1, 2. Maeke fēfē he manamanatu ke he finagalo he Atua ke aoga ki a tautolu, ti ko e heigoa ka amanaki a tautolu ke ako mai ai hagaao ke he Patuiki ko Tavita?

 HANE fano a koe he tau kaukau mouga. Ne vevehe ua e hala. Ko e hala fe kua lata ia koe ke fano ai? Liga toli hake a koe he maka ne tata mai ke kitia ko e takitaki ki fe e tau la hala takitaha. He kitia e tau mena mai he tuaga tokoluga ia ka liga lagomatai a koe ke fifili e hala ne mua e mitaki ke fano ai. Ko e fakagahua e matapatu fakaakoaga pihia ka lagomatai a tautolu ke taute e tautolu e tau fifiliaga aoga. Ko e kitia e tau mena mai he tau tuaga tokoluga he Tufuga ka fakamalolō a tautolu ke ‘o ai he puhala’ kua talia e Iehova.—Isaia 30:21.

² He laulahi he moui he Patuiki ko Tavita i Isaraela i tuai, ne fakatoka e ia e fifitakiaga mitaki lahi he manamanatu ke he finagalo he Atua. Kia liu la tautolu ke fakatutala ke he falu mena ne tutupu he moui ha Tavita mo e onoonoaga ke ako mai he mahani he tagata taane ne katoa e loto ki a Iehova ko e Atua.—1 Patu. 11:4.

3, 4. (a) Ko e heigoa ne fakaohooho a Tavita ke totoko a Koliato? (e) Onoono fēfē a Tavita ke he higoa he Atua?

³ Manamanatu ke he magaaho ne fakafehagai a Tavita mo e toa Filisitia ko Koliato. Ko e heigoa ne fakaohooho e tama fuata ko Tavita ke paleko e tupua ne kavi ke he 2.9 e mita he tokoluga ne tui katoa e papatau? (1 Samu. 17:4) Ko e loto malolō kia ha Tavita? Ko e tua kia haana ke he Atua? Ko e tau mahani ua ia kua aoga lahi ke he gahua mauokafua haana. Ka ko e fakalilifu ma Iehova mo e haana higoa lahi kua fakaohooho pauaki a Tavita ke mauokafua ke totoko e tupua tokoluga. He ita ai, ne hūhū a Tavita: “Ko hai kia e tagata Filisitia nakai peritome nai, ke fakama ai e ia e kau he Atua moui?”—1 Samu. 17:26.

⁴ He fehagai mo Koliato e tama fuata ko Tavita ne fakapuloa: “Kua hau a koe kia au mo e pelu, mo e tao  mo e tao leoleo; ka ko au, kua fina atu au kia koe ke he higoa a Iehova Sapaota, ko e Atua he tau kau a Isaraela ne fakafiu a koe ki ai.” (1 Samu. 17:45) He falanaki ke he Atua mooli, ne tamate e Tavita e toa Filisitia ke he filo mo e maka. Nakai ni ko e magaaho ia ka e pihia foki ke he moui katoa ha Tavita ne falanaki a ia ki a Iehova mo e taofi fakatokoluga e higoa tapu. Mooli, ne tomatoma e Tavita e tau tagata Isaraela ke ‘fiafia ke he higoa tapu ha Iehova.’—Totou  1 Nofoaga he Tau Patuiki 16:8-10.

