Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Jehoväman witita ama dejëtsu

Jehoväman witita ama dejëtsu

“Diosman witiyë, y pëpis qamkunamanmi witimunqa.” (SANT. 4:8, NM)

1, 2. a) ¿Ima trampanman ishkinatataq Satanasqa munan? b) ¿Imaraq yanapamäshun Diosman más witinapaq?

JEHOVÄQA kamamarquntsik pëman witi munëyoqtam. Pero Satanasqa, Diosta mana necesitanqantsiktam creitsimënintsikta munan. Edén huertachö Ëvata ulipanqampita o llullapanqampita pasëmi tsënö ulikur sïguishqa (Gén. 3:4-6). Y casi llapan nunakunatam creitsishqa.

2 Pero noqantsikqa manam Satanaspa trampanman ishkinantsiktsu, porque “allim musyantsic [...] pantatsimenintsicta munashqanta” (2 Cor. 2:11). Pëqa, Jehoväpita rakimaqnintsik nänipa ëwanantsiktam munam. Pero pasaqchö yachakunqantsiknöpis, trabajo asuntochö, kushikunapaq akranqantsikchö y familia asuntochöpis alleq pensëkurmi alli kaqta decidita puëdintsik. Kë yachatsikïchönam rikäshun tukï yarqamoq mäquinakunata, saludnintsikta, qellëta y orgulloso këta convieneqllachö katsishqaqa, Diosman witinapaq yanapamänantsikpaq kaqta (Sant. 4:8).

TUKÏ YARQAMOQ MÄQUINAKUNA

3. Tukï yarqamoq mäquinakunata allipaq o mana allipaqpis utilizäna kanqanta willakaramï.

3 Më tsëchömi tukï yarqamoq mäquinakunataqa pasëpa rantikïkuyan. Allipaq utilizashqaqa alläpam yanapakuyan, pero tsënö mana kaptinqa Jehoväwan amigo kënintsiktam ushakäratsinman. Këllata rikärishun. Kanan leikanqëki revistaqa computadörapa yanapakïninwanmi qellqakämushqa y rurakämushqa. Kë mäquinakunaqa alläpam yanapanakuyan mëtsika informacionkunata jorqanapaq, familiantsikkunawan qellqanakunapaq o parlanapaq, jina pukllanapaqpis. Tsënö kaptimpis, tsë mäquinakunallaman yarparäkushqaqa alläpa peligrösom kanman. Engañakoq negociantekunaqa nunakunata creitsiyan tsëraq yarqamoq mäquinakunata imëkanöpapis rantiyänampaqmi. Juk jövenmi alläpa munëkurqan tableta electrónica nishqan mäquinata, tsëmi pakëllapa juknin riñonninta rantikïkurqan. ¡Imanö upa këmi!

4. ¿Imatataq juk cristiano rurarqan computadora viciollachöna mana kakunampaq?

4 Tsëpitapis más peorqa, tukï yarqamoq mäquinakunata mana allipa o alläpa utilizäyanqanrëkur Jehoväwan amigo këninkunata oqrayanqanmi. 30 watayoqnöna Juan * jutiyoq cristiänom kënö nirqan: “Musyämi Diospa kaqkunata ruranarëkur tiempota rakinantsikpaq Biblia consejakunqanta, pero computadora utilicë asuntochöqa manam controlakïta puëdïtsu”. Juanqa imëpis alläpa tardeyaqmi Internetchö kakïkaq. Kënömi nin: “Alläpa utishqa sientikurnimpis, piwampis qellqanakurmi kakïkaq kä y mana alli vidëokunatam rikaräkoq kä”. Tsë viciota vencinanrëkurmi, computadöranta programarqan punukunanna hora kaptinqa kikillan upirinampaq (lei Efesios 5:15, 16).

Teytakuna, wamrëkikuna mäquinakunata allipa utilizäyänampaq yachatsiyë

5, 6. a) ¿Ima cargoyoqtaq kayan teytakuna? b) ¿Imatataq rurashwan wamrantsikkuna alli amïgoyoq kayänampaq?

