1, 2. (a) Kasi “njomba” za Satana ni zakuti wuli? (b) Kasi nchivici ico citovwirenge kusendelera kwa Ciuta?

YEHOVA CIUTA wakalenga ŵanthu na khumbo lakuti ŵasendelerenge kwa iyo. Kweni Satana wakukhumba kuti tighanaghanenge kuti tikukhumbikwira Yehova yayi nga umo iyo wakucitira. Kwambira apo Eva wakapusikikira na utesi uwu mu munda wa Edeni, Satana wayezgayezga kupangiska kuti ŵanthu ŵawugomezgenge. (Gen. 3:4-6) Ndipo kwambira waka pa nyengo iyi, ŵanthu ŵanandi ŵakughanaghana kuti taŵanthu tikukhumbikwira Ciuta yayi.

² Cakukondweska nchakuti ise tikukhumba yayi kuwira mu cipingo ca Satana. “Tili ŵalemwa cara na njomba zake.” (2 Kor. 2:11) Satana wakuyezga kuti watipatuske kwa Yehova mwa kutikhuŵilizga kuti tisankhenge vinthu viheni. Kweni nga umo nkhani iyo yajumpha yikalongolera, tingasankha makora pa nkhani ya nchito, vyakusanguluska, ndiposo mbumba. Nkhani iyi yilongorenge umo tingawovwilikira ‘kusendelera kwa Ciuta’ para tikuŵika pa malo ghakwenelera vinthu vyakupangika na ŵasayansi, kujipwelelera, ndalama, ndiposo kunotha.—Yak. 4:8.

3. Longosorani umo vinthu vyakupangika na ŵasayansi vingagwiliskikira nchito pa vinthu viwemi na pa viheni.

³ Pa caru cose, vinthu vyapacanya vyakwendera magesi vyazara comene mazuŵa ghano. Para tingavigwiliskira nchito mwakwenelera, vinthu ivi vingaŵa vyakovwira. Kweni para tingavigwiliskira nchito mwambura kwenelera vingatipatuska kwa Adada ŵithu ŵa kucanya. Ghanaghanirani za makompyuta. Magazini iyo mukuŵazga yikalembeka na kusindikizgika na makompyuta. Kompyuta yingawovwira comene pa nkhani ya kupenjerezga na kudumbiskana na ŵanthu ŵanyake ndiposo nyengo zinyake yingatovwira pa kusanguluka. Ndipouli, tingamba kutangwanika comene na makompyuta. Ŵamalonda, mwakucenjera ŵakukopa ŵanthu kuti ŵagomezgenge kuti ŵakwenera kuŵa na cinthu cilicose ciphya. Muwukirano munyake wakakhumbanga comene kompyuta ya mtundu unyake ndipo mwakubisilizga wakaguliska yiso  yake yimoza kuti wagure kompyuta iyi. Apa wakacita vinthu mwambura vinjeru.

4. Kasi Mkhristu munyake wakamazga wuli cizgoŵi ca kugwiliskira nchito mwakutalulira kompyuta?

⁴ Nakuti nchakofya comene kuti munange ubwezi winu na Yehova cifukwa ca kugwiliskira nchito uheni panji mwakutalulira vinthu vyakupangika na ŵasayansi. Jon, * Mkhristu uyo wali na vyaka pafupifupi 30 wakati: “Nkhumanya kuti Baibolo likuti ‘tijigulirenge nyengo’ yakucitira vinthu vyauzimu. Kweni pa nkhani ya makompyuta, nkhumalirapo nyengo yinandi comene.” Jon kanandi wakaŵanga kuti wacali pa Intaneti mpaka usiku pakati. Wakayowoyaso kuti: “Para navuka comene, ndipo vikanisuzganga comene kuti nileke nchezgo panji kulaŵilira mavidiyo ghafupi gha pa kompyuta, ndipo ni nyengo zose yayi apo mavidiyo agha ghakaŵanga ghawemi.” Kuti waleke cizgoŵi ciheni ici, Jon wakathyera nyengo kuti kompyuta yake yizimwenge yekha para nyengo ya kukagona yakwana.—Ŵazgani Ŵaefeso 5:15, 16.

5, 6. (a) Kasi ŵapapi ŵali na milimo wuli ku ŵana ŵawo? (b) Kasi ŵapapi ŵangacita wuli kuti ŵawoneseske kuti ŵana ŵawo ŵakucezga na ŵanthu ŵawemi?

