Bai na kontenido

Bai na kontenido

Kiko Ta e “Evangelio di Hudas”?

Kiko Ta e “Evangelio di Hudas”?

NA APREL di aña 2006, korantnan rònt mundu tabatin e notisia sensashonal ku un tim di eksperto a publiká kontenido di un manuskrito antiguo ku nan a deskubrí resientemente, titulá “Evangelio di Hudas.” E artíkulonan di korant akí a trese dilanti ku e ekspertonan ta haña ku e manuskrito akí ta duna nos henteramente un otro idea di loke nos ta pensa di Hudas, e disipel ku a traishoná Hesus. Nan ta duna di komprondé ku Hudas en realidat tabata un héroe, e apòstel ku a komprondé Hesus mihó i ku a entregá Hesus pa nan ehekut’é riba petishon di Hesus mes.

E manuskrito akí ta outéntiko? Akaso e ta revelá algun bèrdat ku a keda skondí tokante figuranan históriko manera Hudas Iskariot, Hesukristu òf e kristiannan di promé siglo? Lo e mester duna nos un otro idea di kristianismo?

E DESKUBRIMENTU DI E “EVANGELIO DI HUDAS”

No ta muchu kla kon nan a deskubrí e “Evangelio di Hudas.” Aparentemente, no ta arkeólogo a deskubrí ni registrá e dokumento akí; el a aparesé diripiente riba merkado di kosnan antik den añanan ’70 òf na komienso di añanan ’80 di siglo pasá. Probablemente a deskubrié na Egipto na aña 1978 den un graf bandoná, posiblemente den un kueba. E tabata un di e kuater partinan di un kodèks (un tipo di buki antiguo) skirbí na kóptiko, un idioma derivá for di e idioma antiguo egipsio.

Despues ku nan a saka e kodèks ku tabatin un kaft di kueru for di e klima seku di Egipto, kaminda el a keda konserbá pa hopi siglo, el a kuminsá bai atras hopi lihé. Na aña 1983, algun eksperto a haña e kodèks mira brevemente; pero e preis ku tabata pidi p’e tabata asina eksorbitante ku nan no a kumpr’é. Falta di kuido i e echo ku a warda e kodèks na un manera inapropiá a pone ku el a sigui bai atras. Na aña 2000, un komersiante suiso di kosnan antik a kumpr’é. Despues el a entreg’é na un tim internashonal di eksperto ku a keda enkargá ku e tarea kompliká di restorá i rekonstruí e kodèks, ya ku awor parti di dje tabata plamá for di otro. E tim akí a traha bou di guia di e Fundashon Maecenas di Arte Antiguo i National Geographic Society. Tambe e tim akí lo mester a determiná e edat di e kodèks, i tradusí i interpretá su kontenido.

Nan a usa un sistema pa determiná edat di dokumento antiguo ku yama karbon-14. Despues ku nan a analisá e kodèks, nan por a konfirmá ku e ta outéntiko i ku probablemente e ta data for di siglo 3 òf 4 di nos era. Ma e ekspertonan a yega na e konklushon ku e manuskrito kóptiko di e “Evangelio di Hudas” a ser tradusí for di su idioma griego original di un periodo muchu mas promé. Na ki tempu i bou di ki sirkunstansianan e “Evangelio di Hudas” a ser skirbí originalmente?

E “EVANGELIO DI HUDAS” —UN EVANGELIO GNÓSTIKO

E promé menshon di e eksistensia di un obra ku yama “Evangelio di Hudas” a ser hañá den e dokumentonan di Ireneo, un obispu di Lyons ku a biba na fin di siglo 2 di nos era. Den un obra ku yama Against Heresies [Kontra Herehia], Ireneo a skirbi tokante un di e vários gruponan ku e no tabata di akuerdo kuné relashoná ku sierto siñansa. El a bisa: “Nan ta deklará ku Hudas, e traidor, tabata bon na haltura di tur e kosnan akí, i komo ku ta e so tabata sa e bèrdat, e por a kumpli ku e misterio di e traishon. Di e manera ei, el a bruha tur kos den otro, tantu kosnan riba tera komo den shelu. Nan a presentá un kuenta inventá ku nan a yama e Evangelio di Hudas.”

“No ta un persona ku tabata konosé Hudas a skirbi e evangelio den e tempu ku Hudas a biba”

Ireneo tabata determiná pa refutá vários siñansa di e kristiannan gnóstiko, kendenan a pretendé ku nan tabatin konosementu spesial. Tabatin hopi grupo gnóstiko, i kada grupo tabatin su mes interpretashon di loke nan a kere tabata e “bèrdat.” E gnóstikonan a promové nan siñansanan basá riba nan mes obranan skirbí, ku a plama durante siglo 2 di nos era.

Hopi biaha e obranan gnóstiko ei a afirmá ku e apòstelnan prominente di Hesus no a komprondé su mensahe i ku tabatin un siñansa sekreto ku Hesus a papia di dje i ku ta un grupito privilegiá so por a komprondé. * Segun algun di e gnóstikonan ei, mundu tabata un prizòn ku tabata kontené alma humano. P’esei, e “dios kreador” di e Skritura Hebreo tabata realmente un dios insignifikante, kende tabata kontra di e diferente diosnan poderoso ku nan a kere aden. Nan tabata kere ku un persona ku tin “konosementu” spesial lo a komprondé ku hende tin ku bai laga nan kurpa físiko.

