1, 2. a) ¿Imataq wakinkunapaqqa alli kaqta tari? b) ¿Imanötaq musyankiman alli kaqta tari qampaq ima kanqanta?

¿IMATAQ alli kaqta tariqa? Tsëta tukïläya nunakunata tapushqaqa, tukïläyapam contestamäshun. Tantearinapaq, wakinkunapaqqa, alli kaqta tariqa alli qellëyoq y alli profesionyoq këmi. Wakinkunapaqnam, familiankunawan, amïgonkunawan y trabajaq mayinkunawan alli apanakï. Y Diosta sirweqkunaqa capazchi pensayanman alli kaqta tariqa, congregacionchö cargoyoq kë o Diospita yachatsikïchö alli yarqapakï kanqanta.

² Qampaq alli kaqta tari ima kanqanta musyanëkipaqqa, capaz qellqarinkiman reqishqa y respetashqa nunakunapa jutinkunata, pensënikipaq kawëninkunachö alli kaqta imanö tariyanqanta. ¿Imachötaq igual-lla kayan tsë nunakuna? ¿Imëkayoq y reqishqa kayanqanchöku? ¿Precisaqku kayan? Kë tapukïkunapa respuestankunam rikätsikunqa shonquchö imata pensanqëkita, y tsëtanam rikätsikunki akranqëkikunachö y tarinëkipaq ashinqëkikunachö (Luc. 6:45).

3. a) ¿Imatataq Josué ruranan karqan alli kaqta tarinampaq? b) ¿Imatataq qateqninchö yachakushun?

³ Imëkapitapis más precisaqqa, Jehová imanöpis rikämanqantsikpiraqmi; musyanqantsiknöpis, kawënintsikqa pëpa rikëninchö imanöpis kanqantsikpitaran. Awnikunqan Patsaman israelïtakunata yëkatsinampaq Josuëta cargota qormi, Jehová nirqan Moises qellqanqan Leyta ‘paqasta y junaqta’ leinampaq, y tsëchö llapan qellqarëkaqta wiyakunampaq. Nïkurmi kënö nirqan: “Tsëqa nänikichö alli kaqtam tarinki y yachëwanmi imëkatapis ruranki” (Jos. 1:7, 8). Musyanqantsiknöpis, Josuëqa alli kaqtam tarirqan. ¿Y noqantsikpaqqa imataq alli kaqta tari? ¿Jehová rikanqannöku rikantsik? Tsëta musyarinantsikpaqqa, yachakurishun ishkë nunakunapaq Biblia willakunqanta.

4. ¿Imanirtaq nintsik Salomón imëka allikunata tarinqanta?

⁴ Salomonqa imëka allikunatam tarirqan. ¿Imanirtaq tsëta nintsik? Tsëtaqa nintsik, atska watakunapa Jehoväta mantsashqa y wiyakushqa karnin mëtsika bendicionkunata chaskinqampitam. Musyanqantsiknöpis, munanqanta mañakunampaq Dios niptinmi, markanta alli pushanampaq yachaq këta mañakurqan. Pero Jehoväqa manam yachaq këllatatsu qorqan, sinöqa imëkayoq këtapis qorqanmi (1 Rey. 3:10-14). “Salomonpaqa, Inti [Rupay] ullunan lado markakunachö täraq nunakunapitapis masmi yachënin karqan, y Egipto markachö yachaqkunapitapis masmi yachënin karqan.” Reqishqa këninqa “llapan nacionkunamanmi” chärirqan (1 Rey. 4:30, 31). Y imëkayoq kënimpaq parlashqaqa, örollatam 22 tonelädakunapitapis masta cada wata chaskeq (2 Crón. 9:13). Alläpam yachaq nacionkunawan negocio rurëta, jatun wayikunata y imëkakunata rurëta. Awmi, Diosta wiyakunqan witsanqa imëka allikunatam Salomonqa tarirqan (2 Crón. 9:22-24).

5. ¿Ima nirqantaq Salomón Diospa rikëninchö rasumpa alli kaqta tareqkunapaq?

