1, 2. (a) Ifa usun Satan a kan otupu aramas? (b) Met epwe álisikich le arap ngeni Kot?

 LUPWEN Jiowa Kot a féri aramas, a fériir lón ewe napanap epwe lamot ar repwe arap ngeni I. Nge Satan a mochen ach sipwe ekieki pwe Jiowa ese lamot ngenikich. A achocho le etipetipa aramas ar repwe lúkú ena pwóróus mi chofona seni ewe atun a otupu Efa lón ewe tánipiin Eten. (Ken. 3:4-6) Iwe, seni ena fansoun, chómmóng ra meefi pwe ese wor lamoten Kot ngeni aramas.

² Sia tongeni túmúnú pwe sisap tup lón án Satan ei minen ssár. Ewe Paipel a áweweei ngenikich ifa usun Satan a kan otupu aramas. (2 Kor. 2:11) A etipetipakich le féri ekkewe kefil repwe atowauakicheló seni Jiowa. Ewe lesen mwen ei a áweweei ifa usun sipwe féri ekkewe kefil mi múrinné lón pekin ach angang, minen apwapwa, me ach famili. Ei lesen epwe pwóróus usun pwal rúáánú mettóch Satan a ákkáeá le etipetipakich. Ikkeei, minen computer, péchékkúlen inis, moni, me meefiach usun pwisin aúcheach. Ika sia féri ekkewe kefil mi múrinné wóón ekkeei mettóch, iwe, sia tongeni “arap ngeni Kot.”​—Jas. 4:8.

3. Áweweei ifa échún me pwal ngawen ekkewe minen computer.

³ Wóón unusen fénúfan a chéú án aramas néúnéú ekkewe minen computer. Ika sia áeáéchú ekkeei pisek, ra álilliséch ngenikich. Nge lupwen sia áeámwáállir, ra tongeni atowauakicheló seni Semach we lón láng. Ekkewe computer ra mmen álilliséch. Ren álillisiir, pwiich kewe ra tongeni féri me peresei Ewe Leenien Mas. Ra tongeni álisikich lón ach kútta sókkópaten pwóróus, pwóppwóróusfengen me aramas, me a mmen apwapwa ach néúnéú. Nge ika sia kon sani computer, iwe, eli sipwe áeá watteen fansoun le néúnéú me ekkekieki usur. Chómmóng minen advertise ra etipetipakich pwe mi lamot sipwe néúni iteiten ekkewe minen computer mi kerán katowu. Emén alúwél a mocheniaiti och sókkun computer, iwe, le monomon a améméló eféú an kewe  kidney ren an epwe tongeni mééni ena computer. A ifa me alólilenin minne a féri!

4. Ifa usun emén pwiich a pwákini ssenúkún watteen an fansoun le néúnéú computer?

⁴ Epwe fen kon luló ngawen ach mut ngeni ekkeei minen computer ar repwe atai ach riri ngeni Jiowa. Sia tongeni áeá watteen fansoun le néúnéú ekkeei pisek are áeámwáállir. Emén pwiich itan Jon, 28 ierin, a erá pwe a áeá watteen an fansoun le néúnéú computer lap seni an kákkáé Paipel. * Fán chómmóng a kan annutommang pún a tétá wóón ewe Internet. A erá pwe lapólóón an mélúlú, pwal ina lapólóón weiresin an epwe kaúló le fós ngeni chienan kewe wóón Internet are katol ekkewe fitio, pwal mwo nge ekkewe mi ngaw. Jon a mochen siwili minne a fen eérenaaló, ina minne a féri néún we computer an epwe pwisin kaúló atun a tori kulókun an epwe annut.​—Álleani Efisos 5:15, 16.

5, 6. (a) Ikkefa wisen ekkewe sam me in ngeni néúr kewe? (b) Ifa usun sam me in repwe túmúnú pwe néúr kewe repwe chiechi ngeni ekkewe sókkun aramas mi múrinné?

