1, 2. Ko e heigoa e tomatomaaga ne age e Iesu ke he tau aposetolo haana, ti ko e ha ne taute pihia e ia?

 KO E tau 32 V.N. Ko Iesu he magamotu i Kalilaia he mogo ne tupu e tau mena uka. Fai he tau aposetolo haana ne taufetoko hagaao ko hai ia lautolu ne mua ue atu. Ne talahau he tagata tohia Evagelia ko Luka: “Ati tupu ai ia lautolu e taufetoko, po ko hai ia lautolu ke mua? Kua fioia e Iesu e tau manamanatu he tau loto ha lautolu, ti toto ai e ia e tama tote, mo e fakatu a ia he tapa hana; ti tala age a ia kia lautolu, Ko ia ke talia e tama tote nai ha ko e haku a higoa, kua talia e ia au; ko ia foki ke talia au, kua talia e ia a ia ne fakafano mai au; ha ko ia ne tote ue atu ia mutolu oti, to mua a ia ni.” (Luka 9:46-48) He fakauka ka e mauokafua, ne lagomatai e Iesu e tau aposetolo ke kitia e lata ke mahani fakatokolalo.

² Ko e tomatomaaga kia ha Iesu ke mahani tuga a ia ne tote ue atu kua hagaao ke he tau mahani he tau Iutaia he senetenari fakamua? Po kua kehe kia ke he aga ha lautolu? He talahau e tau tuaga he matakavi he magaaho ia, ko e Theological Dictionary of the New Testament ne fakamaama: “He tau mena tutupu oti, ne lagā tumau e hūhū ko hai ne mua ue atu, ti foaki ki a lautolu takitokotaha e lilifu kua lata ko e matakupu aoga ne fakatupu tumau e matalekua.” Ne tomatoma e Iesu e tau aposetolo haana ke kehe mai he tau tagata tokologa.

3. (a) Ko e heigoa e kakano he mahani tuga a ia ne tote ue atu, ti ko e ha ne liga paleko ma tautolu ke mahani pihia? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ne lagā hagaao ke he feaki e aga haana ne tote ue atu?

³ Ne fakaliliu e kupu Heleni “ko ia ne tote ue atu” ne kakano ko e tagata kua mahani fakalatalata, fakatokolalo, holoilalo, fakateaga, po ke tote e logonaaga mo e omoomoiaga. Ne fakaaoga e Iesu e tama tote ke fakamaama ke he tau aposetolo haana kua lata ia lautolu ke mahani  fakatokolalo mo e mahani fakalatalata. Ko e tomatomaaga ia kua aoga ke he tau Kerisiano mooli he vahā nei tuga ni he senetenari fakamua. Liga mailoga e tautolu kua paleko ke taute a tautolu ke tuga a lautolu ne tote ue atu—ke he falu tuaga. Ko e aga he tagata ke fakaikaluga ka fakaohooho a tautolu ke tutuli e matalahi. Ko e takatakaiaga fetotokoaki ne nonofo a tautolu mo e ko e agaaga he lalolagi kua liga omoomoi a tautolu ke hula, palau, po ke fakaohooho kelea. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke feaki e aga haana ne tote ue atu? Maeke fēfē a ‘ia ne tote ue atu ia tautolu oti, ke mua a ia ni’? He tau faahi fe he moui kua lata ke eketaha a tautolu ke fakakite e aga he mahani fakatokolalo?

4, 5. Ko e heigoa ka omoomoi a tautolu ke feaki e mahani fakatokolalo? Fakatai.

