Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyisɛse Yɛle Mɛlɛbɛnwoaze Nwo Neazo

Gyisɛse Yɛle Mɛlɛbɛnwoaze Nwo Neazo

“Meyɛ ndonwo ɛhye mehile bɛ, amaa bɛdabɛ noko bɛayɛ ye zɔhane ala.”​—DWƆN 13:15.

1, 2. Ezukoalɛdeɛ boni a Gyisɛse hilele ye ɛzoanvolɛ ne mɔ wɔ nɔe ne mɔɔ li awieleɛ wɔ ye azɛlɛ ye azo ɛbɛlabɔlɛ ne anu a?

NƆE mɔɔ li awieleɛ wɔ Gyisɛse azɛlɛ ye azo ɛbɛlabɔlɛ nu la ɛne, ɔ nee ye ɛzoanvolɛ ne mɔ wɔ ɛbolɔnsam bie azo wɔ Gyɛlusalɛm. Wɔ aleɛlilɛ ne anu, Gyisɛse dwazole kpale guale, na ɔvale tohulu ɔpɛle ɔ bo. Akee ɔvale nzule ɔguale kyɛnze kpole bie anu na ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔnrinzi ye ɛdoavolɛma ne agyakɛ anwo. Ɔnrinzi ɔwie a ɛnee yeva tohulu ne mɔɔ pɛ ɔ bo la yekyikyi. Akee ɔziale ɔwulale ye tɛladeɛ ne. Duzu ati a Gyisɛse yɛle mɛlɛbɛnwoaze gyima ɛhye a?—Dwɔn 13:3-5.

2 Gyisɛse hilehilele nu kɛ: “Asoo bɛte mɔɔ meyɛ ye kɛkala la abo? . . . Mele bɛ Awulae nee bɛ Kilehilevolɛ, noko menrinzinrinzi bɛ gyakɛ anwo. Bɛdabɛ noko bɛnrinzinrinzi bɛ gyakɛ anwo ngoko ngoko. Meyɛ ndonwo ɛhye mehile bɛ, amaa bɛdabɛ noko bɛayɛ ye zɔhane ala.” (Dwɔn 13:12-15) Gyisɛse luale deɛ ɛhye mɔɔ bɛmbu ye mɔɔ ɔyɛle la azo ɔyɛle neazo mɔɔ ye ɛzoanvolɛ ne mɔ arɛle ɛnrɛvi ye ɛlɛ na ɔbaboa bɛ kenlebie la ɔmanle bɛ.

3. (a) Kɛzi Gyisɛse zile zo fane nwiɔ kɛ mɛlɛbɛnwoaze nwo hyia ɛ? (b) Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

3 Mekɛ mɔɔ Gyisɛse wowole ye ɛzoanvolɛ ne mɔ agyakɛ anwo la, ɛnee ɔnle mekɛ mɔɔ ɔlumua mɔɔ ɔlɛkile bɛ bolɛ mɔɔ mɛlɛbɛnwoaze sonle la a. Mekɛ bie ɛnee Gyisɛse ɛzoanvolɛ ne mɔ ɛlɛsu bɛ nuhua ne mɔɔ le kpole la anwo kpolera, ɛhye ati ɔzɔle kakula ko ɔziele ɔ nwo ɛkɛ ne na ɔzele bɛ kɛ: “Awie biala mɔɔ kɛlie kakula ɛhye wɔ me duma nu la, ɛlie medame; yɛɛ awie biala mɔɔ kɛlie me la, ɛlie ahenle mɔɔ zoanle me la noko. Ɔluakɛ mɔɔ le bɛ nuhua ekyi la a le sonlakpole kpalɛ wɔ bɛ avinli a.” (Luku 9:46-48) Ɔluakɛ ɛnee Gyisɛse ze kɛ Falasiima ne kulo anwomemaazo la ati, ɔhanle ye amozii wɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne anu kɛ: “Mɔɔ memaa ɔ nwo zo la Nyamenle bɛlɛ ye aze, yɛɛ mɔɔ bɛlɛ ɔ nwo aze la Nyamenle kpogya ye zo.” (Luku 14:11) Ɔda ali kɛ, ɛnee Gyisɛse kpondɛ kɛ ye ɛdoavolɛma ne bɛlɛ bɛ nwo aze, mɔɔ adubɛnwo nee anwomemaazo biala ɛnle bɛ nu a. Kɛmɔ yɛkulo kɛ yɛsukoa ye la ati, bɛmaa yɛzuzu ye mɛlɛbɛnwoaze neazo ne anwo. Eza yɛbanwu kɛzi subane ɛhye baboa ahenle mɔɔ ɔda ye ali nee awie mɔ la.