⁵ Ámi kana sam me in, ese pwal lamot oupwe nemeni meinisin minne néúmi kewe ra féri, nge mi lamot oupwe túmúnú ifa usun ra néúnéú néúr computer. Ousap mut ngeniir ar repwe tétá wóón ekkewe Web site mi apéchékkúla féfférún sikepwach are angangen roong, play ekkewe viteo game mi mwááneson, are chiechi ngeni aramas mi ngaw wóón Internet. Eli repwe ekieki pwe ese wor ngawen ekkeei mettóch ika oua mut ngeniir ar repwe féri minne ra mochen pwe rete chék aosukosukakemi. Wisemi, ámi kana sam me in oupwe túmúnú néúmi kúkkún me sáráfé seni ekkewe mettóch epwe tongeni atowauereló seni Jiowa. Pwal mwo nge ekkewe man ra fiu ngeni ekkewe mi mochen efeiengawa néúr kewe. Iwe, mi pwal lamot ngeni ekkewe sam me in ar repwe túmúnú néúr seni feiengaw!​—Apépééi ngeni Osea 13:8.

⁶ Álisi néúmi kewe ar repwe chiechi ngeni ekkewe Chón Kraist mi múrinné, ekkewe kúkkún me watte. Nge chechchemeni pwe a lamot ngeni néúmi kewe ámi oupwe awora ámi fansoun ngeniir! Oupwe kunoufengen, takirfengen, angangfengen, me achochofengen le akkarap ngeni Jiowa. *

7. Met popun kich meinisin sipwe túmúnú péchékkúlen inisich?

⁷ Fán chómmóng sia eisini aramas ika ifa usur. Aramas ra kan sessemwen seni ewe atun Atam me Efa ra aúseling ngeni Satan me pwisin áimuroló seni Jiowa. Lupwen sia semmwen, Satan a pwapwa pún a weiresiló ach sipwe angang ngeni Jiowa. Me ika sia máló, sise chúen tongeni angang ngeni Jiowa. (Kölf. 115:17) Ina popun, sipwe kan túmúnú inisich pwe epwe péchékkúl. Iwe, mi pwal éch sipwe áfánni péchékkúlen inisin pwiich kewe.

8, 9. (a) Ifa usun sipwe túmúnú seni ach chék ekkekieki usun péchékkúlen inisich? (b) Met popun a éch ngenikich ach sipwe chék pwappwapwa?

⁸ Iwe nge, mi lamot sipwe túmúnú pwe sisap  chék ekkekieki usun péchékkúlen inisich. Ekkóch ra áeá watteen fansoun le fós usun ekkewe sókkun mwéngé me minen ún mi éch ngeni inis, minen túmúnún péchékkúlen inis, are ekkewe minen aéchúeló inis, lap seni ar áeá ar fansoun le afalafala aramas usun ewe Mwúún Kot. Eli ra wesewesen lúkú pwe ra álisi aramas. Nge lón ach kewe Leenien Mwich are lón ach kewe mwichelap, ese fich ach sipwe fóffós usun are amémé ekkena minen apéchékkúlen inis. Met popun?

⁹ Sia mwichfengen pwe sipwe pwóróusfengen usun ewe Paipel me eáni ewe pwapwa a feito seni án Kot manaman mi fel. (Kal. 5:22) Nge ese fis ach kewe mwich fán iten ach sipwe pwóróusfengen usun ekkewe minen álillisin péchékkúlen inis inaamwo ika aramas ra mochen rongorong usun. Sia tongeni efisi an epwe péút seni emén an pwapwa. (Rom 14:17) Mut ngeni aramas ar repwe pwisin filatá ifa usun repwe túmúnú péchékkúlen inisiir. Ese wor emén mi tongeni áwesaaló meinisin semmwen, pwal mwo nge ekkewe tokter. Pwal ach aúreki péchékkúlen inisich esap tongeni attamaaló manawach. (Luk. 12:25) Nge ewe Paipel a erá pwe án emén “pwapwa lon lelukan” a tongeni álisi an epwe meefi péchékkúl.​—SalF. 17:22.

10. (a) Me ren Jiowa, liéchún are átéchún emén a lóngólóng wóón met? (b) Ineet atun sipwe unusen péchékkúl?