⁵ Imëkayoq y precisaq nunakunalla kushishqa këta y alli kaqta tariyanqantatsu manam Salomonqa pensarqan, tsëmi Eclesiastés librochö kënö nirqan: “Alleqmi musyarirqö pëkunapaqqa kushikïpita y kawëninkunachö alli kaqta rurëpita más alliqa, ni imapis mana kanqanta; jina pï nunapis alli trabajanqampita mikur y upyar kanqampita más alliqa manam imapis kantsu. Tsëqa Diospa qarëninmi” (Ecl. 3:12, 13). Y cuentatam qokurirqan Diospa rikëninchö alli kaqkunalla o pëwan amigo kaqkunalla tsë bendicionkunapita agradecikuyanqanta. Rasunchömi tsë yachaq rey kënö nirqan: “Tsë llapanta rikärirmi këta cuentata qokö: rasumpa kaq Diosta mantsë y mandamientonkunata cumpli. Porque tsëta ruranampaqmi nunaqa kawan” (Ecl. 12:13).

6. ¿Imanötaq Salomón yanapamantsik alli kaqta tari ima kanqanta musyanantsikpaq?

⁶ Mëtsika watakunapam Salomonqa Diosta mantsarqan. Biblia ninqannöpis, “Salomonqa sïguirqanmi Jehoväta kuyar y teytan mandanqankunata wiyakurnin” (1 Rey. 3:3). ¿Piraq ninmantsu Salomón alli kaqta tarinqanta? Diospa yanapakïninwanmi juk jatun templota rurarqan y Bibliapa kima libronkunata qellqarqan. Musyanqantsiknöpis, noqantsikqa manam tsëkunata rurëta puëdintsiktsu, pero alli kaqta tari ima kanqanta y imanö tarina kanqantaqa pëpita yachakïta puëdintsikmi. Yarpärishun, Dios dictaptinmi qellqarqan imëkayoq këta, yachaq këta, reqishqa këta y puëdeq këta ashiqa mana kaqllapaq kanqanta, y tsëkunata tarita procurëqa, ‘vientota tsarita munar qatikachë cuentalla’ kanqanta. ¿Cuentata qokushqankiku qellëta kuyaqkunaqa más qellëyoq këpaq ërayäyanqanta? Imëkankunapaq yarpachakurllam imëpis kawakuyan, jukpa makinman imëkankuna chänan këkaptin (Ecl. 2:8-11, 17; lei Eclesiastés 5:10 *).

7, 8. ¿Ima mana allitataq Salomon rurarqan, y imamantaq tsë ruranqan chätsirqan?

⁷ Llakikïpaqqa, kushikïman chätsikoq nänipita Salomon yarqukurinqanmi. “Awkinyanqanmannömi Salomonpa warminkunaqa shonqunta tumakäratsiyarqan juk dioskunata sirwinampaq, y mananam teytan Davidpa shonqunnönatsu shonqunqa Jehová Diosninlläpaqna karqan. [...] Salomonqa Jehoväpa rikënimpaq mana allikunatam rurar qallëkurqan” (1 Rey. 11:4-6).

⁸ Tsëmi, piñakurnin Jehová kënö nirqan: “Tsëta ruranqëkirëkur, [...] y mandakunqäkunata mana wiyakunqëkirëkurmi gobernanqëki nacionta makikipita jorqarishaq, y rasumpëpam sirweqnikita qoykushaq” (1 Rey. 11:11). ¡Allaw nuna! Tukïchö alli  kaqta tarishqa karpis, ushananchöqa Jehovätam llakitsirqan. Más precisaq kaqtam dejarirqan: Jehovällapaq këta. Tsëmi llapantsik kënö tapukushwan: “¿Kawënïchö imëkapis alli yarqapamänanrëkur listoku këkä Salomonpita yachakunäpaq?”.

9. ¿Alli kaqta tareqtanöku nunakuna Pabluta rikäyarqan?