⁴ Taha puhala ke feaki e mahani fakatokolalo ko e manamanatu ke he mua ue atu ha Iehova he fakatatai ki a tautolu. Kakano ai, “nakai maeke ke kumikumi hana pulotu.” (Isaia 40:28) He talahau e falu puhala he homo ue atu ha Iehova, ko e aposetolo ko Paulo ne tohi: “Oi, oi! ko e hokulo he tanakiaga he iloilo mo e fioiaaga he Atua! Kua nakai maeke ni ia taha ke kumi hana tau fakafiliaga; kua nakai maeke foki ke iloa hana tau haeleaga.” (Roma 11:33) Pete ko e iloilo he tau tagata ke he tau mena loga ne tupu lahi he tohia e Paulo e tau kupu ia kavi ke he 2,000 tau kua mole, ne tumau agaia e mooli he talahauaga ia. Pete ne lahi e mena ne iloa e tautolu, kua lata ke fakatokolalo a tautolu ke mailoga kua nakai fakakaupā e mena ka fakaako hagaao ki a Iehova, haana tau gahua, mo e haana tau puhala.

⁵ Ke loto fakaaue he molea atu e lotomatala ha tautolu ke kumi e tau puhala he Atua ne lagomatai a Leo a ke eke a ia mo taha ne tote ue atu. He fuata a Leo, ne fiafia a ia ke he saiene. He manako ke maama lahi hagaao ke he fua lalolagi mo e lagi katoatoa, ne fakaako a ia hagaao ke he tau mena he lagi mo e lalolagi mo e hokotia ke he fakahikuaga aoga. Pehē a ia: “Fakavē ke he tau fakaakoaga haaku, ne mailoga e au e tau fakaakoaga fakasaiene foou hokoia ne liga nakai maeke he tau tagata ke maama oti e lagi mo e lalolagi katoatoa. Ti hiki au ke fakaako e fakatufono.” Fai magaaho, ne eke a Leo mo hagai ikifakafili mo e fakahiku ko e ikifakafili he hopoaga. Fakahiku ai, ne fakaako e ia mo e hoana haana e Tohi Tapu mo e Tau Fakamoli a Iehova, pipiki mau ke he kupu mooli, ti eke mo tau fekafekau tukulele he Atua. Pete ne feakiaga ha Leo, ko e heigoa ne lagomatai a ia ke eke mo taha ne tote ue atu? Nakai fakauaua ai, ne tali e ia, “He mailoga pete ne lahi e fakaako ha tautolu ki a Iehova mo e lagi mo e lalolagi katoatoa, kua lahi atu agaia e mena ke fakaako.”

6, 7. (a) Ko e heigoa e fakafifitakiaga ofoofogia he mahani fakatokolalo ne foaki e Iehova? (e) Maeke fēfē he mahani fakatokolalo he Atua ke taute taha ke “mua”?

 ⁶ Ko e taha puhala kua lagomatai a tautolu ke fakatokolalo ko Iehova ne fakatātā e mahani fakatokolalo. Manamanatu ke he mena nei: ‘Ko e tau ekegahua a tautolu fakalataha mo e Atua.’ (1 Kori. 3:9) Manamanatu la ki ai! Ko Iehova, ko e Atua lahi ue atu ne nakai fai fakatataiaga, ne fakalilifu a tautolu ke he puhala nei he foaki ki a tautolu e magaaho ke taute e fekafekauaga ha tautolu he fakaaoga haana Kupu ko e Tohi Tapu. Pete ko Iehova ko ia ne taute e tau tega ne tō e tautolu mo e fakamalū ke tutupu, ti foaki e ia ki a tautolu e tuaga lilifu he gahua mo ia. (1 Kori. 3:6, 7) Nakai kia ko e fakafifitakiaga he mahani fakatokolalo ofoofogia anei he Atua? Mooli ko e fakafifitakiaga he mahani fakatokolalo ha Iehova kua lata ke fakamalolō lahi a tautolu takitokotaha ke mahani tuga a ia kua tote ue atu.

