1, 2. a) ¿Ima trampamanmi Saqra urmachiyta munawanchis? b) ¿Iman yanapawasun Diosman asuykunanchispaq?

JEHOVÁ DIOSQA payman asuykunanchispaqmi kamawarqanchis. Satanasmi ichaqa munan, “Diostaqa manan necesitanichu” nispa yuyaykunanchista. Hinaspapas chhayna llullakuytan ch’eqechishan Edén huertapi Evata q’otosqanmantapacha (Gén. 3:4-6). Satanasqa tukuy tiempon yaqa llapa runakunaman chay llullakuyta creechirqan.

² Ñoqanchismi ichaqa ‘allinta yachanchis Satanaspa imakunatachus yuyaykusqankunata’ chaymi mana chay trampankunaman urmananchischu (2 Cor. 2:11). Payqa tukuytan kallpachakushan Jehová Diosmanta karunchawaqninchis ñanninta rinanchispaq. Ñawpa estudiopi yachasqanchis hina atisunmanmi allin yuyaywan kusirikuyta, llank’ayta, familiawan kaytapas. Kay estudiopin yachallasuntaq kawsayninchispi tawa ruwaykuna Jehová Diosmanta mana karunchawananchispaq, chaykunan: yachaysapa runakunaq imaymana ruwamusqanku, qhali kay, qolqepas hatunchakuypas (Sant. 4:8).

3. ¿Imaynapin yachaysapa runakunaq ruwamusqanku allinpaq mana allinpaqpas kanman?

³ Yachaysapa runakunaq imaymana ruwamusqankuqa sapa p’unchaymi lloqsimun. Allinta utilizasun chayqa yanapawasunmi, mana hinaqa hanaq pacha Taytanchismantan karunchawasunman. Yachanapaq, kay revista leesqaykiqa computadorakunaq yanapayninwanmi ruwakamurqan. Kaykunawanqa allintan t’aqwisunman yachay munasqanchista, hukkunawan parlasuman hinaspapas kusirikusunmanmi. Ichaqa cuidakunan chayllawanña kayta munanamanta. Propagandan runakunata yuyaychan chayllaraq lloqsimuq kaqkunata rantikunankupaq. Huk waynan anchatapuni munarqan huk huch’uy compuradorachata chaymi rantikunanpaq mana piqpa yachasqallan huknin riñonninta verderqan. Chayqa mana allin yuyayniyoq kaymi.

4. ¿Imatan huk iñiq ruwarqan computadorapi amaña nishuta kananpaq?

 ⁴ Aswan mana allinqa chaykunata nishuta utilizaspa otaq mana allinkunata chaykunawan ruwaspa Jehová Dioswan allinpi kanaykita pak’iymi. 30 watayoq Juanmi * khaynata nin: “Allintan yachani Bibliaq yuyaychasqanta, chaypin niwanchis tiemponchista Diosta servinapaq qonanchista ichaqa computadora kaqtinqa qonqarapunin”, nispa. Juanqa nishutan tardekama Internetpi kaq. Paymi nin: “Manan Internet-ta saqeyta atiqchu kani, sinchi sayk’usqa tarikuspaypas astawanmi chaypi kaq kani hukkunawan qelqanakuspa otaq mana allin kaqkunata qhawaspa”, nispa. Chayta saqenanpaqmi payqa, puñunan horaspaq computadoranta churarqan kikillanmanta apagakunanpaq (leey Efesios 5:15, 16).

5, 6. a) ¿Imatan tayta-mamakuna ruwanankupuni? b) ¿Imatan ruwasunman wawanchiskuna allin amigokunayoq kanankupaq?

