1, 2. He pō fakahiku he moui ha Iesu he lalolagi, ko e heigoa e fakaakoaga aoga ne fakaako e ia ke he tau aposetolo haana?

 KE HE pō fakahiku he moui ha Iesu he lalolagi, ne fakalataha ai a ia mo e tau aposetolo haana he poko tapa ki luga he fale i Ierusalema. He taha magaaho he kaiaga afiafi, ne tū hake a Iesu ki luga mo e tuku kehe haana tau tapulu. Ti pipi a ia aki e holoholo. Liligi mogoia e ia e vai ke he kapiniu holoholo mo e kamata ke holoholo e tau hui he haana tau tutaki ti fakamōmō aki e holoholo. Ati liu a ia tui haana tau tapulu. Ko e ha ne taute e Iesu e gahua tokolalo nei?—Ioane 13:3-5.

² Ne fakamaama e Iesu: “Kua iloa nakai e mutolu e mena kua eke e au kia mutolu? . . . Kaeke foki ko e Iki au, mo e Akoako, ti holoholo ni e au e tau hui ha mutolu; kua lata ia mutolu ke feholoholoaki ha mutolu a tau hui. Ha kua ta atu e au e fakafifitaki kia mutolu, kia tuga he eke e au kia mutolu, kia eke pihia ni e mutolu.” (Ioane 13:12-15) He fakatātā e fakamakai ke taute e matagahua tokolalo ia, ne fakakite e Iesu ke he tau aposetolo haana e fakaakoaga aoga ke fakamau he tau manamanatuaga ha lautolu mo e to fakamalolō a lautolu ke fakatokolalo he tau aho i mua.

3. (a) He ua e magaaho, fakakite fēfē e Iesu e aoga he mahani fakatokolalo? (e) Ko e heigoa ka fakatutala he vala tala nei?

³ He holoholo e Iesu e tau hui he tau aposetolo, nakai ko e mogo fakamua a ia ne fakamaama e ia e uho he mahani fakatokolalo. He mogo fakamua ko e falu he tau aposetolo ne fakakite e aga fetoko, ne fakatū e Iesu e tama he tapa haana, ti tala age a Ia ki a lautolu: “Ko ia ke talia e tama tote nai ha ko e haku a higoa, kua talia e ia au; ko ia foki ke talia au, kua talia e ia a ia ne fakafano mai au; ha ko ia ne tote ue atu ia mutolu oti, to mua a ia ni.” (Luka 9:46-48) He mailoga ne tutuli talahaua e tau Farasaio, ne tala age a Iesu he mogo fakamui he fekafekauaga haana: “Ko e tagata ne fakatokoluga e ia a ia, to fakatokolalo a ia; ka ko e tagata ne fakatokolalo e ia a ia, to fakamatalahi a ia.” (Luka 14:11) Maaliali, ne manako  a Iesu ke he haana tau tutaki ke fakatokolalo, kakano ai ke manamanatu holoilalo mo e atāina he fakaikaluga mo e matalahi. He onoonoaga ke muitua a ia, kia kumikumi fakamitaki a tautolu ke he haana a fakafifitakiaga he mahani fakatokolalo. To kitia foki e tautolu e mahani nei kua nakai ni aoga ke he tagata ne fakakite ai ka e pihia foki e falu.

