1, 2. a) ¿Imaynatan Jehová Dios Israel llaqtata tratarqan? b) ¿Imamantan kay estudiopi yachasun?

NEHEMIASPA tiemponpi huk t’aqa levitakunan runakunaq qayllanpi Diosmanta mañakurqanku, chaypin nirqanku ñawpaqpi israelitakuna sapa kutilla Diospa kamachikuyninkunata ‘mana kasukuy munasqankuta’. Chaywanpas Jehová Diosqa sapa kutillanmi rikuchirqan ‘pampachaq [...] sumaq sonqo, khuyapayakuq kasqanta, mana usqhaylla phiñakuq kasqanta, ancha munakuq kasqantapas’. Hinaspapas Nehemiaspa tiemponpi Babiloniamanta kutimpuq israelitakunatan Diosqa khuyapayashallarqan (Neh. 9:16, 17).

² Sapankanchismi tapukunanchis: “¿Imaynatan Dios pampachan?” nispa. Chay tapuyta kutichinapaq qhawarisun imaynata rey Davidta, Manasestapas Dios pampachasqanta.

3-5. ¿Imaynapin David hatun huchakunaman urmarqan?

³ Davidqa Diostaña manchakurqan chaypas hatun huchakunamanmi urmarqan. Iskay hatun hucha ruwasqanmi karqan huk casarasqa runa contra. Chaymi sasachakuykunata apamurqan. Ichaqa Davidta imaynata Dios anyasqanmi yachachiwanchis pampachayninmanta. Qhawarisun imachus sucedesqanmanta.

⁴ Davidmi soldadonkunata Ammón suyuq Rabá llaqtanta atipamunankupaq kacharqan, chayqa kasharqan Jerusalén llaqtamanta 80 kilómetro karupin, Jordán mayuq karu chimpanpi. Hinan Davidqa Jerusalenpi kamachikunan wasi patamanta rikurqan Betsabé warmiq bañakushasqanta, paypa qosanqa guerrapin maqanakusharqan. Bañakusqanta qhawaspan Davidqa payta  munapayarqan hinan wasanchay huchaman urmarqan (2 Sam. 11:1-4).

⁵ Davidqa Betsabé wiksallikusqanta yachaspan qosanta waqyachirqan Jerusalenman kutimunanpaq, chhaynapi esposanwan puñunanpaq. Uriasmi ichaqa mana wasinman haykurqanchu Davidña nirqan chaypas. Hinan mana piqpa yachasqallan Davidqa soldadonkunaq umalliqninta kamachirqan “sinchi maqanakushaq cheqasman” Uriasta churanankupaq, hinaspa soldadokuna sapallanta saqenankupaq chhaynapi wañuchinankupaq. Davidpa yuyaykusqanman hinan Uriasqa maqanakuypi wañurqan (2 Sam. 11:12-17). Chayta ruwaspan Davidqa wasanchay hucha ruwasqanmantapas runa wañuchiq kallarqantaq.

6. a) ¿Imatan Dios ruwarqan David hatun huchaman urmaqtin? b) ¿Imatan Diosmanta yachasunman chay sasachakuyta imayna allichasqanwan?

⁶ Jehová Diosmi ichaqa llapanta rikusharqan (Pro. 15:3). Hinan Davidpa ruwasqankunaqa ‘Diospa ñawpaqenpi mana chaninchu karqan’ qhepamanña Betsabewan casarakurqan chaypas (2 Sam. 11:27). ¿Imatan Dios ruwarqan David hatun huchaman urmaqtin? Profeta Natantan kacharqan. Diosqa “pampachakuq” kasqanraykun Davidpi maskharqan imarayku khuyapayanan kasqanta. Diospa chay ruwasqanqa kusikunapaqmi. Diosqa manan obligarqanchu David huchanta willakunanpaq, aswanpas Natanwanmi huk willakuyta willachirqan, chaywanmi rikuchirqan hatun huchaman urmasqanta (leey 2 Samuel 12:1-4). Chhaynata Diospa ruwasqanqa ancha allinmi karqan.

7. ¿Imatan David ruwarqan huk willakuyta Natán willaqtin?