⁵ Tayta-mamakuna manaña wawaykichispa tukuy ruwasqantachu qhawashankichis chaypas, computadorapi kaqtinmi ichaqa yachanaykichispuni ima ruwashasqanta. Ama niychischu: “Manataq ima ruwananpas kanchu chayqa hina kashachun Internetpi” nispaqa. Chaypiqa qhelli ruwaykunata, mana allin pukllaykunata, layqakuykunata otaq mana allin amigokunatan tarinman. Mana qhawariqtiykiqa paykunan yuyaykunkuman: “Tayta-mamayqa manan imatapas niwanchu, chhaynaqa allillanchá chaykunaqa”, nispa. Qankunan wawaykichistaqa wayna-sipasña kaqtinpas cuidanaykichis Diosmanta karunchachiq kaqkunamanta. Yuyaykuychis imaynatas huk ukumari (osa) uñankunata cuidasqanpi. Animalkunapas uñankutaqa anchatan cuidanku (tupachiy Oseas 13:8).

⁶ Wawaykichista yanapaychis kuraq, wayna-sipas allin cristianokunawan huñunakunankupaq. Wawaykichisqa munanmi paykunawan kusirikunaykichispaq, asirikunaykichispaq, llank’anaykichispaq Jehová Diosmanpas kuska asuykunaykichispaq tiempo t’aqanaykichista. *

7. ¿Imaraykun qhalilla kayta munanchis?

⁷ Runakunaqa tapunakunkupunin: “¿Qhalillachu kashanki?” nispa. Ñawpa taytanchiskunata Diosmanta Saqra t’aqasqanmantapachan llapallanchis onqonchis. Saqraqa kusikunmi imapas nanawasqanchiswan chhaynapi Dios serniyninchispi sasachakunanchispaq. Wañusunman chaytaq manaña Diosta servisunmanñachu (Sal. 115:17). Chayraykun qhali kananchispaq tukuyta kallpachakunchis iñiqmasinchiskunaq qhali kanankutapas anchata munanchis. *

8, 9. a) ¿Imaynapin mana nishutachu llakikusunman qhalilla kanapaq? b) ¿Imaynapin allinninchispaq q’ochukuq kasqanchis?

⁸ Ichaqa manan chayllapiñachu yuyaykunanchis. Wakinqa Diospa Reinonmanta willanankumantaqa  imatas mikhuna imatas mana, imawansi hampichikuna chaykunallapiñan afanakunku. Yaqapaschá yuyaykunku chhaynapi hukkunata yanapashanankupaq ichaqa manan allinchu kanman huñunakuykuna ñawpaqta otaq tukuyta hampikunata munachiyqa otaq sumaq rikch’ayniyoq kanapaq imakunatapas munachiyqa. ¿Imaraykun chayta mana ruwanachu?

⁹ Huñunakunchisqa Dioswan yachachisqa kananchispaqmi, astawan q’ochukuyta tarinanchispaq, chayqa santo espirituq rurunmi (Gál. 5:22). Sichus huñunakuyninchiskunapi hampikunata munachisunman otaq qhalilla kanankupaq hukkunata yuyaychasunman chayqa manan tukuy yuyaychu huñunakuyninchiskunapi kasun, chay hawan iñiqmasikunaq q’ochukuyninpas pisiyanman (Rom. 14:17). Sapankan decidinan qhalilla kananpaq ima ruwaytapas, manataqmi pipas ima hampitapas hap’inchu llapa onqoykunata tukuchinanpaqqa. Allin medicokunapas onqonkun, machuyankun, wañupunku ima. Qhalilla kanapaq nishuta llakikuspaqa manan aswantachu kawsasun (Luc. 12:25). ‘Kusisqa sonqoyoq’ kaymi ichaqa ‘allin hampi’ (Prov. 17:22).

10. a) ¿Imaynapin huk runa Jehová Diospaq sumaq runa kanman? b) ¿Hayk’aqmi qhalilla kasunchis?