⁵ Ŵapapi, nchiwemi yayi kuti mukanizgenge ŵana ŵinu cinthu cilicose, kweni mukwenera kuŵalaŵilira pa umo ŵakugwiliskira nchito kompyuta. Mungaŵalekeleranga waka yayi kuti ŵajurenge mawebusayiti ghakulongora uzaghali, maseŵero ghankhaza, vyamizimu, ndiposo kuti ŵacezgenge na ŵanthu ŵaheni cifukwa cakuti mukukhumba waka kuti ŵaleke kumutimbanizgani. Usange mucitenge nthena, ŵaghanaghanenge kuti, ‘Pakuti Adada na Amama ŵakupwelerako yayi, ndikuti vinthu ivi ni viwemi waka.’ Pakuŵa ŵapapi, ni mulimo winu kuvikilira ŵana ŵinu ku cilicose ico cingaŵapatuska kwa Yehova. Nanga ni nyama zikuvikilira ŵana ŵawo ku vilwani. Ghanaghanirani ivyo nkhalamira yanakazi yingacita usange munyake wakukhumba kukoma ŵana ŵake.—Yaniskani na Hoseya 13:8.

⁶ Wovwirani ŵana ŵinu kuti ŵacezgenge na Ŵakhristu ŵanji awo ni vyakuwonerapo viwemi, ŵawukirano panji ŵalara msinkhu. Ndipo kumbukani kuti ŵana ŵinu ŵakukhumba kuti imwe mucezgenge nawo. Ntheura patulani nyengo ya kusekera nawo, kuseŵera nawo, kugwira nawo nchito, na ‘kusendelera [nawo] kwa Ciuta.’ *

7. Cifukwa wuli tose tikukhumba kuŵa na umoyo wambura kulwara?

⁷ “Kasi muli wuli?” Mazgu ghakuzara agha ghakulongora kuti taŵanthu tikukumana na masuzgo. Cifukwa cakuti ŵapapi ŵithu ŵakwamba ŵakazomerezga Satana kuŵapatuska kwa Yehova, tose tikulwara. Ulwari ukufiska cilato ca Satana, cifukwa para talwara, cikuŵa cakusuzga kuti titeŵetere Yehova. Ndipo para tafwa, tingamuteŵeteraso yayi. (Sal. 115:17) Ntheura mwakawiro tikucita cilicose ico tingafiska kuti tiŵe na umoyo uwemi. * Kweniso tikwenera kufipira mtima umoyo wa ŵabali ŵithu.

8, 9. (a) Kasi tingacita wuli kuti tileke kutalulira pa nkhani ya kujipwelelera? (b) Kasi tikusanga vyandulo wuli para tikuŵa ŵacimwemwe?

⁸ Ndipouli, nchakuzirwa kuleka kucita vinthu  mwakutalulira. Ŵanji ŵaŵa ŵamwamphu comene pa kupenja vyakurya vinyake, munkhwala, panji vinthu vyakujitozgera kuluska kuŵa na mwamphu pa makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta. Para ŵacita nthena iwo ŵakuwona kuti ndipo ŵakovwira ŵanji. Nangauli vili nthena, nchakwenelera yayi kudumbiskana na ŵanyithu vya kujipwelelera panji za vinthu vyakujitozgera na vinyake vyantheura pa maungano gha mpingo, gha dera panji gha cigaŵa. Cifukwa wuli?

⁹ Tikuwungana kuti tidumbiskane vinthu vyauzimu ndiposo kuti tisazgireko cimwemwe cithu ico nchipambi ca mzimu utuŵa wa Ciuta. (Gal. 5:22) Pa nyengo iyi, kuphalira ŵanyithu vya kujipwelelera panji kupeleka minkhwala ku ŵanyithu, kwali ŵatipempha panji ŵandatipemphe, kungatimbanizga cilato ca maungano ndiposo kungapoka ŵanji cimwemwe. (Rom. 14:17) Munthu wakwenera kusankha yekha pa umo wangajipwelelera. Kweniso palije uyo wali na nthowa yakumazgira matenda ghose. Nanga ni madokotala nagho ghakulwara, ndipo pamanyuma ghakufwa. Kweniso tingasazgirako yayi umoyo withu cifukwa ca kwenjerwa mwakutalulira. (Luka 12:25) Kweni “mtima wakusangwa ndi munkhwala uwemi.”—Zinth. 17:22.

10. (a) Kasi ni mikhaliro wuli iyo njiwemi kwa Yehova? (b) Mphawuli apo tizamuŵa na umoyo uwemi?

