1, 2. ¿Imatan Jesús apostolninkunaman yachachirqan, imarayku?

GALILEA llaqtapin Jesús tarikusharqan, chayqa karqan 32 watapin, chaypin apostolkuna ch’aqwata hatarichirqanku. Lucas qelqan nin: “Yachachisqakunaqa mayqenninkuchus qollana kanankumantan churanakurqanku. Hinan Jesusqa sonqonkuq yuyaykusqanta yachaspa, huk wawata hap’iykurqan, hinaspan ladonpi sayaykachispa paykunata nirqan: Pipas ñoqaq sutiypi kay wawata chaskiqqa, ñoqatan chaskiwan, pipas ñoqata chaskiwaqtaqmi kachamuwaqniy Diosta chaskin, qankuna ukhupi aswan huch’uykaqmi qollanaqa kanqa”, nispa (Luc. 9:46-48). Jesusqa yapamantan pacienciawan sut’ita yachachirqan huch’uyaykukuq kayqa allinpuni kasqanta.

² Chhayna yachachisqan, ¿tuparqanchu judiokunaq imayna kasqankuwan icha manachu? Huk reqsisqa libron nin: “Maypiña tarikuspapas qhawariqkun pichus aswan importante kasqanta, sapankata imayna kasqanman hina tratayqa aswan importanten kaq, chayta ruwanankupaqtaqmi kallpachakuqku”, nispa (Theological Dictionary of the New Testament [Bibliapi Mosoq Rimanakuymanta Diccionario]). Chhaynapin Jesusqa apostolninkunata kallpacharqan wakin runakunamanta hukniray kanankupaq.

3. a) ¿Imaynatan ‘aswan huch’uykaq’ kasunman, imaraykun sasa kanman? b) ¿Ima tapuykunatan kutichisun?

³ Griego simimanta t’ikrakuq ‘aswan huch’uykaq’ nisqa simiqa, huch’uyaykukuq, maykamalla atisqanta qhawarikuq, mana mentasqa runamantan nisharqan. Jesusqa huk wawawanmi apostolninkunata  yachachirqan huch’uyaykukuq, maykamalla atisqanta qhawarikuq kanankupaq. Chay yachachisqanqa kunan tiempopi cristianokunapaqpas allinninkupaqmi. Mayninpin ichaqa ‘aswan huch’uykaq’ hina kay sasa kanman. Pantaq runa kasqanchisraykun uma hoqariq kasunman chaymi hukkunamanta aswan allinpaq qhawarikuyta munasunman. Kay pacha runakunaqa aswan allin kanankupaqmi llallinakunku, sichus chaywan samaykachikusunman chayqa ñoqallanchispaqmi imatapas munasunman, munaynillanchistataq maskhasunman. ¿Iman yanapawasun ‘aswan huch’uykaq’ kananchispaq? ¿Imaynapin ‘aswan huch’uykaq qollana’ kanman? ¿Imakunapin kallpachakusunman huch’uyaykukuq kanapaq? Qhawarisun.

4, 5. ¿Iman yanapawasun huch’uyaykukuq kanapaq?

⁴ Jehová Diospa hatun kayninta may huch’uychus kasqanchiswan tupanachispaqa huch’uyaykukuq kaytan yachasun. Biblian niwanchis Diospa ‘yuyayninmanqa’ mana pipas aypasqanta (Isa. 40:28). Pablon nirqan: “¡May hatunpunin Diospa qhapaq-kayninpas, yachayninpas, yuyayninpas! Yuyaykusqankunapas mana sut’inchay atinapunin, ruwasqankunapas mana entiendey atinapunin”, nispa (Rom. 11:33). Iskay waranqa watañan chay simikuna qelqakusqanmantaqa pasarqon, tukuy chay tiempopiña runakuna imaymanata yacharqan chaypas Pabloq nisqanqa cheqaqmi. Imaymanataña yachasun chaypas huch’uypaqmi qhawarikunchis Jehová Diosmanta imaymanataraq yachananchista reparaspa, chaykunan kamasqankuna, imayna Dios kasqanpas.

