1, 2. (a) “Ayom” a Satan ka nyi man nyi? (b) Ka nyi ia wase se ve se kporom ikyua a Aôndo?

YEHOVA AÔNDO yange gba uumace, na ve isharen i kporom hen a na. Nahan kpa, Satan soo ér se hen ser gba u se lu vea Aôndo nahan ga. Ka aie u Satan a samber a mi, hii shighe u a tsugh Ifa ken sule u Eden la je la. (Gen. 3:4-6) Man hii shighe la je, ior kpishi hen ér gba u uumace vea kporom hen Aôndo ga.

² Kwagh gema er doo yô, se fatyô u gban ken to u Satan ne ga, sha ci u “se kera lan ayom a na ga.” (2 Kor. 2:11) Satan ngu nôngon ér una mgbegha se se er akaa a aa pav se a Yehova yô. Nahan kpa, er ngeren u karen la a tese nahan, se fatyô u eren tom man iemberyolough shi kuren mbamgbe mba hen tsombor sha gbenda u vough. Ngeren ne una tese se gbenda u vough, u se nengen iwavaren man mkpeyol man inyaregh kua ihyagh ve, a wase se u ‘kporom hen Aôndo’ yô.—Yak. 4:8.

3. Ôr kwagh u a tese ér or a fatyô u eren tom a iwavaren sha gbenda u vough shin u vough ga yô.

³ Mbaanar mba buter samber tar tser hegen. Aluer se er tom a mbaanar mban sha inja yô, vea lu se a iwasen kpen kpen je. Kpa aluer se er tom a ve sha inja ga yô, vea fatyô u paven se a Ter wase u sha. Hen ase sha gbenda u ukômputa ve lu se a iwasen la. Ka ukômputa yange ve wase ve i nger magazin u u lu ôron ne, shi i gber un ye. Kômputa ka ikyagh ki tomov ki lamen shi tôvon kwagh a mi, shi ashighe agen ka se er akaa a mi a nan se msaanyol kpaa. Nahan kpa, aluer se ver ishima ga yô,kwagh u kômputa una ya tor ken avese. Mbateen kasua ka ve kaa a ior ér gba kpee u vea lu a ma kômputa, ua za sember duen yô. Yange sar gumor ugen tsung u lun a kômputa ugen, je yô, a za dugh ihi na i môm myer, a tee, a za yam un. Nenge imba la sha wono!

4. Orkristu ugen yange er nan ve de ieren i vihin shighe sha kômputa karen ikyaa inya laa?

⁴ Kpa kwagh u a hembe vihin cii yô, aluer se er tom a iwavaren sha inja ga shin se er tom a mi kar ikyaa inya yô, se  vihi ikyar i se ye vea Yehova kôôsôô la. Orkristu ugen u a zurum anyom 30 yô, iti na ér Jon, a kaa ér: “M fa er Bibilo i kaa ér se ‘waan ian yase ikyo’ yô. * Kpa kômputa gema kôrom kpan.” Ashighe kpishi Jon ka a bugh kômputa, a ker akaa sha Intanet zan zan tugh ngôgh ngôgh. A kaa ér: “Ka mea ker akaa sha kômputa mea vôr kpa, i taver mo u den un lamen a ior sha Intanet shin nengen uvidio mba tiônôô, mba ashighe kpishi ka ve lu mba dang la.” Kwagh u yange Jon er ve wase un de ieren i dang ne yô, a wa kwagh ken kômputa na u hanma kwa u a ker akaa sha Intanet zan zan i va kom shighe u yaven yô, kômputa shon a pir iyol na yô.—Ôr Mbaefese 5:15, 16.

5, 6. (a) Ka tom u nyi mbamaren ve lu a mi u eren sha ci u mbayev veve? (b) Mbamaren vea er nan ve vea fa ér mbayev vev kôr azende a dedoo?