⁷ Ko e fakafifitakiaga he Atua he mahani fakatokolalo ne lauia lahi mahaki e salamo ko Tavita. Ne lologo a ia ki a Iehova: “Kua foaki mai foki e koe e akau punuti he fakamouiaga mai ia koe; ko e hau a holoilalo kua fakamatalahi ai au.” (2 Samu. 22:36) Ne lafi e Tavita e mua ue atu ne moua e ia i Isaraela ke he mahani fakatokolalo ha Iehova—ke fakatokotui, po ke tukutukuhifo he Atua ke fanogonogo ki a ia. (Sala. 113:5-7) Fai kehe kia mo tautolu? He puhala he tau mahani, tau lotomatala, mo e tau kotofaaga, ko e heigoa ha tautolu ne moua ne “nakai foaki” mai e Iehova? (1 Kori. 4:7) Ko e tagata kua eke mo taha kua tote ue atu ne “mua” ti ko e mena ia kua eke a ia mo fekafekau ha Iehova kua aoga lahi. (Luka 9:48) Kia fakaata e tautolu e puhala ne tupu e mena nei.

8. Lauia fēfē e mahani fakatokolalo he aga ha tautolu ke he fakatokatokaaga ha Iehova?

⁸ Ko e mahani fakatokolalo kua aoga ke he ha tautolu a mahani fakalatalata ke he fakatokatokaaga fakateokarasi he Atua mo e lalago e tau fakaholoaga he fakapotopotoaga. Ma e fakatai, manamanatu ki a Petra, ko e fifine fuata ne tupu hake he magafaoa he Tau Fakamoli. He manako ke taute e tau mena he puhala haana ni, ne vevehe kehe e Petra a ia mai he fakapotopotoaga. Fai tau he mole, ne kamata a ia ke liu ke fakalataha mo e fakapotopotoaga. Kua fiafia a ia mogonei ke fakalataha ke he fakatokatokaaga a Iehova ti makai ke lalago e tau fakaholoaga he fakapotopotoaga. Ko e heigoa ne fai kehe he mogonei? “Ma haaku ke logona hifo e atāina he fakatokatokaaga he Atua,” he tohi e ia, “ua e mahani ne mua atu e aoga ne lata ia au ke maama mo e feaki ko e mahani fakatokolalo mo e mahani fakalatalata.”

9. Ko e heigoa e aga ne ha ha he tagata fakatokolalo ke he tau mena kai fakaagaaga ne moua e tautolu, ti ko e ha kua taute a ia ke aoga lahi?

⁹ Ko e tagata fakatokolalo ne moua e loto fakaaue ma e tau foakiaga ha Iehova, putoia ai e tau mena kai fakaagaaga. Ti ko e tagata pihia ko e tagata fakaako fakamakutu he Tohi Tapu mo e tagata totou makai he tau mekasini Kolo Toko mo e Awake! Tuga e tokologa foki he tau fekafekau fakamooli ha Iehova, ne liga fakamahani a ia ke totou e tau tohi foou oti ato tuku e ia he fata tohi he tokaaga tohi ni haana. Ka fakakite e tautolu e fakaaue fakatokolalo he totou mo e fakaako e tau tohi ha tautolu ne fakavē ke he Tohi Tapu, maeke ia tautolu ke taute e holo ki mua fakaagaaga, mo e maeke ia Iehova ke fakaaoga fakalahi a tautolu he fekafekauaga haana.—Hepe. 5:13, 14.

10. Maeke fēfē a tautolu ke fakakite e aga haana ne tote ue atu i loto he fakapotopotoaga?

¹⁰ Ko ia ne eke mo taha kua tote ue atu kua “mua” ke he taha puhala foki. Ko e tau fakapotopotoaga takitaha kua ha ha i ai e tau tagata taane lotomatala ne fakauku i lalo he takitakiaga he agaaga tapu ha Iehova ke fekafekau ko e tau motua. Ne taute e lautolu e tau fakaholoaga ma e tau mena fakaagaaga tuga  e tau feleveiaaga fakapotopotoaga, gahua he fonua, mo e levekiaga. Ka fakakite e tautolu e aga haana ne tote ue atu he lalago fakamakai e tau fakaholoaga nei, kua lafi e tautolu ke he olioli, mafola, mo e kaufakalataha he fakapotopotoaga. (Totou Heperu 13:7, 17.) Ka fekafekau a koe ko e motua po ke fekafekau lagomatai, nakai kia fakaaue fakatokolalo a koe ki a Iehova he tuku atu ki a koe e kotofaaga ia?