¹⁰ Hinaspapas allin qhawarikunanchispaq imatapas ruwayqa manan mana allinchu. Ichaqa manan chayraykuchu tukuy atisqanchista ruwananchis waynalla kayta munaspa, aswanpas machuyayqa rikuchinmi imaymana yachasqanchista, respetanapaq kasqanchista, sonqonchispi allin runa kasqanchistapas. Biblian nin: “Soqoyoq kayqa umatan munaychan astawanqa chanin ñanpi puriqtinku”, nispa (Prov. 16:31, NM). Diospaqqa sonqonchispi imayna kasqanchismi aswan allinqa, ñoqanchispaqpas kaqllataqmi kanan (leey 1 Pedro 3:3, 4). Chhaynaqa, allin rikch’ayniyoq kananchisrayku, ¿allinchu kanman operachikuy otaq kawsayninchis hawaraq imatapas ruway? Jehová Diospi kusikuymi aswan sumaq runataqa ruwawanchis kuraqña onqosqaña kanchis chaypas (Neh. 8:10). Mosoq pachallapin yapamanata wayna-sipas, qhali kasunchis (Job 33:25; Is. 33:24). Chaykamaqa, allin yuyayniyoq iñiyniyoq kasqanchismi yanapawasun Jehová Diospa qayllallanpi kananchispaq, imaynapiña tarikuspapas tukuyta Diospaq llank’ananchispaqpas (1 Tim. 4:8).

11. ¿Imaynapin qolqe huk trampa hina kanman?

¹¹ Qolqepas, llank’akuspa chayta ganaypas manan mana allinchu (Ecl. 7:12; Luc. 19:12, 13). “Qolqe sonqo-kaymi” ichaqa Jehová Diosmanta karunchawanchis (1 Tim. 6:9, 10). “Kay kawsaypi afanakuymi” Dios sonqo kayninchista pisiyachinman chhaynallataqmi kanman ‘qhapaqyayta munapakuykunapas’ otaq chaykunalla kusi kawsayta apamusqanta yuyaykuypas (Mat. 13:22). Diostaqa manan allinta serviyta atisunmanchu qhapaq kaykunata maskhaspaqa, chaytan Jesús sut’ita nirqan (Mat. 6:24).

12. ¿Ima trampakunan kan usqhaylla askha qolqeta gananapaq? ¿Imaynatan chaykunapi mana urmasunmanchu?

¹² Mana allin yuyaywan qolqeta qhawarisun chayqa sasachakuykunapin tarikusunman (Prov. 28:20). Wakinqa usqhaylla qolqeta ganayta munaspan qolqepaq pukllaykunaman haykunku otaq vendesqankuman hina askhata gananankupaq negocioman haykunku huk iñiqkunatapas sasachakuyman churaspa. Wakintaq hatun negociokunata ruwanku allinta gananankupaq prometesqankurayku. Ama askha qolqeyoq kayta sinchita munapayasqaykiraykuqa suwakunawan q’otuchikuychu. Kaypi yuyaykuy: sichus sinchi askhatapuni gananaykipaq nisunkiku chayqa, manan cheqaqchu kanman.

13. ¿Imaynatan Jehová Diospas, payta mana reqsiq runakunapas qolqeta qhawarinku?

¹³ Sichus “Diospa qhapaqsuyunta, chanin-kaynintawan” ñawpaqta maskhasun chayqa, Diosmi bendecinqa necesitasqallanchista tarinapaq llank’asqanchista (Mat. 6:33; Efe. 4:28). Diosqa manan munanchu nishuta  llank’asqanchisrayku huñunakuykunapi sayk’usqa tarikunanchista otaq qolqe yuyayllapi kashananchistapas. Diosta mana reqsiqkunan yuyaykunku qolqeta ganaspalla kusisqa mana imamanta llakikuspa qhepaman kawsanankuta. Wawankutapas chayta ruwanankupaqmi kallpachanku. Jesusmi ichaqa yachachirqan chhayna yuyaykuyqa mana allin yuyayniyoqkunaq kasqanta (leey Lucas 12:15-21). Ama Giezi hinaqa kasunchu, paymi yuyaykurqan imaymanata munapayaspapas Diospa allin qhawarisqan kanallanpi (2 Rey. 5:20-27).