¹⁰ A pwal múrinné ach sipwe túmúnú napanapen inisich. Nge sisap kon angang weires pwe sipwe nikinikin aluwén are fépwúl sefál. Ewe Paipel a erá: “Meten mökür mi üwan epa mwärämwär mi ling, a fis ngeni eman mi manau fän pwüng.” (SalF. 16:31) Napanapen ewe aramas me lón, ina met Jiowa a aúcheani lap seni napanapan me lúkún. Iwe, itá sipwe pwal eáni án Jiowa na ekiek. (Álleani 1 Petrus 3:3, 4.) Iwe, ese lamot ach sipwe reirei are angei ekkewe minen sáfei mi tongeni efeiengawakich fán iten chék ach sipwe mesemeséchúló are napanapéchúló. Ese lifilifil ika fite ierich are ifa úkúkún péchékkúlen inisich, nge liéchúch are átéchúch a feito seni ach eáni “ewe pwapwa seni ewe Samol mi Lapalap.” (Ne. 8:10) Lón ewe chék fénúfan sefé, sipwe unusen péchékkúl me sáráfé sefál. (Hiop 33:25; Ais. 33:24) Nge iei mwo, a lamot sipwe féri ekkewe kefil mi pwáraatá mirit me eáni lúkúlúk wóón án Jiowa kewe pwon. Ach féri ena epwe álisikich le pwapwaiti manawach lón ei fansoun me sisap kon lólileniesini péchékkúlen inisich.​—1 Tim. 4:8.

11. Ifa usun moni a tongeni atowauakicheló seni Jiowa?

¹¹ Ese wor ngawen ach néúni moni are angang pwe epwe wor néúch moni. (SalAf. 7:12; Luk. 19:12, 13) Iwe nge, ika sia tongei moni, epwe atowauakicheló seni Jiowa. (1 Tim. 6:9, 10) “Aurekin fonufan,” are ach lólileniesini minne mi lamot ngenikich, a tongeni atai ach riri ngeni Jiowa. “Otupuen pisek” a wewe ngeni pwe sia tongeni tupuló me meefi pwe moni epwe atoto rech pwapwa me núkúnúkéch. (Mat. 13:22, TF) Jesus a affata pwe “esap wor eman” a tongeni angangeppék ngeni Kot me wéún fénúfan.​—Mat. 6:24.

12. Ifa usun aramas ra sótun mwittir angei watteen moni, nge ifa usun sipwe túmúnúkich seni?

¹² Ewe ekiek pwe moni a lamot seni meinisin epwe tongeni emmwenikich ngeni féffér mi mwáál. (SalF. 28:20) Ekkóch ra mochen repwe mwittir pisekisekiló, iwe, ra ppet wóón moni me áneánei ar repwe winneni watteen moni. Ekkóch pwiich kewe ra angolong lón ekkewe sókkun business itá epwe álisiir le mwittir angei watteen moni. Ra mwo nge etipetipa ekkóch lón ewe mwichefel pwe iir ra pwal tongeni angei watteen moni. Fán ekkóch pwiich kewe ra paaro moni seni chón ewe mwichefel fán iten och business, iwe, ra pwon pwe repwe eliwini nge epwe watte manawan. Túmúnú pwe kete tipemmóng, iwe, ka tupuló ren ena sókkun business me a tongeni péút sonuk noum moni. Lap ngeni fansoun meinisin, ese tufich ach sipwe mwittir angei watteen moni.

13. Jiowa a mochen sipwe eáni met sókkun ekiek usun moni?

¹³ Lupwen sia akkomwa “ewe Mwün Kot,”  Jiowa epwe efeiéchú ach angang weires fán iten met sia wesewesen osupwangan. (Mat. 6:33; Ef. 4:28) Kot ese mochen ach sipwe mochen annut atun ach kewe mwich pokiten sia kon pekkus lón ach angang. Ese pwal mochen ach sipwe aúrek usun moni lupwen sia nóm lón ewe Leenien Mwich. Chómmóng aramas ra meefi pwe mi lamot repwe angang weires pwe epwe wor néúr moni pwe repwe anúkúnúkéchúeló manawer, iwe, atun ra chinnap resap chúen kon angang weires. Ra pwal pesei néúr kewe ar repwe pwal ina usun. Nge Jesus a pwáraatá pwe a fókkun umwes ena esin ekiek. (Álleani Lukas 12:15-21.) Ei mettóch a áchema ngenikich pwóróusen Kehasi, ewe a ekieki pwe a tongeni tipemmóng me epwe chúen ririéch ngeni Jiowa.​—2 King 5:20-27.