“MEANGAKYI ME NZI MEANZI YE”

4. Kɛzi Nyamenle Ara ne mɔɔ ɔwole ye kokye ne la lale mɛlɛbɛnwoaze ali kolaa na yearayɛ dasanli ɛ?

4 Nyamenle Ara ne mɔɔ ɔwole ye kokye ne la lale mɛlɛbɛnwoaze ali kolaa na yeara azɛlɛ ye azo bɔbɔ. Kolaa na yearayɛ dasanli la, Gyisɛse nee ye anwuma Selɛ ne dɛnlanle wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu. Ayezaya buluku ne ka agɔnwolɛvalɛ mɔɔ ɛnee la Ralɛ ne nee Selɛ ne avinli anwo edwɛkɛ la, ɔhanle kɛ: “Awulae Nyamenle ɛmaa me ɛnloanlɛ, amaa meahilehile, na meanwu edwɛkɛ kpalɛ mɔɔ meka a ɔkɛmaa mɔɔ anwo ɛbɛlɛ ye la anwosesebɛ a. Nwonlomɔ biala ɔtunwue me, ɔbuke me nzo, amaa meade mɔɔ ɔkilehile me la. Awulae Nyamenle ɛbuke me nzo, yɛɛ meande ɔ nwo atua, meangakyi me nzi meanzi ye.” (Aye. 50:4, 5) Nyamenle Ara ne bɛlɛle ɔ nwo aze na ɔdiele mɔɔ Gyihova hilehilele ye la. Ɛnee ɔlɛ ɛhulolɛ kpole kɛ ɔbazukoa debie yeavi nɔhalɛ Nyamenle ne ɛkɛ. Gyisɛse yɛle kɛzi Gyihova bɛlɛle ɔ nwo aze zele alesama mɔɔ ɛtane wɔ bɛ nwo anwunvɔne la nzonlɛ kpalɛ!

5. Kɛ anwumabɔvolɛ kpanyinli Maekeɛle la, kɛzi Gyisɛse lale mɛlɛbɛnwoaze ali wɔ adenle mɔɔ ɔ nee Abɔnsam lile la anu ɛ?

5 Tɛ abɔdeɛ kɔsɔɔti mɔɔ wɔ anwuma la a ɛnee lɛ Nyamenle Ara ne mɔɔ ɔwole ye kokye ne la subane ne bie a. Anwumabɔvolɛ ne mɔɔ ɔrayɛle Seetan Abɔnsam la anyɛ kɛ Gyihova la, ɔmanle subane ɛtane mɔɔ ɔ nee mɛlɛbɛnwoaze ɛnnyia la—anwomemaazo nee adubɛnwo—nyianle ɔ nwo zo tumi na ɔdele Gyihova anwo atua. Noko, Gyisɛse manle ɔ nye zɔle gyinlabelɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛ ye wɔ anwuma la yɛɛ yeanva tumi mɔɔ ɛnee ɔlɛ la yeanli gyima wɔ adenle ɛtane zo. “Mekɛ mɔɔ kpolera dɔle ye nee Abɔnsam avinli wɔ Mosisi funli nwo la,” Gyisɛse mɔɔ ɔle anwumabɔvolɛ kpanyinli Maekeɛle la anyɛ debie mɔɔ ɔnlɛ adenle ɔnyɛ la. Emomu, Nyamenle Ara ne lale mɛlɛbɛnwoaze ali. Ɔhulole kɛ ɔbamaa Gyihova, Ndɛnebuavolɛ Bedevinli ne ali nwolɛ gyima wɔ Ye mekɛ nu nee ye adenle zo.—Bɛgenga Dwuudu 9.

