1, 2. a) ¿Ima toqllaman wichiykunanchiktam Satanasqa munan? b) ¿Imataq yanapawasun Jehova Diosman astawan asuykunapaq?

LLIW runakunatam Jehova Diosqa payman asuykunapaq munayniyoqta unanchawarqanchik. Satanasmi ichaqa munan Dios mana necesitasqanchikta piensananchikta. Payqa Adantawan Evata pantarachisqanmantapacham lliw runakuna chayna piensanankuta munan (Gen. 3:4-6). Chay tiempomantapacham, yaqa llapallan runakuna piensanku Diosta mana necesitasqankuta.

² Diospa serviqninkunaqa manamá Satanaspa chay toqllanmanqa wichiykunanchikchu, “ñoqanchikqa yachanchikmi payqa pantachikuqllaña kasqanta” (2 Cor. 2:11). Payqa Diosmanta karunchawananchikpaq ñanninta rinanchiktam munan. Ichaqa pasaq yachachikuypi qawamusqanchikman hinaqa, atichwanmi llamkaypi, kusirikuykunapi hinaspa familianchikpipas allin tanteaytaqa. ¿Imakunataraqtaq Satanasqa servichikunman Jehova Diosman mana asuykunapaq? Qatiqninpim tawamanta yachasunchik (Sant. 4:8).

3. ¿Imaynam aparatokunataqa allinpaq otaq mana allinpaq kanman?

³ Kunan tiempopi runakunaqa astawanmi rantikunku computadorakunata hinaspa imaymana aparatokunatapas. Chaykunata allinta servichikuptinchikqa allintam yanapawachwan, mana allinta servichikuptinchikmi ichaqa Taytanchik Jehova Diosmanta karuncharachiwanchikman. Piensariy kaypi: kay leesqayki qellqaqa computadorakunapa yanapakuyninwanmi ruwasqa karqa. Arí, kay aparatokunaqa yanapawachwanmi imamantapas allinta yachanapaq, piwanpas parlanapaq hinaspa kusirikunapaqpas. Chayna kaptinpas, wakinpiqa llumpaytam chay aparatokunaman qokuruchwan. Tukuy imapi lloqsimuq willakuykunam, sacrellawanña runakunata kallpanchan chayllaraq lloqsimuq aparatokunata rantinankupaq. Huk mozom puramintita computadorata munaspan pakallapi huk kaqnin riñonninta rantikururqa. ¡Imaynamá chaytañaqa ruwachwan!

4. ¿Imatam huk iñiqmasinchik ruwarqa computadoraman qokurusqanta saqenanpaq?

 ⁴ Aswan mana allinraqmi aparatokunaman qokuruspa Jehova Dioswan amistadninchikta chinkarachiyqa. Yaqa 30 watayoq Juan * sutiyoq iñiqmasinchikmi kaynata nirqa: “Yachanim tiemponchikta mana usuchispa Diosta astawan servinapaq Biblia kallpanchawasqanchikmanta, computadorata hapiykuspaymi ichaqa manaña kachariytapas atiniñachu”, nispa. Sapa kutim Juanqa Internet nisqaman yaykuspan tutakama chaypi kakuq. Paymi nin: “Pisipasqa tarikuspayqa astawanraqmi sasachakuq kani piwanpas parlasqayta otaq mana allin qawasqaykunata saqenaypaqqa”, nispa. Chayna amañarusqanta saqenanpaqmi, payqa puñunan horapi computadoran kikillan wañunanpaq churarurqa (leey Efesios 5:15, 16).

5, 6. a) ¿Imatam tayta-mamakunaqa ruwananku churi-wawanku mozo-sipasña kaptinkupas? b) ¿Imatam tayta-mamakunaqa ruwanmanku churi-wawanku allin amistadniyoq kanankupaq?