4. Maeke fēfē e Tama fuataha he Atua ke fakatātā e mahani fakatokolalo he moui fakamua haana?

⁴ Ko e Tama fuataha he Atua ne fitā he fakakite e mahani fakatokolalo ato hau a ia ke he lalolagi. He moui fakamua ha Iesu, ne leva e fakalataha a ia mo e Matua haana he lagi. Ko e tohi ha Isaia he Tohi Tapu ne talahau e fakafetuiaga tata he Tama mo e haana a Matua, he pehē: “Kua foaki mai he Iki ko Iehova kia au e alelo ha lautolu ne fakaako, ke iloa ai e au ke fakamafana ke he kupu a ia ne matematekelea; to fafagu e ia au ke he pogipogi, ko e pogipogi to fafagu ai e ia haku a tau teliga, ke fanogonogo ai au tuga na lautolu kua fakaako. Kua vevete he Iki ko Iehova haku a tau teliga, ti nakai totoko atu e au, ti nakai tukumuli au.” (Isaia 50:4, 5) Ko e Tama he Atua ne fakatātā e aga fakatokolalo mo e fanogonogo fakalahi ke he mena ne fakaako e Iehova ki a ia. Kua makutu mo e makai a ia ke fakaako mai he Atua mooli. Kua kitekite fakatonu a Iesu ke he fakafifitakiaga he mahani fakatokolalo ha Iehova he fakagahua e fakaalofa noa ke he tau tagata agahala!

5. He matagahua ha Mekaeli ko e agelu ne mua, fakatoka fēfē e Iesu e fakafifitakiaga he mahani fakatokolalo mo e mahani fakalatalata he fehagai mo e Tiapolo?

⁵ Nakai tatai e aga he tau mena momoui oti he lagi mo e Tama fuataha he Atua. He nakai manako ke fakaako mai ia Iehova, ko e agelu ne eke mo Satani ko e Tiapolo ne fakaatā a ia ke fakaohooho he tau aga ne nakai tatai ke he mahani fakatokolalo—ko e matalahi ki a ia ni mo e fakaikaluga—ti totoko mooli a Iehova. He taha faahi, ne fiafia lahi ni a Iesu ke he tuaga haana he lagi po ke hihiga ke fakaaoga fakahehē e pule haana. Ha ko Iesu, ko Mekaeli ko e agelu ne mua, ne nakai pule lahi he magaaho ne ‘taufetoko a ia mo e tiapolo ke he tino a Mose.’ Ka e fakakite he Tama he Atua e mahani fakatokolalo mo e mahani fakalatalata. Ne fiafia a ia ki a Iehova, ko e Fakafili Tokoluga Ue Atu he lagi mo e lalolagi katoatoa, ke taute e tau matalekua he puhala mo e magaaho ni Haana.—Totou  Iuta 9.

6. Fakakite fēfē e Iesu e mahani fakatokolalo he talia e kotofaaga ke fekafekau ko e Mesia?

⁶ Ko e tau mena ne fakaako e Iesu he moui fakamua haana ne putoia foki e tau perofetaaga ne talahau tuai e tau vala tala matafeiga he moui haana ke he lalolagi, ko e Mesia. Ti tuga kua iloa tuai e ia e tau mena tutupu nakai mitaki ne fakatali ki a ia. Ka e talia e Iesu e kotofaaga ke moui he lalolagi mo e mate ko e Mesia ne mavehemai. Ko e ha? He fakamaama e mahani fakatokolalo he Tama fuataha he Atua, ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Ko ia ne mahani fakalataha mo e Atua, nakai manatu a ia ko e fofo mena ke fakataufata a ia mo e Atua; ka kua fakatokolalo e ia a ia, ne mahani a ia fakalataha mo e tupa, nukua eke a ia tuga ne tagata.”—Filipi 2:6, 7.

7, 8. He tau puhala fe ne fakakite e Iesu e fakatokolalo he vahā tama haana mo e fekafekauaga haana ke he lalolagi?

⁷ “Ne kitia foki [e Iesu] kua tino mai po ke tagata,” he tohi e Paulo, “ne fakatokolalo e ia a ia, ne oma e ia kua hoko ke he mate, ko e mate haia he satauro.” (Filipi 2:8) Mai he vahā tama ha Iesu, ne fakatoka e ia ma tautolu e fakafifitakiaga he mahani fakatokolalo. Pete he feaki a ia he tau matua nakai mitaki katoatoa—ko Iosefa mo Maria—ne fakatokolalo a Iesu he ‘fakatumau ke omaoma kia laua.’ (Luka 2:51) Ko e fakafifitakiaga mitaki mooli ma lautolu ne ikiiki, ka fakamonuina  he Atua e mahani omaoma fakamakai ha lautolu ke he tau mamatua ha lautolu!