5. Ko e heigoa e tuaga kua fehagai a koe ne liga fakatatai ke he fakafiufiu ha Koliato?

⁵ Matalahi nakai a koe ke eke a Iehova mo Atua haau? (Iere. 9:24) Tali atu fēfē a koe ka vagahau kelea e tau katofia kaina, tau tagata gahua, tau kapitiga aoga, po ke tau magafaoa hagaao ki a Iehova mo e vaiga haana Tau Fakamoli? Vagahau hake nakai a koe ka ekefakakelea mai ke he higoa ha Iehova, ti falanaki ke he haana lalagoaga? Mooli, “ko e vaha ke fakanono ai,” ka kua lata ia tautolu ke nakai fuafuakelea he eke mo Tau Fakamoli ha Iehova mo e tau tutaki ha Iesu. (Fakama. 3:1, 7; Mare. 8:38) Pete e lata ha tautolu ke fakailoilo mo e totonu he fehagai mo e tau tagata kua nakai talia fiafia, kia nakai tuga e tau Isaraela ia a tautolu ne “fakaatukehe ai, mo e matakutaku lahi” he logona e lautolu e tau kupu fakafiufiu ha Koliato. (1 Samu. 17:11) Ka e lata ia tautolu ke fifili fakatonu ke maeke ke fakatapu e higoa ha Iehova ko e Atua. Ko e manako ha tautolu ke lagomatai e tau tagata ke iloa a Iehova ko e Atua mooli. Ti ko e fakahikuaga, kua fakaaoga e tautolu e Kupu tohia haana he lali ke lagomatai e falu ke kitia e aoga he fakatata ke he Atua.—Iako. 4:8.

6. Ko e heigoa ne manako a Tavita ke taute he fakafehagai mo Koliato, ti ko e heigoa e matapatu onoonoaga ha tautolu?

⁶ Ko e fakafehagai ha Tavita mo Koliato kua fakaako ki a tautolu e taha fakaakoaga aoga foki. He mogo ne poi mai a Tavita ke he malētau, ne hūhū a ia: “Ko e heigoa kia e mena ke eke ma e tagata ka keli e ia e tagata Filisitia nai, mo e uta kehe ai e ma ia Isaraela.” He tali, ne liu e tau tagata fatiaki e mena ne talahau e lautolu he mogo fakamua: “Ko e tagata foki ke keli a [Koliato] to fakakoloa ai he patuiki a ia ke he tau koloa loga, to age foki hana tama fifine kia ia ke eke mo hoana hana.” (1 Samu. 17:25-27) Ka ko e moua e palepale fakatino ne nakai ko e matapatu onoonoaga ha Tavita. Ha ha ia ia e foliaga tokoluga lahi atu. Ne manako a Tavita ke fakaheke e Atua mooli. (Totou 1 Samuela 17:46, 47.) Ka e kua a tautolu? Ko e matapatu onoonoaga kia ha tautolu ke taute e higoa ma tautolu he moua e tau monuina mo e talahaua ke he lalolagi? Mooli, kua manako a tautolu ke tuga a Tavita, ne lologo: “Kia nava atu a mutolu kia Iehova fakalataha mo au; kia fakaheke fakalataha a tautolu ke he hana higoa.” (Sala. 34:3) Kia falanaki mogoia a tautolu ke he Atua he tuku fakamua e higoa haana he ha tautolu.—Mata. 6:9.

7. Maeke fēfē a tautolu ke feaki e malolō he tua kua lata he fakafehagai a tautolu mo e tau tagata ne liga nakai talia fiafia?

⁷ Ko e tuaga loto malolō ha Tavita he totoko a Koliato kua lata ke mauokafua katoatoa ki a Iehova. Ne ha ha he fuata ko Tavita e tua malolō. Taha puhala ne atihake e ia e tua haana ko e falanaki ke he Atua he gahua leveki mamoe. (1 Samu. 17:34-37) Kua lata foki ia tautolu ke malolō e tua ke fakatumau ke he fekafekauaga, mua atu ka fakafehagai a tautolu mo e tau tagata ne nakai talia fiafia. Maeke ia tautolu ke feaki e tuaga pihia he falanaki ke he Atua he tau gahua ha tautolu he tau aho takitaha. Tuga anei, maeke ia tautolu ke kamata e tau fakatutalaaga hagaao ke he kupu mooli he Tohi Tapu mo e tau tagata ne nonofo he tapa ha tautolu ka fakaaoga e tau peleōafi ne heke e tau tagata. Ti kua lata he ha ia tautolu ke nakai fakauaua ke tutala mo e tau tagata kua feleveia mo tautolu he puhalatū he gahua a tautolu he taha fale ke he taha fale?—Gahua 20:20, 21.