⁷ Natanpa willasqanqa Davidtan reparachirqan chanin kaqta ruwananpaq. Chay willakuypi qhapaq runaq ruwasqanwanmi Davidqa sinchita phiñakurqan hinan nirqan Natanta: “¡Señor Diospa sutinpin jurani chay hina ruwaq runaqa wañuchisqan kanan!” nispa. Chaymantapas nirqanmi mana chaninta ruwachikuq runaman pagapunanku kasqanta. Chayllamanmi yuyayninmanraq kutirqan Natan kayta niqtin: “¡Qanmi kanki chay runaqa!” nispa. Chhaynapin Davidqa yacharqan huchallikusqanrayku familianpi ‘qonqaylla sipisqakuna’ kananta huk sasachakuykunapas. Chaymantapas Davidqa runakunaq qayllanpin pisichasqa kanan karqan. Davidqa repararqanmi huchanrayku imapi tarikusqanta, chaymi pesapakuspa nirqan: “¡Señor Dios contran huchallikuni!” nispa (2 Sam. 12:5-14).

8, 9. ¿Imaynatan Salmo 51 rikuchin Davidpa pesapakusqanta, imatan chay yachachiwanchis Jehová Diosmanta?

⁸ Salmo 51 takipin David sut’ita reparachin sonqomantapuni pesapakusqanta. Chaypin rikukun Diosta rogakusqan, ichaqa manan huchallantachu reqsikurqan aswanpas sonqomantapunin pesapakurqan. Astawanqa llakichirqan Dioswan allinpi kayninmi. Nirqanmi: “Qan contrallapunin huchallikuni”, nispa. Chaymantapas rogakurqanmi: “Diosníy, ch’uya sonqota kamariway, cheqaq sonqoyoq kanaypaq mosoqyachiway [...]. Qespichiwasqayki q’ochukuywan q’ochurichillaway, qanta usqhaylla kasukuq sonqoyoqta ruwaway”, nispa (Sal. 51:1-4, 7-12). Ñoqanchispas, ¿sut’illantachu Diosman willakunchis imapipas pantasqanchismanta?

⁹ Jehová Diosqa manan Davidta pakaykurqanchu huchallikusqanrayku tukuy kawsayninpi mana allinpi tarikunanmantaqa. Chaywanpas sonqomantapuni pesapakusqanta, ‘llakikuq huch’uyyaykukuq  sonqoyoqta’ rikuspan pampacharqan (leey Salmo 32:5; Sal. 51:17). Tukuy atiyniyoq Diosqa yachanmi imaynapi otaq ima yuyaywan pipas huchaman urmasqanta. Diosqa manan munarqanchu Kamachikuy Simiq nisqanman hina wañuchisqa kananpaq juezkuna huchachanankuta, aswanpas Dios kikinmi Davidtapas Betsabetapas khuyapayaspa chayta allicharqan (Lev. 20:10). Qhepamanqa churinku Salomontan Israelpi reyta churarqan (1 Cró. 22:9, 10).

10. a) ¿Imatawanmi Jehová Dios chaninpaq qhawarinman karqan Davidta pampachananpaq? b) ¿Imakunatan Jehová Dios qhawarin pampachawananchispaq?

¹⁰ Chaymantapas David Saulta khuyapayasqanraykun Diosqa Davidta pampachallarqantaq (1 Sam. 24:4-7). Jehová Diosqa imaynatachus hukkunata ruwasqanchista hinan ruwawanchis, Jesusmi nirqan: “Ama hukkunata huchachaychischu, ahinapin Diosqa mana huchachasunkichischu. Imaynatachus hukkunata huchachankichis chay hinallatataqmi Diospas qankunataqa huchachasunkichis, imaynatachus hukkunata ruwankichis chay hinallatataqmi Diospas qankunataqa ruwasunkichis”, nispa (Mat. 7:1, 2). Davidpa hinaña huchanchis kanman chaypas Diosqa pampachawasunmi, chayta yachaspaqa thakmi sientekunchis. Chaypaqmi ichaqa hukkunata pampachananchis, huchanchista willakunanchis hinaspapas kutirikunanchismi. Sonqomanta huk huchasapa pesapakuqtinqa Jehová Diosmi ‘sumaq kawsaypi samarichin’ (leey Hechos 3:19).

