoya ku ŵana ŵa sukulu ŵa mu kilasi ili. Ŵabali wose ŵanayi ŵakalongora kuti mbakukhumbisiska kuteŵetera lumoza mu caru cimoza usange nchamacitiko. Kasi ŵakaŵa pafupi kumanya vinandi vyakukhwaskana na uteŵeti wawo wa umishonale? Enya.

Kilasi lose likakondwa comene apo Mubali Knorr, wakamba kupharazga uko ŵamuteŵetera. Awo ŵakacemeka pakwambilira kuti ŵalute ku pulatifomu ni ŵanyamata ŵanayi aŵa, ŵeneawo ŵakaŵa ŵakwenjerwa comene kweni ŵakukondwa. Apa ŵakamanya kuti vingacitika kuti ŵakateŵetere kumoza. Kweni kasi ŵamuteŵetera nkhu? Ŵanyawo pakuzizwa ŵakakuŵa mapi ŵakati ŵapulika kuti ŵanyamata aŵa ŵalutenge ku Germany.

Ŵakaboni ŵa Yehova kulikose ŵakakondwa comene na umo Ŵakaboni ŵa ku Germany ŵakalongolera kuti mbakugomezgeka kwa Ciuta mu caka ca 1933 kuya munthazi mu muwuso wa Hitler. Ŵana ŵa sukulu ŵanandi ŵakakumbuka kuti ŵakapakirangako vyakuvwara na vyawanangwa vinyake ivyo vikatumizgika ku ŵabali ŵawo ŵa ku Europe Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose yikati yamara. Ŵanthu ŵa Ciuta mu Germany ŵakaŵa vyakuwonerapo viwemi pa nkhani ya cipulikano cakukhora, kufwilirapo, cikanga, ndiposo kugomezga Yehova. Lowell wakukumbuka kuti wakaghanaghananga kuti: ‘Sono tamuŵamanya makora ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵakutemweka aŵa.’ Lekani wose ŵakaŵa ŵakukondwa comene mwakuti ŵakakhumbanga kuti ŵimbe foni mise yeneyira kuti ŵaphalire ŵanyawo nkhani yakukondweska iyi.

APO ŴAKALUTANGA KU GERMANY

Pa Julayi 27, 1951 sitima ya SS Homeland yikanyamuka pa dowoko la Mlonga wa East River ku New York, ndipo ŵabali ŵanayi aŵa, awo ŵakatemwananga  comene ŵakaŵa pa ulendo wa mazuŵa 11 kuluta ku Germany. Mubali Albert Schroeder, yumoza wa ŵasambizgi ŵawo ku sukulu ya Giliyadi ndiposo uyo pamanyuma wakazakaŵa mu Wupu Wakulongozga, wakaŵasambizga mazgu ghakwambilira mu Cijeremani. Pakuti mu sitima ŵakakwera lumoza na ŵanthu ŵanandi ŵa ku Germany, panji ŵakatenge ŵasambirenge vinandi. Kweni ŵanthu aŵa ŵakayowoyanga Cijeremani cakupambana na ico ŵabali ŵanayi aŵa ŵakasambizgika. Ici cikaŵa cakutimbanizga comene.

Pa Ciŵiri mulenji, pa Ogasiti 7, ŵabali aŵa ŵakafika mu Hamburg ku Germany nangauli mu nthowa ŵakabokora comene. Palipose apo ŵakendanga ŵakawonanga vinthu ivyo vikanangika cifukwa ca nkhondo iyo pakajumpha vyaka vinkhondi na cimoza kufuma apo yikamalira. Uku ŵali na citima cifukwa ca ivyo ŵakawona, ŵakakwera sitima ya pamtunda ya usiku kuluta ku Wiesbaden, uko kukaŵa ofesi ya munthavi pa nyengo iyo.

Pa Citatu mulenji comene, ŵakakumana na Kaboni kakwamba mu Germany, uyo wakaŵa na zina Lacijeremani. Kaboni uyu wakaŵa Hans ndipo wakaŵatora pa siteji ya sitima kuluta nawo ku Beteli, ndipo wakaŵaleka kwa mudumbu mucekuru wakugomezgeka uyo wakayowoyanga yayi Cingelezi. Ndipouli mudumbu uyu wakaghanaghananga kuti ŵapulikenge ivyo wakuyowoya para wangayowoya mwakucemerezga. Kweni nangauli wakayowoyanga mwakukwezga mazgu, mudumbu uyu na ŵabali ŵanayi aŵa wose ŵakapulikananga yayi. Paumaliro Mubali Erich Frost, mulaŵiliri wa munthavi wakiza ndipo wakaŵatawuzga mwacitemwa mu Cingelezi. Vinthu vikamba kwenda makora.