¹⁰ Mwakuyana waka, nchakwenelera kughanaghana vya umo tikuwonekera. Kweni tikwenera kufwilirapo comene yayi kuti tijitozge mwakuti timazge vimanyikwiro vyose vya ucekuru. Vimanyikwiro ivi ungaŵa ukaboni wakuti tili ŵalara, ŵakucindikika, ndiposo tili ŵakutowa mukati. Mwaciyelezgero, Baibolo likuti: “Mbuha ndizo mphumphu ya ucindami, zili nga ndi njombe ya umoyo wa urunji.” (Zinth. 16:31) Umu ndimo Yehova wakutiwonera, ndipo tikwenera kuyezgayezga kujiwona nga umo iyo wakutiwonera. (Ŵazgani 1 Petrosi 3:3, 4.) Ntheura, kasi nchamahara kuŵika umoyo withu pa ngozi mwa kucita opareshoni panji kucita nthowa zinyake zakucizgira na cilato cakuti tiŵe ŵakutowa comene? Ku “cimwemwe ca Yehova” ndiko kukufuma kutowa kweneco uko kukuŵa mukati mwa munthu, kwali ngwa msinkhu wuli, kwali umoyo wake uli wuli. (Neh. 8:10) Mu caru ciphya pera ndimo tizamuŵa na umoyo uwemi ndiposo ndimo tizamuŵaso nga mbawukirano. (Job 33:25; Yes. 33:24) Ntheura, tikwenera kusankha mwamahara ndiposo kuŵa na cipulikano mu malayizgo gha Yehova. Ivi vitovwirenge kuti tisangwenge na umoyo sono ndiposo kuti tileke kufipa mtima comene na kujipwelelera.—1 Tim. 4:8.

11. Kasi ndalama zingaŵa wuli cipingo?

¹¹ Ndalama ni ziheni yayi, kweniso nchiheni yayi kucita bizinesi yiwemi. (Muph. 7:12; Luka 19:12, 13) Ndipouli, “kutemwa ndalama” kutipatuskenge kwa Yehova. (1 Tim. 6:9, 10) “Vyenjezgo vya mgonezi uno,” vikupangiska kuti tifipenge mtima comene na kusanga vyakukhumbikwa pa umoyo, ndipo vingatifyolonganiska mwauzimu. Ntheura “nkhongono yakupusika ya usambazi,” yingatipangiska kuti tigomezge kuti usambazi ungatipa cimwemwe cambura kumara ndiposo civikiliro. (Mat. 13:22) Yesu wakayowoya mwakupulikikwa makora kuti “palije uyo” wangateŵetera Ciuta ndiposo usambazi.—Mat. 6:24.

12. Kasi ni nthowa wuli zinyake izo ŵanthu ŵakucita kuti ŵasange mwaluŵiro ndalama zinandi, ndipo ise tingazigega wuli?

¹² Para ndalama tikuziwona mwambura kwenelera zingatipangiska kuti ticite vinthu viheni. (Zinth. 28:20) Cifukwa ca kukhumba kusanga ndalama mwaluŵiro ndiposo kwambura kusuzga, vyapangiska ŵanji kugura matikiti ghakucitira lotare panji kucita katapira, kweniso nanga nkhukopa ŵanji mu mpingo. Ŵanji ŵapusikika kuti ŵasangenge ndalama zinandi usange ŵangacita bizinesi yinyake. Lekani kuzomerezga kuti ŵanji ŵamuzgelerani cifukwa ca uryezi. Citani mwamahara. Usange mukuwona kuti nthowa yinyake yakusangira ndalama njambura kwenelera, manyani kuti njambura kwenelera nadi.

13. Kasi umo Yehova wakuwonera ndalama vikupambana wuli na umo caru cikuziwonera?

¹³ Para tikuŵika pakwamba “ufumu na urunji wake,” Yehova watumbikenge kufwilirapo kwithu kuti tisange vinthu vyakukhumbikwa pa umoyo.  (Mat. 6:33; Efe. 4:28) Wakukhumba yayi kuti tisiwenge pa maungano cifukwa ca kugwira nchito mwakujumphizga panji kuti para tili mu Nyumba ya Ufumu tenjerwenge na nkhani ya ndalama. Ndipouli, ŵanandi mu caru ŵakugomezga kuti pekha para ŵakulimbikira comene kuti ŵajiwunjikire ndalama ndipo ŵangazakasuzgika yayi munthazi. Kanandi ŵakuphalira ŵana ŵawo kuti nawo ŵaŵe na cilato ici. Yesu wakayowoya kuti maghanoghano agha ngakwenelera yayi. (Ŵazgani Luka 12:15-21.) Maghanoghano agha ghakutikumbuska Gehazi, uyo wakaghanaghananga kuti wangacita uryezi na kulutilira kuŵa paubwezi na Yehova.—2 Mathe. 5:20-27.