8, 9. He fehagai mo e Patuiki ko Saulo, ne fakakite fēfē e Tavita kua tokaloto tumau e ia e finagalo ha Iehova?

⁸ Ko e taha fakafifitakiaga he makai ha Tavita ke falanaki ki a Iehova ne putoia a Saulo—ko e patuiki fakamua ha Isaraela. Lagatolu e lali a Saulo ne mahekeheke ke hoka a Tavita ke he kaupā aki e tao, ka e hola a Tavita ke he tau magaaho takitaha, he nakai taui vale atu. Fakahiku ai, ne hola a ia mai ia Saulo. (1 Samu. 18:7-11; 19:10) Ti maeke ia Saulo ke fifili e tau tagata taane ne 3,000 mai i Isaraela katoa mo e tatao a Tavita he tutakale. (1 Samu. 24:2) Fakahiku ai, ne fano a Saulo ka e nakai iloa ke he ana ne haia a Tavita mo e tau tagata taane haana i loto. Na lata ia Tavita ke fakaaoga e magaaho nei ke tamate e patuiki ne fakamatakutaku e moui haana. Mole ia, ko e finagalo he Atua ma Tavita ke hukui a Saulo ko e patuiki ha Isaraela. (1 Samu. 16:1, 13) Mooli, ka fanogonogo a Tavita ke he fakatonuaga he tau tagata taane haana, to mate e patuiki. Ka e pehē a Tavita: “Kia fakamamao e Iehova ia au ke eke ai e au e mena na ke he haku a iki, ko ia ne fakauku e Iehova.” (Totou 1 Samuela 24:4-7.) Ko Saulo ko e patuiki agaia ne fakauku he Atua. Ne nakai manako a Tavita ke fofō e tuaga patuiki ha Saulo, ha kua nakaila utakehe e Iehova a ia. Ka e hehele kehe ni e kala tapulu ha Saulo, ne fakakite e Tavita kua nakai manako a ia ke fakamamahi a Saulo.—1 Samu. 24:11.

⁹ Liu foki a Tavita fakakite e fakalilifu ki a ia ne kotofa he Atua he mogo ne kitia fakahiku e ia e patuiki. He magaaho ia, ko Tavita mo Apisai ne hoko atu ke he mena ne heaga api a Saulo mo e moua a ia ne mohe. Pete ne fakahiku e Apisai ko e Atua ne tuku age e fī nei ke he tau lima ha Tavita mo e foaki ki a ia ke tamate a Saulo aki e tao, ne nakai fakaatā e Tavita e mena nei. (1 Samu. 26:8-11) Ha kua fakatumau a Tavita ke kumi e takitakiaga he Atua, ne nakai maueue e fifiliaga haana ke fakatatau e gahua ke he finagalo ha Iehova pete ne tau fakaohooho ha Apisai.

10. Ko e heigoa e tuaga paleko ne liga fehagai fakatagata a tautolu, ti ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke tumauokafua?

¹⁰ Liga feleveia foki a tautolu mo e tuaga paleko he lali e tau kapitiga ha tautolu ke peehi a tautolu ke mumui ke he tau manatu fakatagata ha lautolu ka e nakai lalago a tautolu he taute e finagalo a Iehova. Tuga a Apisai, falu ne fakamalolō a tautolu ke taute e taha mena ka e nakai manamanatu ke he finagalo he Atua hagaao ke he manatu pauaki. Ke tumauokafua, kua lata ia tautolu ke maaliali ke he tau manamanatuaga e onoonoaga ha Iehova ke he mena ia ti eketaha ke pipiki mau ke he tau puhala haana.