6. Kɛzi Gyisɛse hilele kɛ ɔbɛlɛ ɔ nwo aze ɔlua ye gyima kɛ Mɛzaya ne mɔɔ ɔliele ɔdole nu la azo ɛ?

6 Ngapezo mɔɔ fane ninyɛne mɔɔ Gyisɛse bayɛ ye wɔ azɛlɛ ye azo kɛ Mɛzaya la, boka ninyɛne mɔɔ ɔzukoale kolaa na yearayɛ dasanli la anwo. Ɛhye ati, ɛnee ɔze amaneɛnwunlɛ mɔɔ ɛlɛkendɛ ye la. Noko akee, Gyisɛse liele dole nu kɛ ɔbara azɛlɛ ye azo yearawu kɛ Mɛzaya ne mɔɔ bɛbɔle ɔ nwo ɛwɔkɛ la. Duzu ati ɔ? Mekɛ mɔɔ Pɔɔlo ka Nyamenle Ara kɔtokokye ne mɛlɛbɛnwoaze ne anwo edwɛkɛ la, ɔhanle kɛ: “Yemɔ bɔbɔ mɔɔ ɔ nee Nyamenle bɛ su le ko la, yeandwenle nwo yeampele kɛ ɔ nee Nyamenle kɛzɛ. Ɔkpɔlale ɔ kunlu ɔyɛle ɔ nwo akɛlɛ na bɛwole ye kɛ sonla biala la, Ɔrale kɛ ɔle sonla.”—Fel. 2:6, 7.

KƐ SONLA LA, “ƆBƐLƐLE Ɔ NWO AZE”

7, 8. Kɛzi Gyisɛse lale mɛlɛbɛnwoaze ali wɔ ye ngakula nu nee wɔ ye azɛlɛ ye azo gyima ne anu ɛ?

7 Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Mekɛ mɔɔ [Gyisɛse] nwunle kɛ ye subane nee ye nyɛleɛ ɛyɛ kɛ sonla la, ɔbɛlɛle ɔ nwo aze ɔyɛle tieyɛ ɔhɔle ewule nu, ɛhɛe, ɔwule baka zo.” (Fel. 2:8, NW) Ɔvi ye ngakula nu, Gyisɛse yɛle mɛlɛbɛnwoaze nwo neazo ɔmanle yɛ. Ɔnva nwo kɛ ɛnee Gyisɛse awovolɛ mɔɔ tetele ye la—Dwosefi nee Mɛle—ɛnli munli la, “ɔyɛle tieyɛ [anzɛɛ “ɔbɛlɛle ɔ nwo aze,” NW] ɔmanle bɛ.” (Luku 2:51) Nea kɛzi ɛhye le neazo kɛnlɛma maa ngakula mɔɔ Nyamenle bayila bɛ ɔlua bɛ ahonle nu mɔɔ bɛfi bɛyɛ tieyɛ bɛmaa bɛ awovolɛ la ɛ!

8 Gyisɛse nyinle la, ɔbɛlɛle ɔ nwo aze ɔluakɛ ɔvale Gyihova ɛhulolɛdeɛ ɔlumuanle wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu. (Dwɔn 4:34) Gyisɛse Kelaese vale Nyamenle duma ne lile gyima na ɔboale ahonlekpalɛma ɔmanle bɛnyianle Gyihova subane nee Ye bodane ne mɔ anwo nɔhalɛ ndelebɛbo wɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Gyisɛse eza vale mɔɔ ɔhilehilele ye wɔ Gyihova anwo la ɔbɔle ye ɛbɛla. Kɛ neazo la, wɔ asɔneyɛlɛ neazo ne anu, mɔɔ Gyisɛse lumuanle hanle la a le: “Yɛ Ze mɔɔ wɔ anwuma: duma nwo ɛde.” (Mat. 6:9) Yemɔti, Gyisɛse hilehilele ye ɛdoavolɛma ne kɛ bɛmaa Gyihova duma ne mɔɔ bɛte nwolɛ la ɛhyia bɛ ɛdɛla debie biala. Ɔdaye mumua ne ɔyɛle ye zɔ. Mɔɔ Gyisɛse azɛlɛ ye azo gyima ne ɛlɛba ye awieleɛ la, ɔhanle ye wɔ nzɛlɛlɛ nu ɔhilele Gyihova kɛ: “Mela wɔ [duma ne] ali mehile bɛ [ɛzoanvolɛ ne mɔ] na mebahɔ zo meayɛ ye zɔhane.” (Dwɔn 17:26) Yeanga ye zɔ, Gyisɛse vale mɔɔ ɔyɛle ye wɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne anu wɔ azɛlɛ ye azo la anwo nganvolɛ ne amuala ɔmanle Gyihova.—Dwɔn 5:19.