Ca kuumaliro kwa Ogasiti, ŵabali wose ŵanayi ŵakaluta ku ungano wawo wakwamba mu Germany, wa mutu wakuti “Clean Worship” (Kusopa Kutuŵa) uwo ukacitikira mu Frankfurt am Main. Pa ungano uwu pakiza ŵanthu 47,432, ndipo cifukwa cakuti pakabapatizika ŵanthu 2,373 vikawovwira kuti mwamphu na khumbo la kupharazga la ŵamishonale aŵa visazgikireko. Kweni pakati pajumpha mazuŵa ghacoko waka, Mubali Knorr wakayowoya kuti ŵakhalenge pa Beteli ndipo ŵateŵeterenge penepapo.

Ramon wakakanapo mwaŵi wa kuluta ku Beteli ya ku United States cifukwa cakuti wakakhumbanga comene  uteŵeti wa umishonale. Richard na Bill nawo ŵakaŵa kuti ŵandaghanaghanepo vya kuteŵetera pa Beteli. Kweni cimwemwe ico ŵakaŵa naco mu uteŵeti wawo cikaŵasimikizgira kuti nyengo zose Yehova ndiyo wakumanya ico nchiwemi kwa iwo. Ipo nchamahara kugomezga ulongozgi wake m’malo mwa kujithemba. Uyo wamanya fundo iyi waŵenge wakukondwa kuteŵetera Yehova kulikose ndiposo kucita uteŵeti uliwose uwo wangapika.

NCHAKUKANIZGIKA!

Ŵanandi mu mbumba ya Beteli ya Germany ŵakakondwa kuteŵetera lumoza na ŵabali ŵa ku America awo ŵangaŵasambizgako kuyowoya Cingelezi. Kweni zuŵa linyake mu cipinda cakulyera, ivyo ŵakalindiliranga vikatondeka. Mubali Frost, wakayowoya mwakuthukutera mu Cijeremani nkhani yinyake iyo yikawoneka kuti yikaŵa yikuru comene. Mbumba ya Beteli yikati waka cete, uku yasindama. Nangauli ŵabali ŵanayi aŵa ŵakapulikanga yayi ivyo vikayowoyekanga, kweni ŵakamba kumanya kuti nkhani iyi yikakhwaskanga iwo. Ntheura apo Mubali Frost wakayowoya mwakukwezga kweni mwakuwerezgawerezga mazgu ghakuti, “VERBOTEN!” (“Nchakukanizgika!”) mwakuti wadidimizge fundo, ŵakenjerwa comene. Kasi ŵakacita vici kuti Mubali Frost wayowoye nthena?

Nyengo ya cakurya yikati yamara, wose ŵakaluta ku vipinda vyawo. Pamanyuma, mubali wakalongosora kuti: “Kuti imwe mutovwire, mukwenera kuyowoya Cijeremani. Ndico cifukwa Mubali Frost wanguyowoya kuti pambere mundasambire kuyowoya Cijeremani, NCHAKUKANIZGIKA kuyowoya namwe mu Cingelezi.”

Mbumba ya Beteli yikapulikira mwaluŵiro. Ici cikawovwira kuti ŵabali aŵa, ŵeneawo ŵakaŵa kuti ŵiza sono, ŵasambire Cijeremani ndiposo kuti ŵawonenge kuti ulongozgi wakupelekeka na mubali wacitemwa, nangauli pakwamba cingaŵa cakusuzga kuwulondezga, kweni nyengo zose ngwacandulo. Ulongozgi wa Mubali Frost ukalongora kuti wakughanaghanira gulu la Yehova ndiposo kuti wakutemwa ŵabali. a Lekani nchakuzizwiska yayi kuti ŵabali ŵanayi aŵa ŵakamba kumutemwa.

IVYO TIKASAMBIRA KU ŴABWEZI ŴITHU

Ku ŵabwezi awo ŵakopa Ciuta tingasambirako vinthu vyakuzirwa ivyo vingatovwira kuti tiŵe ŵabwezi ŵa Yehova. Ŵabali ŵanayi aŵa ŵakasambira vinandi ku ŵabali na ŵadumbu ŵakugomezgeka ŵa ku Germany, awo tingafiska yayi kuŵazunura mazina,  kweniso ŵakasambira vinandi kwa yumoza na munyake. Richard wakulongosora kuti: “Lowell wakacimanyangako Cijeremani ndipo wakacitanga makora, kweni tose tikasuzgikanga kuyowoya ciyowoyero ici. Pakuti ndiyo wakaŵa mulara kuluska tose, tikalutanga kwa iyo pa nkhani ya ciyowoyero ndiposo kuti watilongozge.” Ramon wakati: “Nkhakondwa comene apo mubali wa ku Switzerland wakatipa nyumba yake ya mathabwa kuti tikhalemo apo tikaluta kukapumura kakwamba pamasinda pakuti takhala caka cimoza mu Germany. Nkhaghanaghananga kuti kwa masabata ghaŵiri tipumurengepo kusuzgika na Cijeremani. Kweni nkhamanya yayi ivyo Lowell wacitenge. Wakayowoya kuti tiŵazgenge na kudumbiskana lemba la zuŵa mulenji uliwose mu Cijeremani. Wakatiphalira kuti ticitenge nthena zuŵa lililose apo tikaŵa ku malo agha. Kweni tikatorapo sambiro lakuzirwa. Londezgani ulongozgi wa awo ŵakumukhumbirani viwemi, nanga ni para nyengo zinyake mukukolerana nawo yayi ulongozgi uwo. Mtima uwu watovwira kwa vyaka vinandi ndipo wawovwiraso kuti ciŵe cipusu kwa ise kujilambika ku ulongozgi wa Ciuta.”