⁵ Tayta-mamakuna, churi-wawaykichikpa tukuy ima ruwasqankuta mana controlanaykichik kaptinpas, yachanaykichikmi computadorata imayna servichikusqankutaqa. Amayá chaqwata mana ruwanankuta munaspaykichikqa saqeychikchu Internetpi qalalla kaqkunata, wañuchinakuyta, layqa ruwaykunata qawanankutaqa nitaq chaynintakama mana allin amistadkunawan parlanankutapas. Mana chayqa, paykunaqa kaynatam ninmanku: “Tayta-mamay ima ruwasqaypi mana reparaptinkuqa, ruwasqayqa allinchá”, nispa. Churi-wawaykichik mozo-sipasña kaptinkupas, qamkunam Jehova Diosmanta mana karunchakunankupaq ima mana allinmantapas cuidanaykichik. Piensariychik imamantapas wawanta harkananpaq ukumaripa tukuy ima ruwasqanpi. Arí, ¡animalkunapas tukuytamá ruwanku mana allinkunamanta wawankuta harkanankupaq! (Tupachiy Oseas 13:8.)

⁶ Churi-wawaykichiktayá yanapaychik iñiyninkupi allin takyasqa iñiqmasinkunawan hukllawakunankupaq. Yuyariychiktaq: churi-wawaykichikkunaqa necesitankum tiempochakuspaykichik paykunawan asinaykichikta, pukllanaykichikta, llamkanaykichikta hinaspa Diosman kuska asuykunaykichiktapas. *

7. ¿Imanasqam onqoytaqa mana munanchikchu?

⁷ Sapa kutim pitapas tapunchik imaynalla tarikusqanmanta. Adanwan Eva Satanasta kasukuspanku Diosmanta karunchakusqankuraykum llapallanchik onqonchik. Satanasqa kusikunmi onqosqanchikwanqa, chayna onqospanchikqa sasachakunchikmi Diosta servinapaq. Manataqmi wañuruspaqa Dios serviytaqa atichwanchu (Sal. 115:17). Chayna kasqanraykum tukuy atisqanchikta ruwanchik mana onqonapaq, chayraykutaqmi llakikunchik iñiqmasinchikkuna onqoptinkupas. *

8, 9. a) ¿Imanasqam mana allinchu kanman onqoyninchikmanta llumpayta llakikuyqa? b) ¿Imaynatam yanapawanchik kusisqalla kayqa?

⁸ Manamá allinchu kanman onqoyninchikmanta  llumpayta llakikuyqa. Wakinkuqa Diosmanta willakuypi kallpanchakunankumantaqa, astawanmi tiempochakunku ima hampikuna otaq sumaq rikchayniyoq kanapaq imakuna allin kasqanmanta rimanankupaq. Yaqapaschá paykunaqa chayta ruwaspanku piensanku hukkunata yanapasqankuta. Ichaqa manamá allinchu kanman huñunakunanchik Salonpi otaq asambleankunapi chaykunallamantaña rimayqa otaq chaykunata rantikuypas. ¿Imanasqataq mana allinchu?

⁹ Huñunakunanchik Salonmanqa rinchik Diosmanta yachanapaqmi hinaspa Diospa espiritun yanapawasqanchikman hina aswan kusisqa tarikunapaqmi (Gal. 5:22). Huñunakusqanchik Salonkunapi chay hampikunata munachiyqa otaq imayna yanapakusqanmanta rimayqa, manamá iñiyninchikpiqa kallpanchawanchikchu, aswanmi wakin iñiqmasinchikkunataqa hukmanyachinman (Rom. 14:17). Yuyariy, sapakamam tanteananchik imayna hampikuytaqa. Manataqmi ima hampipas lliw onqoyninchiktaqa hampirunmanchu. Allin doctorkunapas onqonkum hinaspapas machuyaspankum wañunku. Chaymantapas, manamá onqosqanchikmanta llumpayta llakikuspachu unaytaqa kawsasun (Luc. 12:25). Ichaqa, “kusisqalla sonqoyoq runaqa sanoy-sanoymi kanqa” (Prov. 17:22).

10. a) ¿Imamantam kanqa sumaq kayninchikqa? b) ¿Haykapitaq manaña onqosunñachu?

