1, 2. (a) Eaa te manako o te maataanga o te tangata no runga i te tu puapinga meitaki tikai? (e) Akapeea koe e kite ei e eaa toou manako no runga i te tu puapinga meitaki tikai?

EAA te aiteanga kia puapinga meitaki tikai i roto i te oraanga? Me ui koe i taua uianga ra ki te au tangata, ka kite mai koe e e tukeke ta ratou pauanga. Ei akaraanga, e maata te manako ra e kia puapinga meitakiia tetai, te umuumuia ra kia maata tana moni, meitaki tana angaanga, me kore tana apii. Karanga katoa ra tetai pae e ko te pirianga meitaki ki te pamiri, au oa, me kore ki te au oa angaanga, ko te mea puapinga roa atu te reira. Penei ka manako tetai tavini o te Atua e ka puapinga meitakiia aia me e au apainga tana i roto i te putuputuanga me kore kua tupu mai tetai au mea meitaki i roto i tana angaanga orometua.

² Eaa toou manako i te aiteanga o te tu puapinga meitaki tikai? E kite ei koe i te reira, e tata i te au ingoa o te aronga taau e manako ra e te puapinga meitaki ra​—te aronga taau e reka ana e te akangateitei ra. Eaa te tu te akapuapinga ra ia ratou? E aronga apinga nui ainei ratou e te rongonui? E taoonga teitei ainei to ratou? Ka akaari mai te au pauanga eaa to roto i toou ngakau, e ka akakeu maata te reira i taau au ikianga ka rave koe e te au akakoroanga taau ka aruaru.​—Luka 6:45.

3. (a) Eaa ta Iosua ka rave kia puapinga meitaki tikaiia aia? (e) Eaa ta tatou ka uriuri i teianei?

³ Te mea puapinga rava atu kia tatou, ko to Iehova manako no runga i te tu puapinga meitaki tikai. E ka rauka ia tatou te oraanga mutu kore me kite mai aia e te puapinga meitaki tikai ra tatou. Te oronga anga a Iehova i tetai apainga maata kia Iosua kia arataki i te ngati Iseraela ki te Enua Taputouia, kua akakite aia kiaia kia tatau i te Ture a Mose “i te po e te ao” e kia akono meitaki i tei tataia i roto i reira. Kua akapapu te Atua kiaia e: “Ei reira e meitaki ei toou aerenga, e ei reira koe e manuia aroaʼi.” (Iosu. 1:7, 8) Kua kite koe e kua puapinga meitaki tikaiia a Iosua. Akapeea  ra tatou? Akapeea tatou e kite ei me te aiteite ra to tatou manako ki to te Atua manako no runga i te tu puapinga meitaki tikai? E tauturu ei ia tatou kia pau i taua nga uianga ra, ka akamanako tatou i te oraanga o tetai nga tangata tei taikuia i roto i te Pipiria.

4. Eaa ra i karangaia ai e kua puapinga meitaki tikaiia a Solomona?

⁴ I roto i te au turanga e manganui, kua puapinga meitaki tikaiia a Solomona. No teaa ra? No te mea kua mataku e kua akarongo aia kia Iehova no tetai au mataiti e kua akameitaki maata te Atua iaia. Akamaara ana te akakite anga a Iehova kia Solomona kia pati mai i tetai apinga, kua pati te ariki no te tu pakari kia arataki i te iti tangata. No reira kua akameitaki te Atua iaia na te oronga anga i te tu pakari e te apinga nui. (E tatau ia 1 Ariki 3:10-14.) Maata rava atura tona pakiri “i to te aronga katoa i te itinga o te rā ra, e to Aiphiti katoa ra.” Kua kite maataia te tu rongonui o Solomona “e pini ua ake te pa enua ravarai.” (1 Ari. 4:30, 31) E tangata apinga nui a Solomona, e e rauka mai ana iaia e 25 tane auro i te mataiti okotai! (2 Para. 9:13) E tangata kite aia i te akatikatika anga i te au manamanata, te au angaanga akatuanga, e te angaanga pitiniti. Ae, iaia e akono tamou ra i tona tu tiratiratu ki te Atua, kua puapinga meitakiia a Solomona.​—2 Para. 9:22-24.