⁹ Apóstol Pablupa kawëninqa alläpa jukläyam karqan Salomonpa kawënimpita. Pabluqa manam reykuna täkuyänanmantsu täkurqan, ni reykunanö mikurtsu karqan. Antis mallaqëta o mikunayta y yakunëtam pasarqan, y höraqa manam röpatapis tareqtsu (2 Cor. 11:24-27). Mesïasta reqirirqa, judaísmo religionchö precisaq këninta chipyëmi dejarirqan. Hasta pushakoq relegiosokunapis chikiyarqanmi. Carcelarätsiyarqan, astayarqan, tukruwan maqayarqan y hasta rumiwampis tsampiyarqan o saqmayarqanmi. Jina nirqanmi pë y cristiano mayinkunaqa chikishqa, qatikachashqa y tumpashqa kayanqanta. “Imayca melanaypag basuratanö[mi] ricäyäman” nirmi qellqarqan (1 Cor. 4:11-13, NTCN).

10. ¿Imanirtaq Pabluta alli kaqkunata despreciaqtanö kikäyarqan?

¹⁰ Saulu jutishqa jövenllaraq kanqan witsanqa, Pabluqa puëdinmanmi karqan alläpa precisaq këman chëta. Precisaq familiachö yurishqa karmi, alli respetashqa yachatsikoq Gamanielpa alumnom karqan, tsëmi juk kuti kënö qellqarqan: “Wine mayïcunapitapis costumbrïcunata masmi cumplita tiraq cä” (Gal. 1:14). Hebreo y griego idiömakunatam parlaq y Roma nacionpa leyninkunapis tukïchömi amparaq. Tsë witsan nunakunanö tukïta ashirqa capazchi precisaq y mëtsika qellëyoq kanman karqan. Tsëpa rantinqa o trukanqa, wakinkuna, hasta familiankunapis, upakunapa rurënintanö rikäyanqan kaqtam pëqa akrarqan. ¿Imanirtaq tsëta rurarqan?

11. ¿Imakunatataq Pablu alläpa precisaqpaq churarqan, y imanir?

¹¹ Pabluqa Jehovätam kuyaq, tsëmi imëkayoq këpita y nunakunapa rikëninchö precisaq këpitapis masqa, Diospa rikëninchö alli këta munarqan. Rasumpa kaqta yachakurirqa, tsë witsan nunakuna despreciayanqan bendicionkunatam precisaqpaq churarqan: Jesus salvamanqantsikta, Diospita yachatsikïta y ciëlochö kawakïta. Musyarqanmi juk jatun asunto altsakänan precisanqanta, porque Satanasmi nishqa karqan Jehoväpita pitapis rakirita puëdinqanta (Job 1:9-11; 2:3-5). Imëkapa pasanan kaptimpis, pëqa listom këkarqan Diosta imëpis wiyakunampaq y rasumpa kaq adoracionta mana dejanampaq. Y tsëkunataqa manam alli kaqta tarïtanötsu kanan witsan nunakuna rikäyan.

12. ¿Imanirtaq Jehoväman chipyëpa markäkunkiman?

 ¹² ¿Pablunöku qampis kanki? Diosta wiyakï sasaraq o ajaraq kaptimpis, musyantsikmi tsëta rurëqa bendicionkunaman y Jehoväpa rikëninchö alli këman chätsikunqanta. Tsëmi rasumpa alli kaqta tariqa (Prov. 10:22). Kanan witsampis mëtsika bendicionkunatam chaskïkantsik, y musyantsikmi shamoq tiempochönäqa maskunataraq chaskinantsikpaq kaqta (lei Marcos 10:29, 30). Tsëmi ushakäreqlla kapoqyoq këmantsu markäkuntsik o yärakuntsik, sinöqa Diosmanmi, porque “pemi qomantsic imecatapis atsca atscata probechuntsicpaq”. Tsëta rurarqa, apóstol Pablu ninqannöpis, ‘Diosnintsiccho rasonpa caq fortunatam quiquintsicpaq ashicashun, y wiñe cawetam tarishun’ (1 Tim. 6:17-19). Chipyëpam markäkuntsik pachak watakuna o waranqa watakuna, o maspis pasariptin qepaman rikëkur kënö ninapaq kaqta: “¡Rasumpa alli kaqman chätsikoq nänitam akrarqö!”.