¹⁰ Wakinpiqa allinmi sumaq rikchayniyoq kanapaq kallpanchakuyqa. Ichaqa manamá allinchu kanman sipuyaq uyachanchikta allinyarachinapaq tukuyta ruwayqa. Yuyaqyasqanchikqa allintam qawachinman yachayniyoq hinaspa sumaq sonqoyoq kasqanchikta. Bibliaqa ninmi: “Kawsayninpi allinta ruraspa machuyaruq runapaqqa umanpi sumaq corona hinam soqonkunaqa”, nispa (Prov. 16:31). Arí, Jehova Diospaqqa imayna kayninchikqa ancha chaninniyoqmi, chaynam ñoqanchikpaqpas kanan (leey 1 Pedro 3:3, 4). Hinaptinqa, ¿allinchu kanman sumaq rikchayniyoq kayta munasqanchikrayku operachikuyqa otaq mana allin reqsisqanchik kaqkunawan hampichikuypas? Hayka watayoqña otaq mana onqoyniyoqña kaptinchikpas, sumaq kayninchikqa ‘Diospa kusikuyninmantam’ kanqa (Neh. 8:10). Mosoq pachapi kaspallanchikmi manaña haykapipas onqosunñachu, aychanchikpas sumaqllaña mozo-sipas kasqanchikmanmi tikrakunqa (Job 33:25; Is. 33:24). Chay punchaw chayamunankamaqa, imatapas allinta tanteaspan Diospa promesankunapi iñinanchik. Chayna ruwasqanchikmi yanapawasun onqoyninchikmanta mana llumpayta llakikunapaq hinaspa kusisqa kawsanapaqpas (1 Tim. 4:8).

11. ¿Imaynatam qollqeqa Diosmanta karuncharachiwachwan?

¹¹ Manamá nichwanchu qollqe mana allin kasqantaqa, nitaqmi qollqeyoq kanapaq llamkay mana allin kasqantapas (Ecl. 7:12; Luc. 19:12, 13). ‘Qollqella kuyaymi’ ichaqa Diosmanta karuncharuwachwan (1 Tim. 6:9, 10). “Kay pachapi kaqkunamanta” otaq imapas pisipuwaqninchikmanta sinchita llakikuyqa, iñiyninchiktam chiriyarachinman. Kapuqniyoq kaspa kusisqa kawsanamanta piensaypas iñiyninchiktam chinkarachinman (Mat. 13:22). Jesusqa sutillatamá nirqa Diostawan qollqeta mana pipas serviy atisqanta (Mat. 6:24).

12. ¿Imatam wakinkuqa ruwanku qollqeta chaylla tariyta munaspanku, hinaspa imatam ruwachwan chayman mana wichiykunapaq?

¹² Qollqe imamantapas aswan allin kasqanta piensaspaqa, mana allinkunamanmi wichiykusun (Prov. 28:20). Wakinkuqa chaylla qollqeyoq kayta munaspankum boletokunata rantinku. Wakinkunañataqmi negociota ruwayta qallaykunku chaylla qollqeyoq kayta munaspanku. Paykunaqa wakin iñiqmasinkunatapas ninkuraqmi achka qollqeyoq kanankumanta. Hukkunañataqmi iñiqmasinkunamanta qollqeta prestakurunku negociota ruwaspanku achka qollqetaña kutichipunankupaq prometekuspanku. Qollqellata munaspa imatapas ruwaspanchikqa yanqam qollqenchikta usuchichwan. Hinaptinqa, amayá qollqella munaq runaqa kasunchu. Yaqa llapanpiqa, manamá chayllachu qollqetaqa tarichwan.

13. ¿Qollqeta imayna qawananchiktam Jehova Diosqa munan?

