Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Tsi Obɛŋkɛ Yehowa

Tsi Obɛŋkɛ Yehowa

“Nyɛtsia nyɛbɛŋkɛa Nyɔŋmɔ, ni eeetsi eeebɛŋkɛ nyɛ.”—YAK. 4:8.

1, 2. (a) Mɛni ji Satan ‘ŋaatsɔi’ lɛ? (b) Mɛni baaye abua wɔ ni wɔtsi wɔbɛŋkɛ Nyɔŋmɔ?

YEHOWA NYƆŊMƆ bɔ adesai koni amɛtsi amɛbɛŋkɛ lɛ. Kɛlɛ, Satan miisumɔ ni wɔná jwɛŋmɔ ni ená lɛ eko—akɛ Yehowa he ehiaaa wɔ. Kɛjɛ beni Satan laka Hawa yɛ Eden abɔɔ lɛ mli nɛɛ, Satan etee nɔ egbɛ amale wiemɔ nɛɛ eshwa. (1 Mose 3:4-6) Yɛ adesai ayinɔsane mli fɛɛ lɛ, mɛi babaoo hu etee nɔ amɛtsi amɛhe kɛjɛ Yehowa he.

2 Shi miishɛɛ sane ji akɛ, wɔbaanyɛ wɔjo Satan tsɔne lɛ naa foi. “Ejaakɛ ejwɛŋmɔi [loo eŋaatsɔi] lɛ aŋɔteee wɔ.” (2 Kor. 2:11) Satan bɔɔ mɔdɛŋ akɛ etsi wɔ kɛjɛ Yehowa he kɛtsɔ yiŋ ni ejaaa ni ehaa wɔkpɛɔ lɛ nɔ. Shi taakɛ wɔna yɛ nikasemɔ ni tsɔ hiɛ lɛ mli lɛ, wɔbaanyɛ wɔkpɛ yiŋ ni ja yɛ nitsumɔ, hiɛtserɛjiemɔ, kɛ weku saji ahe. Nikasemɔ nɛɛ baaha wɔna bɔ ni kɛ wɔkɛ ilɛtrɔniki tsɔnei, gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ, shika, kɛ shwãa ye gbɛhe ni sa lɛ, ebaaye ebua wɔ ni ‘wɔtsi wɔbɛŋkɛ Nyɔŋmɔ.’—Yak. 4:8.

ILƐTRƆNIKI TSƆNEI

3. Mɛɛ gbɛ nɔ abaanyɛ akɛ ilɛtrɔniki tsɔnei atsu nii yɛ gbɛ kpakpa loo gbɛ gbonyo nɔ?

3 Ilɛtrɔniki tsɔnei ebu yɛ he fɛɛ he. Kɛ́ wɔkɛ tsɔnei nɛɛ tsu nii jogbaŋŋ lɛ, wɔbaanyɛ wɔná he sɛɛ waa. Shi kɛ́ wɔkɛtsuuu nii jogbaŋŋ lɛ, amɛbaanyɛ amɛtsi wɔ kɛjɛ wɔŋwɛi Tsɛ lɛ he. Ha wɔsusu kɔmpiuta he akɛ nɔkwɛmɔnɔ. Kɔmpiuta ji nɔ ni akɛŋmala wolo tɛtrɛɛ ni okaneɔ nɛɛ, ni no nɔŋŋ nɔ atsɔ akala. Abaanyɛ akɛ kɔmpiuta atao nii amli, atsɔ nɔ akɛ mɛi ashara, ni yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ akɛjie hiɛtserɛ. Shi kɛ́ wɔkwɛɛɛ ni ahi lɛ, ilɛtrɔniki tsɔnei ni tsuɔ nii tamɔ kɔmpiuta lɛ baanyɛ ahe wɔjwɛŋmɔ fɛɛ. Mɛi ni feɔ tsɔnei nɛɛ bɔɔ mɔdɛŋ akɛ amɛbaaha mɛi anu he akɛ esa akɛ amɛná ehee ni eba nɔ fe fɛɛ lɛ eko. Oblanuu ko ná suɔmɔ eha ilɛtrɔniki tsɔnei nɛɛ eko aahu akɛ eyahɔɔ esabai lɛ ekome ni ekɛyahe tsɔne nɛɛ. Mɛɛ afɔleshaa ni sɛɛnamɔ bɛ he po nɛ!

