1, 2. ¿Imatam Jesusqa apostolninkunaman yachachirqa wañukunanpaqña kachkaspan?

JESUSMI wañukunanpaqña apostolninkunawan Jerusalenpi huk kaqnin wasipa altosninpi kachkarqaku. Chaypi cenasqankumanta Jesus hatariykuspanmi hawa pachanta horqokuykuspan pañowan weqawninta watakuykurqa. Hinaspanmi lavatoriopi yakuta churaykuspan apostolninkunapa chakinta mayllarqa hinaspam weqawninpi kaq pañowan chakichirqa. Tukuruspanñataqmi hawa pachanta hinakuykurqa. ¿Imanasqataq chaynata rurarqa? (Juan 13:3-5.)

² Kikinmi nirqa: “¿Entiendenkichikchu qamkunawan kay rurasqayta? [. . .] Ñoqam Señornikichik hinaspa yachachiqnikichik kachkaspay chakikichikta mayllani, qamkunapas chaynayá chakikichikta mayllanakuychik. Ejemplotam qamkunaman qoykichik qamkunawan rurasqayta hina qamkunapas ruranaykichikpaq”, nispa (Juan 13:12-15). Humillakuspan chayna rurasqanwanmi Jesusqa apostolninkunaman humilde kanankupaq allintapuni yachachichkarqa. Paykunaqa manachá chay rurasqantaqa haykapipas qonqarqakuchu hinaspapas kallpancharqachá humilde kanankupaq.

3. a) ¿Imaynatam Jesusqa iskay kutipi qawachirqa humilde kayqa ancha allin kasqanta? b) ¿Imamantam kay yachachikuypi qawasunchik?

³ Jesusqa manam chay kutillapichu yachachirqa apostolninkuna humilde kanankupaqqa. Huk kutipipas mayqanninku aswan reqsisqa kanankumanta atipanakuptinkum, warmachata ñawpaqninpi sayaykachispan nirqa: “Kay warmachata ñoqapa sutiypi pipas chaskiqqa ñoqatam chaskiwan, pipas ñoqata chaskiwaqniyñataqmi kachamuwaqniy Taytayta chaskin. Qamkunamanta mayqannikichikpas aswan humillakuqmi  aswan reqsisqaqa kanqa”, nispa (Luc. 9:46-48). Huk kutipipas fariseokunapa hatunchakuq kasqankumanta yachaspanmi nirqa: “Pipas hatunchakuqqa humillasqam kanqa, pipas humillakuqñataqmi hatunchasqa kanqa”, nispa (Luc. 14:11). Qawasqanchikman hinaqa, Jesusqa munanmi qatiqninkuna humilde kanankuta. Chayqa manamá tupanchu hatunchakuywanqa. Jesusta qatipakunapaqmi kay yachachikuypi humilde kasqanmanta qawasunchik, qawasuntaqmi imanasqa chayna kayqa allinpuni kasqanmanta.

4. ¿Imaynatam Jesusqa kay Pachaman manaraq hamuchkaspan humilde kasqanta qawachirqa?

⁴ Kay Pachaman manaraq hamuchkaspanmi, Jesusqa humilde kasqantaqa millonnintin watakunaña qawachirqa hanaq pachapi Taytanwan kachkaspan. Huk sonqolla kasqankumanta rimaspanmi Biblia nin: “Señor Diosmi yachachiwarqa consuelaq palabrakuna rimanaypaq. Sapa tutamantam rikchachiwan uyarinaypaq. Rinriypim uyarichiwan yachaq sonqoyoq kanaypaq. Señor Diosmi rinriyta kichariwan kasukuq kanaypaq. Rinriytamá kicharin mana qepaman kutinaypaq”, nispa (Is. 50:4, 5). Yachayta munaspanmi Jesusqa humildadwan Taytanpa tukuy yachachisqanta uyarirqa. Payqa qawarqataqmi Taytan humillakuspan huchayoq runakunaman kuyakuyninta qawachisqantapas.

