1, 2. Xoossaa qofaa qoppiyoogee nuna maaddana danddayiyoy ayba ogiyaanee, qassi hegaa xeelliyaagan Daawita leemisuwaappe ay tamaarana danddayiyoo?

 DERIYAA bolli deˈiya loossuwaara baydda deˈaasa giidi qoppoos. He loossoy ballattiyo sohuwaa gakkiyaakko awugaara buutii? Matan deˈiya issi zaallaa bolli kiyada naaˈˈu loossoti au au efiyaakko beˈana danddayaasa. Keehi koshshiyaabau qofaa qachiyo wode hegaara issi malabaa oottiyoogee nuna maaddana danddayees. Nuuni Medhidaagaa xoqqa qofaara maayettiyaabaa qoppiyoogee Yihooway koyiyo ‘ogiyan baanaadan’ maaddees.—Isi. 30:21.

² Beni Israaˈeele Kawuwaa Daawiti ba deˈo laytta ubban Xoossaa sheniyaa qoppida, loˈˈo leemiso gidiya asa. Xoossaa xeelan a wozanay kumetta gidido Daawita leemisuwaappe tamaaranau, ane a deˈuwan hanida issi issibaa beˈoos.—1 Kaw. 11:4.

3, 4. (a) Daawiti Gooliyaadaara olettanaadan denttettidabay aybee? (b) Daawiti Xoossaa sunttaa ayba ogiyan xeellidee?

³ Daawiti tooraa qaraa, Pilisxxeemiyaa Gooliyaadaara olettido wodiyaa qoppa. Geesay heezzu meetire keena gidiyo, kumetta ola miishshaa gixxida he bitaniyaara olettanau yelaga Daawita denttettiday aybee? (1 Sam. 17:4) A denttettiday xala gidiyoogee? Woy qassi i Xoossaa ammaniyoogee? Hegaa mala gitabaa oottanau he naaˈˈu eeshshatikka maaddidosona. Gidoppe attin, Daawiti he wogga adussa bitaniyaara olettanaadan denttettiday Yihoowanne a gita sunttaa bonchiyoogaa. Daawiti hanqqettidi, “Ha qaxxarettibeenna Pilisxxeemee, de7o Xoossaa olanchchata naassiyaagee i oonee?” yaagidi oichchiis.—1 Sam. 17:26.

 ⁴ Yelaga Daawiti Gooliyaadaara olettanau biido wode hagaadan giis: “Neeni bisuwaa, bodaanne xinqqaa oiqqada ta bolli yaasa; shin taani Ubbaappe Wolqqaama GODAA sunttan, neeni naassido Israa7eela olanchchatu Xoossaa sunttan ne bolli yais.” (1 Sam. 17:45) Daawiti Yihoowan ammanettidi, tooraa qaraa, Pilisxxeemiyaa Gooliyaada yambbarshshan issi shuchaa yambbaridi woriis. Daawiti he wode xallan gidennan, ba deˈo laytta ubban Yihoowan ammanettiis; qassi Xoossaa sunttaa xoqqu xoqqu oottiis. Daawiti Israaˈeeleti Yihoowa ‘geeshsha sunttan ceeqettanaadan’ minttettiis.—1 Hanidabaa Odiya 16:8-10 nabbaba.

5. Gooliyaadi naassidoogaa malabay nena aybi gakkana danddayii?

⁵ Yihooway ne Xoossaa gidido gishshau ceeqettay? (Erm. 9:24) Ne shooroti, nenaara issippe oottiyaageeti woy tamaariyaageeti, woykko ne dabboti Yihoowa sunttaa mooriyo wodenne a Markkata boriyo wode waatay? Asay Yihoowa sunttaa toochiyo wode, i maaddanaagaa ammanettada au exatay? ‘Coˈˈu gaanau koshshiya wodee deˈiyoogee’ tuma; shin nuuni Yihoowa Markkanne Yesuusa kaalliyaageeta gidiyoogan yeellatana bessenna. (Era. 3:1, 7; Mar. 8:38) Nuna dosenna asaara gayttiyo wode ashkketettaaninne liiqo qaalan haasayissana koshshikkokka, Gooliyaadi naassido wode ‘yeellatidanne daroppe yayyida’ Israaˈeelatudan nuuni hanana koshshenna. (1 Sam. 17:11) Ubba nuuni Xoossaa Yihoowa sunttaa bonchissanau murttidaageeta gidana bessees. Yihooway ay mala Xoossakko asay eranaadan maaddanau koyoos. Yaatanau, Xoossaakko shiiqiyoogee ay keena koshshiyaakko asay akeekanaadan maaddanau a Qaalan goˈettoos.—Yaaq. 4:8.