14, 15. Pwata esap eú alen tipachem ach ekieki pwe moni a tongeni anúkúnúkéchúkich? Apwóróusa eú pwóróus.

¹⁴ Ekkóch ikel ra kokoló leset pokiten rese ásechaló liaper kewe iik mi chou. A tongeni fis ngenikich ei mettóch ika sia fókkun achocho pwe sipwe wéúéchúló. Emén elter itan Alex a apwóróusa pwe i emén mi kon túmúnúéchú néúnéún néún moni. Ese mwo nge mochen asolapa an shampoo. Nge a ekieki pwe ika a tongeni awatteelói an moni tolong, iwe, a tongeni towu seni an angang me pioneer. Iwe, a káéfichi mwékútúkútún manawen sean ekkewe kompeni, ren ifa usun epwe mééni me améméló pwe epwe watte winnan. A néúnéú meinisin néún we moni pwal mwo nge paaro moni pwe epwe mééni chómmóng sea! A mééni ekkewe sókkun sea itá epwe mwittir watte winnan, nge ese fen chúen wor winnan. Alex a erá: “Ua tipeppós ai upwe chék angeisefáli nei we moni.” A meefi pwe ika epwe chék witiwit, epwe pwal watteeló sefál manawen néún kewe sea.

¹⁵ Alex a chék ekkekieki néún kewe sea. A weires ngeni an epwe akkomwa an angang ngeni Jiowa, me ese chúen tongeni kinamwe le annut. Nge ese chúen manawsefál néún kewe sea. A péút seni Alex meinisin néún moni, iwe, a lamot an epwe améméló imwan we. A fókkun efisi osukosuk lón an famili. Nge Alex a káé eú lesen mi lamot. A erá pwe emén mi lúkúlúk wóón án Satan ei ótót an epwe itá atoto ngeni pwapwa me núkúnúkéch, epwe fókkun lichippúng. (SalF. 11:28) Ika sia eáni lúkúlúk wóón néúch moni are ach tufichin awatteelói néúch moni, iwe, ren enletin sia lúkúlúk wóón Satan, “ewe koten ei fanüfan.” (2 Kor. 4:4; 1 Tim. 6:17) Iei, Alex a fen féri ekkóch siwil lón manawan pwe epwe tongeni alapaaló an fansoun le afalafala ewe kapas allim. Ei mettóch a atoto pwapwa ngeni pwisin i me an famili, me a álisiir ar repwe arap ngeni Jiowa.​—Álleani Markus 10:29, 30.

16. Mi ngaw ach sipwe meefi pwisin aúcheach? Met epwe fis ika sia ekieki pwe a kon watte aúcheach?

¹⁶ Sia meefi aúcheach pokiten kich Chón Pwáraatá Jiowa. (Jer. 9:24) Ina minne sia kan achocho le kefiliéch me álleasochisi án Jiowa kewe allúk mi tekia. Nge sipwe túmúnú ach sisap ekieki pwe a kon watte aúcheach, pwe site lamalam tekia me meefi pwe a watte sileach lap seni Jiowa. Ei esin ekiek epwe atowauakicheló seni i.​—Kölf. 138:6; Rom 12:3.

17, 18. (a) Ié ewe Paipel apasa pwe mi tipetekison me ié kewe ra lamalam tekia? (b) Met emén pwiich a féri pwe esap towauoló seni Jiowa ren an kon ekieki pwisin aúchean?

