1-3. (a) Aweyi wantu ayingi bemonanga mu kuma kia diambu bavanga yovo balembi vanga? Vilwa twavanga aweyi ulenda vanga muna yeto? (b) Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Paulu?

NKWA ngangu mosi, nkumbu andi J.G. Whittier wavova vo: “Muna mvovo miawonso bevovanga o wantu yovo soneka mu songa lukendalalu lwau, e mvovo misundidi i miami: “Kele vo yazaya wo!” Nkumbu miayingi o wantu bevovanga e mvovo miami vava bekuyibanzanga yovo vava beyindulanga diambu dina bavanga mu mpila ina ke ifwene ko. Kuyibanza i mona ntantu yovo mona mpasi muna ntima mu kuma kia diambu twavanga yovo twalembi vanga. Yeto awonso twavanga kala diambu dina tukuyibanzilanga. Mu nkia diambu okuyibanzilanga?

² Wantu ayingi bevanganga vilwa yovo mambu mayingi mambi muna zingu kiau. Akaka ke bavanga kwau mambu mambi ko, kansi betokananga kana vo nzengo babaka muna zingu kiau zambote yovo ve. Akaka besundanga e fu kia tokana kwayingi mu kuma kia mana bateka vanga muna zingu kiau. Kansi ayingi betokananga mu kuma kia nzengo zambi babaka yo kwamanana vova “kele vo.” (Nku. 51:3) Ongeye aweyi omonanga? Nga okalanga y’etima dia sadila Nzambi una ufwene lembi kuyibanza mu kuma kia vilwa wavanga? Nga vena ye mbandu muna Nkand’a Nzambi ya muntu wavanga wo? Elo, tuna ye mbandu a Paulu wa ntumwa.

³ Paulu vilwa wayingi kavanga muna zingu kiandi, kansi wabaka mpe nzengo zambote. Wakendalalanga kwayingi mu kuma kia vilwa kavanga, kansi walongoka vanga dina kalenda muna salu kia Nzambi. Yambula twabadika una mbandu andi ilenda kutusadisila mu sadila Nzambi lembi kuyibanza.

4. Nkia vilwa Paulu kavanga?

⁴ Vava kakala Mfarisi muna kileke, Paulu wavanga vilwa  wayingi una kayibanzila muna mvu mialanda. Kasikil’owu, wabangika alongoki a Kristu. Nkand’a Nzambi usonganga vo vava kiavondwa Setefano, “Saulu [wayiza zayakana vo Paulu], omwangalakese dibundu, okotele muna nzo zawonso, ofilakese akala y’akento, ubayekwele muna pelezo.” (Mav. 8:3) Albert Barnes wa nkwa ngangu ofimpanga oma ma Nkand’a Nzambi wavova vo e mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo ‘mwangalakesa’ una ye nsasa vo bangika ye nsita zawonso, mu songa vo Saulu vema kwayingi kakala kwau mu bangika dibundu. Muna kuma kiaki, Barnes wakudikila vo “Saulu wavumisanga dibundu nze bulu kia mfuta.” Nze Nyuda wa nkwa vema, Saulu wakwikilanga vo Nzambi wamvana kiyekwa kia sukisa nkutakani y’Akristu. Muna kuma kiaki, wabangikanga Akristu ye nsita zawonso yo vava vonda “akala y’akento.”—Mav. 9:1, 2; 22:4. *

5. Ekuma Saulu kayambulwila bangika alongoki a Yesu yo yantika sila umbangi mu kuma kia Kristu?

⁵ Saulu wakala y’ekani dia kwenda kuna Dameseke mu kanga alongoki a Kristu muna nzo zau yo kubanata kuna Yerusaleme kimana bafundiswa kuna mbazi a nkanu a Kiyuda. Kansi, Yesu wa Ntu a nkutakani kanyambula ko. (Ef. 5:23) Vava Saulu kayendanga kuna Dameseke, wamona Yesu muna mona-meso, i bosi ntemo watuka kun’ezulu wamvond’e meso. Yesu wafila Saulu kuna Dameseke kenda tambula tuludiku twakaka. Tuzeye dina diabwa kuna kwalanda.—Mav. 9:3-22.

6, 7. Adieyi disonganga vo Paulu wazaya wo vo vilwa wayingi kavanga?

⁶ Ke vavioka kolo ko, Paulu wasoba kadilu kiandi yo kituka se Nkristu. Vana fulu kia kala ntantu a nkutakani y’Akristu, wayantika yo tanina. Kana una vo i wau, Paulu wasoneka mu kuma kia yandi kibeni vo: “Kadi nwawa yo, e nkala yakalanga muna Kiyuda, e mbangik’ansita yabangika dibundu dia Nzambi, yo fwantakesa dio.” (Ngal. 1:13) I bosi wasonga lunkendalalu lwandi mu kuma kia mana kateka vanga vava kasonekena esi Korinto, esi Pilipi, yo Timoteo (Tanga 1 Korinto 15:9; Fili. 3:6; 1 Tim. 1:13) Paulu kayisana ko mu soneka mambu mama mu kuma kia yandi kibeni kansi, kazola mpe veza mambu ko nze vika sia vo ke vabwa kwandi diambu ko. Wazaya wo vo vilwa wayingi kavanga.—Mav. 26:9-11.

⁷ Frederic W. Farrar wa nkwa ngangu ofimpanga oma ma Nkand’a Nzambi wavova vo avo tuyindwidi una Paulu kabangikilanga Akristu, tulenda bakula e ntantu kamonanga ye una wantu bantumbilanga. Vava Paulu kakingulanga nkutakani zayingi, ampangi ana bamona mu nkumbu antete nanga bavovanga vo: ‘Ngeye i Paulu! Ngeye watubangikanga!’—Mav. 9:21.

8. Aweyi kamona mu kuma kia nkenda yo zola kasongwa kwa Yave yo Yesu?

⁸ Paulu wazaya wo vo muna nkenda za Nzambi kaka kalenda lungisila uselo wandi. Nkumbu 90 kayika e nkenda za Nzambi muna nkanda miandi 14, vioka asoneki akaka a Nkand’a Nzambi. (Tanga 1 Korinto 15:10.) Paulu wayangalala kikilu muna mpila Nzambi kansongela nkenda, ye wazola songa vo e nsambu za Nzambi zina kavewa ke zankatu ko. Muna kuma kiaki, ‘wafuntuka mfuntuka isundidi’ ntumwa zawonso. Mbandu a Paulu isonganga vo avo tufungwini masumu meto, yo soba kadilu kieto, Yave ololoka masumu meto muna kimenga kia lukûlu kia Yesu, kana nkutu masumu mampwena. Ekw’elongi diambote  kw’awana bebanzanga vo ke balendi vwa nluta mia kimenga kia lukulu ko mu kuma kia masumu bavanga! (Tanga 1 Timoteo 1:15, 16.) Kana una vo Paulu wabangika Kristu, wasoneka vo: “Mwan’a Nzambi, ona wanzola, kakuyekolwel’omu mono.” (Ngal. 2:20; Mav. 9:5) Elo, Paulu walongoka una kalenda sadila Nzambi lembi kuyibanza. Nga ngeye mpe i diau walongoka?

9, 10. (a) Ekuma selo yakaka ya Yave bekuyibanzilanga? (b) O kuyibanza ntangwa zawonso mu kuma kia vilwa wavanga ekuma dinina diambi?

⁹ Nga vena ye diambu wavanga dina okuyibanzilanga? Nga wasadila ntangwa ye ngolo zaku mu mambu mena vo ke mamfunu kikilu ko? Nga diambu wavanga diakendeleka akaka? Dilenda kala vo vena ye diambu diakaka dikukendelekanga. E kiuvu i kiaki: Adieyi olenda vanga?

¹⁰ Wantu ayingi bekuyibanzanga ntangwa zawonso. O kuyibanza ntangwa disongele vo kuyisiba, kuyitumba yovo kuyibangika. O kuyibanza kulenda twasa ntelamw’a moyo. Nga diambu kufokolanga? Ve! O muntu okuyibanzanga ntangwa zawonso ntangwa ye ngolo zandi kefwasanga. Vana fulu kia kuyibanza, vanga mawonso olenda muna singika diambu. Olenda lomba ndoloki kwa muntu ona wavang’e mbi yo vava vutulwisa ngwizani. Olenda venga konso dina diafila mun’evangu diambi kimana walembi vanga vilwa wakaka. Ezak’e ntangwa, divavanga vo wazizidila e mfwilu miatwasa vilwa wavanga. Kansi, o kuyibanza mu kuma kia diambu wavanga ke dikutwasila nluta ko. Dilenda kukakidila mu sadila Nzambi una ufwene.

11. (a) Adieyi tufwete vanga muna lolokwa yo zolwa kwa Yave? (b) Mun’owu wa Nkand’a Nzambi, adieyi tufwete vanga muna vwa luvuvamu lwa ntima mu kuma kia vilwa twavanga?

¹¹ Akaka betokananga kwayingi mu kuma kia vilwa bavanga yamu tezo kia yindula vo ke bena diaka mfunu ko vana  meso ma Nzambi. Bebanzanga vo Nzambi kalendi kubaloloka ko wau vo masumu mampwena bavanga. Kansi e ziku kia diambu i kiaki: Kana nkutu nkia vilwa bavanga, balenda kwau vilukw’o ntima, soba e fu yau yo samba kwa Nzambi kimana kabaloloka. (Mav. 3:19) Yave olenda kubafwila nkenda yo kubasonga zola, nze una kevanganga kwa wantu ayingi. Yave ololokanga konso ndiona okuyisakidikanga, otambulwilanga mbi andi yo vilukwa kikilu o ntima. O Nzambi i diau kavanga kwa Yobi ona wavova vo: ‘Mpilukidi ntima muna mbundukutu yo ntoto ampolo.’ (Yobi 42:6) Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga dina tufwete vanga muna vwa luvuvamu lwa ntima: “On’ofukidi makuzuka mandi, kevatumuka ko: On’otambulwila yo yambula mo, ofwilwa nkenda.” (Nga. 28:13; Yak. 5:14-16) Muna kuma kiaki, tufwete funguna masumu meto kwa Nzambi, lomba ndoloki yo vanga mawonso tulenda mu songa vo tukendalele kikilu mu kuma kia dina twavanga. (2 Kor. 7:10, 11) Avo tuvangidi mawonso mama, tulenda fwilwa nkenda kwa Ndiona ‘owokesang’o yambulwila.’—Yes. 55:7.

12. (a) Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Davidi vava ntona zeto zikututokanesanga? (b) Mu nkia mpila Yave ‘kamwena ntantu’? O zaya wo aweyi dilenda kutusadisila? (Tala vana babu.)

¹² E sambu kivwidi nkuma. Nzambi okutusadisanga vava tusambanga kwa yandi. Davidi wasonga ngindu zandi muna sambu kia lukwikilu kiasonama muna nkand’a Nkunga. (Tanga Nkunga 32:1-5.) Una kafungwini ko esumu diandi kwa Nzambi, e ntona zandi zantokanesanga. Watelamw’o moyo, wayela yo vidisa kiese kiandi. Nkia ntangwa Davidi kalolokwa yo vwa luvuvamu lwa ntima? Vava kaka kafunguna esumu diandi kwa Nzambi. Yave wawá e sambu ya Davidi yo kunkumika kimana kavutukila kiese kiandi yo kwamanana vanga edi diambote. Diau adimosi, avo osambidi kwa Yave ye nsi a ntima wawonso, kala ye ziku vo owá e ndomba zaku. Avo okuyibanzanga kwayingi mu kuma kia vilwa wavanga, vanga ngolo za singika dina olenda yo kala ye vuvu vo Yave okuloloka.—Nku. 86:5.

13, 14. (a) Adieyi tufwete sianga sungididi owau? (b) Nkia yuvu tulenda kiyuvula muna fimpa e zingu kieto o unu?

¹³ Dialudi vo tulenda longoka diambu mu mana mavioka, kansi ke tufwete kwamanana kuyibanza ko. Tufwete sianga sungididi muna zingu kia unu ye kina kia kusentu. Olenda kiyuvula: ‘Nga vena ye diambu ivanganga owau dina isinga kuyibanzila mu mvu milanda? Nga yadi zola vo mambu mavangamena mu  mpila yakaka? Nga isadilanga Nzambi ye kwikizi kiawonso kimana yalembi kuyibanza kuna sentu?’

¹⁴ Wau vo e mpasi zayingi zifinamene kikilu, diangangu twakiyuvula e yuvu nze eyi: ‘Nga ndenda kuyivana muna salu kia Nzambi? Nga ndenda sala se mviti a nzila? Adieyi dikunsimbanga mu tumbikwa se selo kia salu? Nga ivanganga mawonso mu vwata kiwuntu kiampa? Nga i mosi muna wantu ana Yave kazolele vo bazinga muna nz’ampa?’ Vana fulu kia kuyibanza mu kuma kia mana walembi vanga, yindula dina ovanganga owau yo toma kuyifimpa kana vo osianga ngolo za sadila Yave una ufwene. Avo ke wau ko, olenda kwamanana vanga mambu mana osinga kuyibanzila kuna sentu.—2 Tim. 2:15.

15, 16. (a) Nkia nzengo akaka babaka muna sia e salu kia Yave va fulu kiantete muna zingu kiau? (b) Ekuma katufwete kuyibanzilanga ko mu kuma kia nzengo twabaka za sia salu kia Yave va fulu kiantete? 

¹⁵ Adieyi tuvova mu kuma ki’awana besadilanga Yave muna salu kia ntangwa ke ntangwa? Nanga wabembola salu yovo kinkita kiadi kutwasila nzimbu zayingi yo vevola zingu kiaku kimana wayivana muna salu kia Kintinu. Nanga kwasompa ko yovo wasompa kansi wabak’e nzengo za lembi wuta wana kimana wakota mu salu kia ntangwa ke ntangwa nze sadila kuna betele, salu kia tunga Maseka ma Kintinu mu nsi zakaka, salu kia nkengi a zunga yovo kia Kimisionario. Nga okuyibanzanga mu kuma kia nzengo wabaka wau vo se umbuta? Nga ofwete yindulanga vo e nzengo wabaka ke zakala mfunu ko yovo ntangw’a nkatu waviokesa? Ve kikilu!

¹⁶ Wabaka nzengo zazi mu kuma kia zola kwaku muna Yave y’etima diaku dia sadisa akaka ana bazolele kunsadila. Kuyindula ko vo e zingu kiaku kiambote kiadi kala kele vo kubaki nzengo zazi ko. Olenda kala ye kiese mu zaya vo wavanga dina wamona vo diambote kuna kwa ngeye. Yangalalanga wau vo wavanga mawonso walenda muna salu kia Yave. Yave ke vilakana ko mawonso wavanga mu kuma kiandi. Vava ovwa ‘moyo wina vo moyo kikilu,’ moyo a mvu ya mvu ye walunga, Yave okusambula muna mpila ina nkutu kulendi yindula ko.—Nku. 145:16; 1 Tim. 6:19.

17, 18. (a) Adieyi diasadisa Paulu mu sadila Nzambi lembi kuyibanza? (b) Nkia nzengo obakidi muna tanginina mbandu a Paulu?

¹⁷ Adieyi Paulu kalongoka diansadisa mu sadila Nzambi lembi kuyibanza? Paulu wavova vo wayambula tokanena mana mavioka yo sia sungididi kiandi muna nsendo kavingilanga. (Tanga Filipi 3:13, 14.) Paulu kayibanzanga diaka ko mu kuma kia mambu mambi kavanganga muna nsambil’a Kiyuda. Kansi, wasadila ngolo zandi zawonso kimana kayifwanisa mu vwa nsendo a moyo wakwele mvu.

¹⁸ Yeto awonso tulenda longoka diambu muna mvovo mia Paulu. Vana fulu kia tokananga kwayingi mu kuma kia mana mavioka, mana ke tulenda vangulula ko, tufwete sianga sungididi mu mana tulenda vanga mu vwa nsambu za kusentu. Dialudi vo ke tulendi vilakana emvimba ko vilwa twavanga, kansi ke tufwete kwamanana kuyitumba ko mu kuma kia mana mavioka. Tulenda sia ngolo za lembi kuyibanzanga mu kuma kia mana mavioka, yo vanga mawonso tulenda muna salu kia Nzambi owau yo yindula ulolo wa nsambu tuvwa kuna sentu.