⁸ He lahi a Iesu, ne fakakite e ia e mahani fakatokolalo he tuku fakamua e taute e finagalo ha Iehova, nakai ko e haana. (Ioane 4:34) He fekafekauaga ha Iesu Keriso, ne fakaaoga e ia e higoa he Atua mo e lagomatai e tau tagata fakamooli ke moua e iloilo mooli ke he tau mahani ha Iehova mo e finagalo Haana ma e tau tagata. Ne moui fakatatau foki a Iesu ke he tau mena ne fakaako e ia hagaao ki a Iehova. Ma e fakatai, he liogi fakaako haana, ko e manatu fakamua ne talahau e Iesu ko e: “Ha mautolu a Matua na e, ha ha he lagi, kia tapu hau a higoa.” (Mata. 6:9) Ne fakaako e Iesu e tau tutaki haana ke taute e fakatapuaga he higoa a Iehova mo matapatu onoonoaga. Moui pihia foki a ia. Ke he fakahikuaga he fekafekauaga ha Iesu he lalolagi, na maeke a ia ke talahau he liogi ki a Iehova: “Ne fakailoa atu foki e au hau a higoa kia lautolu [ko e tau aposetolo], to fakailoa atu ai foki e au.” (Ioane 17:26) Lafi ki ai, he fekafekauaga ha Iesu ne foaki e ia ki a Iehova e fakahekeaga ke he tau mena ne taute e ia he lalolagi.—Ioane 5:19.

9. Ko e heigoa ne perofeta e Sakaria hagaao ke he Mesia, ti fakamooli fēfē e Iesu e mena nei?

⁹ Hagaao ke he Mesia, ne tohi fakaperofeta e Sakaria: “Kia fiafia fakalahi a koe ko e tama fifine a Siona na e, kia kalaga fiafia ā koe ko e tama fifine a Ierusalema na e; kitiala, ha ne haele mai hau a Patuiki kia koe; kua tututonu a ia; ko ia foki ko e fakamoui; kua totonu a ia, kua heke e ia e asini, ko e punua asini.” (Saka. 9:9) Ne fakamooli e mena nei he fina atu a Iesu ki Ierusalema ato hoko e Paseka he tau 33 V.N. Ne faliki he moto tagata e tau tapulu luga ha lautolu mo e tau lā akau he puhalatū. Mooli, ne fakalutukia e maaga oti he fina atu a ia. Pihia foki he tauhea atu e moto tagata ki a ia ko e Patuiki, ne mahani fakatokolalo a Iesu.—Mata. 21:4-11.

10. Ko e heigoa ne fakamooli he omaoma fakamakai ha Iesu ke hoko ke he mate?

¹⁰ Ko e puhala he mahani fakatokolalo mo e omaoma ha Iesu Keriso ke he lalolagi ne fakahiku ke he mate haana he akau fakatautau. Ne fakakite e ia na  maeke he tau tagata ke fakatumau ke fakamooli ki a Iehova pete ne kamatamata lahi mahaki. Ne fakakite foki e Iesu kua hepe a Satani he talahau ko e tau tagata ne fekafekau ki a Iehova ha ko e tau kakano lotokai. (Iopu 1:9-11; 2:4) Ko e fakamauaga he Keriso he fakamooli mitaki katoatoa ne fakatokoluga foki e mahani hakohako mo e tututonu he pule ha Iehova he lagi mo e lalolagi katoatoa. Ne fiafia mooli a Iehova he kitekite e mahani fakamooli nakai maueue he Tama fakatokolalo haana.—Totou  Tau Fakatai 27:11.

11. Ko e poa lukutoto ha Iesu Keriso ne hafagi e tau amaamanakiaga fe ma e tau tagata ne tua?

¹¹ He mate ha Iesu he akau fakatautau, ne totogi foki e ia e palepale he lukutoto ma e tau tagata. (Mata. 20:28) Ne foaki he mena nei e magaaho ma e tau tagata agahala ke momoui tukulagi, ti fakamakona e tau manako he tututonu. “Hoko ke he tau tagata oti kana e talahaua tututonu ha i ai e moui,” he tohi e Paulo. (Roma 5:18) Ko e mate ha Iesu ne hafagi e amaamanakiaga he moui tukulagi ke he lagi ma e tau Kerisiano fakauku mo e moui tukulagi ke he lalolagi ma e ‘tau mamoe kehe.’—Ioane 10:16; Roma 8:16, 17.