5 Teytakuna, wamrëkikuna rurayanqanta chipyëpa mana controlarnimpis, musyayänëkim computadörata imapaq utilicëkäyanqanta. Ama fastidiayäshunëkita mana munarlla o ocupado kayanqëkirëkurllaqa, dejariyëtsu Internetchö yarqamoq warmiwan ollqu melanëpaq rakchakunata rurakoqkunapa, maqakïta yachatsikoq pukllakunapa, brujerïakunapa y mana alli amïgokunapa makinchö. Libre dejariyaptikiqa quizás kënö pensayanman: “Ruranqäkuna allilla kaptinchi, teytäkunaqa imatapis rurakunäta dejarayäman”. Jehoväpita imapis mana rakinampaq cuidayänëkipaqmi cargoyoq kayanki, joven këman wamrëkikuna chëkäyaptimpis tsëtam rurayänëki. Pensariyë, ¿imataraq juk osa ruranman wawanta defendinampaq? ¡Hasta animalkunapis imëka peligrokunapitam wawankunata cuidayan! (Igualaratsi Oseas 13:8 texto ninqanwan.)

6 Alli portakoq joven cristiänokunawan y edäyashqa cristiänokunawan wamrëki juntakunampaq yanapë. Yarpäyë, wamrakunaqa pëkunawan kayänëkipaq tiempota rakiyänëkitam necesitäyan, asikur, pukllar, trabajar y Jehoväpita yachakur kayänëkipaq. *

SALUD ASUNTOCHÖ

7. ¿Imanirtaq alli saludyoq këta munantsik?

7 “¿Imanötaq këkanki?” Kë tapukïqa rikätsikun pipis ima qeshyallawampis sufrïkanqantam. Punta teytantsikkunata Jehoväpita Satanás rakinqampita patsëmi, llapantsik qeshyantsik. Diabluqa alläpam kushikun tukï qeshyakunawan sufrinqantsikpita, porque tsënö karmi Jehovätaqa alleqlla sirwita puëdintsiktsu. Y wanurirninnäqa mananam sirwita puëdintsiknatsu (Sal. 115:17). Tsëmi, sano këta munarnin tukïta rurantsik, jina cristiano mayintsikkuna alli saludyoq kayänanmampis alläpa yarpachakuntsik. *

8, 9. a) ¿Imatataq rurashwantsu saludnintsikpaq alläpa yarpachakurnimpis? b) ¿Imanötaq yanapamantsik kushishqa kanqantsik?

8 Tsënö karpis, manam alläpaqa yarpachakunantsiktsu. Wakinkunaqa Diospita yachatsikïta dejarirninmi más puntaman churayashqa mikï o mikuy asuntochö cuidakïta y tukï tratamientokunata rurakïta, y wakinkunatapis tsënö rurayänampaq animayan. Quizás tsënö rurarnin wakinkunata yanapëkäyanqanta pensayan, pero rasun kaqchöqa, manam allitsu Diospita Yachatsikuna Wayichö reunionkuna ushariptin, o asamblea ushariptin tukï jampikunata o shumaqllan kayänampaq tratamientokunata munatsikuyanqanqa. ¿Imanirtaq mana?

9 Porque reunionkunaqa rurakan Diospa kaqchö más sinchi kanantsikpaq y santo espïritupa wayïninta kushishqa kënintsikwan rikätsikunantsikpaqmi (Gal. 5:22). Tsëmi tsë hörakunata, tapukamashqa o mana tapukamashqapis salud asuntochö consejakunapaq o ima jampitapis munatsinapaq utilizarqa, Diospa kaqta mana precisaqpaq churëkashwan y cristiano mayintsikpa kushikïninkunatapis ushakäratsishwan (Rom. 14:17). Yarpë, salud asuntochöqa cada nunam imata karpis decidinan. Jinamampis, manam ima qeshyapaqpis ni pipis jampita katsintsu. Hasta más yachaq mëdicokunam qeshyayan, awkisyäyan y wanuyan. Y saludnintsikpaq alläpa yarpachakunqantsikwanqa manam más junaqkuna kawëta lograntsiktsu (Luc. 12:25). Tsëpa rantinqa o trukanqa, ‘kushishqa shonqum kachakätsikun’ (Prov. 17:22).

10. a) ¿Imataq juk nunata yanapan Jehoväpa rikënimpaq kuyëllapaq kanampaq? b) ¿Imëtaq chipyëpa alli saludyoq kashun?