6. Daawiti Gooliyaadaara olettido wode ay oottanau koyidee, qassi nuna keehi qofissiyay ayba gidana koshshii?

⁶ Daawiti Gooliyaadaara olettido hanotaappe keehi maaddiya harabaakka tamaaroos. Daawiti woxxiiddi olettiyo sohuwaa gakkidi, “Ha Pilisxxeemiyaa woridi, ha yeellaa Israa7eelappe qucciya uraassi aibi oosettanee?” yaagidi oychiis. Oychin, asay Gooliyaada worana uraa xeelliyaagan hagaadan giis: “[Ayyo] Kawoi Saa7ooli daro aquwaa immana; qassi ba na7iyookka ayyo immana.” (1 Sam. 17:25-27) SHin Daawita keehi qofissiday woytuwaa demmiyoogaa gidenna. I hegaappe keehi aadhiyaabaa halchiis. Daawiti tumu Xoossaa bonchissanau koyiis. (1 Sameela 17:46, 47 nabbaba.) Nuuni shin? Nuna keehi qofissiyay duretiyoogeenne hayttatiyoogee? Nu qofaykka, “Tanaara gididi, GODAA gitayite. Ane issippe a sunttaa xoqqu xoqqu oottoos” yaagida Daawitaagaa mala gidanaadan koyoos. (Maz. 34:3) Yaatiyo gishshau, Xoossaa sunttaa nuugaappe kaseyiyaageetanne an ammanettiyaageeta gidoos.—Maa. 6:9.

7. Nuna ixxiya asaara gayttiyo wode nuuyyo mino ammanoy deˈiyoogaa waatidi bessana danddayiyoo?

⁷ Daawiti xalan Gooliyaadaara olettanau Yihoowan wozanappe ammanettiis. Yelaga Daawita ammanoy mino. I dorssaa heemmiyo wode Xoossan zemppidoogee a ammanoy minnanaadan maaddidabaappe issuwaa. (1 Sam. 17:34-37) Haggaazuwan genccanau, ubba qassi nuna ixxiya asata haasayissiyo wode, nuussikka mino ammanoy koshshees. Galla galla oottiyooban Xoossan zemppiyo wode, nu ammanuwaa hegaadan minttana danddayoos. Leemisuwau, kaamiyan issisaa biyo wode nu matan uttida urau Geeshsha Maxaafaa tumaa yootana danddayoos. Qassi sooppe soo biidi haggaaziyo wode ogiyan demmiyo asaa haasayissana koshshees.—Oos. 20:20, 21.

8, 9. Daawiti Kawuwaa Saaˈoola oyqqido ogiyan Yihoowa sheniyaa ubbatoo qoppiyoogaa waatidi bessidee?

⁸ Daawiti Israaˈeela koyro kawuwaa Saaˈoolaara gayttidaagankka Yihoowan ammanettiyoogaa bessees. Daawita qanaatiya Saaˈooli heezzutoo a godaara gattidi tooran sikkanau maliis, shin he ubban Daawiti deshidi attiisippe attin, halo kessibeenna. Wurssettan Saaˈoolappe baqatiis. (1 Sam. 18:7-11; 19:10) Hegaappe simmin, Saaˈooli kumetta Israaˈeelappe doorettida 3,000 olanchata ekkidi Daawita koyanau bazzuwaa biis. (1 Sam. 24:2) Wurssettan, Daawitinne a asay deˈiyo gonggoluwaa Saaˈooli erennan biis. Daawiti he qaadan bana woranau koyiya kawuwaa worana danddayiiddi aggiis. Qassi, Xoossay Saaˈoola sohuwan Israaˈeela biittan Daawiti kawotanaadan yootiis. (1 Sam. 16:1, 13) Daawiti ba asati yootiyoobaa siyidaba gidiyaakko Saaˈoola worana danddayees. SHin Daawiti, “GODAI tiyidi kawoyido ta godaa taani hegaa oottanaagaa woikko a bolli ta kushiyaa denttanaagaa GODAI taappe haasso” yaagiis. (1 Sameela 24:4-7 nabbaba.) Saaˈooli he wodekka, Xoossay tiyido kawo. Yihooway Saaˈoola kawotettaappe denttiichibeenna gishshau, Daawiti a denttanau koyibeenna. Daawiti Saaˈooli erennan a maayo xallaa qanxxiyoogan, a qohanau koyennaagaa bessiis.—1 Sam. 24:11.