4. Mɛɛ gbɛ nɔ Kristofonyo ko tsɔ eye ehe nɔ yɛ bɔ ni ekɛ kɔmpiuta tsuɔ nii yɛ gbɛ gbonyo nɔ lɛ he?

 4 Shi eji oshara waa akɛ wɔkɛ ilɛtrɔniki tsɔnei aaatsu nii yɛ gbɛ gbonyo nɔ ni efite wekukpaa ni kã wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ. Kristofonyo ko ni eye afii 28 ni atsɛɔ lɛ Jon lɛ kɛɛ akɛ: “Mile akɛ Biblia lɛ kɛɔ wɔ akɛ ‘wɔkɛ wɔbe atsu’ mumɔŋ nibii ahe nii.” * Etsa nɔ akɛ: “Shi minyɛɛɛ maye mihe nɔ yɛ kɔmpiuta kɛnitsumɔ mli.” Bei pii lɛ, Jon kɛ Intanɛt lɛ tsuɔ nii aahu kɛyashiɔ nyɔɔŋteŋ. Ekɛɛ akɛ: “Babaoo ni minuɔ he akɛ etɔ mi lɛ, babaoo ni ewaa kɛhaa mi akɛ mafo sane ni mikɛ mɛi gbaa yɛ nɔ lɛ sɛɛ aloo makpa vidioi ni sɛɛ kɛlɛɛɛ lɛ akwɛmɔ, ni bei pii lɛ jeee vidioi ni sa hu mikwɛɔ.” Bɔni afee ni Jon anyɛ aye su nɛɛ nɔ lɛ, eto ekɔmpiuta lɛ he gbɛjianɔ bɔ ni kɔmpiuta lɛ diɛŋtsɛ baagbo kɛji eshɛ be ni esa akɛ eyawɔ.—Nyɛkanea Efesobii 5:15, 16.

Fɔlɔi, nyɛyea nyɛbuaa nyɛbii lɛ ni amɛkɛ ilɛtrɔniki tsɔnei atsu nii jogbaŋŋ

5, 6. (a) Mɛɛ sɔ̃i jwere fɔlɔi anɔ yɛ amɛbii lɛ akwɛmɔ mli? (b) Te fɔlɔi aaafee tɛŋŋ amɛha amɛbii lɛ kɛ nanemɛi kpakpai abɔ lɛ?

5 Fɔlɔi, ehe ehiaaa ni nyɛkudɔ nyɛbii lɛ anifeemɔi fɛɛ, shi esa akɛ nyɛhiŋmɛii ahi bɔ ni amɛkɛ kɔmpiuta tsuɔ nii amɛhaa lɛ he. Nyɛkahaa amɛkwɛa bɔlɛnamɔ jeŋba sha nifeemɔi, amɛtswaa gemii ni yiwalɛ nifeemɔi yɔɔ mli, amɛkwɛɔ mumɔi atsɛmɔ nifeemɔi, ní amɛkɛ mɛi ni esaaa bɔɔ yɛ Intanɛt lɛ nɔ, akɛni nyɛbɛ dekã ni nyɛsumɔɔɔ ni amɛgbáa nyɛnaa lɛ hewɔ. Kɛji nyɛŋmɛ enɛ gbɛ lɛ, amɛbaasusu akɛ, ‘Naagba ko bɛ he, ejaakɛ Dada kɛ Mama ewieee nɔ ko yɛ he.’ Akɛ fɔlɔi lɛ, eji nyɛsɔ̃ akɛ nyɛbu nyɛbii—ni mɛi ni ená afii 13 kɛyashi afii 19 lɛ hu fata he—lɛ ahe kɛjɛ nibii ni baatsi amɛ kɛjɛ Yehowa he lɛ ahe. Kooloi po buɔ amɛbii ahe kɛjɛɔ oshara he. Bo lɛ, susumɔ nɔ ni oshishibrishi nyɛ baafee kɛ́ mɔ ko yata ebii ahe lɛ he okwɛ!—Okɛto Hoshea 13:8.