9. Ngapezo boni a Zɛkalaya hanle ye wɔ Mɛzaya ne anwo a, na kɛzi ɛhye rale nu wɔ Gyisɛse anwo zo ɛ?

9 Ngapezonli Zɛkalaya hɛlɛle ye wɔ Mɛzaya ne anwo kɛ: “O Zayɔnoma, bɛmaa bɛ nye ɛlie! O Gyɛlusalɛmma, bɛdea nu kpole kpalɛ! Bɛnlea, bɛ belemgbunli ne ɛlɛba bɛ ɛkɛ; ɔlɛba ye konimlilɛ nu. Ɔle bɛlɛvo yɛɛ ɔde asoaso zo, asoaso ralɛ zo.” (Zɛk. 9:9) Ɛhye rale nu wɔ mekɛ mɔɔ Gyisɛse hɔle Gyɛlusalɛm kolaa na bɛali ɛvolɛ 33 Y.M. Pɛntekɔso ne la. Menli dɔɔnwo sesɛle bɛ ndanlɛ wɔ adenle ne anu, yɛɛ bɛ bie mɔ bubule nya guale adenle ne anu. Nɔhalɛ nu, mekɛ mɔɔ ɔwolole suakpole ne azo la ɛkɛ ne kpudwule. Mekɛ mɔɔ ezuavolɛ ne hanvole Gyisɛse kɛ Belemgbunli bɔbɔ la, yeammemaa ɔ nwo zo.—Mat. 21:4-11.

10. Duzu a Gyisɛse luale tieyɛ mɔɔ ɔyɛle ɔhɔle ewule nu la azo ɔlale ye ali a?

10 Gyisɛse Kelaese mɛlɛbɛnwoaze nee ye tieyɛ wɔ azɛlɛ ye azo hɔwiele ye ewule nu wɔ amaneɛnwunlɛ baka zo. Ɔluale ɛhye azo ɔlale ye ali kɛ alesama bahola ali nɔhalɛ amaa Gyihova saa bɔbɔ bɛyia sɔnea mɔɔ anu yɛ se la a. Eza Gyisɛse lale ye ali kɛ edwɛkɛ mɔɔ Seetan hanle kɛ angomedi ti a alesama sonle Gyihova la ɛnle nɔhalɛ. (Dwo. 1:9-11; 2:4) Kelaese munli nu mɔɔ ɔgyinlanle ye bɔkɔɔ la anwo kɛlɛtokɛ ne eza maa ɔda ali kɛ Gyihova tumililɛ fɛta yɛɛ ɔtenrɛ. Gyihova lile fɛlɛko wɔ mekɛ mɔɔ ɔnwunle ɔ Ra ne mɔɔ bɛlɛ ɔ nwo aze la nɔhalɛlilɛ ne la.—Bɛgenga Mrɛlɛbulɛ 27:11.

11. Nwolɛ adenle boni mɔ a Gyisɛse Kelaese ɛkpɔnelɛ afɔle ne bamaa alesama mɔɔ lɛ diedi la anyia a?

11 Eza Gyisɛse luale ye ewule wɔ amaneɛnwunlɛ baka ne azo ɔduale ɛkpɔnedeɛ kakɛ ne ɔmanle alesama. (Mat. 20:28) Ɛhye bamaa alesama mɔɔ bɛwole bɛ ɛtane nu na bɛyɛ mɔɔ ɔtenrɛ la anyia adenle adɛnla azɛlɛ ye azo dahuu. Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Sonla ko tenleneyɛlɛ babua menli kɔsɔɔti benle na yeamaa bɛ ngoane.” (Wulo. 5:18) Gyisɛse ewule ne bamaa Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la anyia damɛnlangoate ngoane wɔ anwuma na ‘mboane gyɛne’ ne anyia ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ wɔ azɛlɛ ye azo.—Dwɔn 10:16; Wulo. 8:16, 17.

“MEMMEMAA ME NWO ZO”