⁵ Mbamaren, gba u ne faan hanma kwagh u mbayev enev ve eren ga, kpa gba u ne fa kwagh u ve lu eren sha ukômputa vev la. De kenden nen mbayev enev ner ve lu kwagh ve sha ci u ne nenge ner mba zan ne iyol yum ga. Ne kende ve yô, vea zua a shighe u nengen ufoto mba jimbagh man ahir, shi eren anumbe a pilagh shi kôron azende a bo sha Intanet. Aluer u er nahan yô, alaghga vea kure ikyaa ér, ‘Er kwagh a gbe Baba man Mama sha kwagh ne ga yô, tese je ér kwaghbo ngu sha mi ga.’ Er ne lu mbamaren yô, ka tom wen u kuran mbayev enev mba kiriki man mba ve kav ishigh la kpaa, sha er vea gba ken nyityô kwaghbo u una pav ve a Yehova ga yô. Inyamtoho je kpa ka i kura ônov vev sha u kwaghbo a de eren ve ga. Hen sha kwagh u ngôdwem una er shighe kwagh a tser ônov nav la!—Nenge Hosea 13:8.

⁶ Wase mbayev ou ve kôr ijende vea Mbakristu mbagenev mba inja ve i doo yô, agumaior man mbabeenyol cii. Kpa umbur wer mbayev ou soo ér we u luun vea ve! Sha nahan yô, ker shighe u teman sen shi numben shi eren ma tom shi ‘kporom hen Aôndo’ vea mbayev ou imôngo. *

7. Er nan ve se cii se soo ser se lu gban gbana?

⁷ Ashighe kpishi ka sea nenge a or yô, se pine nan ser, “U ngu nena?” Kwagh ne tese ér kwagh za iyol. Er mbamaren asev mba hiihii mbara de Satan pav ve a Yehova yô, kwagh la na se cii se mba gbe angev nyian. Ka sea gba angev yô, i doo Satan kpen kpen, sha ci u ka i taver se kpishi u civir Yehova hen shighe la. Ka sea kpe yô, maa i hemba se u civir un kuaa. (Ps. 115:17) Ka nahan ve ka se nôngo sha afatyô wase cii ser se lu gban gban ye. * Shi doo u kwagh a gba se sha mkpeyol u anmgbianev asev kpaa.

8, 9. (a) Se er nan ve se palegh u henen sha kwagh u mkpeyol wase za karen ikyaa inya laa? (b) Aluer se mba lun sar sar yô, a wase se nena?

⁸ Nahan kpa, gba hange hange u se palegh u keren mkpeyol za karen ikyaa inya la. Mbagenev ka ve vihi shighe kpishi u lamen vea mbagenev sha kwagh u akaayan a vea ya  ve vea lu gbon gbon la, man igbenda i sôron twer, kua akaa agen a sôron or iyol ker shin a nan or engem ashe la je, i gema hemba shighe u ka ve na u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la kpaa. Alaghga vea nenge ér mba wasen mbagenev. Aluer ka iwasen ve lu nan mbagenev je kpa, doo u vea teen akaa a van or a gban gban shin mdooashe, shin vea pasen mbagenev igbenda i vea fatyô u lun nahan shighe u i nyer mkombo ken Iyou i Tartor shin i dugh la ga. Shi doo u vea er nahan sha mbamkohol mba kiriki shin mba vesen kpaa ga. Sha ci u nyi?

⁹ Ka se kohol imôngo ser se hen akaa a ken jijingi shi se seer zuan a msaanyol, u a lu vegher u ityamegh ki jijingi la. (Gal. 5:22) Aluer mbagenev pine se mnenge wase sha kwagh u twersôron shin mcimbim ma sôron twer a mi, shin vea pine se ga kpa, doo u se lamen sha akaa ne shighe u se kohol imôngo la ga, sha ci u kwagh ne ka a dan mbagenev shi a na ve ure kpaa. (Rom. 14:17) De hanma or nana tsua twer u nan soo u sôron la iyol i nan. Heela tseegh ga, or môm kpa ngu u nana fatyô u sôron hanma ityô i uange cii ga. Udôkutô mba fan twer tsema tsema je kpa, ka ve bee iyol, ve gba angev, shi ve kpe kpaa. Shi aluer hanma shighe ishima ngi nyian se sha kwagh u mkpeyol wase kpa ngura a wase se ga. (Luka 12:25) Nahan kpa, “ishima i saan saan [yô] ka icigh ki dedoo.”—Anz. 17:22.

10. (a) Ka mdoom ma nyi kwagh a gbe Yehova a mini? (b) Se er nan ve se zua a mkpeyol u hemban doon cii laa?