12. He fehagai mo e tau tagata nakai mitaki katoatoa, fakakite fēfē e Iesu e mahani molū mo e mahani fakatokolalo?

¹² Ne uiina e Iesu a lautolu oti ne “matematekelea mo e pehia he tau kavega” ke o age ki a ia. Pehē a ia: “Kia hahamo e mutolu e lakau hahamo haku, mo e fifitaki mai a mutolu kia au; ha ko au ni ko e totonu mo e loto holoilalo; ti moua ai e mutolu e okiokiaga mo e tau agaga ha mutolu.” (Mata. 11:28, 29) Ko e tau mahani he fakatokolalo mo e mahani molū ne omoomoi a Iesu ke mahani totonu mo e nakai onoono hifo he fehagai mo e tau tagata nakai mitaki katoatoa. Kua totonu a ia ke he mena ne amanaki a ia ke he tau tutaki haana. Ne nava mo e fakamalolō e Iesu a lautolu. Nakai taute e ia a lautolu ke nakai aoga po ke fakateaga. Ti nakai vale po ke fakapehia mooli a Iesu. He nakai pihia, ne fakamafana a ia ke he tau tutaki haana ko e fakatata ki a ia mo e fakagahua e tau fakaakoaga haana, to moua e lautolu e okiokiaga, ha ko e mena maeke vave haana lakau hahamo ti mama haana a kavega. Ko e tau tagata taane mo e tau fifine oti kana kua kehekehe e tau tau he moui ne logona e totoka he haia a Iesu mo lautolu.—Mata. 11:30.

13. Fakakite fēfē e Iesu e fakaalofa noa ki a lautolu ne matematekelea?

¹³ He feoakiaga ha Iesu mo e tau tagata ha Isaraela, ne fakaalofa hofihofi a ia ki a lautolu ha kua nonofogati a lautolu, ti foaki e ia e levekiaga fakaalofa ke he tau manako ha lautolu. Tata ki Ieriko, ne feleveia a ia mo e tagata matapouli ne kaiole ne higoa ko Patimaio mo e taha tagata matapouli foki ne nakai totoku e higoa. Ne fakatumau a laua he ole ki a Iesu ma e lagomatai, ka kua peehi malolō e moto tagata ki a laua ke fakanono. Ko e mukamuka ha ia ke fakaheu e tau ole he tau tagata taane matapouli! Ka e tala age a Iesu ke tamai a laua ki a ia, ti hofihofi ai e  fakaalofa, ne fakaala e ia e tau mata ha laua. E, ne fifitaki e Iesu haana Matua ko Iehova he fakatātā e mahani fakatokolalo mo e fakakite e fakaalofa noa ki a lautolu ko e tau tagata agahala loto holoilalo.—Mata. 20:29-34; Mare. 10:46-52.

14. Ko e heigoa e tau aoga ne fua mai he puhala fakatokolalo ha Iesu?

¹⁴ Ko e puhala moui he mahani fakatokolalo ha Iesu Keriso ne fakatupu e fiafia mo e kua aoga lahi ai. Ne fiafia a Iehova he kitia e Tama fakahele haana he muitua omaoma a ia ke he finagalo faka-Atua. Ne okioki mitaki e tau aposetolo mo e tau tutaki ha ko e mahani molū mo e loto holoilalo ha Iesu. Ko e fakafifitakiaga haana, tau fakaako atu haana, mo e nava mafanatia haana ne fakaohooho a lautolu ke holo ki mua fakaagaaga. Aoga e tau tagata noa mai he mahani fakatokolalo ha Iesu ha kua eke a lautolu mo tau tagata ne aoga mai he lagomatai haana, tau fakaakoaga haana, mo e fakamalolōaga haana. Ko e tau tagata oti ne hao ka moua e tau aoga tukulagi mai he poa lukutoto ha Iesu.