14, 15. Cifukwa wuli nchambura mahara kughanaghana kuti ndalama zitivikilirenge? Pelekani ciyelezgero.

¹⁴ Ŵanji ŵakuti nombo zinyake zikakhapira mu maji na kufwa cifukwa cakuti zikatondeka kuwuskako njoŵe zawo ku somba yikuru yakuti zingayinyamura yayi, iyo zikakora. Kasi cinthu cakuyana na ici cingacitikaso kwa Mkhristu? Alex uyo ni mulara, wakalongosora kuti: “Bajeti nkhuyimanya makora. Para napungura sopo yinandi yakugezera ku mutu nkhuwezgera mu botolo yinyake.” Ndipouli, Alex wakakoleka mu cipingo ca kugura masheya. Wakaghanaghananga kuti walekenge luŵiro nchito iyi na kwamba kucita upayiniya. Wakamba kufwilirapo comene kusambira nthowa zakupambanapambana za kugura na kuguliska masheya. Mwakugwiliskira nchito ndalama zake izo wakasunga na izo wakabwereka ku ŵanthu ŵakuguliska masheya, wakagura masheya agho ŵakusanda ŵakayowoya kuti wasangenge nagho ndalama zinandi comene. M’malo mwa kuŵa na ndalama zinandi, wakakavukirathu. Alex wakati: “Nkhaŵikapo mtima kuti ndalama zane ziwelere. Nkhaghanaghananga kuti usange ningalindilira, masheya ghane ghawelerengepo.”

¹⁵ Kwa myezi yinandi, Alex wakaghanaghananga waka vya masheya pera. Wakatondekanga kuŵikapo mtima pa vinthu vyauzimu, ndipo wakatondekanga kugona. Kweni masheya ghakawelerapo yayi. Alex wakataya mu maji ndalama zake ndipo ivi vikapangiska kuti waguliske nyumba yake. Wakayowoya kuti: “Mbumba yane nkhayiŵika mu masuzgo ghanandi.” Kweni wakasambirapo sambiro lakuzirwa. “Sono nkhumanya kuti waliyose uyo wakuŵika cigomezgo cake mu mgonezi wa Satana uwu wakhuŵarenge.” (Zinth. 11:28) Nadi, para tikuŵika cigomezgo cithu pa ndalama, bizinesi, panji pa nthowa zinyake zakusangira ndalama mu mgonezi uwu, vitipangiskenge kuti tiŵike cigomezgo cithu pa “ciuta wa mgonezi uno,” uyo ni Satana. (2 Kor. 4:4; 1 Tim. 6:17) Sono Alex wali na umoyo wambura kukhumba vinandi “cifukwa ca makani ghawemi.” Para mungamufumba wamuphaliraninge kuti cifukwa ca kucita nthena vyamovwira kuti iyo na mbumba yake ŵaŵe ŵakukondwa ndiposo ŵasendelere comene kwa Yehova.—Ŵazgani Mariko 10:29, 30.

16. Kasi kunotha uko nkhuwemi kukupambana wuli na kunotha uko nkhuheni?

¹⁶ Nchiheni yayi kunotha pa vinthu viwemi. Mwaciyelezgero, nyengo zose tikwenera kuŵa ŵakunotha pakumanya kuti ndise Ŵakaboni ŵa Yehova. (Yer. 9:24) Kunotha mwakwenelera kukutovwira kuti tisankhe makora vinthu na kugega kuyuyura mikhaliro yithu yiwemi. Kweni para tizirwiskenge comene maghanoghano ghithu panji udindo vitipatuskenge kwa Yehova.—Sal. 138:6; Rom. 12:3.

17, 18. (a) Yowoyani viyelezgero vya mu Baibolo vya ŵanthu ŵakujiyuyura kweniso ŵakunotha. (b) Kasi mubali munyake wakacita wuli kuti waleke kuzomerezga kunotha kuti kumupatuske kwa Yehova?

