N EBERI 2006, e butanako n te aonnaba te karaki ae rangi ni kakubanako i nanon te nuutibeeba, bwa a a tia taan rabakau ni kaotinakoa kanoan te boki rimoa are e a tibwa kuneaki ae kangai atuna: “Ana Euangkerio Iuta.” A kaotaki ni kaongora aikai aia taeka taan rabakau ae e a boni bitaki te ota n te boki aei ni kaineti ma aroaron Iuta, are te tia rimwini Kristo are e kamwanea. A taekina Iuta taan rabakau aikai bwa bon te mwaane ae ninikoria ae e ataa riki ana namakin Iesu ao e anga Iesu bwa e na tiringaki ibukina bwa e bon tuangnga.

Boni bokin rimoa aei ke te otokaraki? Ao ngkana te boki ni koaua, a kaotaki iai rongorongo aika karabaaki ibukin Iuta Itekariota, Iesu Kristo, ke Kristian ake rimoa? E na rotaki iai arora n iangoa Kristo ao ana reirei?

E teimatoa naba ngkai te nanououa ibukini kunean “Ana Euangkerio Iuta.” Ti aki ataia bwa e kuneaki ia ke antai ae kunea. Ma te bwai ae ti ataia, iai te aomata ae koreia ao ni kaboonakoa tabeua te tai imwin 1978. E taraa n ae e kuneaki i Aikubita n 1978 i nanon te bwaro ni mate ae ai akea kanoana, tao i nanon te bwanganimatang. Bon teuana mai buakoni mwakorona aika aua ake a kakaokoroaki i nanon te boki (ae te aeka ni boki teuana rimoa) ae koreaki n te Coptic (ae te taetae ae reke mai Aikubita rimoa).

Imwini kamwaingan te boki aei ae kuninaki ni kunin te man mai Aikubita ae mwauteretere ike e kawakinaki iai ngkoa, e a moanna ni maekeke ao ni waekoa n uruaki. Iai tabeman taan rabakau ake a kaotaki nakoia te boki ae te codex n 1983, ao a rangi ni bati ake a titiraki ni kan ataa boona ma e aki kaboonakoaki. E waekoa ni buakaka te boki anne bukini kakeaani bonganana ao aki kawakinana raoi i nanon ririki tabeua riki. N 2000, e a kabooaki iroun te tia iokinibwai rimoa ae kaain Switzerland ao e angania taan rabakau. A mwiokoaki naakai bwa a na kabooua ao ni manga karaoa te boki ae te codex. A kona naba kaain te tiim aei ni bairea maanin te boki anne, ma n rairia ao n ota ni kanoana.

N aia bwai n taua maanin te bwai teuana taan rabakau ae te Carbon-14 dating, ao e kakoauaaki iai  bwa e bae n reke te boki aei man te katenua ke te kaaua n tienture C.E. Ma e ngae n anne, a katautaua taan rabakau bwa te boki n te Coptic ae “Ana Euangkerio Iuta” e bon rairaki man te boki ni Kuriiti rimoa rimoa. N ningai te tai are e moani koreaki iai ao tera aron tein “Ana Euangkerio Iuta” ngke e koreaki?

E moani mwaneweaki taekan te boki ae “Ana Euangkerio Iuta” n ana koroboki Irenaeus, are e iangoaki bwa te tia kororongorongo ae te Kristian n raabanen te kauoua n tienture C.E. N te boki ae Against Heresies, e korea iai taekan te botaki teuana mai buakoni botaki aika bati Irenaeus are e kaaitarai aia reirei ni kangai: “A taekinna bwa Iuta are te tia kamwamwane bon tii ngaia ae e ataa te koaua ngkai bon akea riki temanna ae e kakororaoa te mwakuri ni kamwane ae raba aei. A minotaki aia iango aomata irouna ni bwaai ni kabane i aon te aba ao i karawa. A korea te rongorongo rimoa ae a karioa ae akea koauana ao a aranna bwa “Ana Euangkerio Iuta.”

E rangi ni kamatoaa riki Irenaeus ni kakewei reirei mani koroboki aika Gnostic aika kakaokoro mairouia Kristian ake a taku bwa iai aia atatai aika okoro. A bati botaki aika tabe ma koroboki rimoa aika taian Gnostic aika a kakaokoro aia kabwarabwara i aon te bwai ae a iangoia bwa bon te koaua. E a rikirake te reirei man taiani koroboki aika Gnostic aika boto i aon aia koroboki ake a a butanako i nanon te kauoua n tienture C.E.

A aki toki n taekinaki n euangkerio aika taian Gnostic bwa a aki ota abotoro aika rangi ni kinaaki n ana rongorongo Iesu ao iai te reirei ae raba are e angania tii tabeman ake a rineaki. * A kakoauaaki n taiani Gnostic tabeua bwa e kaokoro te aonnaba ae ti maekanna aei ma te tabo are a maeka iai maate. Mangaia are te “atua ae te tia karikiriki” ae n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera, bon te atua ae mangori nakoia atua aika kakannato riki aika bati ake a kakoauai. A kakoauaa naba bwa te aomata ae raka ana atatai, e ota bwa e riai te aomata ni kitana rabwatana n aomata.

E boto naba “Ana Euangkerio Iuta” i aon te koaua aei. E moanaki n taeka aikai: “Ana taeka Iesu aika raba ake e maroroakini ma Iuta Itekariota i nanoni wanibong are e toki tenibong imwaini bukamaruan te Toa ae te Riao.”