12. Kɛzi Gyisɛse luale bɛtɛɛyɛlɛ nee mɛlɛbɛnwoaze adenle zo nee alesama lile ɛ?

12 Gyisɛse vɛlɛle “bɛdabɛ mɔɔ bɛzo ɛnlomboɛ na bɛvɛ la” amuala kɛ bɛrɛla ɔ nwo ɛkɛ. Ɔhanle kɛ: “Bɛva me gyɛnvayile ne bɛdo bɛ kɔme zo na bɛzukoa mɔɔ meyɛ la, ɔluakɛ mele bɛtɛɛ, yɛɛ memmemaa me nwo zo, na bɛ ɛkɛla ne mɔ anwo kɛdɔ bɛ.” (Mat. 11:28, 29) Mɛlɛbɛnwoaze nee bɛtɛɛyɛlɛ manle Gyisɛse nee menli mɔɔ ɛnli munli la lile wɔ atiakunlukɛnlɛma nu yɛɛ yeannea sonla nyunlu. Yeamkpondɛ ninyɛne dɔɔnwo yeanvi ye ɛdoavolɛma ne ɛkɛ. Gyisɛse hanvole bɛ na ɔwulale bɛ anwosesebɛ. Yeammaa bɛande nganeɛ kɛ bɛnze ɛhwee anzɛɛ bɛnfɛta. Nɔhalɛ nu, ɛnee Gyisɛse ɛnle kyengye anzɛɛ atisesebɛ. Emomu, ɔwulale bɛ anwosesebɛ kɛ saa bɛtwe bɛbikye ye na bɛfa ye ngilehilelɛ ne bɛyɛ gyima a, bɛ nwo badɔ bɛ ɔluakɛ ye gyɛnvayile ne le felafela yɛɛ ye adesoa ne ɛnyɛ ɛnlomboɛ. Menli mɔɔ rale ɔ nwo la kɔsɔɔti anye liele.—Mat. 11:30.

13. Kɛzi Gyisɛse zele menli mɔɔ bɛmbu bɛ bie la anwunvɔne ɛ?

13 Gyisɛse zele koahweabanema mɔɔ ɛnee wɔ Yizilayɛ la anwunvɔne ɔluakɛ ɛnee bɛmbu bɛ bie yemɔti ɔvile ɛlɔlɛ nu ɔlile bɛ ngyianlɛ nwo gyima. Ɔbikyele Gyɛleko la, ɔyiale Baatemeɛse mɔɔ anye ɛzi na ɔsɛlɛzɛlɛ la nee ɔ gɔnwo anyezinlira ko mɔɔ bɛambɔ ye duma la. Bɛbɔle mɔdenle kɛ bɛmaa Gyisɛse aboa bɛ, noko menli dɔɔnwo ne duale bɛ kɛ bɛyɛ koonwu. Anrɛɛ ɔbahola yeabu ɔ nye yeagua anyenzilerama ne modolɛ ne azo. Noko, Gyisɛse manle bɛvale bɛ bɛrɛlɛle ye na ɔnwunle bɛ anwunvɔne ɔmanle bɛnwunle debie. Ɛhɛe, Gyisɛse zukoale ɔ Ze, Gyihova, ɔlale mɛlɛbɛnwoaze nee anwunvɔnezelɛ ali ɔhilele ɛtanevolɛma mɔɔ ɛnlɛ bie la.—Mat. 20:29-34; Mak. 10:46-52.

“MƆƆ KƐHA Ɔ NWO AZE LA, BƐKƐMAA YE ZO”

14. Duzu nvasoɛ a ɛvi Gyisɛse mɛlɛbɛnwoaze ne anu ɛra a?

14 Mɛlɛbɛnwoaze mɔɔ Gyisɛse Kelaese lale ye ali la maa yɛ nye die na ɔboa yɛ. Gyihova lile fɛlɛko wɔ mekɛ mɔɔ ɔnwunle kɛ ye kulovolɛ Ralɛ ne bɛlɛ ɔ nwo aze yɛ ye ɛhulolɛdeɛ la. Ye ɛzoanvolɛ nee ɛdoavolɛ ne mɔ anwo dɔle bɛ ɔluakɛ ɛnee Gyisɛse le bɛtɛɛ yɛɛ ɔmmemaa ɔ nwo zo. Ye neazo, ye ngilehilelɛ, yɛɛ ye nganvolɛ mɔɔ vi ahonle nu la hanle bɛ manle bɛnyinli sunsum nu. Koahweabanema nyianle Gyisɛse mɛlɛbɛnwoaze ne azo nvasoɛ ɔluakɛ bɛnyianle moalɛ, ngilehilelɛ, yɛɛ anwosesebɛmanlɛ bɛvile ye ɛkɛ. Nɔhalɛ nu, alesama mɔɔ bɛbalie bɛ la amuala bɛanyia Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔle ne azo nvasoɛ dahuu.