5. Eaa ta Solomona i kite mai no runga i te aronga e puapinga meitaki ra i mua i te Atua?

⁵ Te akaari maira ta Solomona i tata i roto i te puka o Koheleta e kare rava aia i manako ana e ko te aronga apinga nui me kore te taoonga teitei te ka puapinga meitakiia. Kua tata aia e: “Kite akera au e, kare atu e meitaki i taua au mea ra, mari ra kia rekareka te tangata e kia takinga-meitaki i te ora anga nei. Kareka ra kia kaikai anake ra te tangata e kia inu, e kia rave aia i te meitaki no tana katoa ra au angaanga; e mea o maiia mai ïa e te Atua.” (Kohe. 3:12, 13) Kua kite mai a Solomona e ka oronga mai teia au apinga meitaki i te mataora mou me e pirianga meitaki tona ki te Atua. Kua akakite mai a Solomona e: “E akarongo ana tatou i te akaotianga o taua au tuatua katoa nei; Ko te Atua te mataku atu, e akono oki i tana au akauenga: ko ta te tangata katoa ïa e pini ua ake.”​—Kohe. 12:13.

6. Eaa ta tatou i kite mai mei to Solomona akaraanga no runga i te tu puapinga meitaki tikai?

⁶ No tetai au mataiti, kua aaere ana a Solomona ma te mataku i te Atua. Kua tatau ana tatou e kua ‘inangaro ua rai aia ia Iehova, ma te aru i te au akonoanga a tona metua a Davida.’ (1 Ari. 3:3) Kare ainei koe e manako ana i te reira ei mea puapinga meitaki tikai? Ma te aratakianga a te Atua, kua akatu a Solomona i tetai iero mekameka no te akamorianga mou e kua tata aia e toru puka o te Pipiria. Noatu kare tatou e rave ana i te reira, te tauturu maira to Solomona akaraanga i tona vai tiratiratu anga ki te Atua ia tatou, kia akamanako meitaki eaa te mea puapinga meitaki tikai, e te tauturu anga ia tatou kia akatupu i te reira. No runga i teia, e akamaara e kua akauruia a Solomona kia tata e ko te apinga nui, te pakari, te tu rongonui, e te mana​—ta te manganui e karanga ra e ko te tu puapinga meitaki—​e mea puapinga kore ua te reira, mei te mea rai e te ‘kai ra i te matangi.’ Kare ainei koe i kite ana e e maata te aronga apinga nui ka inangaro kia maata atu ta ratou apinga? Maata te taime e manamanata ana ratou i tei rauka mai ia ratou. Te ka tupu mai a tetai ra, ka peke ta ratou apinga nui i tetai ke.​—E tatau ia Koheleta 2:8-11, 17; 5:10-12.

7, 8. Akapeea a Solomona te tiratiratu kore anga, e eaa tei tupu mai?

⁷ Kua kite katoa koe e kua aere ke a Solomona mei te mataara akarongo tiratiratu. Te akakite maira te Tuatua a te Atua e: “Tangata metua akera oki a Solomona, kua akaanga keia iora tona ngakau e te au vaine nana ki te au atua ke: kare akenei tona ngakau i tau ki tona Atua kia Iehova, mei te ngakau o tona metua ra ko Davida. . . . Kua rave oki a Solomona i te kino i mua i te aroaro o Iehova.”​—1 Ari. 11:4-6.

⁸ No to Iehova tu mareka kore, kua akakite  aia kia Solomona e: “Ko koe rai i akapera maira, kare koe i akono i taku koreromotu, e taku nei au akonoanga, i akaueia atu e au ia koe ra, ka aaeia e au teianei basileia ia koe, e ka oronga au ki toou ra tavini.” (1 Ari. 11:11) E mea tumatetenga tikai te reira! Noatu e kua puapinga meitakiia a Solomona i roto i te au tu e manganui, kua akamareka kore ra aia ia Iehova i muri mai. I roto i te tuanga puapinga rava atu o te oraanga​—te tu tiratiratu ki te Atua—​kua apa a Solomona. E ui tatou tataki tai e, ‘Te akapapu ra ainei au e ka riro te apiianga mei te oraanga o Solomona ei tauturu iaku kia puapinga meitakiia?’

