MŨRŨ wa ithe witũ George Naish oririe atĩrĩ, “ĩrĩa yothe nĩ ya kĩĩ?” orotete hĩba ya mĩgogo ya fiti 60 yarĩ harĩa haigagwo matharaita gĩcigo-inĩ kĩa Saskatoon, Saskatchewan, bũrũri wa Kanada. Akĩrũo atĩ mĩgogo ĩyo yahũthĩrĩtwo gwaka mĩringoti ya gũkinyanĩria mohoro hĩndĩ ya Mbaara ya 1 ya Thĩ. Mũrũ wa Ithe witũ Naish aatarĩirie ũũ thutha-inĩ, “Ngĩgĩo nĩ rĩciria atĩ no tũhũthĩre mĩgogo ĩyo gwaka mĩringoti ya redio, nĩ ũndũ ũcio, rĩciria rĩa kwambĩrĩria ceceni ya redio ya gĩtheokrasi rĩkĩgĩa.” Mwaka ũmwe tu thutha ũcio—1924—ceceni ya CHUC ĩkĩambĩrĩria kũmemerekia mohoro. Yarĩ ĩmwe ya ceceni cia mbere cia redio kũmemerekia maũndũ ma kĩĩndini bũrũri-inĩ wa Kanada.

Tondũ bũrũri wa Kanada nĩ mũnene mũno, warĩ kũndũ kwega gwa kũhunjia kũgerera redio. Florence Johnson, ũrĩa warutaga wĩra ceceni-inĩ ĩyo ya Saskatoon, oigire ũũ: “Nĩ ũndũ wa tabarĩra citũ cia redio, ũhoro wa ma nĩ wakinyĩire andũ aingĩ arĩa tũtangĩahotire gũkinyĩra ithuĩ ene. Na tondũ hĩndĩ ĩyo redio yarĩ kĩndũ kĩgeni, andũ nĩ mendaga mũno gũthikĩrĩria ũndũ o wothe wamemerekagio.” Gũkinyĩria mwaka wa 1926, Arutwo a Bibilia (ta ũrĩa Aira a Jehova meetagwo hĩndĩ ĩyo) maarĩ na ceceni ciao cia redio taũni-inĩ inya thĩinĩ wa Kanada. a

Hihi nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩaiguire ũngĩathikĩrĩirie ĩmwe ya tabarĩra icio? Andũ kuuma kĩũngano-inĩ gĩa gĩcigo kĩu kaingĩ nĩ maainaga nyĩmbo marĩ hamwe na ahũri a inanda o na ikundi nini cia aini. Ningĩ hatarĩ nganja, ariũ a Ithe witũ nĩ maarutaga mĩario na magakorũo na ndeereti cia Bibilia. Amy Jones, ũrĩa wakoragwo ndeereti-inĩ icio, aaririkanire akiuga, “Ndĩ ũtungata-inĩ, nĩ ndemenyithanagia kũrĩ ene nyũmba, na amwe makoiga, ‘Oo, nĩ ndĩrakũiguire redio-inĩ.’”

Arutwo a Bibilia kuuma Halifax, Nova Scotia, maahũthagĩra njĩra ya kũmemerekia ĩtaarĩ na andũ aingĩ—tabarĩra ya kwaranĩria ĩrĩa athikĩrĩria maahũũraga thimũ makoria ciũria cia Bibilia. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe aandĩkire atĩ, “Tabarĩra ĩyo yaiyũkirio na njĩra njega mũno. Thimũ ciahũũragwo nyingĩ mũno nginya ikahũũmia ceceni ĩyo.”

 O ta hĩndĩ ya mũtũmwo Paulo, andũ maaiyũkagia ndũmĩrĩri ya Arutwo a Bibilia na njĩra itiganĩte. (Atũm. 17:1-5) Athikĩrĩria amwe nĩ maakenagio nĩ ndũmĩrĩri ĩyo. Kwa ngerekano, rĩrĩa Hector Marshall aaiguire redio-inĩ Arutwo a Bibilia makĩgweta ibuku rĩetagwo Studies in the Scriptures, aahoire mabuku matandatũ. Aandĩkire ũũ thutha-inĩ: “Ndeeciragia atĩ mabuku macio mekũndeithia kũruta twana kanitha-inĩ.” No akiuga arĩkie gũthoma Mbuku ya 1, Hector agĩtua itua rĩa kuuma kanitha yao. Agĩtuĩka mũhunjia wĩ kĩyo, na agĩtungatĩra Jehova arĩ mwĩhokeku nginyagia rĩrĩa aakuire mwaka wa 1998. Thĩinĩ wa Nova Scotia ya irathĩro, mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire thutha wa kũmemerekio kwa mĩario yarĩ na kĩongo “Ũthamaki, Nĩguo Mwĩhoko wa Thĩ,” Colonel J. A. MacDonald eerire mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wa kũu ũũ: “Ira andũ a Gĩthama kĩa Cape Breton maraiguire ndũmĩrĩri ĩrĩa njega mũno yanaiguo gĩcigo-inĩ gĩkĩ gĩa thĩ.”

No atongoria a ndini matiakenire. Agatoreki amwe kuuma Halifax makiuga atĩ nĩ megũtuthũra ceceni ĩrĩa yahũthagĩrũo kũmemerekia tabarĩra cia Arutwo a Bibilia. Nĩ ũndũ wa gũthing’ĩrĩrio nĩ atongoria a ndini, mwaka-inĩ wa 1928 thirikari ĩkĩanĩrĩra o rĩmwe atĩ ndĩkwerũhia marũa ma ũmemerekia ma ceceni cia Arutwo a Bibilia. Nĩ ũndũ ũcio, aarĩ na ariũ a Ithe witũ makĩrutithia karatathi geetagwo Who Owns the Air? ga kũregana na gĩĩko kĩu gĩtaarĩ gĩa kĩhooto. O na kũrĩ ũguo, anene a thirikari makĩrega kwerũhia marũa ma ũmemerekia ma Arutwo a Bibilia.

Hihi ũndũ ũcio nĩ woragire ngoro gĩkundi kĩu kĩnini kĩa ndungata cia Jehova bũrũri-inĩ wa Kanada? Isabel Wainwright oigire ũũ: “Kĩambĩrĩria-inĩ, ũndũ ũcio wonekaga ta warĩ ũhootani mũnene harĩ thũ. No nĩ ndaamenyaga atĩ korũo warĩ wendi wa Jehova, nĩ angĩagirĩrĩirie ũndũ ũcio. Kwoguo no mũhaka tũngĩagarũrĩire twambĩrĩrie kũhũthĩra njĩra ĩngĩ njega makĩria kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki.” Handũ ha kwĩhoka mũno njĩra ya kũhũthĩra redio kũhunjia, Arutwo a Bibilia a Kanada makĩambĩrĩria gũceerera andũ mĩciĩ-inĩ yao. Ĩndĩ, hĩndĩ ĩyo redio yahũthagĩrũo, nĩ yahingirie itemi inene mũno harĩ kũmemerekia ‘ndũmĩrĩri ĩrĩa njega mũno yanaiguo.’—Kuuma mũthithũ-inĩ witũ bũrũri-inĩ wa Kanada.