Ŵabwezi ŵanayi aŵa ŵakasambiraso kuzirwiska fundo za ŵanyawo nga umo lemba la Ŵafilipi 2:3 likuyowoyera kuti: “Na kujicefya, [wonani] ŵanji kuŵa ŵakuluska kwa imwe.” Ndipo kanandi ŵanji ŵakapemphanga Bill kuti wacite milimo iyo ŵakawonanga kuti wangacita makora kuluska iwo. Lowell wakati: “Para vinthu vinyake vyasuzga tikaphaliranga Bill kuti watovwire. Wakaŵa na luso lwa kumazgira masuzgo mu nthowa iyo tose tikakolerananga kuti ndimo ticitire kweni tikaŵavyanga cikanga panji luso lwakucitira nthena.”

NTHENGWA ZAKUKONDWESKA

Ŵanyamata ŵanayi aŵa, wose ŵakaghanaghana vya kutora. Ŵabali aŵa ŵakatemwananga cifukwa wose ŵakatemwanga Yehova ndiposo uteŵeti wanyengozose, ndipo ŵakaŵikapo mtima kuti ŵapenje ŵanyawo ŵa mu nthengwa awo ŵakuŵika Yehova pa malo ghakwamba. Uteŵeti wanyengozose ukaŵasambizga kuti munthu wakutumbikika para wakupeleka kuluska kupokera ndiposo kuti ŵadangizgenge vinthu vya Ufumu m’malo mwa vyakukhumba vyawo. Ntheura ŵakasankha ŵadumbu awo ŵakaŵa kale mu uteŵeti wanyengozose. Wose ŵanayi ŵakaŵa na nthengwa zacimwemwe.

Yehova wakwenera kuŵapo kuti nthengwa panji ubwezi uŵe wakukhora. (Muph. 4:12) Nangauli Bill na Ramon pamasinda ŵawoli ŵawo ŵakafwa, kweni wose ŵakawona cimwemwe na wovwiri uwo muwoli wakugomezgeka wangapeleka. Lowell na Richard ŵacali kusangwa na wovwiri wa ŵawoli ŵawo, ndipo Bill uyo wakatoraso, wakasankha mwavinjeru mwanakazi kuti walutilire kuŵa mu uteŵeti wanyengozose.

Vyaka vikati vyajumphapo, ŵakatumika ku malo ghakupambana nga nkhu Germany, Austria, Luxembourg, Canada, na United States, cifukwa ca uteŵeti uwo ŵakapika. Ivi vikati vyacitika, ŵabali ŵanayi aŵa, ŵeneawo ŵakaŵa paubwezi ŵakatondekanga kucezga umo ŵakakhumbiranga. Kweni nangauli ŵakapatukana, nyengo zose ŵakayowoyeskananga, kukondwera lumoza mu vitumbiko na kulilira lumoza mu vitima vyawo. (Rom. 12:15) Ubwezi wa nthena uwu tikwenera kuwuzirwiska, tingawuwonanga mwakupepuka yayi. Ni vyawanangwa vyakuzirwa vyakufuma kwa Yehova. (Zinth. 17:17) Mu caru mazuŵa ghano  nchakusuzga kusanga ŵabwezi ŵanadi. Kweni Mkhristu waliyose waunenesko wangaŵasanga ŵabwezi ŵanandi. Pakuŵa Ŵakaboni ŵa Yehova, tili paubwezi na Ŵakhristu ŵanyithu pa caru cose, kweniso ubwezi ukuru comene ni uwo tili nawo na Yehova Ciuta ndiposo Yesu Khristu.

Nga ni waliyose wa ise, ŵabali ŵanayi aŵa nawo ŵakumana na masuzgo ghanandi, kwali cifukwa ca citima ca nyifwa ya ŵanyawo ŵa mu nthengwa, ulwari, kupwelelera ŵapapi ŵawo ŵacekuru, kulera ŵana mu uteŵeti wanyengozose, kwenjerwa na uteŵeti uphya, ndiposo masuzgo gha ucekuru. Kweniso ŵakumanya cifukwa ca ivyo vyaŵacitikirapo kuti ŵabwezi ŵapafupi na ŵakutali wuwo, ŵakovwira ŵanthu awo ŵakutemwa Yehova kuti ŵazizipizge suzgo lililose.