¹⁰ Kape mluashe wase kpa i doo u se nenge sha mi je la. Kpa gba u se ker ser se hide se lu er gumor shin gumkwase nahan ga. Iyolbeen ka ikyav i tesen ér se via, se kuma icivir shi se mba a mdoom ma ken atô la kpaa. Ikyav i tesen yô, Bibilo kaa ér: “Ivu ka tsar u sha ityou u icivirigh, mba zuan a i sha gbenda u perapera.” (Anz. 16:31) Kape Yehova a nengen se je la, nahan doo u se kpa se nengen ayol a ase er un kpa a nengen se la nahan. (Ôr 1 Peteru 3:3, 4.) Sha nahan yô, doo u or a ker ku shin nana gba karen a ityôkyaa i injaa shio tsô zan ér mbatwerev ve gema mluyol u nan, shin za eren ma twer ugen sha ci u nana seer doon ashee? Sea bee iyol shin sea bee ga, sea lu gban gban shin sea lu ga kpa, se cii se fatyô u zuan a mdoom ma mimi ken ‘iember i se ember TER’ la. (Neh. 8:10) Ka ken tar u he la tseegh se kera gba angev shi se bee iyol ga ye. (Yobu 33:25; Yes. 33:24) Kpa cii man shighe la yô, doo u se tsuan akaa a se er la sha kwaghfan, shi se tesen ser se na uityendezwa mba Yehova jighjigh. Kwagh ne una na a saan se iyol hegen, nahan kwagh u mkpeyol una kera hingir se kwagh u vesen ga.—1 Tim. 4:8.

11. Inyaregh kia fatyô u hingir hôn hen a vese nena?

¹¹ Ka kwaghbo u or lun a inyaregh shin nôngon ér nana lu a inyaregh ga. (Orpa. 7:12; Luka 19:12, 13) Kpa “inyaregh ki saren” yô, kia pav or a Yehova kpee, a bunde ga. (1 Tim. 6:9, 10) “Anzughul a tar ne” man u lun a ishimanyian kpishi sha akaa a hange hange a kwagh a gbe se a mi la, una na se kera lu a Yehova kôôsôô ga. Shi “icugh i inyar” kpa ia fatyô u paven se a Aôndo. “Icugh i inyar” ka mhen u kpeegh, u ior ve lu a mi ér saa or a lu a inyaregh keng ve a saan nan iyol shi nana tema a kpe nan iyol la. (Mat. 13:22) Yesu yange pase wang ér ‘or môm môm’ nana fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh shighe môm ga.—Mat. 6:24.

12. Ka uhôn mba sha kwagh u inyar mba nyi ve te ijar nyiana, man se palegh ve nena?

¹² Aluer se mba a mnenge u vough sha kwagh u inyar ga yô, se er akaa a a lu sha mi ga yô. (Anz. 28:20) I urugh mbagenev hingir u za yamen kati mba gbidyen ishor shin ve nyôr ikpenga igen i mbien ior, sha ci u i kaa a ve ér vea er nahan yô, vea zua a inyaregh ave ave je. Ve di ve gema ve urugh anmgbianev ken tiônnongo ve nyôr a ve ken kwagh ne. Mbagenev yô, i kaa a ve ér vea wa inyaregh ken kpenga ugen yô, vea zua a liba kpishi, nahan i mbie ve sha gbenda ne. De lumun wer hua a na or a mbie u ga. Lu or u fan kwagh. Taver u or a zua a inyaregh kpishi ave ave.

13. Gbenda u Yehova a nengen inyaregh la kaha a gbenda u tar u nenge ki la nena?

 ¹³ Aluer se ver “tartor [u Yehova] man perapera Na” hiihii yô, una ver se sha iniôngon i se lu nôngon kpoghuloo ser se zua a akaa a hange hange a kwagh a gbe se a mi la. (Mat. 6:33; Ef. 4:28) A soo ér sea za mkombo yô, se yaven ker sha ci u se er tom nyôr se iyol ga, shin a soo ér ishima i nyian se sha kwagh u inyar shighe u se lu ken Iyou i Tartor la kpaa ga. Nahan cii kpa, ior kpishi ken tar ne na jighjigh ér gba u vea nôngo sha afatyô ve cii vea lu a inyaregh, sha er vea va kera ya ican ken hemen ga yô. Ashighe kpishi ka ve kaa a ônov vev ér ve kpa ve er nahan. Yesu yange pase ér imba mhen ne tese kwaghfan ga. (Ôr Luka 12:15-21.) Kwagh ne umbur se kwagh u Gehashi, u yange hen ér una er hua, kpa shi una lu kôôsôô a Yehova her la.—2 Utor 5:20-27.