6 Ye obua obii lɛ ni amɛkɛ Kristofoi—gbekɛbii kɛ onukpai fɛɛ—ni feɔ nɔkwɛmɔnɔ kpakpa lɛ abɔ. Ni kaimɔ akɛ, obii lɛ miitao ni oná be oha amɛ! No hewɔ lɛ, hemɔ be ni okɛ amɛ aŋmɔ, okɛ amɛ ashwɛ, okɛ amɛ atsu nii, ni ‘nyɛtsi nyɛbɛŋkɛ Nyɔŋmɔ.’ *

GBƆMƆTSOŊ HEWALƐNAMƆ

7. Mɛni hewɔ wɔ fɛɛ wɔsumɔɔ ni wɔná gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa lɛ?

7 “Te oyɔɔ tɛŋŋ?” Wiemɔ kuku ni afɔɔ wiemɔ nɛɛ haa anaa akɛ adesai anii yɛ mɔbɔ. Akɛni wɔklɛŋklɛŋ fɔlɔi lɛ ŋmɛ gbɛ ni Satan tsi amɛ kɛjɛ Yehowa he hewɔ lɛ, wɔ fɛɛ wɔhe yeɔ. Hela haa Satan yiŋtoo baa mli, ejaakɛ kɛ́ hela mɔ wɔ lɛ, ehaa ewaa akɛ wɔɔsɔmɔ Yehowa. Ni kɛ́ wɔgbo lɛ, wɔnyɛŋ wɔsɔmɔ lɛ kwraa. (Lala 115:17) No hewɔ lɛ, tɔmɔ bɛ he akɛ wɔɔfee bɔ fɛɛ bɔ ni wɔɔnyɛ ni wɔná gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa. * Ni esa akɛ wɔsusu wɔnyɛmimɛi lɛ agbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ kɛ amɛhilɛkɛhamɔ he.

8, 9. (a) Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee koni gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ akahe wɔjwɛŋmɔ fɛɛ? (b) Mɛɛ sɛɛnamɔ yɔɔ tsuijurɔ ni wɔɔná lɛ he?

 8 Shi kɛlɛ, esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ koni gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ akahe wɔjwɛŋmɔ fɛɛ. Mɛi komɛi kɛ ekãa kafoɔ niyenii, helatsamɔ gbɛi, loo tsofai komɛi—po fe ekãa ni amɛkɛjajeɔ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ. Ekolɛ amɛyiŋ fɛɛ lɛ, amɛmiiye amɛmiibua mɛi. Kɛ́ nakai ni po lɛ, esaaa akɛ kɛ́ wɔtee kpee yɛ Maŋtsɛyeli Asa lɛ nɔ loo kpeei bibii kɛ kpeei wuji ashishi lɛ, wɔkafoɔ tsofa ko loo helatsamɔ gbɛ ko beni ajeko kpee lɛ shishi loo beni akpa. Mɛni hewɔ?

9 Wɔkpeɔ koni wɔsusu mumɔŋ nibii ahe, ni wɔná miishɛɛ—ni ji Nyɔŋmɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ yibii lɛ—babaoo. (Gal. 5:22) Kɛ́ mɔ ko bi ni wɔwo lɛ ŋaa yɛ gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ loo tsofa ko he loo wɔ diɛŋtsɛ wɔmiiwo lɛ ŋaa lɛ, ebaanyɛ egbala mɔ lɛ jwɛŋmɔ kɛjɛ yiŋtoo hewɔ ni wɔtee jɛmɛ lɛ nɔ, ni ebaanyɛ efite emiishɛɛ po. (Rom. 14:17) Esa akɛ mɔ fɛɛ mɔ akpɛ eyiŋ yɛ bɔ ni ebaatsu egbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ he nii eha lɛ he. Kɛfata he lɛ, mɔ ko mɔ ko bɛ ni yɛ tsabaa kɛha helai fɛɛ. Datrɛfoi ni he esa fe fɛɛ lɛ po gbɔlɔɔ ni amɛhe yeɔ, ni amɛgboiɔ. Ni kɛ́ wɔfee yeyeeye yɛ wɔgbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ he po lɛ, no nyɛŋ ekɛ nɔ ko afata wɔwala afii lɛ ahe. (Luka 12:25) Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, “tsuijurɔ lɛ, tsofa kpakpa ni.”—Abɛi 17:22.

10. (a) Mɛɛ sui feɔ Yehowa fɛo? (b) Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔná gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa lɛ?