14, 15. ¿Imaraykun mana confiananchischu kay pachapi valorniyoq kaqkunapi qolqepipas? Willay Alexmanta.

¹⁴ Wakin ankakunaqa sinchi hatun challwata hap’ispan mana kachariyta munankuchu, chaymi unuman urmaykuspa wañunku. Huk cristianopas chhaynapin tarikunman. Alex sutiyoq umallin willakun: “Manan imatapas gastayta munanichu. Chaymi nishuta champuta p’oqaruspaypas wakinta kutiyachipuni”, nispa. Alexmi ichaqa huk trampaman urmaspa nishuta qolqenta usuchirqan. Askha qolqeq chanin kaqkunatan rantirqan chhaynapi llank’ayninta saqepuspa precursor kananpaq. Aswantan chayllapiña yuyaykuspa chaykunamanta astawan yacharqan. Llapa qolqe waqaychakusqanmantapas manukurqanraqmi sinchi qolqepaq kaqkunata rantinanpaq. Yuyaysapakunaq nisqanman hinaqa chay rantisqankunan usqhaylla wichanan karqan ichaqa astawanmi huk nisqalla urayarparirqan. Alexmi yuyarin: “Rantisqay qolqellatapas hoqariytan munarqani. Yuyaykurqanin aschatawan suyaqtiyqa rantisqaykuna wichananta”, nispa.

¹⁵ Alexqa askha killakunan chayllapiña yuyaykurqan. Manan Diosta serviyninpipas tukuy yuyaychu karqan nitaq puñuypas hap’iqchu. Chay rantisqankunaqa manan hayk’aqpas wicharqanchu. Chaymi qolqe waqaychakusqanta tukurqan wasintapas vendenanmi karqan. Paymi nin: “Familiaytan nishuta ñak’arichirqani”, nispa. Ichaqa kaytan yacharqan, nirqanmi: “Pipas Saqraq kamachisqan pachapi confiaqqa sinchi llakipin tarikun”, nispa (Prov. 11:28). Chhaynaqa, qolqe waqaychasqanchispi, valorniyoq kaqkunata rantisqanchispi otaq negocio ruway yachasqanchispi confiayqa Saqrapi confiaymi, paymi ‘kay pachata kamachiq diosqa’ (2 Cor. 4:4; 1 Tim. 6:17). Chaymantapachan Alexqa necesitasqallanwan kawsan “Diosmanta allin willakuykunarayku”. Kunanqa paypas familianpas aswan kusisqan kawsanku Diosmanpas astawanmi asuykunku (leey Marcos 10:29, 30).

16. ¿Imaynapin hukniray allin kaq hatunchakuy mana allin hatunchakuymanta?

¹⁶ Mayninpiqa allinmi kanman hatunchakuy. Chaytan ruwasunman Jehová Diospa testigon kasqanchismanta (Jer. 9:24). Kikinchista munakuyqa yanapawanchismi allinta decidinapaq, ch’uyata kawsanapaqpas. Ichaqa yuyaykusqanchista otaq imapas kasqanchista sinchi allinpaq qhawariyqa Jehová Diosmantan karunchawasunman (Sal. 138:6; Rom. 12:3).

17, 18. a) Willay hatunchakuq runamanta, huch’uyaykukuq runamantapas Bibliaq willasanta. b) ¿Imatan huk cristiano ruwarqan hatunchakuq kay Jehová Diosmanta mana karunchachinanpaq?