10 Jina shumaq rikakunqantsikman yarpachakïqa allillam. Tsënö kaptimpis, manam imëkanöpapis chakwanyëpita o awkinyëpita librakëta procuranantsiktsu, porque rasumpa kaqchöqa edäyashqa kënintsikmi rikätsikun poqushqa, respetashqa y shonquntsikchö shumaq kanqantsikta. Biblia ninqanman pensarishun, kënömi nin: “Yulaq aqtsaqa kuyëllapaq corönam alli kaq nänichö karninqa” (Prov. 16:31). Jehoväpaqqa más precisan imanö nuna kanqantsikmi, jina tsënöllam noqantsikpis pensashwan (lei 1 Pedru 3:3, 4). Tsënö këkaptinqa, ¿allitsuraq kanman shumaq këta munarlla peligroso operacionkunata o tratamientokunata rurakunqantsikqa? Ëka edäyoq kashqapis o shumaqllan mana kashqapis ‘Jehoväpa kushikïninmi’ shumaqyätsimantsik (Neh. 8:10). Mushoq Patsallachömi alli saludyoq y joven jövenlla kuyëllapaq kashun (Job 33:25; Is. 33:24). Tsëkamayaqqa, yachaq kënintsik y markäkoq o yärakoq kanqantsikmi yanapamäshun puëdinqantsikmannö Jehoväpa lädonchö këkänapaq (1 Tim. 4:8).

QELLË ASUNTOCHÖ

11. ¿Imanötaq qellë juk trampaman tikrarinman?

11 Qellëpis allillam, jina tsënöllam trabajarnin tarinqantsikpis (Ecl. 7:12; Luc. 19:12, 13). Pero ‘allapa qelle cuyëqa’ Jehoväpitam rakiramantsik (1 Tim. 6:9, 10). Kë ‘patsacho imapaqpis yarpacachëmi’ o necesidänintsikunapaq alläpa yarpachakïmi, Dioswan amigo kënintsikta ushakäratsinman. Jina tsënöllam, ‘capoqyoq quepaq locuyepis’ o imëkayoq kë rasumpa kushikïta apamunqanman pensëpis (Mat. 13:22). Jesusqa clärom willakurqan kapoqyoq këtawan Diosta sirwita pipis mana puëdinqanta (Mat. 6:24).

12. Qellëta raslla y fäcil-lla tarita munaqkunapaq, ¿ima trampakunataq kan y imanötaq tsëkunapita cuidakushwan?

12 Qellë asuntopaq alleqlla mana tantianqantsikmi tukï problëmaman chäratsimashwan (Prov. 28:20). Qellëta raslla y fäcil-lla tarita munëmi, wakinkunataqa mana alli negociokunaman chätsishqa, hasta cristiano mayinkunatam inkitayashqa tsëkunaman mëtikuyänampaq. Y wakinkunanam qellëninkunata churayashqa negociokunaman, tsëchö atska qellëta ganayänanman pensar. Ama permititsu qellëta kuyanqëkirëkur tukï engäñokunaman ishkita. Alleq pensë, ima negociopis pasëpa allinö rikakurqa, engäñom.

13. Qellë asuntota, ¿imanötaq Diosta mana sirweq nunakuna rikäyan, y imanötaq Jehová rikan?

13 “Diospa gobiernonta y alli rurëninta” puntaman churashqaqa, necesidänintsikkunata tarinapaq sinchikunqantsikta Jehová bendecimunqam (Mat. 6:33, NM; Efes. 4:28). Jehoväqa manam munantsu alläpa trabajanqantsikrëkur, reunionchö utishqa kanata o tsë hörakuna qellëman yarparänata. Diosta mana sirweq nunakunaqa pensayan, shamoq tiempokunachö seguro y tranquilo kayänampaqqa qellëta ganayänan alläpa precisanqantam. Hasta wamrankunatam obligayan pëkunanölla qellëta y cösaskunata ashiyänampaq. Pero Jesusqa yachatsikurqan tsënö pensëqa mana alli kanqantam (lei Lucas 12:15-21). Ama Guehazí nunanöqa kashuntsu, pëqa pensarqan imëkayoq kë munëninta taririrpis, Jehoväpa rikënimpaq allilla këtam (2 Rey. 5:20-27).

14, 15. ¿Imanirtaq Satanaspa makinchö këkaq mundoman markäkushwantsu? Willakaramï.