10 Nakai nɔŋŋ tɔmɔ ko bɛ he akɛ wɔɔsusu wɔkponɔgbɛ he fɛo he. Shi esaaa akɛ wɔkaa akɛ wɔbaafee bɔ fɛɛ bɔ ni wɔɔnyɛ koni akana akɛ wɔgbɔ. Gbɔlɛ haa anaa akɛ wɔhiɛ efã, ehaa akɛ bulɛ haa wɔ, ni eji mligbɛ he fɛo. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Waŋ lɛ, anunyam akekere ni, kɛ́ aná lɛ yɛ jalɛ gbɛ nɔ lɛ.” (Abɛi 16:31) Nakai ji bɔ ni Yehowa naa wɔ, ni esa akɛ wɔ hu wɔbɔ mɔdɛŋ akɛ wɔbaana wɔhe nakai. (Nyɛkanea 1 Petro 3:3, 4.) No hewɔ lɛ, ani nilee yɛ mli akɛ wɔɔha afee wɔ opireshɛŋ yɛ enɛ hewɔ, loo wɔkɛ tsofai komɛi loo mui kɛ samlai komɛi ni akɛkpɔɔ he ni baanyɛ aye wɔ awui lɛ baatsu nii koni wɔhe afee fɛo? Ekɔɔɔ he eko afii abɔ ni wɔye loo bɔ ni wɔgbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ ji lɛ, “Yehowa he nyamɔ lɛ” ji nɔ diɛŋtsɛ ni haa wɔhe feɔ fɛo. (Neh. 8:10) Ja wɔshɛ jeŋ hee lɛ mli dani wɔbaaná gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa, ni wɔbaaku sɛɛ wɔtsɔmɔ oblahii kɛ oblayei ekoŋŋ. (Hiob 33:25; Yes. 33:24) Shi dani nakai be lɛ baashɛ lɛ, hemɔkɛyeli kɛ nilee ni wɔkɛaatsu shihilɛi ni wɔkɛkpeɔ amrɔ nɛɛ ahe nii lɛ baaye abua wɔ ni wɔhi Yehowa masɛi.—1 Tim. 4:8.

SHIKA

11. Mɛɛ gbɛ nɔ shika baanyɛ atsɔ̃ wɔ tsɔne?

11 Ejeee tɔmɔ akɛ mɔ ko aaaná shika loo ebaaye jara ni juu kɛ fɔ̃ bɛ mli. (Jaj. 7:12; Luka 19:12, 13) Shi bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, “shika suɔmɔ” baatsi wɔ kɛjɛ Yehowa he. (1 Tim. 6:9, 10) “Je nɛŋ he naagbamɔ,” ni ji nibii ni he hiaa wɔ yɛ shihilɛ mli lɛ ahesusumɔ babaoo lɛ baanyɛ agbe wɔ yɛ mumɔŋ. Nakai nɔŋŋ “nii pii ahe lakamɔ,” ni ji jwɛŋmɔ ni ejaaa ni anáa akɛ ninamɔ ji nɔ ni kɛ miishɛɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ baa lɛ ji. (Mat. 13:22) Yesu fee lɛ faŋŋ akɛ, ‘mɔ ko’ nyɛŋ esɔmɔ Nyɔŋmɔ kɛ ninamɔ fɛɛ.—Mat. 6:24.

12. Mɛɛ shika taomɔ he tsɔnei ebu ŋmɛnɛ, ni te wɔɔfee tɛŋŋ wɔjo amɛnaa foi?

12 Kɛ́ wɔnáaa shika he jwɛŋmɔ ni ja lɛ, ebaaha wɔfee nibii ni ejaaa. (Abɛi 28:20) Akɛni mɛi komɛi ahiɛ kã nɔ akɛ amɛbaaná shika oya hewɔ lɛ, amɛkɛ amɛhe ewo lototsemɔ loo jarayeli nitsumɔ henɔi ni haa anáa shika mra, ni amɛgbala nyɛmimɛi komɛi po kɛwo mli. Mɛi komɛi hu eha shika babaoo ni amɛsusuɔ akɛ amɛbaaná kɛjɛ shika ni amɛkɛfaa mɛi lɛ mli lɛ elaka amɛ. Kaaha atswa bo ojo yɛ hiɛkɔɔ hewɔ.  Okɛ ojwɛŋmɔ atsu nii. Kɛ́ oyiŋ etɛ̃ɛɛ bo yɛ nitsumɔ loo jarayeli gbɛ ko he lɛ, belɛ esa akɛ ona akɛ ekolɛ ejeee nɔ ko kpakpa.