5. Angelkunata kamachiq Miguelqa otaq Jesusqa, ¿imaynatam humilde kasqanta qawachirqa Diablowan peleaspan?

⁵ Manamá llapallan angelkunachu humilde kasqankutaqa qawachirqaku. Huk angelmi Diospa yachachisqan kananmantaqa hatunchakuyta qallaykurqa. Jehová Diospa contranpi churakuruspanmi Satanasman otaq Diabloman tikrakururqa. Jesusmi ichaqa kusisqa tarikurqa hanaq pachapi Diospa kamachisqanwan, manamá munarqachu hatunchakuytaqa. Huk kutipim angelkunata kamachiq Miguelqa otaq Jesusqa, Moisespa cuerponmanta Diablowan pelearqa, chaypiqa manamá munasqantachu rurarqa. Aswanmi humilde kaspan Jehová Dios allichananta saqerqa (leey Judas 9).

6. ¿Imaynatam Jesusqa humilde kasqanta qawachirqa Mesias kananmanta yachaspan?

⁶ Hanaq pachapi Jesus kaspanqa, yacharqataqmi kay Pachaman hamuspan imakuna pasananmanta. Payqa yacharqachá Mesias kaspan ñakarinanmanta. Chayna kaptinpas payqa humilde kaspanmi kay Pachaman hamurqa. Chayna kasqanmantam apostol Pablo nirqa: “Paymi Dios hina kachkaspapas Diospa rantinpi churakuytaqa mana munarqachu. Aswanqa kikinmi menoschakururqa sirviente hina kananpaq hinaspam runakuna hina karqa”, nispa (Filip. 2:6, 7, NM).

7, 8. ¿Imaynatam Jesusqa humilde kasqanta qawachirqa kay Pachapi kaspan?

⁷ Pablom Jesusmanta nirqa: “Runayaruspanñataqmi humillakuykurqa, wañunankama Diosta kasukuspanmi qerupi wañurqa”, nispa (Filip. 2:8, NM). Arí, warmallaraq kasqanmantapacham Jesusqa humilde kasqanta qawachirqa. Joseywan Maria pantaq kaptinkupas, ‘paykunata kasukuspanmi’ kawsarqa (Luc. 2:51). Mozo-sipaskunaqa atinmankum Jesusta qatipakuytaqa. Chaynata ruraspanku tayta-mamankuta kasukuspankuqa, Jehová Diospa yanapasqanmi kanqaku.

⁸ Jesusqa yuyayniyoqña kaspanpas, humilde kasqantam qawachirqa Jehová Diospa munayninta puntapi churaspan (Juan 4:34). Runakunaman yachachispanqa Diospa  sutintam willarqa, hinaspapas allin sonqoyoq runakunamanmi Jehová Diospa imayna kasqanmantawan munayninmanta yachachirqa. Chaymantapas, yachachisqanman hinataqmi kawsarqa. Rimasun Taytanta mañakusqanmanta, paymi kaynata nispan qallarirqa: “Hanaq pachapi Taytayku, sutiki yupaychasqa [otaq chuyanchasqa] kachun”, nispa (Mat. 6:9). Kaynata nispanmi qatiqninkunaman qawachichkarqa Jehová Diospa sutin chuyanchay puntapi kananmanta. Paypas chaynatamá rurarqa, chaymi tukuyninpi Taytanta nirqa: “Yachachirqanim pim kasqaykita [otaq sutikita], chaywanpas hinallaraqmi yachachisaq”, nispa (Juan 17:26). Jesusqa kay Pachapi kaspanqa reqsikurqataqmi Jehová Diospa yanapakuyninwan tukuy ima rurasqanmanta (Juan 5:19).

9. ¿Imatam Zacariasqa willakurqaña Mesiasmanta, hinaspa imaynatam chay willakusqanta Jesusqa cumplirqa?

⁹ Zacariasmi Mesiasmanta kaynata willakurqa: “¡Sion llaqtapi yachaqkuna, qamkunaqa llumpayllatañayá kusikuychik! ¡Jerusalen llaqtapi yachaqkuna, qamkunaqa kusikuymantayá qapariychik! Reynikichikqa qamkunamanmi hamuchkan. Allin ruraq kaspam hamuchkan. Payqa vencesqanmantam hamuchkan. Asnopi silladam humildella hamuchkan. Carga asnopa wawanpim hamuchkan”, nispa (Zac. 9:9). Kay willakuyqa 33 watapi Pascua fiesta manaraq qallarichkaptinmi cumplikurqa. Chaypim Jerusalenman Jesus yaykuptin runakunaqa pachankuta hinaspa sachapa kallmankunata ñanman churaspanku chaskirqaku, lliw runamá mana imanakuytapas atirqakuchu. Runakuna Reyta hina chaskiptinkupas Jesusqa manam hatunchakurqachu (Mat. 21:4-11).