⁹ Daawiti Saaˈoolaara wurssettan gayttido wodekka Xoossay tiyidoogaa bonchiyoogaa bessiis. He wode, Daawitinne Abishaayi Saaˈooli dunkkaanidosaa gakkiyo wode Saaˈooli xiskkiis. Abishaayi Xoossay Daawita morkkiyaa au aattidi immiis giidi qoppidabanne Saaˈoola biittaara gattidi tooran sikkanau koyidaba gidikkonne, Daawiti a diggiis. (1 Sam. 26:8-11) Daawiti ubbatoo Xoossaa kaaletuwaa koyido gishshau, Abishaayi minttidi yootikkonne Yihoowa sheniyaara maayettiyaabaa oottanau murttiis.

10. Nuna gakkana danddayiya paacee aybee, qassi minnidi deˈanaadan nuna maaddiyaabi aybee?

¹⁰ Yihoowa sheniyaa polanaadan nuna maaddiyoogaappe, eta qofaa kaallanaadan harati nuna denttettana danddayoosona. Issoti issoti ubba Xoossaa shenee aybakko qoppennan nuuni issibaa oottanaadan Abishaayaagaadan nuna denttettana danddayoosona. Nuuni minnidi deˈanau, hegaa malabaara gayttidaagan Yihoowa qofay aybakko akeekanaunne hegaa baxuuxi oyqqanau murttana koshshees.

11. Xoossaa sheniyaa aybippenne aaruwan hassayiyoogaa xeelliyaagan Daawitappe ay tamaaradii?

¹¹ Daawiti, “Taani ne sheniyaa oottana  mala, tana tamaarissa” yaagidi, Xoossaa Yihoowakko woossiis. (Mazamure 143:5, 8, 10 nabbaba.) Daawiti ba qofan zemppiyoogaappe woy hara uraa zoriyaa siyiyoogaappe, Yihooway bana tamaarissanaadan koyiis. I ‘Yihooway oottido oosuwaa ubbaa zaari zaaridi qoppiisinne a kushee oottidobaa akeekiis.’ Nuuni Geeshsha Maxaafaa qofaa pilggidi, Yihooway asaa oyqqido ogiyaabaa he maxaafay yootiyoobaa wotti dentti qoppiyoogan, Yihoowa sheniyaa akeekana danddayoos.

12, 13. Daawiti ba asatuppe heezzati ehiido haattaa gussidoy aybissee?

¹² Daawiti Higgiyau baaso gidida maaraa akeekidoogeenne hegaadan deˈanau amottidoogeekka nuuni kaallana bessiyooba. Daawiti “Beetaliheeme katamaa penggiyaa lanqqen de7iya pultto haattaappe” uyanau qaaqqatido wode aybi hanidaakko qoppa. Daawita asatuppe heezzati, he wode Pilisxxeemati deˈiyo katamaa biidi haattaa ehiidosona. “SHin Daawiti uyennan ixxiis; ixxidi i he haattaa GODAA sinttan tigiis.” Daawiti aybissi uyennan ixxidaakko hagaadan giis: “Hagaa uyanaagee taappe haakko! Bantta shemppuwaa olidi biida ha asatu suuttaa taani uyoo? Aissi giikko, eti bantta shemppuwaa aatti immidi, haattaa ehiidosona.”—1 Odi. 11:15-19.

¹³ Suuttaa uyana bessennaagaanne Yihoowayyo gussana koshshiyoogaa Daawiti Higgiyaappe erees. I hegaadan oottana koshshiyoy aybissakkokka akeekiis. “Asho maayida ubbaa de7oi a suuttaa giddon” deˈiyoogaa Daawiti erees. SHin hegee haattappe attin, suutta gidenna. Yaatin, Daawiti uyennan ixxidoy aybissee? I ixxidoy he higgiyau baaso gidida maaraa akeekido gishshataassa. Daawiti he haattaa he heezzu asatu suuttaadan xeelliis. Yaatiyo gishshau, Daawiti he haattaa uyanau koyibeenna. I hegaa uyiyoogaappe biittan gussanau qofaa qachiis.—Wog. 17:11; Zaa. 12:23, 24.

14. Daawitau Yihoowaagaa mala xeelay deˈanaadan aybi maaddidee?

¹⁴ Daawiti ubbatoo Xoossaa higgiyaa maaran deˈiis. I, “Abeet ta Xoossau, taani  neeni koyiyoogaa oottanau dosais; ne higgee ta wozanaa giddon de7ees” yaagidi yexxiis. (Maz. 40:8) Daawiti Xoossaa higgiyaa xannaˈˈiisinne hegaa wotti dentti qoppiis. I Yihoowa maaray aadhida eratettay deˈiyoogaa gidiyoogaa ammanettiis. Hegaa gishshau, Daawiti Muuse Higgiyaa xalla gidennan, he higgiyau baaso gidida maaraakka kaallanau keehippe koyiis. Nuuni Geeshsha Maxaafaa xannaˈiyo wode wotti denttidi qoppiyaabanne hegaa nu wozanan wottiyaaba gidikko, Yihoowa ufayssiyaabay aybakko shaakki erana danddayoos.