13. Mɛɛ gbɛ nɔ esoro bɔ ni Yehowa naa shika ehaa yɛ bɔ ni je lɛ naa lɛ ehaa lɛ he?

13 Kɛ́ wɔtao Yehowa “maŋtsɛyeli lɛ kɛ ejalɛ lɛ tsutsu” lɛ, ebaajɔɔ mɔdɛŋ ni wɔbɔɔ kɛtaoɔ nibii ni he hiaa yɛ shihilɛ mli lɛ nɔ. (Mat. 6:33; Efe. 4:28) Esumɔɔɔ akɛ wɔwɔɔ yɛ asafoŋ kpeei ashishi akɛni wɔtsu nii fe nine lɛ hewɔ loo beni wɔta Maŋtsɛyeli Asa lɛ nɔ lɛ, belɛ wɔmiijwɛŋ shika he. Kɛlɛ, mɛi babaoo ni yɔɔ je lɛŋ lɛ susuɔ akɛ ja amɛkɛ be babaoo etiu shika sɛɛ dani nibii baaya lɛ jogbaŋŋ aha amɛ wɔsɛɛ ni etɔɔɔ amɛ. Bei pii lɛ, amɛwoɔ amɛbii lɛ hewalɛ ni amɛtiu oti nɛɛ nɔŋŋ sɛɛ. Yesu tsɔɔ akɛ jwɛŋmɔ bɛ susumɔ ni tamɔ nɛkɛ lɛ mli. (Nyɛkanea Luka 12:15-21.) Ekolɛ enɛ baaha wɔkai Gehazi, mɔ ni susu akɛ ebaanyɛ etiu nibii ni ehiɛ kɔ̃ɔ nɔ lɛ asɛɛ ni nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ wekukpaa kpakpa akã he ahi ekɛ Yehowa teŋ lɛ.—2 Maŋ. 5:20-27.

14, 15. Mɛni hewɔ esaaa akɛ wɔkɛ wɔhe fɔ̃ɔ shika nɔ lɛ? Okɛ enɛ he nɔkwɛmɔnɔ aha.

14 Okropɔŋi komɛi eshiu yɛ nu mli akɛni amɛyamɔ loo ko ni tsii aahu akɛ amɛnyɛɛɛ amɛfiliki, shi amɛŋmɛɛɛ he hu lɛ hewɔ. Ani nɔ ko ni tamɔ nakai baanyɛ aba Kristofonyo ko nɔ? Asafoŋ onukpa ko ni atsɛɔ lɛ Alex lɛ kɛɛ akɛ: “Bei pii lɛ, misumɔɔ akɛ mabaa shika yi. Kɛ́ mitsɔ samala fe nine lɛ, mikɛ eko woɔ tɔ lɛ mli ekoŋŋ.” Fɛɛ sɛɛ lɛ, Alex kɛ shika yawo nitsumɔi amli, kɛsusumɔ lɛ akɛ etsɛŋ ebaakpa nitsumɔ ni etsuɔ lɛ koni ekɛ ehe awo gbɛgbamɔ nitsumɔ lɛ mli. Efite be babaoo kɛtao nitsumɔi ni haa hekpa babaoo, ni eboɔ jarayeli he amaniɛbɔi atoi. Ekɛ shika ni ebua naa kɛ nɔ ni eyafa hu lɛ yawo nitsumɔi srɔtoi ni atsɔɔ akɛ etsɛŋ ni amɛbaaná hekpa babaoo lɛ amli. Shi yɛ nɔ najiaŋ ni nitsumɔi nɛɛ baaná hekpa babaoo lɛ, amɛmɔ nyɔmɔ moŋ. Alex wie akɛ: “Mitswa mifai shi akɛ makpɔ̃ mishika lɛ.” Ekɛfata he akɛ: “Misusu akɛ kɛ́ minijiaŋ ejeee wui lɛ, nibii baaja ekoŋŋ.”