11. Ko e heigoa haau ne fakaako mai ia Tavita hagaao ke he fakatumau he finagalo he Atua ke he manamanatuaga haau?

 ¹¹ Ne liogi a Tavita ki a Iehova ko e Atua: “Kia fakaako mai e koe au ke eke hāu a finagalo.” (Totou Salamo 143:5, 8, 10.) He nakai falanaki ke he tau manatu ni haana po ke mahala ke he tau fakaohoohoaga he taha tagata, ne makai a Tavita ke fakaako he Atua. Ne ‘manamanatu a ia ke he tau mena oti ne eke e Iehova; ti manamanatu a ia ke he tau gahua he tau lima he Atua.’ Maeke foki a tautolu ke iloa e finagalo he Atua he kumikumi hifo ke he tau Tohiaga Tapu ti manamanatu fakahokulo ke he tau tala loga he Tohi Tapu ke he tau fakafehagai ha Iehova mo e tau tagata.

12, 13. Ko e ha ne liligi e Tavita e vai ne tamai he tau tagata taane tokotolu haana ki a ia?

¹² Ko e loto fakaaue ha Tavita ma e tau matapatu fakaakoaga ne fakaata mai he Fakatufono mo e haana a manako ke moui fakatatau ki ai kua uho lahi ke fifitaki. Manamanatu ke he mena ne tupu he magaaho ne fakakite e Tavita e manako lahi haana ke inu he ‘magavai mai he vaikeli ha ha i Petelehema.’ Tokotolu he tau tagata taane ha Tavita ne huhū pulenoa atu ke he maaga—ne ha ha i ai e tau Filisitia—mo e tamai e vai. Ka e, “nakai mafai a [Tavita] ke inu, ka e liligi atu ai e ia kia Iehova.” Ko e ha? Ne fakamaama e Tavita: “Kia mamao ia au ke eke e mena nai; ke inu kia au e toto he tau tagata nai ne tuku lele atu ha lautolu a tau momoui? ha ko e mena o atu mo e tuku lele atu ha lautolu a tau momoui ke ta mai.”—1 Nofo. 11:15-19.

¹³ Ne iloa e Tavita mai he Fakatufono ko e toto kua lata ke liligi ki a Iehova mo e nakai kai ai. Ne maama foki e ia e kakano kua lata ke taute e mena nei. Ne iloa e Tavita “ko e toto ko e moui he tino haia.” Ka ko e vai anei, nakai ko e toto. Ko e ha ne nakai talia e Tavita ke inu ai? Ne loto fakaaue a ia ke he matapatu fakaakoaga i tua he fakaholoaga matafakatufono. Ki a Tavita, kua uho e vai tuga ne toto he tau tagata taane tokotolu. Ko e mena ia, nakai manamanatu a ia ke inu e vai. He nakai inu ai, ne pehē a ia kua lata ke liligi ai ke he kelekele.—Levi. 17:11; Teu. 12:23, 24.

14. Ko e heigoa ne lagomatai a Tavita ke moua e onoonoaga a Iehova ke he tau tuaga?

¹⁴ Ne lali a Tavita ke manamanatu katoatoa  ke he fakatufono he Atua. Ne lologo e ia: “Haku Atua na e, kua fiafia au ke eke hāu a finagalo; ha i loto ia au hau a fakatufono.” (Sala. 40:8) Ne fakaako e Tavita e fakatufono he Atua mo e manamanatu fakahokulo ki ai. Ne falanaki a ia ke he pulotu he tau poakiaga a Iehova. Ti ko e fua, ne manamanatu lahi a Tavita ke kitekite ki ai, nakai ni ke he tohi ka e pihia foki e agaaga he Fakatufono faka-Mose. He fakaako e tautolu e Tohi Tapu, kua pulotu a tautolu ke manamanatu fakahokulo ke he mena kua totou ti tokamau ai ke he tau loto ha tautolu ke maeke ia tautolu ke fifili e tau mena kua fakafiafia a Iehova ke he taha tuaga pauaki.