UBWEZI WAMUYIRAYIRA

Nchakukondweska comene kuti Lowell, Ramon, Bill, na Richard ŵakajipatulira kwa Yehova apo munyake wakaŵa na vyaka 18, munyake 12, munyake 11, kweniso munyake 10, ndipo apo ŵakaŵa na vyaka vya pakati pa 17 na 21 ŵakamba uteŵeti wanyengozose. Ŵakacita nga umo lemba la Mupharazgi 12:1 likaŵaciskira, ilo likuti: “Kumbuka Mlengi wako mu mazuŵa gha uphya wako.”

Para ndimwe mubali muwukirano, zomerani para Yehova wakumucemani kuti munjire uteŵeti wanyengozose usange nchamacitiko. Cifukwa ca lusungu lwake lukuru, muŵenge ŵacimwemwe nga mbabali ŵanayi aŵa, pakuteŵetera ku dera, cigaŵa, panji kwendera maofesi gha munthavi; kuteŵetera pa Beteli, kweniso kuŵa mu Komiti ya Munthavi; kusambizga pa Sukulu ya Uteŵeti wa Ufumu na Sukulu ya Uteŵeti wa Upayiniya; ndiposo kudumba nkhani pa maungano ghakuru na ghacoko wuwo. Ŵabali ŵanayi aŵa ŵakakondwa ŵakati ŵamanya kuti ŵabali masauzandi ghanandi ŵali kusanga candulo na uteŵeti wawo. Vyose ivi vikacitika cifukwa ŵakazomera nchemo ya Yehova yakuti ŵamuteŵetere na mtima wose.—Kol. 3:23.

Pa nyengo yasono Lowell, Richard na Ramon ŵakuteŵeteraso lumoza pa ofesi ya munthavi iyo pasono yili mu Selters, ku Germany. Cacitima nchakuti Bill wali kufwa mu 2010 apo wakateŵeteranga nga ni mupayiniya wapadera ku United States. Ubwezi wa ŵabali ŵanayi uwu, uwo ukaŵapo kwa vyaka pafupifupi 60 ukamara cifukwa ca nyifwa. Kweni Ciuta withu, Yehova, wakuluwa yayi ŵabwezi ŵake. Tingaŵa ŵakusimikizga kuti mu Ufumu wake, ubwezi uliwose uwo tili nawo mu mpingo waunenesko uwo pasono ukumara cifukwa ca nyifwa uzamuwelerapo.

Kukati kwakhala nyengo yicoko waka pambere wandafwe, Bill wakalemba kuti: “Mu vyaka vyose 60 ivyo taŵira paubwezi, nkhukumbuka yayi nyengo iyo tikakhuŵazganapo. Nyengo zose ubwezi withu waŵa cinthu capadera comene kwa ine.” Ŵabwezi ŵake ŵatatu awo ŵali na maghanoghano gha kulutizga ubwezi uwu mu caru ciphya ŵakati ŵapulika mazgu agha, ŵakasazgirapo kuti: “Nakuti ubwezi withu wamba waka sono.”

[Mazgu ghamusi]

[Cithuzithuzi pa peji 17]

Kwambira kumazere kuluta kumalyero: Richard, Lowell, Ramon, na Bill, ubwezi wawo ukambira ku Giliyadi

[Cithuzithuzi pa peji 18]

Ramon wakusambizga pa Sukulu ya Uteŵeti wa Ufumu

[Cithuzithuzi pa peji 18]

Richard wakunozga Addressograph pa Beteli mu Wiesbaden

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 18]

Cimwemwe ico ŵakaŵa naco mu uteŵeti wawo cikaŵasimikizgira kuti nyengo zose Yehova ndiyo wakumanya ico nchiwemi kwa iwo

[Cithuzithuzi pa peji 19]

Mubali Frost (kumalyero) na ŵanji pa ulendo uwo ŵakenda lumoza na Mubali Knorr (kumazere)

[Cithuzithuzi pa peji 19]

Apo ŵakaluta kukapumura ku Switzerland mu 1952

[Cithuzithuzi pa peji 20]

Kwambira kumazere kuluta kumalyero: Richard, Bill, Lowell, na Ramon ŵakumana mu Selters pa ungano wa kupatulira ofesi yiphya ya munthavi mu 1984

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 21]

“Mu vyaka vyose 60 ivyo taŵira paubwezi, nkhukumbuka yayi nyengo iyo tikakhuŵazganapo”

[Cithuzithuzi pa peji 21]

Kwambira kumazere kuluta kumalyero: Ramon, Richard, na Lowell