10. ¿Imatam Jesusqa qawachirqa wañukunankama kasukuq kasqanwan?

¹⁰ Kay Pachapi Jesus kachkaspanqa wañukunankamam kasukuq hinaspa humilde karqa. Chayna kasqanwanmi allinta qawachirqa ima sasachakuypiña runakuna tarikuspankupas Diosman sonqo kayta atisqankuta. Jesusqa qawachirqataqmi Satanas  llulla kasqantapas, Satanasqa nirqam runakuna Diosmanta imatapas chaskisqankuraykulla servisqankumanta (Job 1:9-11; 2:4). Taytanta allintapuni kasukusqanwanmi Jesusqa qawachirqa Jehová Dios llapallan kamachiq kasqanta hinaspa allintapuni kamachisqantapas. Maynatachá Jehová Diosqa kusikurqa Churin payman sonqo kasqanmantaqa (leey Proverbios 27:11).

11. Jesucristopa wañukuyninwan, ¿ima suyakuykunam kan Diosta kasukuq runakunapaq?

¹¹ Jesuspa wañukusqanqa ancha allintaqmi karqa huchamantawan wañuymanta runakunata librananpaqpas (Mat. 20:28). Chayraykum runakunaqa Diosta kasukuspanku atinmanku wiñay kawsay haypayta. Pablom nirqa: “Jesucristopa chullalla allin rurasqallanwantaq Diosqa mayqan runatapas mana huchayoqpaqña chaskin wiñay kawsananpaq”, nispa (Rom. 5:18). Arí, Jesucristopa wañukusqanwanmi chuya espirituwan akllasqa cristianokunaqa hanaq pachaman rispanku chaypi wiñaypaq kawsanqaku. ‘Sapaq ovejakuna’ kaq wakin cristianokunañataqmi kay Pachapi wiñaypaq kawsanqaku (Juan 10:16; Rom. 8:16, 17).

12. ¿Imaynatam Jesusqa humilde hinaspa llampu sonqo kasqanta runakunaman qawachirqa?

¹² Jesusmi ‘llapallan pisipasqakunata hinaspa qepichkaq hina ñakariqkunata’ nirqa: “Llasawaqniy yugoyta apaspayá ñoqamanta yachaychik, ñoqaqa kani llampu sonqo humillakuqmi, chaynata ruraspaqa tarinkichikmi samayta”, nispa (Mat. 11:28, 29). Humilde hinaspa llampu sonqo kasqanraykum Jesusqa pimanpas mana sayapakuspan lliw runakunata kuyapayarqa. Manamá qatiqninkunatapas mana ruray atisqankutaqa mañarqachu, aswanmi kallpancharqa. Manataqmi mana valeqpaq hinataqa sientechirqachu, nitaqmi qaqchakachakuqchu karqa. Aswanmi nirqa payman asuykuptinkuqa hinaspa yachachisqankunata kasukuptinkuqa kallpanchasqa tarikunankumanta. Payqa nirqamá yugon facil apaylla hinaspa qepinpas sampalla kasqanmanta (Mat. 11:30).

13. ¿Imaynatam Jesusqa llakipayakuq kasqanta qawachirqa ñakariqkunaman?

¹³ Jesusqa llakipayarqataqmi Israelpi ñakariq runakunatapas, hinaspam kuyakuywan yanaparqa. Jerico llaqtapa hichpanpim iskay ñawsakunawan tuparurqa, huk kaqninmi karqa Bartimeo sutiyoq. Paykunam Jesusta qayaykachakurqaku yanapaykunanpaq. Runakunam ichaqa qaqchaspanku kamachirqaku upallanankupaq. Jesusqa mana uyariq tukuspanchá pasakunman karqa. Chayta rurananmantaqa, llakipayarispanmi qayarachimuspan paykunataqa sanoyarachirqa. Qawasqanchikman hinaqa, ñakariqkunawan humilde hinaspa llakipayakuq kasqanwanmi qawachirqa  Taytanta qatipakusqanta (Mat. 20:29-34; Mar. 10:46-52).