11. ¿Ima millaykunatan Manasés ruwarqan Diospa ñawpaqenpi?

¹¹ Kunanqa qhawarisun Diospa pampachaynin maykama kasqanta. Davidpa 300 watakuna hina kamachikusqan qhepamanmi Manasés rey karqan Judá llaqtamanta. 55 watakuna kamachikusqanpin sinchi mana allinkunata ruwarqan, chaymi Jehová Dios huchacharqan. Wakin huchankunan karqan Baalman altarkuna hatarichisqan, ‘hanaq pachapi kaq llapan ch’askakunata yupaychasqan’, churinkunata sacrificiopi ruphachisqan, watuytapas layqakuytapas ruwarqanmi. Chaykunaqa ‘sinchi mana chaninmi’ Jehová Diospaq karqan (2 Cró. 33:1-6).

12. ¿Imaynatan Manasés Jehová Diosman kutirikurqan?

¹² Tiempowanmi Manasesqa Babilonia carcelpi wisq’asqa karqan, llaqtanmantaqa karu llaqtapi. Yaqapaschá yuyarirqan Israelman Moisespa nisqanta: ‘Tukuy kay muchuykunapas llakikuykunapas  taripasqasuykichis qhepataqa Diosniykichis Señor Diosman kutirikuspan payta kasunkichis’, nispa (Deu. 4:30). Chhaynan karqan, Manasesqa Diosmanmi kutirikurqan. ¿Imaynatan ruwarqan? Diospa ‘ñawpaqenpi huch’uyyaykukuspan rogaykukurqan’ (qhaway 21 paginata) (2 Cró. 33:12, 13). Manan yachanchischu chay mañakusqanpi Manasés imakuna nisqanta ichaqa Salmo 51 textopi Davidpa nisqanta hinan ninman karqan. Imaynaña karqan chaypas Manasesqa hukkniraymi kapurqan.

13. ¿Imanaqtinmi Manasesta Jehová Dios pampacharqan?

¹³ ¿Imaynatan Jehová Dios kutichirqan Manasespa mañakusqanman? ‘Diosqa mañakusqantan uyarirqan.’ David hinan paypas huchankunata reqsikuspa sonqomanta pesapakurqan. Chaymi Diosqa pampacharqan hinaspa Jerusalenpi yapamanta kamachinanpaq kutichimpurqan. “Hinan Manasesqa yacharqan” Jehová Diosllapuni “Diosqa kasqanta” (2 Cró. 33:13). ¡Kay yachasqanchisqa maytapunin kallpachawanchis! Khuyapayakuq Diosninchisqa huchanchiskunamanta pesapakuqtinchisqa pampachawanchismi.

14. ¿Imatan ruwananchis Jehová Dios pampachawananchispaq?

¹⁴ Kunanqa pisi cristianokunallan David, Manasés hina hatun huchaman urmanku, chaymi Diospa pampachayninta mañakunku. Ichaqa chay iskay reykunamantan yachanchis sonqomanta pesapakuqtinchisqa hatun huchakunatapas Jehová Dios pampachaq kasqanta.

15. ¿Imaynapin yachanchis Diosqa mana pampachayllachu pampachasqanta?

¹⁵ Chhaynaqa, ¿pampachayllachu pampachan Jehová Dios llapa runakunaq huchanta? Manan. Davidpa, Manasespa imayna kasqankuta tupanachisun Judá, Israel mana kasukuq runakunawan. Davidtaqa Diosmi Natanwan anyachirqan, chhaynapin kutirikunanpaq yanaparqan chaytan  reyqa agradecekurqan. Manasestaq sinchi llakipi tarikuspa huchankunamanta sonqomanta pesapakurqan. Israelmanta Judamantawan runakunan ichaqa huchankumanta mana pesapakurqankuchu chaymi Jehová Diosqa mana pampacharqanchu aswanpas yapa-yapamantan profetankunawan willachirqan mana allin ruwashasqankuta (leey Nehemías 9:30). Babiloniamanta kutimpuqtinkupas profetankunawanmi willachishallarqan, wakinmi karqan Esdras sacerdote, Malaquiaspas. Diospa munayninta kasukuspankuqa llapankun kusikuqku (Neh. 12:43-47).