15 Nyɔji abɔ ho ni enɛ pɛ he Alex jwɛŋɔ. Enyɛɛɛ ejwɛŋ mumɔŋ nibii anɔ, ni wɔ laaje yɛ ehiŋmɛiiaŋ. Shi hekpa ni etaoɔ lɛ baaa. Alex shika lɛ fɛɛ ŋmɛɛ lɛ, ni ehe bahia ni ehɔɔ eshĩa lɛ. Ewie akɛ: “Migba miweku lɛ naa waa.” Shi ekase nɔ ko ni he hiaa waa. Ekɛɛ akɛ: “Amrɔ nɛɛ, mina akɛ mɔ fɛɛ mɔ ni kɛ ehiɛ fɔ̃ɔ Satan nibii agbɛjianɔtoo lɛ nɔ lɛ nine baanyɛ shi waa.” (Abɛi 11:28) Anɔkwa, kɛ́ wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ shika ni wɔkɛto, nɔ ni wɔkɛwo nitsumɔi amli, loo shika babaoo ni baa wɔdɛŋ yɛ je nɛŋ lɛ nɔ lɛ, etsɔɔ akɛ wɔkɛ wɔhiɛ miifɔ̃ Satan, ni ji “je nɛŋ nyɔŋmɔ lɛ” nɔ. (2 Kor. 4:4; 1 Tim. 6:17) No sɛɛ nɛɛ, Alex eha eshihilɛ efee mlɛo yɛ “sanekpakpa lɛ hewɔ.” Nɔ ni ekɛɔ nɔŋŋ ji akɛ, enɛ eha lɛ kɛ eweku lɛ fɛɛ ená miishɛɛ, ni eha amɛbɛŋkɛ Yehowa kpaakpa.—Nyɛkanea Marko 10:29, 30.

SHWÃA

16. Mɛɛ gbɛ nɔ esoro shwãa kpakpa yɛ shwãa gbonyo he?

16 Tɔmɔ bɛ he akɛ wɔɔshwã yɛ nibii kpakpai ahe. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, esa akɛ wɔkɛ Yehowa Odasefoi ni wɔji lɛ ashi wɔtsitsi be fɛɛ be. (Yer. 9:24) Kɛ́ wɔná bulɛ ni sa wɔha wɔhe lɛ, eyeɔ ebuaa wɔ ni wɔkpɛɔ yiŋ ni ja, ni ehaaa wɔfee nɔ ko ni esaaa Nyɔŋmɔ hiɛ. Shi kɛ́ wɔnuɔ he akɛ wɔsusumɔ he hiaa fe mɛi krokomɛi anɔ loo wɔhi fe amɛ lɛ, ebaanyɛ etsi wɔ kɛjɛ Yehowa he.—Lala 138:6; Rom. 12:3.

Yɛ nɔ najiaŋ ni oooshwe ni oná sɔɔmɔ hegbɛ ko yɛ asafo lɛ mli lɛ, okɛ miishɛɛ atsu shiɛmɔ nitsumɔ lɛ!

17, 18. (a) Tsɔɔmɔ heshibalɔi kɛ henɔwolɔi komɛi ni atsĩ amɛ tã yɛ Biblia lɛ mli. (b) Mɛɛ gbɛ nɔ nyɛminuu ko bɔ mɔdɛŋ akɛ ehaŋ henɔwomɔ atsi lɛ kɛjɛ Yehowa he?

17 Nɔkwɛmɔnii ni kɔɔ henɔwolɔi kɛ heshibalɔi ahe yɛ Biblia lɛ mli. Maŋtsɛ David jɛ heshibaa mli eha Yehowa tsɔɔ lɛ gbɛ, ni Yehowa jɔɔ lɛ. (Lala 131:1-3) Shi Yehowa ba Maŋtsɛ Nebukadnezar kɛ Belshazar ni wó amɛhe nɔ lɛ shi. (Dan. 4:30-37; 5:22- 30) Ŋmɛnɛ hu lɛ, shihilɛi komɛi baa ni haa anaa bɔ ni wɔbaa wɔhe shi wɔhaa. Ryan, ni eji asafoŋ sɔɔlɔ ni eye afii 32 lɛ fã kɛtee asafo kroko mli. Ryan kɛɛ akɛ: “Misusu akɛ etsɛŋ ni abaawo mi asafoŋ onukpa, shi afi ho ni kranaa.” Ani Ryan mli baafu onukpai lɛ akɛni amɛwooo lɛ onukpa lɛ hewɔ? Ani ebaafɔ̃ɔ asafoŋ kpeei yaa, ni eha henɔwomɔ atsi lɛ kɛjɛ Yehowa kɛ ewebii lɛ ahe? Kɛ́ bo ni lɛ, mɛni obaafee?