⁵ Jehová Diospa ruwasqankunaqa mana entiendey atinapunin, chayta yachayqa yanapawasunmi ‘aswan huch’uykaqpaq’ hina qhawarikunanchispaq. Chhaynapin Leopas * tarikurqan, payqa huch’uyninmantapachan cienciamanta yachayta munarqan, chaymi huk universidadpi estudiarqan. Chaypi yachasqanmantan nirqan: “Chaypi estudiaspaymi entienderqani runakunaqa manapuni Diospa llapa kamasqankunamanta entiendey atisqankuta”, nispa. Chayraykun payqa estudiarqan abogado kananpaq. Qhepamanqa juezmi karqan. Tiempowanqa esposanwan iman Testigokunawan Bibliata estudiarqanku, hinaspan bautizakurqanku. Yachayniyoq runaña karqan chaypas, ¿iman Leota yanaparqan ‘aswan huch’uykaq’ kananpaq? Paymi nin: “Hayk’ataña Diosmanta kamasqanmantapas  yachasunman chaypas, manapunin llapantaqa yachasunmanchu, chayta reparaymi yanapawan”, nispa.

6, 7. a) ¿Imaynatan Jehová Dios yachachiwanchis huch’uyaykukuq kayta? b) ¿Imaynatan Diospa huch’uyaykukusqan hatunchawanchis?

⁶ Jehová Diospa huch’uyaykukuq kasqanmi yanapawallanchistaq chhayna kanapaq. Ama qonqasunchu ‘Diospa llank’aysiq-masinkuna kasqanchista’ (1 Cor. 3:9). Jehová Diosqa ancha hatunchanapaqña chaypas yanapaqninkuna kananchispaqmi niwanchis. Mana pisichawasqanchisraykun payqa Simin Qelqawan yachachimunanchispaq niwanchis. Cheqaq yachachikuyta runakunaq sonqonman churasqanchista qarpasqanchistapas Diosmi wiñachin, chaywanpas niwanchismi paywan kuska llank’ananchispaq (1 Cor. 3:6, 7). Chhaynatan Diosqa rikuchin huch’uyaykukuq kasqanta, chaytaqmi kallpachawanchis ‘aswan huch’uykaq’ kanapaq.

⁷ Diospa huch’uyaykukuq kasqanmi Davidpa sonqonman chayarqan. Chaymi takirqan: “Qanmi atipana escudoykita qowanki, llamp’u sonqo [“huch’uyaykukuq”, NM] kayniykin hatunchawan”, nispa (2 Sam. 22:36). Davidqa yuyaykurqanmi Israel llaqtapi allin qhawarisqa kasqanqa Dios huch’uyaykukuq kasqanrayku kasqanta, Diosqa Davidpi interesakuspan k’iraykamuqraq (Sal. 113:5-7). Chhaynatan ñoqanchiswanpas ruwan. Chaymi imayna runa kasqanchispas, ima ruway yachasqanchispas, Diospa llaqtanpi ima llank’ay chaskisqanchispas Diospa qowasqanchisrayku (1 Cor. 4:7). Chhaynaqa, ¿imaraykutaq ‘aswan huch’uykaq’ qollana kanman? Astawanqa Diosta servinanpaq aswan chaniyoq kasqanraykun (Luc. 9:48). Chaypi yuyaymanasun.

8. ¿Imaynatan huch’uyaykukuq kay yanapawanchis Diospa llaqtanpi kusisqa kanapaq?

⁸ Diospa llaqtanpi kusisqa kananchispaq iñiq t’aqapipas yanapakunapaqqa huch’uyaykukuqmi kananchis. Chaytan rikuchin Petra sipaspa kawsaynin, payqa Testigo familia ukhupin wiñarqan. Payllapi yuyaykusqanmi Diospa llaqtanmanta karuncharqan. Unay watakuna qhepamanñan kutimpurqan, kunanqa kusisqan kashan Diospa llaqtanpi kaspa yanapakusqanmanta. ¿Imaraykun kutimpurqan? Paymi nin: “Diospa llaqtanpi kusisqa kanaypaqqa huch’uyaykukuq, maykamalla atisqaytapas qhawarikuqmi kanay karqan”, nispa.