15. Aoga fēfē a Iesu mai he mahani fakatokolalo?

¹⁵ Ka e kua a Iesu? Aoga kia e mahani fakatokolalo haana ki a ia? E, ha kua tala age a Iesu ke he tau tutaki haana: “Ko ia ne fakatokolalo e ia a ia, to fakamatalahi a ia.” (Mata. 23:12) Kua mooli e tau kupu ia hagaao ki a ia. Ne fakamaama e Paulo: “Kua fakamatalahi ai he Atua a [Iesu], mo e foaki atu ai kia ia e higoa kua mua ke he tau higoa oti kana; kia fakatokotui e tau tulihui oti kana ke he higoa a Iesu, ko lautolu ha ha he lagi, mo lautolu ha ha he lalolagi, mo lautolu ki lalo he lalolagi; kia tokutoku atu foki he tau alelo oti, ko Iesu Keriso ko e Iki a ia, ke tupu ai e fakaheke ke he Atua e Matua.” Ha ko e puhala fakatokolalo mo e mahani fakamooli ha Iesu he lalolagi, ne fakatokoluga he Atua e Tama haana, he foaki ki a ia e pule ke he tau mena momoui he lagi mo e lalolagi.—Filipi 2:9-11.

16. Ko e heigoa kua fakatātā to fakatumau e mahani fakatokolalo ke fakakite e tau matagahua he Tama he Atua?

¹⁶ To matutaki e mahani fakatokolalo ke fakakite e tau matagahua he Tama he Atua. He talahau tuai e puhala ka totoko e Iesu e tau fī Haana mai he tuaga tokoluga he lagi, ko e salamo ne lologo: “Ko e hāu a lilifu foki kia heke ai e koe e manu, mo e monuina ai a koe, ha ko e tonu, mo e mahani molu [po ke fakatokolalo], mo e tututonu.” (Sala. 45:4) Fakalataha ke he tonu mo e tututonu, to heke a Iesu Keriso he puhala he mahani fakatokolalo i Amaketo. Ti ko e heigoa ka tupu he matahiku he Pule Afe Tau haana ko e Patuiki faka-Mesia ka “fakaotioti e ia e tau iki ne mua oti kana, mo lautolu gotoa kua pule, mo lautolu kua malolo”? To fakatātā kia e ia e mahani fakatokolalo? E, to “tuku atu e ia e kautu ke he Atua, ko e Matua.”—Totou  1 Korinito 15:24-28.

17, 18. (a) Ko e ha kua aoga ma e tau fekafekau ha Iehova ke muitua e puhala he mahani fakatokolalo ha Iesu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala he vala tala ka mui mai?

¹⁷ Ka e kua a tautolu? To muitua nakai e tautolu e puhala ne fakatoka he ha tautolu a Fakafifitaki mo e fakakite e mahani fakatokolalo? To fēfē e tuaga ha tautolu ka hau e Patuiki ko Iesu Keriso ke fakahoko e fakafiliaga i Amaketo? Ko e puhala kua heke a ia kua fakakite to fakahao ni e ia a lautolu kua fakatokolalo mo e tututonu. Ko e ha tautolu a feakiaga he mahani fakatokolalo mogoia, kua aoga lahi ke he fakamouiaga ha tautolu. Lafi ki ai, tuga e mahani fakatokolalo ha Iesu Keriso he moui ne tamai e tau aoga ki a ia mo e falu, ko e ha tautolu a fakatātā he mahani fakatokolalo to aoga ke he tau puhala kehekehe.

¹⁸ Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke muitua e puhala fakatokolalo ha Iesu? Maeke fēfē a tautolu ke eketaha ke fakatokolalo pete ne tau paleko ka fehagai mo tautolu? Ko e tau hūhū nei to fakatutala a tautolu ki ai he vala tala ka mui mai.