9. Eaa ra te maataanga o te tangata i manako ei e kare a Paulo i puapinga meitaki tikaiia?

⁹ Tuke maata te oraanga o te apotetoro ko Paulo ki to te Ariki ko Solomona. Kare o Paulo terono tei maaniia ki te nio erepani e kare aia i kaikai kapiti ana ki te au ariki. I tetai au taime, kua pongi aia, kua kaki vai, kua anu e te putaua. (2 Kori. 11:24-27) Te ariki anga a Paulo e ko Iesu te Mesia, kare i reira ona taoonga ngateitei i roto i te akonoanga ngati Iuda. E kua ririia aia e te au arataki akonoanga ngati Iuda. Kua tapekaia aia, kua papaia ki te taura, ki te rakau, e kua pepeiia ki te toka. Kua akakite mai a Paulo e kua akakinoia, takinga kinoia, e kua akaapa tarevakeia ratou ko tona au oa Kerititiano. “Kua akariroia matou mei te teita o te ao nei, mei te para o te au mea ravarai nei, e tae roa akenei ki teianei rā.”​—1 Kori. 4:11-13.

10. Eaa ra i manakoia ai e kua kopae a Paulo i te tu puapinga meitaki tikai?

¹⁰ Ei tangata mapu tei kapikiia ana e ko Saula i mua ana, i te akara anga e oraanga puapinga meitaki tikai to te apotetoro ko Paulo. Penei no roto mai aia i tetai pamiri rongonui, kua apiiia aia e Gamaliela, e puapii akangateiteiia, e kua tata aia i muri mai e: “Ko au oki tei mua i te tuatua a te ngati Iuda ra i te tangata e manganui i toku uki i toku uaorai enua.” (Gala. 1:14) No tona tu kite i te tuatua i te reo Epera e te reo Ereni, kua riro mai a Saula ei tangata no Roma, tei orongaia kiaia te au tikaanga ngateitei. Naringa aia i aruaru ua atu i taua tu puapinga meitaki ra o teianei ao, ka akangateitei maataia aia e ka riro mai aia ei tangata apinga nui. Inara, kua iki aia i tetai oraanga tei manakoia e tetai ke​—penei tona kopu tangata—​e e mea puapinga kore. No teaa ra?

11. Eaa te au mea puapinga e te akakoroanga ta Paulo e akaperepere ra, e no teaa ra?

¹¹ Kua inangaro tikai a Paulo ia Iehova e tana akaperepereanga. Kare aia e inangaro ana kia maata tana au apinga nui e kia rongonui aia. Te kite anga a Paulo i te tuatua mou, kua akaperepere aia i te atinga oko, te angaanga orometua Kerititiano, te manakonakoanga no te oraanga i runga i te rangi​—e au mea te kopaeia ra e teianei ao. Kua kite a Paulo i ta Satani i tuatua no runga i te au tangata. Kua tuatua a Satani e ka rauka iaia i te akaariu  ke i te au tangata mei te tavinianga i te Atua. (Iobu 1:9-11; 2:3-5) No reira ko te akakoroanga o Paulo, kia akamori tiratiratu ua rai i te Atua mou noatu eaa te au timataanga tana ka aro atu. E kua ngere teianei ao i te reira akakoroanga no te tu puapinga meitaki tikai.

12. Eaa koe i tuku ei i toou irinaki anga ki roto i te Atua?

¹² Te aiteite ra ainei toou akakoroanga ki to Paulo? I te mea e kare i te mea mama i te akono i tetai oraanga tiratiratu, kua kite tatou e ka rauka mai ta Iehova akameitakianga e tana akaperepereanga, e ko te mea te reira e rauka ai te tu puapinga meitaki tikai. (Mase. 10:22) Ka puapingaia tatou i teianei e ka rauka mai ia tatou te au akameitakianga no te tuatau ki mua. (E tatau ia Mareko 10:29, 30.) No reira, e tumuanga tau to tatou kia kore e irinaki “i te apinga maata mou kore, ei te Atua ora ra, ko tei oronga ua mai i te au mea katoa nei ei rave anga na tatou.” Ka ‘akaputu marie tatou i te tumu meitaki no tatou uaorai a muri atu, kia rave tatou i te ora mutu kore.’ (1 Timo. 6:17-19) Ae, papu tikai ia tatou e mei tetai au anere mataiti me kore e tauatini ua atu mataiti e aere ua atu, ka rauka ia tatou i te akamanako e te tuatua anga e, “Kua iki au i te oraanga puapinga meitaki tikai!”