15. Solomoni Xoossaa Higgiyaa bonchibeennay ayba ogiyaanee?

¹⁵ Daawita naˈaa Solomona Yihooway nashshiis. SHin guyyeppe, Solomoni Xoossaa Higgiyaa bonchiyoogaa aggiis. I Israaˈeela kawoy “cora maccaasaa” ekkennaadan Yihooway azazido azazuwaa siyennan ixxiis. (Zaa. 17:17) Solomoni allaga biittaa maccaasaa daruwaa ekkiis. I cimi cimidi biido wode, “a maccaasati a wozanaa hara xoossatukko zaaridosona.” I qoppidobay aybanne gidin, “Solomoni GODAA sinttan iitabaa oottiis; a aawaa Daawiti kaallidoogaadan, GODAA polo kaallibeenna.” (1 Kaw. 11:1-6) Nuuni Xoossaa Qaalan deˈiya higgiyaadaaninne maaraadan deˈiyoogee keehi koshshiyaaba! Leemisuwau, aqo oyqqanau koyiyo wode hegaadan oottiyoogee keehi koshshiyaaba.

16. “Godaa ammaniya asaa” xallaa ekkanaadan woy gelanaadan Yihooway yootido higgiyaappe ay tamaariyoo?

¹⁶ Yihoowa Markka gidenna uri nuna siiqikko, nuuni oottiyoobay nu qofay Daawitaagaa mala gidiyoogaa bessiiyye Solomonaagaa mala gidiyoogaa bessii? Geeshsha Maxaafay tumu Kiristtaaneti “Godaa ammaniya asaa” xallaa ekkanaadan woy gelanaadan yootees. (1 Qor. 7:39) Issi Kiristtaanee aqo oyqqanau koyikko, ba mala Kiristtaaniyaa ekkana woy gelana bessees. Geeshsha Maxaafay yootiyo ha qofaa akeekiyaaba gidikko, nu mala Kiristtaane gidenna ura ekkennaagaa woy gelennaagaa xalla gidennan, he uri nuna siiqana kajjeelikko nuuni hegaa koyennaagaakka yootoos.

17. Nuuni pire mala gidida pornograafiyaa beˈennaadan aybi maaddana danddayii?

¹⁷ Pornograafiyaa bessiya misiliyaa beˈanau paacettiyo wodekka nuuni Xoossaa kaaletuwaa wozanappe kaallanau koyanaadan Daawita leemisoy ayba ogiyan maaddiyaakko ane beˈoos. Kaallidi deˈiya xiqiseta nabbaba, he xiqisetussi baaso gidida maaraa qoppa, qassi hegaa xeelliyaagan Yihoowa qofay aybakko akeeka. (Mazamure 119:37; Maatiyoosa 5:28, 29; Qolasiyaasa 3:5 nabbaba.) Yihoowa xoqqa maaraa wotti dentti qoppiyoogee pire mala gidida pornograafiyaa misiliyaa beˈennaadan maaddees.

18, 19. (a) Daawiti polo asa gidana xayikkonne Xoossan nashettanaadan a maaddiday aybee? (b) Neeni ay oottanau murttadii?

¹⁸ Daawiti daroban loˈˈo leemiso gidikkonne, issi issitoo gita nagaraa oottiis. (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 22-27; 1 Odi. 21:1, 7) Gidikkokka, Daawiti nagaraa oottido wode ubbatoo he nagaraappe simmiis. I Xoossaa sinttan “boree bainnan” hemettiis. (1 Kaw. 9:4) Nuuni hegaadan gaana danddayiyoy aybissee? Daawiti Yihoowa sheniyaara maayettiyaabaa oottanau baaxetido gishshataassa.

¹⁹ Nuuni polo asa gidana xayikkonne, Yihooway nashshiyoogeeta gididi deˈana danddayoos. Yaanidi deˈanau, Xoossaa Qaalaa minnidi xannaˈiyaageeta, appe tamaariyoobaa wotti dentti qoppiyaageeta, qassi tamaaridobaa oosuwan peeshshiyaageeta gidoos. Yaatikko, bana kawushshidi “Ne sheniyaa oottana mala, tana tamaarissa” yaagidi Yihoowakko woossida mazamuraawiyaa mala gidoos.