16. a) ¿Imapin tarikurqan Israel llaqta mana kasukusqanrayku? b) ¿Imatan kay tiempopi Israel nacionmanta kaqkunaqa sapankanku chaskiyta atinkuman?

¹⁶ Runakunata huchamanta salvananpaq Jesús kawsayninta qosqanmantapachan, Diosqa manaña animalkuna sacrificasqankuta chaskirqanñachu (1 Juan 4:9, 10). Taytan hinan Jesuspas sientekurqan, chaymi nirqan: “¡Jerusalén, Jerusalén! ¡Qanmi kanki profetakunata wañuchiq, qanman Diospa kachamusqankunatapas rumiwan ch’aqeq! ¡Askha kutitan wawaykikunata huñuykuyta munarqani, imaynan wallpapas chiwchinkunata raphran ukhupi oqllaykun hinata, manataq munarqankichu! Chay hinaqa, wasiykichismi purunyapunqa”, nispa (Mat. 23:37, 38). Israel llaqta huchasapa k’ullu kasqanraykun Diosqa huk llaqtata rantinpi paqarichirqan, chaymi Israel espiritual llaqta (Mat. 21:43; Gál. 6:16). Ichaqa kay tiempopi Israel nacionmanta kaqkunaqa sapankankun Cristoq wañusqanpi iñispa Jehová Diospa pampachasqan khuyapayasqan kankuman. Huchankumanta mana pesapakuspa wañupuqkunapas, kawsarimpuspaqa chaytan Diosmanta chaskiyta atinqaku kay pacha huk paraíso kaqtin (Juan 5:28, 29; Hech. 24:15).

17, 18. ¿Imaynapin chaskisunman Diospa pampachayninta?

¹⁷ ¿Imaynatan qhawarinanchis Diospa pampachayninta? David, Manasés hinan ruwananchis. Huchanchista reqsikuspan pesapakunanchis, Diospa pampachayninta rogakunanchis, mañakunanchistaqmi ch’uya sonqoyoq kanapaq (Sal. 51:10). Hatun huchaman urmarqanchis chayqa umallikunaq yanapaynintan mañakunanchis (Sant. 5:14, 15). Imaynapiña tarikunchis chaypas ancha kusikunapaqmi Moisesman Jehová Diospa kayta nisqan: “¡Khuyapayakuq sumaq sonqo Diosmi kani! Manan usqhaylla phiñakuqchu kani, tukuy tiempo munakuqmi cheqaqtaqmi kani. Waranqa miraykaman tukuy tiempo munakushallanipuni, huchallikusqatapas, mana kasukusqatapas, huchatapas pampachanin”, nispa. Kunanpas Diosqa kaqllan kashan (Éxo. 34:6, 7).

¹⁸ Huk rikch’anachiyta ruwaspan Diosqa pesapakuq israelitakunaman prometerqan huchankuta llapanta pichapunanpaq, “sani-puka” hinaña kaqtinpas “yuraq millmata” hinan yuraqyachinan karqan (leey Isaías 1:18). Chhaynaqa, ¿iman Diospa pampachaynin? Huchanchiskunata tukuyta pichasqanmi, chaypaqmi ichaqa pesapakunanchis agradecekunanchistaq pampachakuq Dios kasqanmanta.

19. ¿Imatan yachasun qatimuq estudiopi?

¹⁹ Jehová Diosqa pampachawanchistaq chayqa, ¿imaynatan payta qatikusunman runamasinchista trataspa? ¿Iman yanapawasun hatun huchaman urmaspa pesapakuqkunata pampachanapaq? Qatimuq estudion yanapawasun sonqonchista t’aqwikunapaq, chhaynapi Taytanchis Jehová Dios hina kanapaq, paymantan salmista nirqan: “Qanqa sumaqmi, hucha pampachaykuqmi kanki”, nispa (Sal. 86:5).