11, 12. Ko e heigoa e aga ka taute a tautolu ke uho lahi ki loto he fakatokatokaaga ha Iehova, ti ko e ha ne pihia ai?

¹¹ Ko ia ne mahani tuga a ia ne tote ue atu kua “mua,” po ke uho lahi ke he fakatokatokaaga ha Iehova, ha kua taute he mahani fakatokolalo haana a ia ke eke mo fekafekau aoga mo e mitaki he Atua. Ne tomatoma e Iesu e tau tutaki haana ke mahani tuga a lautolu ne tote ue atu ha ko e falu ia lautolu ne fakaohooho he agaaga malolō lahi he magahala ia. Ne “tupu ai ia lautolu e taufetoko, po ko hai ia lautolu ke mua,” he talahau ia Luka 9:46. Liga kamata foki a tautolu ke manatu kua mitaki atu a tautolu he falu puhala ke he tau matakainaga ha tautolu po ke tokoluga atu he tau tagata oti? Tokologa he lalolagi ne viko takai ia tautolu ne fakaohooho he fakaikaluga mo e lotokai. Kia vevehe kehe e tautolu a tautolu mai he fakatokoluga he fakakite e mahani fakatokolalo. Ka taute pihia e tautolu mo e tuku ki mua e finagalo ha Iehova, kua eke a tautolu mo lafiaga fakahauhau lahi ke he tau matakainaga ha tautolu.

¹² Ko e tomatomaaga ha Iesu ke eke a tautolu mo tau tagata tote ue atu kua fakalagalaga mooli. Nakai kia eketaha a tautolu ke fakakite e agaaga haana ne tote ue atu ke he tau faahi oti he moui? Kia onoono pauaki a tautolu ke he tolu e faahi.

13, 14. Kua lata fēfē he taane po ke hoana ke mahani tuga a ia kua tote ue atu, ti maeke fēfē e mena nei ke lauia e fakamauaga?

¹³ I loto he fakamauaga. Tokologa e tagata he vahā nei kua tupetupe lahi ke he tau tonuhia fakatagata ni ha lautolu ne poaki ki a lautolu pete he taute pihia kua lakafia ke he tau tonuhia he falu. Ka ko ia ne tote ue atu, kua takitaki he aga ne fakamalolō e Paulo a tautolu ke moua. He tohi haana ke he tau Roma, ne tohia e ia: “Kia kumi fakamakutu e tautolu e tau mena ke tupu ai e mafola, mo e tau mena ke fefakamafanaaki ai.” (Roma 14:19) Ko e tagata ne mahani tuga a ia ne tote ue atu kua tutuli e mafola mo e tau tagata oti ti mua atu ke he haana ni a hoa ofania he fakamauaga.

¹⁴ Manamanatu ke he faahi he fakafiafiaaga. Liga kehekehe e hoa mau he tau manako ha laua ke he fakafiafiaaga. Liga loto e taane ke nofo fakaeneene i kaina he tau magaaho okioki mo e totou e pepa. He taha faahi, loto e hoana ke fano ke kai po ke ahiahi e tau kapitiga. Nakai kia mukamuka lahi ma e hoana ke fakalilifu e taane haana ka kitia e ia kua fakakite he taane e mahani fakatokolalo ti kua manamanatu fakamooli a ia ke he tau mena ne loto mo e nakai loto e hoana ki ai ka e nakai ni manamanatu ke he tau manako ni haana? Mo e puhala kua fakaalofa mo e loto fakaaue e taane ke he hoana haana ka kitia e ia kua nakai ni lali e hoana ke moua e puhala haana ni ka e manamanatu ke he tau manako he taane! Ko e pipiaga he fakamauaga kua fakamalolō ka mahani e tau hoa takitaha ke tuga a ia kua tote ue atu.—Totou  Filipi 2:1-4.