 ¹³ ‘Diospa munaychakusqantawan paypa munasqan allin rurayta’ puntata maskaptinchikqa, Diosqa yanapawasunmi imapas pisipuwaqninchik kapuwananchikpaq (Mat. 6:33; Efes. 4:28). Chaynaqa, Jehova Diosqa manamá munanchu llumpayta llamkasqanchikrayku huñunakuykunapi pisipasqalla kananchiktaqa otaq qollqellapi piensananchiktaqa. Hawapi runakunaqa piensankum hawka kawsakunapaq qollqesapa kanamanta. Chaymi churi-wawankutapas hikutanku qollqesapa kanankupaq. Jesusmi ichaqa nirqa chayna piensay mana allin kasqanmanta (leey Lucas 12:15-21). Amayá Giezi hinaqa kasunchu, payqa piensarqam qollqeta kuyaspanpas Jehova Dioswan allin amistad kay atisqanta (2 Rey. 5:20-27).

14, 15. ¿Imanasqataq qollqepiqa mana hapipakunanchikchu? Alexmanta rimarimuy.

¹⁴ Wakin ankakunam hatun challwata hapiruspa mana kachariyta munasqankurayku wañunku. Ñoqanchiktapas chayna hinam pasaruwachwan. Congregacionpi Alex sutiyoq ancianom nin: “Qollqeytaqa manamá yanqaqa usuchinichu. Umayta taqsakunaypaq champunniyta llumpayta lloqsirachispayqa, kaqllam puchuqnintaqa kutiykachini”, nispa. Chayna kaptinpas, payqa mana allinta tantearuspanmi achka qollqenta pierderurqa. Alex iñiqmasinchikqa huk negociomanmi yaykururqa qollqenta astawan mirachinanpaq, hinaspa llamkayninta saqespan precursor kayta munaspan. Ichaqa chay negocionpi astawan reparaspanmi yanqachakuyta qallaykurqa. Lliw qollqentawan prestakusqan qollqetam payqa chay negocioman churarurqa aswan qollqeyoq kayta piensaspan. Ichaqa, chayna kananmantaqa lliw qollqentam pierderurqa. Alexmi nin: “Tantearurqanim imaynatapas chay pierdesqay qollqeyta tarinaypaq”, nispa. Payqa piensarqamá hinalla kallpanchakuspanqa qollqen tariyta.

¹⁵ Alexqa achka killakunam llumpay llakisqallaña tarikurqa. Sasachakurqam Dios serviytapas, manataqmi puñuytapas tariqchu. Chayna tarikuspanpas, manam pierdesqan qollqentaqa tarirqachu. Hinaspanmi mana qollqeyoqña kaspan, wasintapas rantikururqa. Paymi nin: “Familiaytam llumpayta ñakarichirqani”, nispa. Nintaqmi: “Kunanmi ichaqa yachani Satanaspa munaychakusqanpi hapipakuyqa mana allinpi tukusqanmanta”, nispa (Prov. 11:28). Arí, qollqenchikpi, imapas kapuqninchikpi otaq imapas ruway atisqanchikpi hapipakuyqa Satanaspi hapipakuy hinam (2 Cor. 4:4; 1 Tim. 6:17). Chaymantapacham Alexqa “Diosmanta allin noticiarayku” imapas kapuqllanwanña kawsan. Kunanqa aswan kusisqañam familianwan kawsanku, Jehova Dioswan amistadninkupas aswan allinñam (leey Marcos 10:29, 30).

16. ¿Imanasqam ancha kusisqa tarikunanchik, ichaqa imataq pasanman llumpayta ñoqanchikpi piensaptinchikqa?

¹⁶ Ñoqanchikqa ancha kusisqamá tarikunanchik Jehova Diospa testigon kasqanchikwanqa (Jer. 9:24). Chaymi kallpanchakunchik imapipas allinta tanteanapaq hinaspa Diospa munasqanman hina kawsanapaqpas. Ichaqa, hukkunamanta aswan yachayniyoq hinaspa congregacionpi imapas llamkayniyoq kasqanchikta aswan allinpaq hapiptinchikqa Jehova Diosmantam karuncharuwachwan (Sal. 138:6; Rom. 12:3).

17, 18. a) Bibliapa willakusqanman hinaqa, ¿pikunataq humilde otaq hatunchakuq kasqankuwan reqsichikurqaku? b) ¿Imatam huk iñiqmasinchik ruwarqa hatunchakuspan Diosmanta mana karunchakunanpaq?