¹⁷ Biblian riman huch’uyaykukuq runakunamanta hatunchakuq runakunamantapas. Rey Davidtan Jehová Dios bendecirqan huch’uyaykukuspa yanapayninta maskhasqanmanta (Sal. 131:1-3). Ichaqa Nabucodonosor, Belsasar reykunatan hatunchakusqankumanta castigarqan (Dan. 4:30-37; 5:22-30). Kunanpas imaymanapin rikuchisunman huch’uyaykukuq kasqanchista. 32 watayoq Raúl sutiyoq yanapakuq qharin, huk iñiq t’aqaman ripurqan. Paymi yuyarin: “Umallita churawanankupaqmi yuyaykurqani, ichaqa huk wata qhepamanpas manaraqmi umallichu karqani”, nispa. ¿Umallikunan mana respetowan tratawarqanku, nispachu phiñakapunman? ¿Hatunchakuq kasqanraykuchu Diosmanta llaqtanmantapas t’aqakuspa manaña huñunakuykunaman  rinman? Qanri, ¿imatan ruwawaq karqan?

¹⁸ Raulmi yuyarin: “Llapa atisqaytan qelqanchiskunapi leerqani Proverbios 13:12 textopi nisqan ‘suyakuymanta’. Allintan entienderqani pacienciakuq huch’uyaykukuq kanayta. Jehová Diospa yanapaynintan necesitarqani”, nispa. Raulqa manañan payllapiñachu yuyaykurqan aswanpas iñiq t’aqapipas predicacionpipas hukkunata yanapaypin yuyaykurqan. Pisi tiempollapin askha estudiokunataña qosharqan allintataqmi ñawparisharqanku. Raulmi nin: “Umalli kanaypaq mana yuyaykushallaqtiymi huk wata kuskan qhepaman umallita churawarqanku, chay tiempopaqqa kusisqan predicacionpi kasharqani chaymi mana chaymantaqa llakikusharqanichu”, nispa (leey Salmo 37:3, 4).

19, 20. a) ¿Imatan ruwasunman kawsayninchispi ruwaykuna Diosmanta ama karunchawananchispaq? b) ¿Pikunatan qatikunanchis Diospa qayllallanpi kashanapaq?

¹⁹ Ñawpaq estudiopipas kay estudiopipas yachasqanchis ruwaykunataqa may kananpin churananchis. Jehová Diospa serviqninkuna kasqanchisqa hatunchakunapaqmi. Paymi qowanchis familianchiswan kusisqa kawsayta, qhali kawsaytapas. Ñoqanchisqa yachanchismi llank’asqanchispas qolqenchispas necesitasqallanchista tarinapaq kasqanta. Yachanchismi kusirikuykunaqa allinninchispaq kasqanta, chayllaraq lloqsimuq kaqkunapas serviwasqanchista. Sichus chaykunata mana allinta utilizasun, tiempota chaykunawan usuchisun, otaq chaykurayku Diosta mana allintachu servisun chayqa Jehová Diosmantan karunchakusunman.

²⁰ Saqraqa maytan munanman qanpas familiaykipas Diosmanta karunchakunaykichista. Ichaqa chay hark’aytaqa atiwaqmi (Prov. 22:3). Chaypaqqa Diosman asuykuspa paypa qayllallanpi kaychis. Biblian riman Diosta askha hunt’aq serviqkuna chayta ruwasqankuta. Enocpas Noepas ‘Diospa munayninta ruwaspallapunin’ kawsarqanku (Gén. 5:22; 6:9). Moisespas “mana rikuna Diostan rikushanmanpas hina qhawaspa qaqata sayarqan” (Heb. 11:27). Jesuspas Diospa sonqontan kusichirqan chaymi yanapayninta chaskirqanpuni (Juan 8:29). Qanpas paykuna hina hunt’aq sonqo Diosta serviy. Kasukuy Bibliaq kay nisqanta: “Kusisqallapuni kaychis. Diosmantaqa mañakushallaychispuni. Tukuy imaña hayk’aña kaqtinpas Diosman graciasta qollaychispuni”, nispa (1 Tes. 5:16-18). Chhaynaqa, manan imapas Diosmantaqa karunchanasuykichu.