14. ¿Imaynanpim Jesuspa humilde kasqanqa runakunapa allinninkupaq karqa?

¹⁴ Kay Pachapi Jesus kachkaspan humilde kasqanqa ancha kusikunapaq hinaspa allinpaqmi karqa. Jehová Diosqa anchatamá kusikurqa Churin kasukuq kasqanmanta. Apostolninkunawan qatiqninkunapas Jesuspa llampu sonqo kasqanwanqa ancha kallpanchasqamá tarikurqaku. Imayna kasqan, yachachiyninkuna hinaspa kallpanchakuq kasqanpas paykunataqa yanaparqam iñiyninkupi wiñanankupaq. Wakin runakunapas Jesus humilde kasqanraykum yanapasqa, yachachisqa hinaspa kallpanchasqa karqaku. Chaymantapas lliw kasukuq runakunam Jesuspa wañukusqanwan hamuq tiempopi achka bendicionkunata chaskinqaku.

15. ¿Imaynatam Jesuspa humilde kasqanqa kikintapas yanaparqa?

¹⁵ ¿Yanaparqachu kikin Jesustapas humilde kasqanqa? Arí yanaparqam. Paymi qatiqninkuta nirqa: “Pipas humillakuqñataqmi hatunchasqa kanqa”, nispa (Mat. 23:12). Chayna nisqanqa kikillanpim cumplikurqa, Pablom nirqa: “Chayraykum Dios llumpa-llumpayta hatuncharuspan llapallanmanta suma-sumaq sutiwan sutichaykurqa, chaynapim Jesuspa sutinta uyarispanku hanaq pachapi hinaspa uku pachapi kaqkuna qonqorakuykunqaku. Llapallan runakunapas ‘Jesucristoqa Señormi’ nispam ninqaku, chaynataqa ninqaku Dios Taytata yupaychaspankum”, nispa. Diosman sonqo hinaspa humilde kasqanraykum, Jehová Diosqa hanaq pachapi angelkunatawan kay Pachapi runakunata munaychakunanpaq Jesusta churarurqa (Filip. 2:9-11).

16. ¿Imanasqam nichwan hamuq tiempopipas Jesusqa hinalla humilde kananmanta?

¹⁶ Hamuq tiempopipas Jesusqa hinallamá humilde kanqa. Salmos qellqaqmi willakurqa Jesus hanaq pachapi Rey kaspan cheqniqninkunawan imayna kananmanta, nirqam: “Atiyniyoq kasqaykita qawachikunaykipaqmi venceq-venceqllaña guerraman lloqsinki. Cheqap kaqkunata defiendenaykipaqmi chaynataqa lloqsinki. Humildekunata [. . .] allin kaqkunata defiendenaykipaqmi chaynataqa lloqsinki”, nispa (Sal. 45:4). Armagedon guerrapim Jesusqa cheqap kaqkunata, allin kaqkunata hinaspa humildekunatapas defiendenqa. Ichaqa, ¿imatam Jesusqa ruranqa “llapallan atiyniyoqkunata, munayniyoqkunata hinaspa autoridadkunata chinkarachispan” Waranqa Wata Kamachikuynin tukuruptin? Payqa humilde kaspanmi “Dios Taytanmanña munaychakusqanta qoykunqa” (leey 1 Corintios 15:24-28).

17, 18. a) ¿Imanasqam ancha allin Jesuspa humilde kasqanta qatipakuyninchikqa? b) ¿Ima tapukuykunamantam qatiqnin yachachikuypi qawasunchik?

¹⁷ ¿Imatam nichwan ñoqanchikmanta? ¿Hinallachu qatipakusun Jesuspa humilde kasqanta? Rey Jesucristoqa allin kaqkunatawan humilde kaqkunallatam Armagedon guerrapiqa salvanqa. Chaymi kallpanchakunanchik humilde kanapaq. Arí, Jesuspa humilde kasqan kikintawan hukkunatapas yanapasqanman hinam, humilde kasqanchikpas allintapuni yanapakunman.

¹⁸ ¿Imataq yanapawachwan Jesuspa humilde kasqanta qatipakunapaq? ¿Imaynatam sasachakuykuna kaptinpas kallpanchakuchwan humilde kanapaq? Kay tapukuykunamantam qatiqnin yachachikuypi qawasunchik.