15. He puhala fe ne kaumahala a Solomona ke fakakite e fakalilifu ma e Fakatufono he Atua?

¹⁵ Ko e tama ha Tavita ko Solomona ne fiafia lahi a Iehova ko e Atua ki ai. Fai magaaho ai, ne kaumahala a Solomona ke fakakite e fakalilifu ma e Fakatufono he Atua. Ne nakai muitua e ia e poakiaga a Iehova, ko e patuiki ha Isaraela kua lata ke “aua neke fakaloga ai foki e ia e tau hoana māna.” (Teu. 17:17) Ka e faihoana a Solomona ke he tokologa he tau fifine motu kehe. He fuakau a ia, ne “fakaliu kehe he tau hoana hana hana loto ke mumui atu ke he tau atua kehe.” Pete ne liga manatu pihia a ia, ne “mahani kelea a Solomona ki mua a Iehova, nakai ni mui atu a ia kia Iehova tuga e matua hana ko Tavita.” (1 Patu. 11:1-6) Kua aoga mooli ke fakatatau a tautolu ke he tau fakatufono mo e tau matapatu fakaakoaga i loto he Kupu he Atua! Tuga anei, kua aoga e mena nei ka manamanatu ke fai taane po ke fai hoana.

16. To maeke fēfē he iloa e manatu he poakiaga ke mau “kia lata mo e Iki” ke lauia a lautolu kua amanaki ke fai taane po ke fai hoana?

¹⁶ Ka taute he tau tagata nakai tua e tau mahani loto fakavihi ki a tautolu, kua fakaata kia he tali ha tautolu e onoonoaga tuga ha Tavita po ke tuga ha Solomona? Ko e tau tagata tapuaki mooli kua tala age ki ai ke mau “kia lata mo e Iki.” (1 Kori. 7:39) Ka fifili e Kerisiano ke mau, kua lata a ia ke mau e matakainaga ne tua. Ti ka iloa e tautolu e manatu he poakiaga faka-Tohi Tapu nei, to nakai ni kalo kehe a tautolu mai he mau ke he tagata nakai tua ka e kalo kehe foki a tautolu mai he fakafiafia e tau manako loto fakavihi he tagata ia.

17. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke kalo kehe he matahele he tau fakatino telefua?

¹⁷ Manamanatu foki ke he fakafifitakiaga ha Tavita he tutuli fakamakutu e takitakiaga he Atua ka lagomatai a tautolu ke fakamamao he kamatamata ke onoono ke he tau fakatino telefua. Totou e tau kupu tohi nei, manamanatu ke he tau matapatu fakaakoaga i ai, ti eketaha ke iloa e finagalo a Iehova ke he mena nei. (Totou Salamo 119:37; Mataio 5:28, 29; Kolose 3:5.) He manamanatu fakahokulo ke he tau poakiaga uho lahi haana ne moua e tautolu ke fakatumau ke atāina mai he tau matahele he tau fakatino telefua.

18, 19. (a) Pete ne nakai mitaki katoatoa a ia, ko e heigoa ne lagomatai a Tavita ke fakatumau ke he fiafia he Atua? (e) Ko e heigoa e fifiliaga haau?

¹⁸ Pete ko Tavita ko e fakafifitakiaga mitaki ke he tau puhala loga, ne taute foki e ia loga e tau agahala kelea lahi mahaki. (2 Samu. 11:2-4, 14, 15, 22-27; 1 Nofo. 21:1, 7) He moui katoa ha Tavita, ne fakatokihala a ia he mogo ne agahala a ia. Ne faifano a ia ki mua he Atua ‘mo e loto fakamooli katoa.’ (1 Patu. 9:4) Ko e ha ne talahau e tautolu e mena ia? Ha kua lali a Tavita ke gahua fakatatau mo e finagalo ha Iehova.

¹⁹ Pete he nakai mitaki katoatoa a tautolu, maeke ia tautolu ke fakatumau ke he fiafia a Iehova. He tokaloto e foliaga ia, kia fakaako fakailoilo e tautolu e Kupu he Atua, manamanatu fakahokulo ke he tau mena kua fakaako e tautolu mai i ai, ti fifili fakatonu e tau mena ne fakamau e tautolu he tau loto. To maeke ia tautolu ke liogi ki a Iehova tuga e salamo ne taute e ole fakatokolalo nei: “Kia fakaako mai e koe au ke eke hāu a finagalo.”