9. ¿Imaynatan huch’uyaykukuq cristiano espiritual mikhunata qhawarin? ¿Imanaqtinmi chhayna yuyaykusqan aswan chanin?

⁹ Huch’uyaykukuq cristianoqa sonqomantan agradecekun Jehová Diospa espiritual mikhuna qosqanmanta hukkunamantapas. Bibliatan tukuy yuyaywan estudian, revistakunatan kusikuywan leen, wakin hunt’aq sonqo cristianokuna hinataqmi mosoq qelqakunata manaraq waqaychashaspa llapanta leen. Chhaynata ruwaspan agradecekusqanta huch’uyaykukuq kasqantapas rikuchin, astawantaq Dios sonqo kayninta wiñachin, chaymi Jehová Diosqa imaymana llank’aykunata qon (Heb. 5:13, 14).

10. ¿Imaynatan iñiq t’aqapi ‘aswan huch’uykaq’ kasunman?

¹⁰ ¿Imaynapin ‘aswan huch’uykaqta qollanapaq’ qhawarikullanmantaq? Llapa iñiq t’aqakunamanta umallikunaqa Diospa santo espiritunwan akllasqan kanku. Paykunan qhawarinku huñunakuykunata, predicacionta, iñiqmasinkutataq kallpachanku. Huch’uyaykukuq  kaspa ruwayninkupi yanapakusun chayqa, iñiq t’aqaq huk nisqalla, kusisqa thak kananpaqmi yanapakusun (leey Hebreos 13:7, 17). Sichus Jehová Dios akllawarqanchis umalli otaq yanapakuq qhari kananchispaq chayqa, huch’uyaykukuspan agradecekunanchis.

11, 12. ¿Imaynan kananchis Diospa llaqtanpi astawan yanapakunapaq, imanaqtin?

¹¹ ‘Aswan huch’uykaq’ kaqqa ‘qollanan kanqa’, chayqa Diospa llaqtanpi aswan llank’aqmi, huch’uyaykukuq kasqanraykun imaymanapi yanapakunqa. Jesuspa wakin qatikuqninkunapas kay pachaq yuyaykusqanwanmi samaykachikusharqanku chaymi yachachirqan huch’uyaykukuq kanankupaq. Lucas 9:46 texton willan ‘mayqenninkuchus qollana kanankumanta churanakusqankuta’. Ñoqanchispas yaqapas iñiqmasinchiskunamanta otaq llapa runakunamantapas aswan allinpaq qhawarikushasunman. Kay pachapi runakunaqa hatunchakunankupaqmi imatapas ruwanku paykunaq allinnillanta maskhaspa. Chaymi karunchakunanchis chhayna yuyaykuymanta, huch’uyaykukuspataq kawsananchis. Chhaynata ruwasun Diospa munaynintataq ñawpaqman churasun chayqa iñiqmasinchiskunaq allinninpaqmi kanqa.

¹² ‘Aswan huch’uykaq’ kananchispaq Jesuspa yuyaychawasqanchisqa kallpachawanchismi imaymanapi huch’uyaykukuq kanapaq. Kinsamanta yachasun.

13, 14. ¿Imaynatan casarasqakuna ‘aswan huch’uykaq’ hina kawsankuman? ¿Imaynatan chhayna kasqanku casado kawsayninkupi yanapanqa?

¹³ Casado kawsaypi. Kunan p’unchaykunapiqa askha runakunan paykunapaq ima allinkunachus kashan chaykunata maskhanku hukkunatapas sarunchasparaq. Huch’uyaykukuq runan ichaqa Pabloq yuyaykusqanta hina yuyaykun, paymi nirqan: “Hukkunaq thak-kaypi kawsanankupaq llank’asun, iñiq-masinchiskunawan wiñachinakunanchispaq kallpachakusun”, nispa (Rom. 14:19). ‘Aswan huch’uykaq’ hina kasun chayqa hukkunawanmi thakpi kawsasun, astawanqa munakusqayki esposaykiwan otaq qosaykiwan.