14 Wakin äguilakunaqa alläpa jatun pescädota tsaririrmi, mana kachäyänanrëkur yakuman hundikar wanuyashqa. ¿Juk cristiänota tsënö pasanmantsuraq? Alex jutiyoq juk anciänom kënö nir willakun: “Qellëta alläpa gastëtaqa manam munätsu. Champüta makïman alläpa jichapakurirpis, botëllanmanmi kutiratsi”. Tsënö karpis, Alexqa juk trampamanmi ishkirirqan y atska qellënintam oqrarirqan. Trabäjonta dejëta pensar y precursor këta munarmi qellënin mirananta munar juk negocioman churarirqan. Yachëwan negociota ruranampaqmi, hasta alläpa estudiëman chärirqan. Más ganëta munarninmi, juntakunqan qellëninta y prestakunqan qellëta utilizarqan. Pero chipyëpam fracasarirqan. Alexmi kënö nir yarpan: “Qellënï makïman kutimunantaqa alläpam markäkurqä”. Pëqa creirqan, tsë negociochö sïguirllaqa ganar qallanampaq kaqtam.

15 Alexqa tsëman yarpachakurllam atska killapa kakurqan. Hasta Diospa kaqtapis mananam rurëta puëdirqannatsu ni pununarqannatsu. Y negocionqa manam imëpis altsakarqantsu. Tsëmi, llapan qellëninta perdirirqan y wayintapis rantikïkurqan. Tsënö pasanqampitam kënö nin: “Familiätam alläpa mana allita rurëkurqä”. Pero yachakurqanmi, këtam nin: “Kananmi sï alleq musyä, Satanaspa makinchö këkaq mundoman markäkoq kaqqa alläpa llakikïchömi ushan” (Prov. 11:28). Rasumpa kaqchöqa, qellë churakunqantsikman, negociontsikman o qellëta gananapaq tukïta rurëta yachanqantsikman markäkïqa, ‘que patsacho mandacoq diabluman’ markäkïmi (2 Cor. 4:4; 1 Tim. 6:17). Tsëpita patsëmi Alexqa ‘alli willaquirekur’ necesitanqankunallawan kawakunampaq churapakashqa. Kananqa, pëpis y familiampis alläpa kushishqam kawakuyan, jina Jehoväwampis más amigo këmampis chäyashqa (lei Marcos 10:29, 30).

ORGULLOSO KËCHÖ

16. ¿Imachötaq alli kaq orgullo y mana alli kaq orgullo jukläya kayan?

16 Wakin wakinchöqa orgulloso këqa allim. Këllaman yarpärishun, Jehoväpa testïgon kanqantsikpitaqa orgullösom sientikunantsik (Jer. 9:24). Tsënö sientikunqantsikmi imatapis shumaq decidinapaq yanapamantsik y alli portakïnintsiktapis precisaqpaq churanapaq. Pero pensënintsikta o katsinqantsik cargota más precisaqpaq churanqantsikqa Jehoväpitam rakiramashwan (Sal. 138:6; Rom. 12:3).

Congregacionchö cargo chaskipaq alläpa yarpachakunëkipa rantinqa, Diospita yachatsikurnin kushikïta tari

17, 18. a) Orgulloso nunakunapaq y humilde nunakunapaq Biblia parlanqampita willakaramï. b) ¿Imatataq juk cristiano rurarqan orgulloso kënin Jehoväpita mana rakirinampaq?

17 Bibliachöqa tarintsik humilde nunakunapaq y orgulloso nunakunapaq willakïkunatam. Rey Davidqa humilde karmi Jehoväpa yanapakïninta ashirqan y tsëmi Pëqa bendicerqan (Sal. 131:1-3). Pero rey Nabucodonosorta y Belsasartaqa orgulloso kayaptinmi castigarqan (Dan. 4:30-37; 5:22-30). Kanampis humilde kënintsikqa imëkallachöpis pruëbamanmi churakan. 32 watayoq Raúl jutiyoq juk siervo ministerialmi congregacionnimpita juk congregacionman ëwakurqan. Pëmi këta yarpan: “Anciano kanäpaq raslla nombrarayämanantam pensarqä, pero juk wata pasariptimpis manam anciano këman charqätsu”. ¿Anciänokuna mana alli tratayanqanta pensartsuraq Raulqa piñakurkunman karqan? ¿Orgulloso kënin Jehoväpita y markampita rakinanta permitirtsuraq reunionkunaman ëwanmannatsu karqan? ¿Qamqa imataraq rurankiman karqan?