¹⁷ Bibliaqa willawanchikmi humilde runakunamanta hinaspa hatunchakuq runakunamantapas. Jehova Diosqa Davidtam yanapaykurqa humillakuspan paypa yanapakuyninta maskasqanrayku (Sal. 131:1-3). Ichaqa, hatunchakuq rey Nabucodonosortawan Belsasartaqa castigarurqam (Dan. 4:30-37; 5:22-30). Wakinpiqa sasamá humilde kayqa. Rimarisun 32 watanpi Raul sutiyoq iñiqmasinchikmanta, paymi siervo ministerial kachkaspan huk congregacionman astakururqa. Paymi nin: “Ñoqaqa piensarqanim chaylla anciano kanayta,  ichaqa huk wataña pasaruptinpas manam ancianochu karqani”, nispa. ¿Raulqa ancianokuna mana kaqpaqpas hapisqankuta piensaspanchu piñakururqa? ¿Hatunchakuspanchu huñunakuykunaman manaña rispan Jehova Diosmantawan llaqtanmanta karunchakururqa? ¿Imatam qamqa ruwawaq karqa?

¹⁸ Raulqa qellqanchikkunapim leerqa imatapas imayna suyaymanta (Prov. 13:12). Paymi nirqa: “Musyakururqanim aswan pacienciakuq hinaspa humilde kanaymanta. Saqekunaymi karqa Jehova Dios yachachiwananta”, nispa. Raulqa kikillanpi piensasqantam saqerurqa, hinaspanmi hukkunata yanapayta qallaykurqa. Pisi tiempollamantam achka runakunata Bibliamanta yachachiyta qallaykurqa. Paymi nin: “Huk wata parten pasaruptinmi, qonqayllamanta ancianoña kanaypaq niykuwarqaku. Chaypi piensasqaytaqa qonqarusqanim runakunata yachachiypi afanakusqayrayku”, nispa (leey Salmo 37:3, 4).

19, 20. a) ¿Imatam ruwananchik allin kaqkunaman rikchakuqkuna Jehova Diosmanta mana karuncharuwananchikpaq? b) ¿Pikunatam qatipakuchwan Jehova Diosmanta mana karunchakunapaq?

¹⁹ Kay yachachikuypiwan pasaq yachachikuypi lliw qawamusqanchik kaqkunapi llumpayta reparaspaqa Diosmantam karunchakuruchwan. Arí, anchatam kusikunchik Jehova Diospa testigon kasqanchikmantaqa. Allintaqmi familianchikwan kusisqa kayqa hinaspa mana onqospa kawsakuypas. Yachanchiktaqmi llamkaywan qollqe yanapawasqanchikmanta. Allinninchikpaqmi kusirikuypas, aparatokunapas yanapawanchikmanmi. Ichaqa, chaykunaman llumpayta qokuruspaqa Jehova Diosmantam karunchakuruchwan.

²⁰ Satanasqa munanmi qanwan familiaykipas Jehova Diosmanta karunchakunanta. Ichaqa atiwaqmi mana chayna kananpaq (Prov. 22:3). Chaypaqqa Jehova Diosman asuykuy hinaspa paymanta ama karunchakuychu. Bibliaqa willawanchikmi achka runakuna chayna ruwasqankumanta. Enocwan Noeypas ‘Diospa agradonpaqmi kawsarqaku’ (Gen. 5:22; 6:9). Moisespas “mana rikuna Diosta qawachkaq hinam kallpanchakurqa” (Heb. 11:27). Jesuspas Diospa yanapasqanmi karqa hanaq pachapi Taytanpa munasqanta ruwasqanrayku (Juan 8:29). Chaynaqa, paykunatayá qatipakusun, hinaspa Bibliapa kayna nisqanta kasukusun: “Tukuy tiempoyá kusisqa kaychik. Tukuy tiempoyá Diosta mañakuychik. Tukuy imamantayá Diosman graciasta qoychik” (1 Tes. 5:16-18). Chaynaqa, amayá haykapipas saqekuychu imapas Jehova Diosmanta karunchasunaykita.