E koaua bwa te codex aei bon te boki are e korea taekana Irenaeus are e katautauaki bwa e a tia ni bua i nanon tienture aika bati? E taekinna temanna kaain te moan tiim anne ae Marvin Meyer are e rinanon te boki aei n rairia bwa “e tonu raoi ana kabwarabwara ae kimototo [Irenaeus] ma kanoan te boki n te Coptic ae kangai atuna, Ana Euangkerio Iuta.”

N “Ana Euangkerio Iuta” ao e taekinaki iai Iesu bwa e ngare ni kakaniko ngke a kaotiota akean aia atatai ae eti taan rimwina. Ma tii Iuta mai buakoia abotoro ake 12 are e kaotiota ataakin anuan Iesu ni koaua. Ai ngaia are e karabaa Iesu ni kaongoa “rongorongo aika raba ibukin te tautaeka n uea.”

E rotakibuaka te moan tiim ae kaainaki irouia taan rabakau ake a raira “Ana Euangkerio Iuta” n te baere e taekinna Irenaeus. A koreia n aia rairai bwa e tatangiraki Iuta iroun Iesu ao bon te tia rimwina are e na ota raoi ni baika e kangaanga te ota iai n “ikotaki” naba ma te “tautaeka n uea.” E ngae ngke a na karekea oneani mwin Iuta abotoro, ma e na boni karekea kaniwangana Iuta ae tamaroa riki nakoia taan rimwini Kristo ake tabeman, ibukina bwa e a tia ni buoka Iesu bwa e na kitana rabwatana n aomata.

A waekoa ni boreetia mwin aia kakaae ao aia  kabwarabwara ibukin “Ana Euangkerio Iuta” taani kororongorongo ake a tatangiraki aia boki n aron Bart Ehrman ao Elaine Pagels, ao bon taan rabakau naba ngaiia aika mwaatai n te Aroaro ni Kristian ao n taiani koroboki aika Gnostic ao a kuri n titeboo aia rairai ma te rairai are e karaoaki irouia kaain te moan tiim. Ma tabeu te tai imwin anne, a a manga kaota raraomaia taan rabakau aika April DeConick ma Birger Pearson. A raraoma naakai ibukina bwa e ienikuriaki boreetian te boki tii ibukini kanoan te kaongora. A namakinna naba bwa e bon aki iraki nanon te kaetieti ibukin tuoan te boki bwa a tangiraki kaain te tiim anne bwa a na tiaina te boraraoi ae a na aki kaota rongorongona.

A tatannako ni karaoi aia mwakuri DeConick ao Pearson ma titeboo aia kukune ae a a tia ni kairua rairani mwakoro aika kakawaki man te codex irouia taan rabakau ake imwaia. Ni kaineti ma te boki are kaboouaki iroun DeConick, e aranaki iai Iuta iroun Iesu bwa te “Katengauni ma teniman n Taimonio,” ao tiaki te “katengauni ma teniman n taamnei.” * E tuangaki naba Iuta iroun Iesu n te aro ae mataata bwa e na aki rierake nakon te “tautaeka n uea.” N oneani mwin are e na reke kaniwangana ae raoiroi riki nakoia taan rimwini Kristo e na korakora tuuaan Iuta ibukin tiringan Iesu. E iangoia DeConick bwa a bwainingareia abotoro ni kabane taani korea “Ana Euangkerio Iuta.” Aio aia kabanea ni kukune ae kakoauaaki raoi ibukin “Ana Euangkerio Iuta” DeConick ao Pearson, bwa bon tiaki te mwaane ae ninikoria Iuta.

E ngae ngke a iangoa Iuta ae n te euangkerio aei bwa te mwaane ae ninikoria, ma akea temanna mai buakoia taan rabakau ake a tuoa te boki aei ae e taekinna bwa iai i nanona rongorongon rimoa aika eti raoi. E kabwarabwaraa ni kangai Bart Ehrman: “Bon tiaki te Euangkerio ae koreaki iroun Iuta, ke temanna ane e taku bwa e koreia. . . . Bon tiaki te Euangkerio ae koreaki n ana tai ni maiu Iuta iroun temanna ae boni kinaa raoi. . . . Mangaia are bon tiaki te boki ae e na anganira rongorongo riki tabeua ibukini baike a riki n ana tai Iesu.”

“Ana Euangkerio Iuta” bon taiani koroboki tao man te kauoua n tienture C.E. are e moani koreaki n te taetae ni Kuriti. A bon teimatoa naba ngkai taan rabakau n nanououa bwa titeboo “Ana Euangkerio Iuta” are e a tibwa kuneaki aei ma te boki are e taekinna Irenaeus ke e kaokoro. Ma a kaotaki n “Ana Euangkerio Iuta,” bwaai ni kakoaua aika mataata bwa iai ngkoa te tai are a a reireinia aomata Kristian ni kewe aia reirei ngaia are a a bwenaua iai nakoni kurubu aika kakaokoro. N oneani mwin are a na taekinna bwa aongkoa e kairua te Baibara, e boni kakoauaaki n “Ana Euangkerio Iuta” aia kauring abotoro n aron are e koreia Bauro ni Mwakuri 20:​29, 30 ae kangai: “I ataia bwa imwin nakou . . . a na teirake mai buakomi mwaane aika a na taekin reirei aika kewe bwa a aonga ni katikiia taan rimwin Iesu bwa a na rimwia.”