¹⁴ Yaqapaschá kusirikunanku kaqtin huk qosa esposanwan mana kaqllatachu yuyaykunku. Qosaqa munanpaschá wasipi qhepakuspa huk librota leeyta, esposantaq mikhuq riyta munan otaq amigankunata watukuq riyta munan. Paypaqqa manan sasachu kanqa qosanta respetay sichus qosan huch’uyaykukuspa esposanpa yuyaykusqanta qhawarinqa manataq munasqallantachu maskhanqa chayqa. Imachus munasqanta ruwakunanpaq esposa mana atipakuspa qosanpa munasqantaraq ñawpaqman churaqtinqa astawanmi qosanqa munakunqa chaninpaqtaq qhawarinqa. Sapankanku ‘aswan huch’uykaq’ hina kaqtinkuqa casado kawsayninkun aswan allin kanqa (leey Filipenses 2:1-4).

15, 16. ¿Imapaqmi David kallpacharqan Salmo 131 textopi, imaynatan chay nisqan yanapawanchis iñiq t’aqapi?

¹⁵ Iñiq t’aqapi. Kay pachapi runakunaqa imatapas chaskinallankupin yuyaykunku, manataq suyakuyta munankuchu, paciencianku tukukuqtinmi phiñasqa kanku. Ñoqanchistaqa ‘aswan huch’uypaq’ qhawarikusqanchismi yanapawanchis Diospi suyakunapaq (leey Salmo 131:1-3). Sichus pacienciayoq huch’uyaykukuq kasun chayqa thakpi, kusisqa, sonqochasqa, Diospa bendecisqanmi  kasun. ¡Chaychá Davidqa israelitakunata kallpacharqan Diospi suyakunankupaq!

¹⁶ Huch’uyaykukuspa Diospi suyakuyqa sonqochasunkimanmi (Sal. 42:5). Yaqapaschá iñiq t’aqapi astawan yanapakunaykipaq “umalli kaytapuni” munashanki (1 Tim. 3:1-7). Hinaspapas, tukuy atisqaykitan ruwanayki santo espíritu allin cristiano kanaykipaq yanapanasuykipaq. Ichaqa, ¿sichus mana hukkuna hinachu usqhaylla umalli kanaykipaq aypashanki chayri? ‘Aswan huch’uypaq’ qhawarikunki chayqa pacienciawanmi suyakunki chhaynapi kusisqa Diosta servinaykipaq, ima ruwaytapas qosuqtiykikupas kusisqan hunt’anki.

17, 18. a) ¿Imapin allinninchispaq pampachayta mañakuy, sonqomanta pampachaypas? b) ¿Imapaqmi kallpachawanchis Proverbios 6:1-5?

¹⁷ Runakunawan kawsaspa. Askha runakunapaqmi pampachayqa sasa. Diosta serviqkunan ichaqa pantasqankuta reparakuspa hukkunaq pampachayninta mañakunku, chaywanmi rikuchinku huch’uyaykukuq kasqankuta. Hinaspapas sonqomantan pampachanku pipas phiñachiqtin. Hatunchakuq kayqa runakunatan t’aqanachin, maqanachin, pampachaymi ichaqa iñiqmasinchiskunawan thak kawsayta paqarichin.

¹⁸ Chaymantapas huch’uyaykukuq kasqanchistan rikuchisunchis imatapas mana hunt’ayta atispa sonqomanta pampachayta mañakuspa. Yaqapaschá chaypaqqa mana ñoqallanchischu huchayoq karqanchis, ichaqa huch’uyaykukuq kaspaqa qhawarikusunmi rimasqanchista mana hunt’asqanchispi pantasqanchista (leey Proverbios 6:1-5).

19. ¿Imaraykun agradecekunchis ‘aswan huch’uykaq’ kananchispaq Bibliaq yanapawasqanchismanta?

¹⁹ ¡Ancha kusisqan kashanchis ‘aswan huch’uykaq’ kanapaq Bibliaq kallpachawasqanchismanta! Sasaña kanqa chaypas, sichus Diospa hatun kayninpi mana imapas kasqanchista reqsikusun chayqa, Diospa huch’uyaykukuq kasqantan chaninpaq hap’isun, qatikusuntaq kanpas. Chhaynaqa, ‘aswan huch’uypaq’ hinapuni qhawarikusun.