14, 15. Doo u mayange je se suur sha inyaregh yasegh ser ki na se mkpeyol ga sha ci u nyi? Tese ikyav.

¹⁴ Ior kaa ér gafa ka una sen a kôr ishu i i gande un, kpa una venda u pasen yô, i̱ mile a na shin mnger. Imba kwagh ne ia fatyô u eren Orkristuu? Ortamen ugen u i yer un ér Alex yô, kaa ér: “M vihin inyaregh côu côu ga. Ka mea haa mkurem ma shampo a ngee yum kpa m pande m hide m haa ken ikpe her.” Nahan cii kpa, Alex yange za gba ken kper ugen, a hii u eren kpenga a kômpeni ugen, lu henen ér ica a gba ga yô, una de tom, maa una hii pania u eren. Tsô a uve ityough ôron abaver a i lu nan sha kwagh u kpenga ne la, kua liba i una zua a mi la kpaa. Been yô, a tôô inyaregh nagh ki a koso her la, kua ki a ngohol anzô hen ior la cii a za yam kasua a mi sha er una zua a liba ave ave, er ior kaa nahan. Nahan kpa, a gba kasua la je a kende angahar sha. Alex kaa ér: “Yange m kange ishima mer me hide me zua a inyaregh ki ki saam la. M hen mer aluer m yina ishima ga yô, akaa a m yam la aa mough ishe.”

¹⁵ Yange iwer kar imôngo kpa Alex lu henen sha kwagh ugen ga, saa kwagh u inyar tseegh. Nahan kera faantyô u veren ishima sha akaa a ken jijingi ga. Mnyam kpa kera faantyô u yaven ga. Nahan kpa, kasua la mough ishe ga. Inyaregh nagh cii saa, je yô, a tee ya na kpaa. A lumun ibo, a kaa ér: “Yange m na tsombor wam ya ican kpishi.” Kpa a hen kwagh u injaa ken kwagh u er un ne. A kaa ér: “M kav hegen mer hanma or u nan suur sha tar u Satan ne cii yô, nana va ahenge.” (Anz. 11:28) Sha kpôô yô, aluer se mba suur sha inyaregh ki se koso shin ki se yam kwagh se we ajia, shin se mba suur sha mfe wase, henen ser se ker inyaregh ken tar ne se zua a mi yô, ka Satan, u a lu “aôndo u tar u ainge ne” la je se lu suur sha a na ye. (2 Kor. 4:4; 1 Tim. 6:17) Hii shighe u Alex gba kpenga la je, a gema eren akaa cii ‘sha ci u loho u dedoo.’ Kwagh ne na yô, hemba saan un man tsombor na iyol cii, shi ve hemba kporom ikyua a Yehova kpaa.—Ôr Marku 10:29, 30.

16. Ihyagh i dedoo kaha kposo a ihyagh i bo nena?

¹⁶ Aluer se mba tan ihyagh sha gbenda u dedoo yô, kwaghbo ngu sha mi ga. Ikyav i tesen yô, gba u hanma shighe cii se taan ihyagh er se lu Mbashiada mba Yehova yô. (Yer. 9:24) Ka sea kaan ihyagh sha gbenda u dedoo nahan yô, kwagh la a wase se u tsuan akaa a se er ken uma la sha inja, shi kuran atindi a Aôndo a wang la. Kpa aluer se mba tan ihyagh a mbamnenge asev shin iantom i se lu sha mi la ka karen ikyaa inya yô, kwagh la una pav se a Yehova.—Ps. 138:6; Rom. 12:3.

17, 18. (a) Ter ior mba hiden a iyol ijime man mba wan ihyagh mba Bibilo i er kwagh ve la. (b) Anmgbian ugen yange de ér ihyagh i na un una gba ica a Yehova ga nena?