13. Eaa te akoanga ta Iesu i oronga mai no runga i te akaputuanga i te au apinga?

¹³ Kua karanga a Iesu no runga i te au apinga e: “Auraka e akaputu i te apinga na kotou i teianei ao, i te ngai e pou ei i te uu, e te pe, i te ngai e tomoia, e e keiaiaʼi e te keia. Ka akaputu ra i te apinga na kotou ki runga i te rangi, i te ngai e kore ei e pou i te uu e te pe, kare oki te keia e tomo i reira ka keiaʼi: Te ngai oki i vaioiaʼi to kotou na apinga, ka riro katoa i reira to kotou ngakau.”​—Mata. 6:19-21.

14. Eaa ra kare i te mea meitaki i te kimi i te au apinga o teianei ao?

¹⁴ Penei kare e ko te moni ua te apinga a tetai tangata i teianei ao. Te kapiti maira te reira i tetai ua atu au apinga ta Solomona i tata ana ta te au tangata e akaperepere maata ana mei te turanga teitei, te rongonui, me kore te mana. Kua akakite katoa mai a Iesu i te manako tei aiteite ki ta Solomona i tuatua i roto i te puka o Koheleta​—e tuatau poto ua te au apinga o teianei ao. Mei taau rai i kite mai ana i roto i teianei ao, ka pe taua au apinga ra e ka viviki i te ngaro. Kua tuatua mai te Poropeta ko F. Dale Bruner no runga i ta Iesu au tuatua no te au apinga. Kua tata mai aia e e poto ua te tuatau o te tu rongonui. Ko tetai tangata tei rongonui ana i teia ra, kare e roaia ka akangaropoinaia aia. Ko tetai tangata e maata tana moni i rauka mai i teia mataiti, ka pou te reira a tera mai mataiti. No te mea te inangaro ra a Iesu i te au tangata ravarai, kua akamatakite aia ia ratou e ka ngaro viviki te turanga teitei e kare o ratou manakonako akaou anga. Kua tata katoa mai aia e ka maromaroa te au tangata i te au ra ravarai te irinaki ra ki runga i te moni e te turanga teitei, e kare a Iesu e inangaro ana i tana au pipi kia maromaroa. Te ariki ra te maataanga o te au tangata i ta teia tangata i tata mai. Inara, eia au tangata e akatika ra i ta Iesu au tuatua kia akakeu i to ratou oraanga? Ka akapera ainei koe?

15. Ko teea tu puapinga meitaki tikai ta tatou ka aruaru?

 ¹⁵ Kua akakitekite ana tetai au arataki akonoanga e e tarevake i te aruaru i te tu puapinga meitaki tikai e kia kopae i te au tautaanga kia puapinga meitakiia. Inara, akara ana e kare a Iesu e akaapa ana i taua au tautaanga ra. Mari ra, te ako ra aia i tana au pipi kia taui i ta ratou e tauta ra i te rave, e kia akaputu i ‘te apinga ki runga i te rangi’ te ka vai e tuatau ua atu. To tatou inangaro maata koia oki kia tauta kia puapinga meitaki tikaiia mei ta Iehova e manako maira. Ae, te akamaara maira te au tuatua a Iesu kia tatou e ka rauka ia tatou i te iki i ta tatou ka aruaru atu. E tika rai, ka aruaru tatou eaa to roto i to tatou ngakau, me kore te mea puapinga tikai kia tatou.