18 Ryan wie akɛ: “Mikane nɔ fɛɛ nɔ ni yɔɔ wɔwoji lɛ amli ni kɔɔ hiɛnɔkamɔ ni baaa mli mra lɛ he.” (Abɛi 13:12) Etsa nɔ akɛ: “Miyɔse akɛ esa akɛ maŋmɛ mitsui shi, ni maba mihe shi. Esa akɛ maha Yehowa atsɔse mi.” Ryan jie ejwɛŋmɔ kɛjɛ lɛ diɛŋtsɛ enɔ, ni ekɛ ejwɛŋmɔ ma mɛi krokomɛi ni ebaasɔmɔ yɛ asafo lɛ kɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ nɔ. Etsɛɛɛ ni ebɔi Biblia mli nikasemɔi babaoo feemɔ. Ewie akɛ: “Beni awo mi onukpa yɛ afi kɛ fã sɛɛ lɛ, eha miná miishɛɛ waa. No mli lɛ mijie kɛjɛ mijwɛŋmɔ mli, ejaakɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ eha miiná miishɛɛ babaoo.”—Nyɛkanea Lala 37:3, 4.

HII YEHOWA MASƐI!

19, 20. (a) Mɛni kɛ́ wɔfee lɛ, ehaŋ wɔdaa gbi shihilɛ mli nifeemɔ ko atsi wɔ kɛjɛ Yehowa he? (b) Namɛi hi Yehowa masɛi ní wɔbaanyɛ wɔkase amɛnɔkwɛmɔnɔ lɛ?

19 Nibii fɛɛ ni asusu he yɛ nikasemɔ nɛɛ kɛ nɔ ni tsɔ hiɛ lɛ mli lɛ ahe hiaa yɛ wɔshihilɛ mli. Wɔkɛ Yehowa tsuji ni wɔji lɛ shiɔ wɔtsitsi. Weku ni yɔɔ miishɛɛ kɛ gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa fata Yehowa nikee nii ni fe fɛɛ lɛ ahe. Wɔle akɛ heloonaa nitsumɔ kɛ shika baanyɛ aye abua wɔ kɛtsu wɔhiamɔ nii ahe nii. Wɔle hu akɛ hiɛtserɛjiemɔ baanyɛ aha wɔná miishɛɛ, ni ilɛtrɔniki tsɔnei hu baanyɛ aye abua wɔ. Shi kɛ́ wɔtiu nibii nɛɛ eko sɛɛ fe nine loo yɛ be ni esaaa mli, loo wɔtiu sɛɛ bɔ ni baasa wɔjamɔ lɛ he lɛ, ebaanyɛ etsi wɔ kɛjɛ Yehowa he.

Kaaha nɔ ko nɔ ko miitsi bo kɛmiijɛ Yehowa he!

20 Shi Satan baasumɔ akɛ eba lɛ nakai. Fɛɛ sɛɛ lɛ, obaanyɛ omia ohiɛ koni oshara ni tamɔ nɛkɛ akaba bo kɛ oweku lɛ nɔ! (Abɛi 22:3) Tsi obɛŋkɛ Yehowa ní ohi emasɛi daa. Wɔbaanyɛ wɔkase nii kɛjɛ Biblia mli nɔkwɛmɔnii pii amli. Henok kɛ Noa fɛɛ “kɛ Nyɔŋmɔ nyiɛ.” (1 Mose 5:22; 6:9) Mose ‘mɔ mɔ ni anaaa lɛ lɛ mli tamɔ nɔ ni eena lɛ.’ (Heb. 11:27) Nyɔŋmɔ tee nɔ efĩ Yesu sɛɛ, ejaakɛ Yesu fee nɔ ni sa eŋwɛi Tsɛ lɛ hiɛ be fɛɛ be. (Yoh. 8:29) Kasemɔ amɛnɔkwɛmɔnii lɛ. “Nyɛnáa miishɛɛ daa, nyɛsɔlea ni nyɛkafɔa, nyɛdaa shi yɛ nɔ fɛɛ nɔ mli.” (1 Tes. 5:16-18) Kaaha nɔ ko nɔ ko miitsi bo kɛmiijɛ Yehowa he!

^ kk. 4 Atsake gbɛ́i lɛ.

^ kk. 6 Kwɛmɔ sane ni ji “How to Raise Responsible Children” ni yɔɔ October 2011 Awake! lɛ mli lɛ.

^ kk. 7 Kwɛmɔ sane ni ji “Five Keys to Better Health” ni yɔɔ March 2011 Awake! lɛ mli lɛ.