18 Raulmi kënö nir yarpan: “Proverbios 13:12 texto ninqannö, cumplikänampaq kaqta o mana cumplikänampaq kaqta mana musyëkar pasëpa shuyarëpaq parlaq atska publicacionkunatam leirqä. Pacienciawan shuyarëta y humilde këtam yachakurqä. Jehová yachatsimänantam dejanä karqan”. Raulqa kikinllaman pensëtam dejarirqan, tsëmi congregacionchö y Diospita yachatsikurnimpis wakinkunata yanapëta procurarqan. Ichik tiempollachönam Diospita rasumpa yachakï munaq nunakunata atskaqta Bibliapita yachëkätsirqan. Pëmi kënö nin: “Pasëpa mana pensanqä höram, tsëpita wata pullan pasariptin anciano nombrarayämarqan. Diospita yachatsikurnin alläpa kushishqa karmi qonqarinaq kä anciano kë munënïtapis” (lei Salmo 37:3, 4 *).

JEHOVÄPA LÄDONCHÖ IMËPIS KË

19, 20. a) Imëkakuna allinö kaptimpis, ¿imatataq rurashwan Jehoväpita mana rakiramänapaq? b) ¿Pikunapa rurëninkunatataq qatishwan Jehoväpa lädonllachö imëpis këkänapaq?

19 Pasaq yachatsikïchö y kë yachatsikïchömi rikarquntsik tukï rurëkunata convieneq kaqllachö katsinantsikpaq kaqta. Jehoväpa testïgon kanqantsikpitaqa orgullösom sientikuntsik. Kushishqa familiayoq y alli saludyoq kanqantsikqa imawampis mana igualaq Jehoväpa qarëninmi. Alleqmi musyantsik trabäjowan qellëqa necesitanqantsikkunallapaq kanqanta. Jina musyantsikmi kushikunapaq rurëkunaqa imatapis ganas gänaslla ruranapaq yanapamanqantsikta, y tukï yarqamoq mäquinakunapis alläpa yanapakunqanta. Pero mana allipa utilizashqa, tsëkunallachö alläpa tiempo kakushqa o Diospa rurëninta ruranapaq mana permitimashqaqa, Jehoväpitam rakiramashwan.

¡Ama dejëtsu imapis Jehoväpita rakishunëkita!

20 Rasumpam, qam y familiëkipis Jehoväta dejariyänëkitaqa Satanás alläpa munëkun. Pero tsëkuna mana pasakunampaqqa cuidakïta puëdinkim (Prov. 22:3). Tsëpaqqa Jehoväman witi y pëpa lädonchö imëpis kë. Bibliaqa willakun unë witsan nunakuna tsënö rurayanqantam. Enocwan Noëqa “rasumpa kaq Dioswanmi” puriyarqan (Gén. 5:22; 6:9). Moisesqa “Diosta mana riquecarninpis, marcacurmi rurananpaq caqta seguracorqan” (Heb. 11:27). Teytanta imëpis kushitsinqampitam Jesusqa yanapakïta chaskirqan (Juan 8:29). Pëkuna Diosllapaq kayanqampita yachakï. Biblia kënö consejakunqanta wiyakï: “Imepis cushishqa cacuyanqui. Mana qonqeta Diosman mañacuyanqui. Ima pasayäshuptiquipis, ‘Grasias’ nicuyanqui” (1 Tes. 5:16-18). ¡Ama dejëtsu imapis Jehoväpita rakishunëkita!

^ par. 4 Rasumpëpa jutinkunaqa jukmi.

^ par. 6 “Cómo criar hijos responsables” neq tïtuloyoq, 2011 wata, octubre killa kaq ¡Despertad! revistata rikäri.

^ par. 7 “Cinco claves para mejorar la salud” neq tïtuloyoq, 2011 wata, marzo killa kaq ¡Despertad! revistata rikäri.

^ par. 18 Salmo 37:3, 4: “Jehoväman markäkï y alli kaqta rurë; patsachö kawë y imëkachöpis rasun kaqllata rurë. Jina Jehovärëkur imëpis kushishqa kë, y pëqa shonqïki mañakunqankunatam qoshunki”.