13. ¿Ima nirqantaq Jesus fortünata ashipaq?

¹³ Jesusmi kënö nirqan: “Ama que patsacho ricuyeta tirar, imecata equecatapis elluyëtsu. Que patsacho caqtaqa imecatapis puyum ushan, ismunmi y suwapis yecurir apacunmi. Tsepa rantenqa yarpacachäyë Diospa caqcunata sielucho imequequipis cayäpushunequipaq. Tsechoqa manam ismuntsu ni puyupis cantsu; ni manam suwapis cantsu. Porqui mechomi fortunequi canqa, tsellamanmi shonqiquipis yarparäquicanqa” (Mat. 6:19-21).

14. ¿Imanirtaq kë Patsachö fortuna ashiqa mana alli kanman?

¹⁴ Kë “patsacho ricuyeta tirar, imecata equecatapis” ëllïqa o qorïqa manam qellëllatsu kanman. Jina Salomón qellqanqannöpis, kë mundochö reqishqa këta, kapoqyoq këta, y poderyoq këta munëpis kanmanmi, y këkunatam nunakuna alli kaqta tariyanqantanö rikäyan. Eclesiastés librochö tsë rey qellqarnin parlanqampaqnöllam Jesuspis kë mundochö imëka fortünapis ushakäreqlla kanqanta nirqan. Kikiki rikanqëkinöpis, imëkapis tiempoyoqllam y rasllam oqrarinkiman. Frederick D.  Bruner jutiyoq profesormi kënö qellqarqan: “Alleqmi musyantsik reqishqa kë juk rätollapaq kanqanta. Kanan venceq kaqqa, warëqa qonqakashqanam kanqa. Kë wata alli negocio kaqpis, juknin wataqa fracasarishqa kanqantanam willakuyan. [...] Jesusqa nunakunata kuyanmi, tsëmi raslla ushakäreq reqishqa këta ashiyanqanrëkur llakikuyänanta mana munarnin shumaq willapan. Manam qateqninkuna llakishqa quedayänanta munantsu. ‘Cada junaqmi kanan witsan nunakunaqa, pitapis más reqishqa këninkunapita jorqariyan’”. Mëtsikaq nunakunam tsënö kanqanta alleq musyayan; pero ¿ëkaqtaq tsëkunata puntaman churëta dejayashqa? ¿Y qamqa dejankitsuraq?

15. ¿Ima alli kaqta tarinantsikpaqtaq kallpachakunantsik?

¹⁵ Religionkunachö wakin pushakoqkunaqa yachatsikuyashqa alli kaqta ashiqa  mana alli kanqantam, y manash tsërëkur kallpachakushwantsu. Pero rikanqantsiknöpis, Jesusqa manam mana alli kanqantatsu nirqan. Tsëpa rantinqa o trukanqa, mana ushakaq ‘fortünata’ tariyänanrëkur kallpachakuyänampaqmi qateqninkunata nikarqan. Imëkapitapis masqa Jehoväpa rikënimpaq alli kaqta taritam munanantsik. Awmi, Jesus ninqanqa yarpätsimantsik imata ashinantsikpaqpis kikintsik akrëta puëdinqantsiktam. Y shonquntsik munanqan kaqtam ashishun, precisaqpaq churanqantsik kaqta.

16. ¿Jesus ima ninqantataq Jehoväman markäkur wiyakïta puëdintsik?