¹⁷ Baibolo lili na viyelezgero vya ŵanthu awo ŵakaŵa ŵakunotha kweniso ŵakujiyuyura. Mwakujiyuyura, Themba Davide likapempha ulongozgi kwa Yehova, ndipo Yehova wakalitumbika. (Sal. 131:1-3) Kweni Yehova wakalanga Mathemba ghakujikuzga, Nebukadinezara na Belishazara. (Dan. 4:30-37; 5:22-30) Mazuŵa ghano napo, pakuŵa vinthu vinyake ivyo vikuyezga kujiyuyura kwithu. Ryan, muteŵeti wakovwira wa vyaka 32, wakasamira ku mpingo uphya. Ryan wakati: “Nkhalindizganga kuti niŵenge mulara mwaluŵiro, kweni caka cikajumphapo nicali nindaŵe mulara.” Kasi Ryan wakeneranga kukwiya, kughanaghana  kuti ŵalara ŵatondeka kumupa nchindi zakwenelera? Kasi wakeneranga kuleka kuwungana, kuzomerezga kuti kunotha kumupatuske kwa Yehova na ŵanthu ŵake? Kasi muŵenge imwe mphanyi mukacita wuli?

¹⁸ Ryan wakati: “Nkhaŵazga nkhani yiliyose mu mabuku ghithu yakukhwaskana na kuŵa na mtima wa kulindilira.” (Zinth. 13:12) “Nkhamanya kuti nkhakhumbikwiranga kusambira kuŵa wakuzika na wakujiyuyura. Nkhakhumbikwirangaso kuzomerezga kuti Yehova wanisambizge.” Ryan wakaleka kujighanaghanira yekha ndipo wakaŵikapo mtima kovwira ŵanji mu mpingo ndiposo mu uteŵeti wa m’munda. Mwaluŵiro wakamba kucitiska masambiro gha Baibolo ghanandi gheneagho ghakakulanga mwauzimu. Iyo wakati: “Apo nkhimikika kuŵa mulara pakati pajumpha caka cimoza na hafu, nkhazizwa comene. Nkhaŵa kuti naleka kale kughanaghana vya kuŵa mulara cifukwa nkhasangwanga comene kupharazgira ŵanji.”—Ŵazgani Salmo 37:3, 4.

19, 20. (a) Kasi tingacita wuli kuti tiwoneseske kuti vinthu vinkhondi na viŵiri ivyo tasambira mu nkhani izi vileke kutipatuska kwa Yehova? (b) Kasi ni vyakuwonerapo wuli ivyo tingayezga vya ŵanthu awo ŵakalutilira kusendelera kwa Yehova?

¹⁹ Vinthu vyose ivyo tadumbiskana mu nkhani iyi ndiposo mu nkhani iyo yajumpha vikukhumbikwira kuti tiviŵike pa malo ghakwenelera mu umoyo withu. Tikunotha pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova. Mbumba yakukondwa na umoyo uwemi ni vimoza mwa vyawanangwa vikuru vya Yehova. Tikumanya kuti nchito na ndalama vingatovwira kusanga vinthu vyakukhumbikwa pa umoyo withu. Tikumanyaso kuti vyakusanguluska vingatisamphuska ndiposo kuti vinthu vyakupangika na ŵasayansi vingatovwira. Kweni tikwenera kukumbuka kuti para tikucita vinthu ivi pa nyengo yambura kwenelera, tikutalulira, panji tikuvicita mu nthowa yambura kwenelera, tingajipatuska kwa Yehova.

²⁰ Satana wakukhumba kuti ivi vimucitikirani imwe. Ndipouli, imwe na mbumba yinu mungagega ulwani uwu. (Zinth. 22:3) Sendelerani kwa Yehova na kuskepelera kwa iyo. Tili na vyakuwonerapo vinandi vya mu Baibolo ivyo vingatisambizga pa nkhani iyi. Enoki na Nowa ‘ŵakendanga na Ciuta’ waunenesko. (Gen. 5:22; 6:9) Mozesi “wakalutilira kuŵa wakukhora nga wakuwona Uyo ngwambura kuwoneka.” (Heb. 11:27) Nyengo zose Yesu wakacitanga vinthu ivyo Awiske ŵakakhumbanga, ndipo wakatumbikika. (Yoh. 8:29) Yezgani vyakuwonerapo ivi. “Sekelerani nyengo zose. Lombani kwambura kuleka. Mu cilicose, muwongenge.” (1 Tes. 5:16-18) Ndipo mungazomerezganga cilicose cara kumupatuskani kwa Yehova.