15. Nvasoɛ boni a Gyisɛse nyianle ye wɔ mɛlɛbɛnwoaze mɔɔ ɔlale ye ali la azo a?

15 Na Gyisɛse noko ɛ? Asoo ɔnyianle ye mɛlɛbɛnwoaze ne azo nvasoɛ? Ɛhɛe, ɔluakɛ Gyisɛse zele ye ɛdoavolɛ ne mɔ kɛ: “Mɔɔ kɛha ɔ nwo aze la, bɛkɛmaa ye zo.” (Mat. 23:12) Edwɛkɛ ɛhye ɛyɛ nɔhalɛ wɔ ɔdaye mumua ne ye afoa nu. Pɔɔlo se: “Nyamenle ɛkpogya ye zo na yemaa ye duma fofolɛ mɔɔ tɛla aluma muala. Ɛhye ati, anwuma nee aze nee [mɔɔ wɔ azɛlɛ bo la] amuala bahoto Gyisɛse na bɛali ye duma ne eni, na awie biala aha ye baguase kɛ, Gyisɛse Kelaese le Awulae, bɛava bɛawula Nyamenle Selɛ ne anyunlunyia.” Ɔluakɛ Gyisɛse lale mɛlɛbɛnwoaze nee nɔhalɛlilɛ ali wɔ azɛlɛ ye azo la ati, Gyihova Nyamenle ɛkpogya ɔ Ra ne zo, na yemaa ye tumi kɛ ɔnlea abɔdeɛ biala mɔɔ wɔ anwuma nee aze la anwo zo.—Fel. 2:9-11.

GYISƐSE BALA “NƆHALƐLILƐ NEE MƐLƐBƐNWOAZE” ALI

16. Duzu a maa yɛnwu kɛ Nyamenle Ara ne badoa zo ava mɛlɛbɛnwoaze ali gyima ɛ?

16 Nyamenle Ara ne badoa zo ava mɛlɛbɛnwoaze ayɛ ye gyima. Edwɛndovo ne ka kɛzi Gyisɛse bavi anwuma aho atia Ye agbɔvolɛ anwo edwɛkɛ la, ɔdole edwɛne kɛ: “Na kɔli konim wɔ wɔ anyunlunyia nu; tɛnla wɔ ɛkpɔnwɔ zo maa nɔhalɛlilɛ nee mɛlɛbɛnwoaze nee tenleneyɛlɛ.” (Edw. 45:4, NW) Gyisɛse Kelaese bava nɔhalɛlilɛ nee tenleneyɛlɛ, yɛɛ mɛlɛbɛnwoaze adɛnla ye ɛkpɔnwɔ zo wɔ Amagɛdɔn. Na duzu a bazi wɔ ye Ɛvolɛ Apenle Ko Belemgbunlililɛ ne awieleɛ wɔ mekɛ mɔɔ Mɛzaya Belemgbunli ne “bali mgbolema, tumivolɛma nee arelemgbunli kɔsɔɔti anwo zo konim” la ɛ? Ɔbala mɛlɛbɛnwoaze ali ɔ? Ɛhɛe, ɔboalekɛ ɔbava “Belemgbunlililɛ ne yeawula Nyamenle Selɛ ne asa anu.”—Bɛgenga 1 Kɔlentema 15:24-28.

17, 18. (a) Duzu ati a ɔhyia kɛ Gyihova azonvolɛ sukoa Gyisɛse mɛlɛbɛnwoaze ne ɛ? (b) Duzu a yɛbazukoa ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu a?

17 Na yɛdayɛ noko ɛ? Asoo yɛbava yɛ Neazovolɛ ne agyakɛ na yɛala mɛlɛbɛnwoaze ali? Saa Belemgbunli Gyisɛse Kelaese ba kɛ ɔbabua ndɛne wɔ Amagɛdɔn ne anu a, kɛzi ɔbawie yɛ ɛ? Kɛzi ɔde ye ɛkpɔnwɔ ne azo la maa yɛnwu kɛ ɔbalie mɛlɛbɛnwoazema nee tenlenema ala. Yemɔti, ɔhyia kɛ yɛbɛlɛ yɛ nwo aze na yɛanyia ngoane. Yeanga ye zɔ, kɛmɔ mɛlɛbɛnwoaze mɔɔ Gyisɛse Kelaese lale ye ali la yɛle nvasoɛ manle ye nee awie mɔ la, zɔhane ala a saa yɛdayɛ noko yɛyɛ a ɔbaboa yɛ wɔ ndenle dɔɔnwo anu a.

18 Duzu a baboa yɛ amaa yɛazukoa Gyisɛse mɛlɛbɛnwoaze neazo ne a? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛabɛlɛ yɛ nwo aze ɔnva nwo ngyegyelɛ mɔɔ yɛbayia ye la ɛ? Yɛbazuzu kpuyia ɛhye mɔ anwo wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu.