Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Asafo Mi Nikɔtɔmahi—‘A Kɛ Wɔ Ngɛ Ní Tsue Konɛ Wa Ná Bua Jɔmi’

Asafo Mi Nikɔtɔmahi—‘A Kɛ Wɔ Ngɛ Ní Tsue Konɛ Wa Ná Bua Jɔmi’

“Waa kɛ nyɛ ngɛ ní tsue, konɛ nyɛ ná bua jɔmi.”—2 KOR. 1:24.

1. Mɛni ha nɛ Paulo ná Kristofoli nɛ a ngɛ Korinto ɔ a he bua jɔmi?

NGƐ jeha 55 M.B., bɔfo Paulo nu kaa nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ hii pɛe. Akɛnɛ e ngɛ suɔmi kɛ ha mɛ kaa bɔnɛ tsɛ ngɛ suɔmi kɛ ha e bimɛ heje ɔ, e ngma womi kɛ mane mɛ konɛ e kɛ ye bua mɛ. (1 Kor. 1:11; 4:15) Jehanɛ se hu ɔ, Paulo tsɔ e huɛ Tito konɛ e ya slaa mɛ. Pee se ɔ, lɛ Paulo ɔ nitsɛ kɛ Tito ya kpe ngɛ Troya ngɛ melehi a si dami he ɔ. Paulo mlɛ Tito ngɛ Troya nyɔhiɔ bɔɔ ko konɛ Tito nɛ ba de lɛ bɔnɛ nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ ngɛ nɔ yae ha. Loloolo ɔ, Paulo ngɛ tsui yee ngɛ a he. Dɔmi sane ko ji kaa Tito bɛ. Mɛni Paulo maa pee? E sɛ lɛ mi kɛ ho Makedonia ya, nɛ bua jɔmi sane ji kaa e kɛ Tito ya kpe ngɛ lejɛ ɔ. Tito de Paulo bɔnɛ nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ bu ga womi nɛ ngɛ e womi ɔ mi ɔ tue ha, nɛ e de Paulo hu kaa nyɛmimɛ ɔmɛ suɔ nɛ a na lɛ Paulo ɔ e hɛ mi. Benɛ Paulo nu munyu nɛ ɔ, e ná “bua jɔmi kulaa pe kekle ɔ.”—2 Kor. 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Mɛni Paulo ngma ya ha Korintobi ɔmɛ kɛ kɔɔ hemi kɛ yemi kɛ bua jɔmi he? (b) Mɛni sane bimihi a he nɛ wa ma susu?

2 Lɔɔ se ɔ, e kɛ we kulaa nɛ Paulo ngma womi enyɔne ya ha Korintobi ɔmɛ. E de mɛ ke: “Wa sume kaa wa maa nyɛ nyɛ nɔ nɛ wa tsɔɔ nɔ́ nɛ sa nɛ nyɛ he ye; wa le kaa nyɛ hɛɛ hemi kɛ yemi ɔ mi wawɛɛ. Mohu ɔ, waa kɛ nyɛ ngɛ ní tsue, konɛ nyɛ ná bua jɔmi.” (2 Kor. 1:24) Mɛni ji nɔ́ nɛ Paulo de ɔ sisi? Nɛ mɛni asafo mi nikɔtɔmahi ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

WA HEMI KƐ YEMI KƐ WA BUA JƆMI

3. (a) Mɛni ji munyu nɛ Paulo ngma ke, “wa le kaa nyɛ hɛɛ hemi kɛ yemi ɔ mi wawɛɛ” ɔ sisi? (b) Mwɔnɛ ɔ, mɛni blɔ nɔ asafo mi nikɔtɔmahi kaseɔ Paulo ngɛ?

3 Paulo wo níhi enyɔ nɛ a he hia ngɛ jami nɛ waa kɛ haa Mawu ɔ mi ɔ ta. Ní nɛ ɔmɛ ji hemi kɛ yemi kɛ bua jɔmi. Mo kai kaa Paulo ngma kɛ kɔ hemi kɛ yemi he ke: “Wa sume kaa wa maa nyɛ nyɛ nɔ nɛ wa tsɔɔ nɔ́ nɛ sa nɛ nyɛ he ye; wa le kaa nyɛ hɛɛ hemi kɛ yemi ɔ mi wawɛɛ.” Nɔ́ nɛ Paulo de ɔ tsɔɔ kaa e le kaa pi lɛ aloo adesa kpa ko heje nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ fi si ngɛ, se mohu a fi si ejakaa a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Mawu mi. Enɛ ɔ he ɔ, Paulo na kaa e he hia we nɛ e kudɔ nyɛmimɛ ɔmɛ a hemi kɛ yemi, nɛ e sume kaa e maa pee jã hulɔ. E ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a mi kaa a ji Kristofoli nɛ a yeɔ anɔkuale nɛ a suɔ nɛ a pee nɔ́ nɛ da. (2 Kor. 2:3) Mwɔnɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi kaseɔ Paulo nɛ a náa hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a mi kaa a ngɛ hemi kɛ yemi nɛ a kɛ juɛmi nɛ da ngɛ Mawu sɔmɔe. (2 Tes. 3:4) Asafo mi nikɔtɔma amɛ daa Ngmami ɔ mi sisi tomi mlaahi kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ Yehowa asafo ɔ kɛ haa mɛ ɔ nɔ kɛ yeɔ bua nyɛmimɛ ɔmɛ mohu pe nɛ mɛ nitsɛmɛ a maa wo mɛ mlaahi nɛ a mi wa. Asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ kudɔɔ we nyɛmimɛ ɔmɛ a hemi kɛ yemi.—1 Pet. 5:2, 3.

4. (a) Mɛni ji munyu nɛ Paulo tu kaa: “Waa kɛ nyɛ ngɛ ní tsue, konɛ nyɛ ná bua jɔmi” ɔ sisi? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi kaseɔ Paulo mwɔnɛ ɔ?

4 Paulo de hu ke: “Waa kɛ nyɛ ngɛ ní tsue, konɛ nyɛ ná bua jɔmi.” Munyu nɛ ɔ nɛ Paulo tu ɔ kɔ lɛ kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he kɛ ngɛ ní tsue ɔ a he. Mɛni heje nɛ wa de jã a? Ejakaa Paulo wo nihi enyɔ nɛ a piɛɛɔ e he kɛ tsuɔ ní ɔ a ta ngɛ jamɛ a sɛ womi ɔ nɔuu mi. E ngma ke: “Sɛ gbi nɛ kɔɔ Mawu Bi, Yesu Kristo ɔ he nɛ i kɛ Silvano kɛ Timoteo fiɛɛ ngɔ ha nyɛ ɔ tsakee we.” (2 Kor. 1:19) Jehanɛ se hu ɔ, be tsuaa be nɛ Paulo kɛ munyu nɛ ji “waa kɛ nyɛ ngɛ ní tsue” ɔ ma tsu ní ngɛ e womihi a mi ɔ, e kɔɔ nihi nɛ a su e he wawɛɛ nɛ e kɛ mɛ tsuɔ ní nɛ a ti ni komɛ ji Apolo, Akuila, Priskila, Timoteo, Tito, kɛ ni kpahi ɔ a he. (Rom. 16:3, 21; 1 Kor. 3:6-9; 2 Kor. 8:23) Enɛ ɔ he ɔ, munyu nɛ Paulo tu ke: “Waa kɛ nyɛ ngɛ ní tsue, konɛ nyɛ ná bua jɔmi” ɔ tsɔɔ kaa e ngɛ nɔ mi mae kɛ ngɛ Korintobi ɔmɛ hae kaa e kɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ suɔ nɛ bua jɔmi nɛ hi asafo ɔmɛ tsuo a mi. Mwɔnɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi hu suɔ nɛ tue mi jɔmi nɛ hi asafo ɔmɛ a mi. A suɔ kaa a maa bɔ mɔde wawɛɛ konɛ a ye bua nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a nyɛ nɛ a ‘sɔmɔ Yehowa kɛ bua jɔmi.’—La 100:2; Filip. 1:25.

5. Mɛni sane bimi heto he lɛ wa ma susu, nɛ mɛni heje?

5 Lingmi nɛ ɔ, a bi nyɛmimɛ komɛ nɛ a je hehi slɔɔtohi ngɛ je ɔ mi nɛ́ a kɛ kã tsuɔ sɔmɔmi nítsumi ɔ sane nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ, “Mɛni ji munyuhi nɛ asafo mi nikɔtɔmahi tuɔ aloo níhi nɛ a peeɔ nɛ haa nɛ o náa bua jɔmi wawɛɛ?” Wa ma susu heto nɛ a ha a he piɔ. Ke wa ngɛ hetohi nɛ a ha a he susue ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o ngɔ a heto ɔmɛ kɛ to bɔnɛ mo hu o ko ha jamɛ a sane bimi ɔ heto ha a he nɛ o hyɛ. Jehanɛ se hu ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ tsuo wa susu nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ ha nɛ bua jɔmi nɛ hi asafo ɔ mi ɔ he nɛ waa hyɛ. *

“I BIƆ PERSI, YE HUƐ NƐ I SUƆ LƐ SAMINYA A”

6, 7. (a) Mɛni ji blɔ kake nɔ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi ma nyɛ maa kase Yesu, Paulo, kɛ Mawu sɔmɔli kpahi ngɛ? (b) Mɛni heje nɛ ke wa kaiɔ wa nyɛmimɛ a biɛhi ɔ, lɔɔ haa nɛ a náa bua jɔmi wawɛɛ?

6 Wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi fuu tsɔɔ kaa ke asafo mi nikɔtɔmahi ná a he bua jɔmi ɔ, lɔɔ ji nɔ́ kake nɛ haa nɛ a bua jɔɔ wawɛɛ. Blɔ kake nɛ he hia nɛ asafo mi nikɔtɔmahi ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee jã ji, nɛ́ a maa kase David, Elihu, kɛ Yesu. (Kane 2 Samuel 9:6; Hiob 33:1; Luka 19:5.) Yehowa sɔmɔli tsɔɔ kaa a susuɔ a nyɛmimɛ ɔmɛ a he, enɛ ɔ he ɔ, a kɛ a ti nɔ tsuaa nɔ biɛ tsɛɔ lɛ. Paulo hu le kaa e he hia nɛ e kai e nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi a biɛhi nɛ e kɛ tsɛ mɛ. Ngɛ e womi ɔ kake nɛ e ngma a mi ɔ, e wo nyumuhi kɛ yihi nɛ a hiɛ pe 25 a ta, nɛ e ke e biɔ mɛ. Nihi nɛ e wo a biɛ ta a a kpɛti nɔ kake ji nyɛmiyo Persi, nɛ e de ke: “I biɔ Persi, ye huɛ nɛ i suɔ lɛ saminya a.”—Rom. 16:3-15.

7 E yee ha asafo mi nikɔtɔma komɛ kaa a ma kai nyɛmimɛ a biɛhi. Se kɛ̃ ɔ, ke a bɔ mɔde nɛ a pee jã a, lɔɔ ma ha nɛ a nyɛmimɛ ɔmɛ maa nu he kaa asafo mi nikɔtɔma amɛ susuɔ a he. (2 Mose 33:17) Ke asafo mi nikɔtɔma amɛ kaiɔ nyɛmimɛ ɔmɛ a biɛhi nɛ a kɛ a biɛhi tsɛɛ mɛ konɛ a ha sanehi a heto ke a ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ kasee aloo a ngɛ asafo mi kpe kpa ko pee ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ a bua jɔɔ wawɛɛ.—Kɛ to Yohane 10:3 ɔ he.

“E TSU NÍ WAWƐƐ KƐ SƆMƆ NYƆMTSƐ Ɔ”

8. Mɛni ji blɔ kake nɔ nɛ Paulo gu kɛ kase Yehowa kɛ Yesu?

8 Paulo tsɔɔ hu kaa e susuɔ nihi a he kɛ gu a yi nɛ e jeɔ ɔ nɔ. Enɛ ɔ ji blɔ kpa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ ha nɛ wa nyɛmimɛ nɛ a ná bua jɔmi wawɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ womi ɔ nɛ Paulo ngma a nɔuu mi ɔ, e tsɔɔ kaa e suɔ nɛ e kɛ nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ tsu ní kɛ bua jɔmi. E ngma ke: “I ngɛ hemi kɛ yemi babauu ngɛ nyɛ mi.” (2 Kor. 7:4) Eko ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ a yi nɛ e je ɔ ha nɛ a ná bua jɔmi. Paulo je ni komɛ hu a yi ngɛ asafo kpa ko mi. (Rom. 1:8; Filip. 1:3-5; 1 Tes. 1:8) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, benɛ Paulo wo Persi ta ngɛ e womi nɛ e ngma ya ha Romabi ɔmɛ ɔ mi ɔ se ɔ, e de ke: “E tsu ní wawɛɛ kɛ sɔmɔ Nyɔmtsɛ ɔ.” (Rom. 16:12) Moo hyɛ bɔnɛ munyu nɛ ɔ nɛ Paulo tu ɔ maa wo Persi he wami ha! Paulo kase Yehowa kɛ Yesu, enɛ ɔ heje nɛ e jeɔ nihi a yi ɔ nɛ.—Kane Marko 1:9-11; Yohane 1:47; Kpoj. 2:2, 13, 19.

9. Mɛni heje nɛ ke wa jeɔ nihi a yi aloo nihi jeɔ wa yi ɔ, lɔɔ haa nɛ bua jɔmi hiɔ asafo ɔ mi ɔ?

9 Mwɔnɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi hu le kaa e he hia nɛ a je a nyɛmimɛ a yi. (Abɛ 3:27; 15:23) Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko jeɔ e nyɛmimɛ a yi ɔ, lɔɔ haa nɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ naa kaa nɔkɔtɔma a naa nɔ́ nɛ a peeɔ ɔ, nɛ e susuɔ a he. E he hia nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a je a nyɛmimɛ Odasefoli a yi. Nyɛmiyo ko nɛ e ye maa pee jeha 55 ɔ de nɔ́ ko nɛ eko ɔ, nihi fuu hu ma de jã. E de ke: “Nihi pɔɛ ye yi jemi ngɛ ye nítsumi he ɔ. Pi nɔ ko kɔmɔ ji nɔ ko, nɛ ní tsuli ɔmɛ kɛ a he siɔ koli. Enɛ ɔ he ɔ, ke asafo mi nɔkɔtɔma ko je ye yi ngɛ nɔ́ ko nɛ i pee ngɛ asafo ɔ mi ɔ he ɔ, e haa nɛ i náa bua jɔmi nɛ ye nɔ gbagba tee! E haa nɛ i naa kaa ye hiɔwe Tsɛ ɔ suɔ mi.” Nyɛminyumu ko nɛ lɛ nɔ kake nɛ e ngɛ e bimɛ enyɔ hyɛe ɔ hu nu he jã. Lingmi nɛ ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma ko je e tsui mi nɛ e je e yi. Kɛ wa nyɛminyumu ɔ nu he ha kɛɛ? E de ke: “Nɔ́ nɛ asafo mi nɔkɔtɔma a de mi ɔ wo mi he wami nitsɛnitsɛ!” Niinɛ, ke asafo mi nɔkɔtɔma ko je e tsui mi nɛ e je e nyɛmimɛ Odasefoli a yi ɔ, lɔɔ woɔ nyɛmimɛ ɔmɛ he wami nɛ a náa bua jɔmi. Lɔɔ woɔ mɛ he wami nɛ a yaa nɔ nɛ a nyɛɛɔ wami blɔ ɔ nɔ nɛ “pɔ tɔɛ mɛ.”—Yes. 40:31.

‘NYƐƐ HYƐ MAWU ASAFO Ɔ NƆ’

10, 11. (a) Kɛ asafo mi nikɔtɔmahi ma plɛ kɛ kase Nehemia ha kɛɛ? (b) Mɛni maa ye bua asafo mi nɔkɔtɔma ko konɛ ke e ya slaa nyɛmi ko ɔ, e nyɛ nɛ e ha nyɛmi ɔ mumi mi nike ní kɛ wo lɛ he wami?

10 Mɛni blɔ titli nɛ he hia nɛ asafo mi nikɔtɔmahi ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa a susuɔ a nyɛmimɛ a he konɛ lɔɔ nɛ ha nɛ bua jɔmi nɛ hi asafo ɔ mi? Lɔɔ ji, nɛ́ a maa su nihi nɛ a hia he wami womi ɔ a he konɛ a wo mɛ he wami. (Kane Bɔfo Ɔmɛ A Nítsumi 20:28.) Ke asafo mi nikɔtɔmahi pee jã a, lɔɔ tsɔɔ kaa a ngɛ Mawu tsɔli nɛ a hi si blema nɛ a sɔmɔ kaa nɔ hyɛli ɔ kasee. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo kadi nɔ́ nɛ nɔ hyɛlɔ anɔkualetsɛ Nehemia pee benɛ e na kaa e nyɛmimɛ Yudabi ɔmɛ ekomɛ a kɔni mi jɔ ɔ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa amlɔ nɔuu nɛ e te si nɛ e ya wo mɛ he wami. (Neh. 4:14) Mwɔnɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi hu suɔ nɛ a pee jã. A sɛɛ hlami nɛ a yeɔ bua a nyɛmimɛ Odasefoli konɛ a he nɛ wa ngɛ hemi kɛ yemi ɔ mi. Ke nyɛmimɛ ɔmɛ a si himi maa ngmɛ mɛ blɔ ɔ, asafo mi nikɔtɔma amɛ ya slaa mɛ ngɛ a wehi a mi nɛ a woɔ mɛ he wami. Ke nikɔtɔma amɛ ya slaa mɛ ɔ, a ‘haa mɛ mumi mi nike ní kɛ woɔ mɛ he wami.’ (Rom. 1:11) Mɛni maa ye bua nikɔtɔma amɛ konɛ a pee jã?

11 Loko asafo mi nɔkɔtɔma ko ma ya slaa nyɛmi ko nɛ́ e maa wo lɛ he wami ɔ, e sa nɛ e ná be kɛ susu nyɛmi ɔ nɛ e yaa slaa lɛ ɔ he. Mɛni ji haomi komɛ nɛ nyɛmi ɔ kɛ ngɛ kpee? Mɛni lɛ ke nɔkɔtɔma a de ɔ, e maa wo nyɛmi ɔ he wami? Mɛni ngmami aloo níhi a si kpami ko nɛ kɔɔ nɔ ko nɛ a wo e ta ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he lɛ ma nyɛ ma tsu nyɛmi ɔ si himi ɔ he ní? Ke asafo mi nɔkɔtɔma a susu ní nɛ ɔmɛ a he kɛ sɛ hlami ɔ, lɔɔ ma ha nɛ ke e ya slaa nyɛmi ɔ, e kɛ lɛ ma susu níhi nɛ a he hia a he, se pi níhi nɛ a he hia we. Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko ya slaa nyɛmi ko ɔ, nɔkɔtɔma a haa nɛ nyɛmi ɔ jeɔ e gbi kpo nɛ e buɔ lɛ tue wawɛɛ. (Yak. 1:19) Nyɛmiyo ko de ke: “Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko je e tsui mi nɛ e bu mo tue ɔ, e haa nɛ nɔ tsui nɔɔ nɔ mi nitsɛnitsɛ.”—Luka 8:18.

Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko dla e he ɔ, e kɛ mumi mi nike ní ma nyɛ maa wo nihi he wami ke e ya slaa mɛ

12. Mɛnɔmɛ nɛ e he hia kaa a wo mɛ he wami ngɛ asafo ɔ mi, nɛ mɛni heje?

12 Mɛnɔmɛ nɛ a ma ná slaami nɛ nikɔtɔmahi ya slaa nihi nɛ a woɔ mɛ he wami ɔ he se? Paulo wo e nyɛmimɛ nikɔtɔma amɛ ga ke ‘a hyɛ asafo ɔ tsuo nɔ.’ Niinɛ, nyɛmimɛ ɔmɛ tsuo nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ hia he wami womi. Fiɛɛli kɛ blɔ gbali nɛ́ a kɛ anɔkuale yemi ngɛ a sɔmɔmi nítsumi ɔ tsue jehahi abɔ ɔ hu hia he wami womi. Mɛni heje nɛ e he hia kaa asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a wo wɔ he wami? E ngɛ mi kaa hemi kɛ yemi nɛ asafo mi nikɔtɔmahi ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi wa mohu lɛɛ, se be komɛ ɔ, mɛ hu a kɛ haomihi kpeɔ ngɛ je yaya nɛ ɔ mi, nɛ lɔɔ haa nɛ a kɔni mi jɔɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ ko nɛ ya nɔ ngɛ Matsɛ David si himi mi nɛ tsɔɔ kaa be komɛ ɔ, e he hia kaa nɔ ko nɛ e wo Mawu sɔmɔlɔ ko nɛ e hemi kɛ yemi mi wa a po he wami ɔ he nɛ waa hyɛ.

“ABISHAI BA PIƐƐ DAVID HE”

13. (a) Mɛni be Ishbibenob to kaa e ma tua David? (b) Kɛ Abishai plɛ kɛ je ngmla ha David kɛɛ?

13 Benɛ a wo David Matsɛ ɔ, e kɛ we nɛ e kɛ Refaim no ko nɛ e je oblai nɛ a tsɛɛ lɛ ke Goliat ɔ kpe hɛ mi kɛ hɛ mi. David ná kã nɛ e gbe nyumu oblai ɔ. (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Kron. 20:5, 8) Jeha komɛ a se ɔ, benɛ Israelbi ɔmɛ kɛ Filistibi ɔmɛ ngɛ ta hwue ɔ, David kɛ nyumu oblai ko pa ya kpe ekohu. A tsɛɛ lɛ ke Ishbibenob, lɛ hu e ji Refaim no. (2 Sam. 21:16) Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ e piɛ nguɛ nya nɛ nyumu oblai ɔ gbe David. Mɛni heje? Pi kaa David be kã, se mohu e gbɔjɔ. Baiblo ɔ de ke: “pɔ tɔ David.” Benɛ Ishbibenob yɔse kaa pɔ tɔ David he ɔ, e “susu kaa e nine gbe David ta.” Se loko nyumu oblai ɔ maa hɛ David akplɔ ɔ, “Zeruya bi Abishai ba piɛɛ David he; e tua Filisti no ɔ, nɛ e gbe lɛ.” (2 Sam. 21:15-17) E piɛ nguɛ nya nɛ David gbo! E ngɛ heii kaa David bua jɔ wawɛɛ kaa Abishai ngɛ lɛ hyɛe, nɛ benɛ e yi fi ɔ, Abishai ba je ngmla ha lɛ! Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ sane nɛ ɔ mi?

14. (a) Kɛ wa plɛɔ kɛ yeɔ haomi nguanguahi a nɔ kunimi ha kɛɛ? (b) Mɛni blɔ nɔ asafo mi nikɔtɔmahi ma nyɛ maa gu kɛ ye bua nihi konɛ a ná he wami kɛ bua jɔmi ekohu? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

14 E ngɛ mi kaa Satan kɛ e webi ɔmɛ ngɛ Yehowa webi haoe ngɛ je kɛ wɛ mohu lɛɛ, se Yehowa webi yaa nɔ nɛ a tsuɔ sɔmɔmi nítsumi ɔ. Wa ti ni komɛ kɛ haomihi nɛ a kle agbo kpe, se akɛnɛ waa kɛ wa hɛ fɔ Yehowa nɔ heje ɔ, wa nyɛ ye jamɛ a haomi nguangua amɛ a nɔ kunimi kaa bɔnɛ David ye Goliat nɔ kunimi ɔ. Se be komɛ ngɛ nɛ haomihi nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ haa nɛ pɔ tɔɔ wa he nɛ wa kɔni mi hu jɔɔ. Ke wa gbɔjɔ jã a, haomihi nɛ jinɛ wa ma nyɛ maa ye nɔ kunimi ɔ, ma nyɛ maa tsɛ̃ wɔ kɛ fɔ si. Ke wa ya je si himi ko kaa jã mi ɔ, yemi kɛ buami nɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko kɛ ma ha wɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa ná bua jɔmi kɛ he wami ekohu. Wa ti nihi fuu ná yemi kɛ buami kaa kikɛ ɔ hyɛ. Blɔ gbalɔ ko nɛ e ye maa pee jeha 65 ɔ de ke: “Be ko nɛ be ɔ, i be he wami, nɛ ke i ya fiɛɛmi ɔ, pɔ tɔɔ ye he. Asafo mi nɔkɔtɔma ko to ye he hɛ kaa i gbɔjɔ, nɛ e hɛ lɛ kɛ su ye he. E kɛ mi susu Baiblo ngmami ko he, nɛ e wo mi he wami. I kɛ ga nɛ e wo mi ɔ tsu ní nɛ i ná he se.” Blɔ gbalɔ ɔ de hu ke: “Asafo mi nɔkɔtɔma a je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mi nitsɛnitsɛ kaa e to ye he hɛ kaa i gbɔjɔ nɛ e ye bua mi!” Niinɛ, e ji bua jɔmi nitsɛnitsɛ kaa wa ngɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a hɛngmɛ ngɛ wa he kaa bɔnɛ Abishai hɛngmɛ hi David he ɔ, nɛ a yeɔ bua wɔ ngɛ wa fimi behi a mi.

“NYƐƐ NA BƆNƐ I SUƆ NYƐ HA”

15, 16. (a) Mɛni heje nɛ nyɛmimɛ Kristofoli ɔmɛ suɔ Paulo sane wawɛɛ ɔ? (b) Mɛni heje nɛ wa suɔ wa asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a susuɔ wa he ɔ a sane wawɛɛ ɔ?

15 Asafo mi nikɔtɔmahi a nítsumi kle. Be komɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi fɔɔ nyɔ kɛ susuɔ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ a he, aloo a woɔ mɛ he wami konɛ a hɛɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi. (2 Kor. 11:27, 28) Se kɛ̃ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi kɛ bua jɔmi tsuɔ a blɔ nya nítsumi ɔ he ní kaa bɔnɛ Paulo pee ɔ. E ngma ya ha Korintobi ɔmɛ ke: “Ma suɔ kaa ma ngɔ níhi tsuo nɛ i ngɛ ɔ, kɛ ye nɔmlɔtso ɔ tete ngɔ ha nɛ ma kɛ ye bua nyɛ.” (2 Kor. 12:15) Ee, suɔmi nɛ Paulo ngɛ ha e nyɛmimɛ ɔmɛ ha nɛ e bɔ mɔde wawɛɛ nɛ e wo mɛ he wami. (Kane 2 Korintobi 2:4; Filip. 2:17; 1 Tes. 2:8) E be nyakpɛ mɔ kaa nyɛmimɛ ɔmɛ suɔ Paulo sane wawɛɛ!—Níts. 20:31-38.

16 Wɔ Mawu sɔmɔli nɛ wa ngɛ mwɔnɛ ɔ hu suɔ wa asafo mi nikɔtɔma amɛ wawɛɛ nitsɛ. Wa sɔleɔ nɛ wa naa Yehowa si kaa e ha wɔ nikɔtɔmahi nɛ a susuɔ wa he. Nikɔtɔma amɛ haa nɛ wa náa bua jɔmi wawɛɛ ejakaa a susuɔ wa he. Wa bua jɔɔ slaami nɛ a ba slaa wɔ nɛ a woɔ wɔ he wami ɔ he. Jehanɛ se hu ɔ, wa bua jɔ kaa a pee klaalo kaa ke waa kɛ haomihi nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ eko kpe nɛ wa kɔni mi jɔ ɔ, a maa ye bua wɔ. Niinɛ, asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a susuɔ wa he ɔ ‘kɛ wɔ ngɛ ní tsue konɛ wa ná bua jɔmi.’

^ kk. 5 A bi jamɛ a nyɛmimɛ ɔmɛ nɔuu ke, “Mɛni ji su nɛ o suɔ wawɛɛ ngɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko he?” A kpɛti nihi babauu ha heto ke, “Ke asafo mi nɔkɔtɔma a pee e he nɔ nɛ nihi nyɛɔ suɔ e he ɔ, lɔɔ nɛ a suɔ wawɛɛ.” Wa ma susu su nɛ ɔ he ngɛ womi tɛtlɛɛ nɛ ɔ ehe nɛ e maa ba hwɔɔ se ɔ mi.