¹⁶ Shonqupita patsë Jehoväta kushitsita munarqa, markäkïta o yärakuyta puëdintsikmi llapan necesitanqantsikta pë qomänantsikpaq kaqman. Capaz höraqa dejanqa, apóstol Pabluta pasanqannö, mallaqë o mikanay tiempopa pasanantsikta (1 Cor. 4:11). Tsënö kaptimpis, puëdintsikmi Jehoväman markäkur, Jesus kënö ninqanta wiyakïta: “Ama yarpacachar llaquinashqa puriyanquitsu, ‘¿Imataraq micushun? ¿Imataraq upushun? ¿Imataraq yacacushun?’ nishpa. Tse cosascunapaqqa yarpacachäyan Diosta mana cäsucoq nunacunallam. Peru qamcunapa imequicunapis pishenqantaqa sielucho quecaq Dios Yayam musyan. Peru qamcunaqa Diospa mandaquinincho cawaquillatana, y pe munashqanno allicunata rurellatana tirayë. Tseno cawacuyaptiqueqa, manam janapita, ni pachapita jipayanquitsu” (Mat. 6:31-33).

17, 18. a) ¿Imataq precisan alli kaqta tarinantsikpaq? b) ¿Imataq precisantsu alli kaqta tarinantsikpaq?

¹⁷ Ama imëpis këta qonqashuntsu: alli kaqta tariqa manam nunakunapa rikëninchö imatapis tarïtsu o precisaq këtsu. Jina manam congregacionchö cargoyoq këpis rikätsikuntsu alli kaqta tarinqantsikta. Capaz cargoyoq këqa rikätsikïkanman wiyakoq kanqantsikta y Diosllapaq kanqantsikta, y alli kaqta tarinantsikpaqqa tsëram precisan. Diospa Palabranchömi kënö nimantsik: “Pipis juc encargota chasquishga carga, tsaynö rasumpa alli confiacurnin encargayanganta cumplïdu cayninwan musyatsicutsun” (1 Cor. 4:2, NTCN). Y imëpis cumplïdom kanantsik, porque Jesus awnikunqannöpis, “wanonqanyaq [...] tsaracoqmi salbaconqa” (Mat. 10:22). ¿Manaku salvakïqa kawënintsikchö más alli kaqta tari?

¹⁸ Këkunata rikarmi cuentata qokuntsik, Diosta llapanchö wiyakunantsikpaqqa manam precisantsu, precisaq kanantsik, alli estudiashqa kanantsik, alli qellëyoq o imëkayoq kanantsik, ni imëkachö yachaq kanqantsik. Imëkapa pasarnimpis, llapantsikmi Diosta llapanchö wiyakïta puëdintsik. Punta cristiänokunapa tiemponchöqa, waktsapis y rïcopis kayaqmi. Rico kaqkunatam Pablu nirqan alli kaqkunachö trabajayänampaq, alli kayänampaq y kayäpunqankunawan wakinkunata yanapayänampaq. Llapankunam waktsa kar o rico karpis, ‘wiñe caweta tarita’ puëdiyaq (1 Tim. 6:17-19). Y tsënöllam kanan witsampis. Mana wanushpa kawëta tarita puëdintsikmi y precisanmi llapanchö Diosta wiyakunantsik. Diosllapaqmi kanantsik y ‘allicunallatam ruranantsic’. Tsënömi Diospa rikënimpaq alli kaqta tarishun y pëta kushitsinqantsikta musyarmi, kushishqa sientekushun (Prov. 27:11).

19. ¿Kawënikichö alli kaqta imanö tarinëkipaqtaq churapakarqunki?

¹⁹ Capaz tukï problëmapa pasanqëkitaqa cambiëta puëdinkitsu, pero imanö tsarakunëkipaq kaqqa kikikipitanam. Imapa pasarpis, llapanchö Diosta wiyakunëkipaq kallpachakï, porque allipaqmi kanqa. Musyënam, mëtsika bendicionkunata kanan witsan y shamoq tiempochö Jehová qoshunëkipaq kaqta. Ama imëpis qonqëtsu ciëlopaq akrashqakunata Jesus kënö ninqanta: “Wanuyanqequiyaq tsaracuyaptiqueqa, wiñe cawe premiyiquicunam qoycuyashqequi” (Apoc. 2:10). ¡Tsëmi rasumpa alli kaqta tariqa!