¹⁷ Ewe Paipel a pwóróus usun ekkewe aramas mi lamalam tekia me ekkewe mi tipetekison. Fán tipetekison, King Tafit a tingor án Jiowa emmwen, me Jiowa a efeiéchú. (Kölf. 131:1-3) Nge Jiowa a átekisonatiw ekkewe king mi lamalam tekia, King Nepukatnesar me Pelsasar. (Tan. 4:30-37; 5:22-30) Fán ekkóch a tongeni torikich och osukosuk epwe weires ngenikich ika sia lamalam tekia. Emén chón álillis ngeni ewe mwichefel (ministerial servant) itan Ryan, 32 ierin, a mwékút ngeni pwal eú mwichefel. Tittipan pwe epwe mwittir kefilitá pwe epwe emén elter lón ena mwichefel. Nge eú ier a ló, ese kefil. Itá Ryan epwe lamalam tekia me song ngeni  ekkewe elter pokiten rese filatá an epwe emén elter? Epwe úkútiw seni an fiti mwich me mut ngeni an lamalam tekia an epwe áimuoló seni Jiowa me ewe mwichefel? Met kopwe féri ika en Ryan?

¹⁸ Ryan a káé me álleani sókkópaten pwóróus seni néúch kewe puk ren ifa usun emén epwe witiwit ika an ápilúkúlúk a mmang le pwénútá. (SalF. 13:12) Iei alon: “Ua poputá le mirititi lamoten ai upwe mosonottam me tipetekison. A lamot Jiowa epwe emiritiei.” Ryan a siwili ekiekin me affota an ekiek wóón an álisi chón ewe mwichefel me chókkewe a chuuriir lón ewe angangen afalafal. Ló, ló, ló, a káé ngeni chómmóng aramas ewe Paipel. A erá: “Lupwen ua kefilitá pwe upwe emén elter mwirin eú esopw ier, a ámáirú ngeniei.” A áweweei: “Pokiten ua fókkun pwapwaiti ai angangen afalafal, use chúen kon aúreki ai upwe wiliti emén elter.”​—Álleani Kölfel 37:3, 4.

19, 20. (a) Ifa usun sipwe túmúnú pwe ekkewe mettóch sia káé usur lón ekkeei lesen resap atowauakicheló seni Jiowa? (b) Ikkefa pwóróusen ekkóch aramas ra amwéchú ar ririéch ngeni Jiowa?

¹⁹ Ese wor ngawen ekkewe fisu mettóch sia pwóróus wóór lón ei lesen me ewe lesen mwan. Sia meefi aúcheach pwe kich néún Jiowa chón angang. Famili mi pwapwa me inis mi péchékkúl, ikkena ekkóch me lein án Jiowa kewe liffang mi fókkun múrinné. Angang me moni, ra lamot pwe ra tongeni atufichi pwisin kich me ach famili. Sia silei pwe ekkewe minen kunou, ra tongeni asésékich me ekkewe minen computer ra álilliséch ngenikich. Nge mi lamot sipwe chechchemeni pwe ika sia féri are néúnéú ekkeei mettóch lón fansoun are napanap ese pwúng, are a kon ssenúkúló ach néúnéú are fériir, iwe, ra tongeni atowauakicheló seni Jiowa.

²⁰ Satan a mochen kopwe pwisin atowauakoló seni Jiowa. Nge ka tongeni achocho le túmúnú pwisin en me óm famili! (SalF. 22:3) Akkarap ngeni Jiowa me akkamwéchú óm ririéch ngeni. Chómmóng aramas mi mak pwóróuseer lón Paipel ra pwal féri ena. Enok me Noa ra “chiechifengen me Kot.” (Ken. 5:22; 6:9) Moses a lúkú Kot usun itá a wesewesen kúna i. (Ipru 11:27) Fansoun meinisin, Jesus a féri minne Seman we lón láng, Jiowa, a pwapwaiti, ina popun Jiowa a efeiéchú. (Joh. 8:29) Áppirú ekkeei aramas. “Oupwe pwapwafochofoch, oupwe iotek fansoun meinisin, oupwe kilisou lon mettoch meinisin.” (1 Tes. 5:16-18) Kosap mut ngeni och mettóch an epwe atowauakoló seni Jiowa!