16. Eaa ra ta tatou i irinaki papu e ka tupu mai?

¹⁶ Me te inangaro ra tatou i te akamareka ia Iehova, ka rauka ia tatou i te irinaki e ka oronga mai aia i te au apinga ta tatou e anoano ra. Penei ka akatika aia ia tatou kia pongi me kore kia kaki vai no tetai tuatau poto ua, mei tei tupu ana kia Paulo. (1 Kori. 4:11) Inara, kia irinaki papu tatou i ta Iesu akoanga meitaki e: “E teianei, auraka kotou e apiapi ua, ka na ko ei ra, Eaa ua ta matou kia kai? e, Eaa oki ta matou kia inu? e, Eaa to matou kakau kia kakau? (Te kimi ra oki te au etene i taua au mea katoa ra:) kua kite oki to kotou Metua i te ao ra e, kia rauka taua au mea katoa ra ia kotou e tikaʼi. E na mua ra kotou i te kimi i te basileia o te Atua, e te tuatua-tika nana ra; e kapiti katoaia mai taua au mea katoa ra ia kotou.”​—Mata. 6:31-33.

17, 18. (a) Tei runga te tu puapinga meitaki tikai i teaa? (e) Kare te tu puapinga meitaki tikai no runga i teaa?

¹⁷ Kia akamaara tatou i teia: Kare to tatou tu puapinga meitaki e tei runga i te au apinga maata ta tatou i rave ana me kore tetai taoonga teitei i roto i teianei ao. Kare katoa e no runga i te maata o te au apainga tei rauka mai ia tatou i roto i te putuputuanga i puapinga meitaki tikai ei tatou. Ka rauka mai taua akameitakianga ra no te akarongo anga e te vai tiratiratu anga ki te Atua, tei akapapu mai kia tatou e: “E mea umuumuia oki i te akaaere nei, ei tangata akono tikai aia.” (1 Kori. 4:2) Kia vai tiratiratu ua rai tatou. Kua akakite mai a Iesu e: “Ko te tāpu marie ra e kia tae ki te openga, koia te ka ora.” (Mata. 10:22) Ka ariki ainei koe e ka puapinga meitaki tikaiia koe me akaoraia koe?

¹⁸ Te akamanako anga i te au mea i runga akenei, ka kite koe e kare te tu tiratiratu ki te Atua e piri ana ki te tu rongonui, apii teitei, turanga meitaki i te pae moni; e kare katoa te reira e piri ana ki te tu kite, te tareni, me kore te tu karape. Noatu eaa te au turanga tei roto tatou, ka rauka ia tatou i te vai tiratiratu ki te Atua. Te vai ra te aronga apinga nui e te putaua i roto i te iti tangata o te Atua i te anere mataiti mua. Kua akakite a Paulo ki te aronga apinga nui e kia “takinga-meitaki ratou, e kia apingaia ra i te angaanga meitaki ra, kia maata atu ïa ia ratou kia oronga aere.” Ka rauka i te aronga apinga nui e te aronga putaua “te ora mutu kore.” (1 Timo. 6:17-19) Tika rai te reira i teia tuatau. Te aiteite ra to tatou au akakoroanga e te au apainga: Kia vai tiratiratu tatou e “kia apingaia ra i te angaanga meitaki.” Me rave tatou i te reira, ka puapinga meitaki tikaiia tatou i mua i Tei Anga mai ia tatou e ka mataora tatou i te kite anga e te akamareka ra tatou iaia.​—Mase. 27:11.

19. No runga i te tu puapinga meitaki tikai, eaa taau ka rave?

¹⁹ Penei kare e rauka ia koe i te taui i te tu e manako maira teianei ao ia koe, inara ka rauka ia koe i te taui i te tu e akara ra koe i toou turanga. No reira, e tauta kia vai tiratiratu noatu eaa toou au turanga. E puapinga tikai te reira tautaanga. Kia irinaki papu e ka akameitaki maata mai a Iehova ia koe​—i teia tuatau e mutu kore ua atu. Eiaa e akangaropoina i te au tuatua ta Iesu i akakite ki te au Kerititiano akatainuia e: “Kia mou marie ra koe e tae ua atu ki te matenga, e naku e oronga atu i te korona ora noou.” (Apo. 2:10) Ko te mea puapinga meitaki tikai te reira!