¹⁷ Bibilo ôr kwagh u ior mba yange ve wa ihyagh man mba ve lu mbahiden a iyol ijime yô. Tor Davidi yange hide a iyol na ijime, ker kwaghwan hen Yehova, nahan Yehova ver un doo doo. (Ps. 131:1-3) Kpa Yehova tsaha Tor Nebukadinesar kua Tor Beleshasar sha ci u ihyagh i ve wa la. (Dan. 4:30-37; 5:22-30) Nyian kpa, ashighe agen ka se tagher a mbamlu mba vea wase se u fan sea lu mbahiden a iyol ijime yô. Diakon ugen u lun anyom 32, iti  nan ér Ryan, yange musan tiônnongo. Ryan kaa ér: “Yange m ver ishima mer ica a gba ga tsô a tsuam ér m lu ortamen hen tiônnongo u he ne. Inyom kar jimin, kpa kwagh er nahan ga.” Nahan ishima vihi Ryan ker, lu henen ér mbatamen venda u nan un icivir shinii? Shin yange de u zan mbamkombo, de ér ihyagh i pav un a Yehova man ior Navaa? Luun er ka we yô, yange ma u er nena?

¹⁸ Ryan kaa ér: “Yange m ôr hanma kwagh u i nger ken ityakerada yase sha kwagh u ishimaverenkeghen i i kur sha mi ga yô.” (Anz. 13:12) Shi a kaa ér: “Kwagh ne na yô, m hii u kaven mer gba u me hen u wan ishima shi hiden a iyol ijime, nahan gba u me de Yehova una tsaase mo.” Ryan kera ver ishima sha kwagh na iyol na ga, kpa a ver ishima sha u wasen mbagenev ken tiônnongo man ior mba a zough a ve shighe u a dugh kwaghpasen la. Ica kera gba ga je maa hingir u henen Bibilo a ior kpishi, mba ve lu zan hemen ken kwaghhenen la yô. A kaa ér: “Inyom kar i môm man tiôn yô, i nam ortamen. Man kwagh la yange vam aburabur. Kwagh ne vam aburabur sha ci u er m uve ityough ken kwaghpasen yô, m kera lu a ishimanyian sha kwagh u lun ortamen la ga.—Ôr Pasalmi 37:3, 4.

19, 20. (a) Se er nan ve akaa a se eren ayange ayange la aa pav se a Yehova ga? (b) Ka ikyav i lun a Yehova kôôsôô i nyi ior mbagenev ve ver se, i se fatyô u dondono?

¹⁹ Akaa a se tim sha mi ken ngeren ne man u karen la cii, nga se a iwasen. Ka se ta ihyagh er se lu Mbashiada mba Yehova yô. Ka se soo ser i saan tsombor wase iyol shi u lu ken mkpeyol kpaa. Se fa er tom man inyaregh ka ki wase se u kuren mbamgbe asev yô. Shi se fa er ka sea er akaa a nan se msaanyol ve i doo se yô, shi iwavaren kpa ngi se a iwasen. Kpa aluer se mba keren akaa ne sha shighe u injaa ga, shin se mba keren a za karen ikyaa inya, shin se mba keren a sha gbenda u u bende a mcivir wase yô, kwagh ne una pav se a Yehova.

²⁰ Satan soo ér se pav a Yehova. Nahan cii kpa, u fatyô u wasen iyol you man tsombor wou u palegh kwaghbo ne. (Anz. 22:3) Kporom hen Yehova, shi za hemen u lun a na kôôsôô. Bibilo ôr kwagh u ior kpishi mba ve ver ikyav i dedoo, mba se hen kwagh ken a ve yô. Enoki man Noa yange ve “zenden vea Aôndo imôngo.” (Gen. 5:22; 6:9) Mose yange na Aôndo jighjigh, “a taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan.” (Heb. 11:27) Hanma shighe cii yô, Yesu eren kwagh u Ter na kaa un la, nahan Ter na za hemen u veren un dedoo sha ieren na la. (Yoh. 8:29) Dondo ieren i ior mban cii. “Luun nen saan saan hanma shighe. Eren nen msen gbem. Ken hanma kwagh cii, naan nen ishughun.” (1 Tes. 5:16-18) De lumun wer kwaghmôm a pav u a Yehova ga!