15, 16. Ko e heigoa e aga ne fakamalolō e Tavita he Salamo 131, ti kua lata fēfē e mena nei ke lauia e tau mahani ha tautolu i loto he fakapotopotoaga?

¹⁵ I loto he fakapotopotoaga. He lalolagi, tokologa he tau tagata ne momoui ke lata mo e matalahi ni mogonei he ha lautolu a tau manako. Ma lautolu, ko e fakauka kua kū lahi mo e fakatali ko e kamatamata. He feaki e aga haana ne tote ue atu kua lagomatai a tautolu ke fakatali ki a Iehova. (Totou Salamo 131:1-3.) Ko e tau aoga he fakatokolalo mo e fakatali ki a Iehova ko e puipuiaga mo e tau monuina, mafanatia mo e fiafia.  Ko e mena ia ne fakamalolō a Tavita ke he tau Isaraela ke fakatali fakauka ke he ha lautolu a Atua!

¹⁶ Maeke ia koe ke moua e mafanatia taha ia ka fakatali fakatokolalo a koe ki a Iehova. (Sala. 42:5) Liga kua manako a koe ke he “gahua mitaki” ti ko e mena ia kua “foli ke he feua he epikopo [leveki].” (1 Timo. 3:1-7) Mooli, kua lata ia koe ke taute e tau mena oti kua maeke mooli ia koe ke fakaatā e agaaga tapu ke feaki e tau mahani kua lata he leveki. Ka e kua ka tuga ko e fakaholoaga kua mule ke he tuaga haau ka e nakai pihia ke he falu? Ko ia ne tote ue atu, kua fakatali fakauka ke he matagahua, to fakatumau ke fekafekau fiafia ki a Iehova mo e olioli ke he ha kotofaaga ne foaki ki a ia.

17, 18. (a) Ko e heigoa e tau fua kua tupu mai ka tutuli e tautolu e fakamagaloaga mo e kua makai ke foaki ai ke he falu? (e) Ko e heigoa e puhala ne fakamalolō he Tau Fakatai 6:1-5?

¹⁷ He fakafetuiaga ha tautolu mo e falu. Ke fakamolemole kua uka ma e laulahi he tau tagata. Ka ko e tau fekafekau he Atua ne feaki e aga haana ne tote ue atu kua talahau e tau hehē ha lautolu mo e ole ma e fakamagaloaga. Mautali foki a lautolu ke fakamagalo e falu ma e tau hehē ha lautolu. Ka e feaki he fakaikaluga e feveheveheaki mo e taufetoko, kua fakatupu he fakamagaloaga e mafola i loto he fakapotopotoaga.

¹⁸ Kua liga lata ia tautolu ke ‘fakatokolalo e tautolu a tautolu’ he fakamolemole fakamooli ke he taha tagata ka nakai fahia a tautolu ke fakalilifu e taliaaga ha ko e tau tuaga kua nakai maeke ia tautolu ke fai taofiaga ki ai. Pete ne liga fai vala a ia he tukupau ia, ko e manamanatu he Kerisiano fakatokolalo ke he tau hehē ni haana mo e makai ke talahau ai.—Totou  Tau Fakatai 6:1-5.

19. Ko e heigoa e tau kakano kua lata ke igatia a tautolu mo e loto fakaaue ke he fakatonuaga he Tohi Tapu ke mahani tuga a ia ne tote ue atu?

¹⁹ Kua loto fakaaue mooli a tautolu ma e fakamalolōaga he Tohi Tapu ke feaki e aga haana ne tote ue atu! Pete ni he falu magaaho kua paleko ke fakakite e aga pihia, ko e moua e aga tonu he tuaga ha tautolu ke he fakafetuiaga mo e ha tautolu a Tufuga mo e loto fakaaue ke he haana mahani fakatokolalo ka omoomoi a tautolu ke feaki e mahani mitaki ia. He taute pihia, to fakakite e tautolu a tautolu ko e tau fekafekau ha Iehova kua aoga lahi. Kia igatia mogoia a tautolu mo e taute a tautolu ke tuga a ia ne tote ue atu.