E “Evangelio di Hudas” ta basá riba e kreensia ei. E ta kuminsá ku e palabranan: “Esaki ta e sekreto ku Hesus a konta Hudas Iskariot durante un periodo di ocho dia ku a terminá tres dia promé ku el a selebrá Pasku Hudiu.”

Akaso e kodèks akí tabata e manuskrito ku Ireneo a skirbi di dje, i ku supuestamente tabata pèrdí pa hopi siglo? Marvin Meyer, miembro di e promé tim ku a analisá i tradusí e kodèks, a bisa ku Ireneo su “deskripshon breve ta kuadra bon ku e manuskrito kóptiko aktual, titulá e Evangelio di Hudas.”

E FIGURA DI HUDAS DEN E EVANGELIO AKÍ —UN DEBATE ENTRE EKSPERTONAN

Den e “Evangelio di Hudas,” Hesus ta hari su disipelnan i hasi mofa di nan ora nan falta di konosementu sali na kla. Pero Hudas ta e úniko entre e 12 apòstelnan ku a demostrá ku el a komprondé ken Hesus tabata realmente. P’esei, ta Hudas so Hesus a konfia “e misterionan di e reino.”

E promé tim di eksperto ku a rekonstruí e manuskrito original tabata bou di influensia di loke Ireneo a bisa di e Evangelio di Hudas. Den nan tradukshon, Hesus a faboresé Hudas komo e úniko disipel ku lo a komprondé e misterionan i “alkansá” e “reino.” I aunke e apòstelnan lo a haña un remplaso pa Hudas, Hudas lo a haña un mihó rekompensa ku tur e otro disipelnan pasobra t’e a yuda Hesus skapa for di su kurpa físiko.

Outornan di bukinan mas bendé, manera Bart Ehrman i Elaine Pagels—kendenan tambe ta ekspertonan prominente ku a studia kreensia di e kristiannan di promé siglo i di e gnóstikonan—a publiká poko tempu despues nan propio análisis i komentarionan tokante e “Evangelio di Hudas.” Nan a yega na kasi e mesun konklushon ku e promé tim. Sinembargo, djis despues di esei, otro ekspertonan manera April DeConick i Birger Pearson a ekspresá nan preokupashon. Nan a bisa ku National Geographic Society a kore publiká e manuskrito antiguo den nan afan pa haña publisidat eksklusivo di medionan di komunikashon. Ademas, nan no a sigui e prosedura normal di laga otro eksperto hasi un análisis profundo i revishon di e dokumento promé ku e ser publiká. De echo, e tim mester a firma un akuerdo pa no revelá e detayenan di kon un ke otro a bai.

Ningun di e ekspertonan ku a analisá e manuskrito akí a pretendé ku e ta kontené informashon históriko eksakto

Aunke DeConick i Pearson a traha independiente di otro, tur dos a konkluí ku e ekspertonan anterior no a tradusí algun di e sekshonnan klave di e fragmentonan di e kodèks korektamente. Segun DeConick su rekonstrukshon di e manuskrito, Hesus a yama Hudas e “di Diestres Demoño,” no e “di diestres spiritu.” * Tambe Hesus a bisa Hudas bon kla ku lo e no subi bai na e “reino.” En bes di haña un mihó rekompensa ku e otro disipelnan, Hudas lo haña un kastigu severo pasobra el a mata Hesus. Segun DeConick, e eskritornan di e “Evangelio di Hudas” a hasi bofon di tur e apòstelnan. E konklushon final di DeConick i Pearson ta ku den e “Evangelio di Hudas” akí Hudas no ta un héroe.

KIKO NOS POR SIÑA FOR DI E “EVANGELIO DI HUDAS”?

Sea ku e ekspertonan a mira e Hudas di e evangelio akí komo un héroe òf un demoño, ningun di nan ku a analisá e manuskrito akí a pretendé ku e ta kontené informashon históriko eksakto. Bart Ehrman a splika: “No ta Hudas a skirbi e evangelio akí, ni e no ta un evangelio ku ta menshoná Hudas komo su eskritor . . . No ta un persona ku tabata konosé Hudas a skirbi e evangelio den e tempu ku Hudas a biba . . . P’esei, e no ta un buki ku lo duna nos informashon adishonal tokante loke di bèrdat a sosodé durante e bida di Hesus.”

E “Evangelio di Hudas” ta un manuskrito gnóstiko, originalmente skirbí na griego den siglo 2 di nos era. Ekspertonan ainda no ta sigur si e “Evangelio di Hudas” ku nan a deskubrí resientemente ta idéntiko na e manuskrito ku Ireneo a referí na dje. Pero e “Evangelio di Hudas” ta duna prueba ku un tempu kristiannan falsu a introdusí nan mes siñansanan, i esaki a krea divishon den nan. En bes di proba ku Beibel ta robes, e “Evangelio di Hudas” a konfirmá e spièrtamentu di e apòstelnan, manera esun di Pablo na Echonan 20:29, 30 ku ta bisa: “Mi sa ku despues ku mi no t’ei mas . . . for di meimei di boso mes lo lanta hòmbernan ku lo trose e bèrdat pa pone e disipelnan bai nan tras.”

^ par. 11 E evangelionan akí ta karga nòmber di esnan ku supuestamente mester a komprondé e berdadero siñansanan di Hesus mihó, manera por ehèmpel, e “Evangelio di Tomas” i e “Evangelio di Maria Magdalena.” Na tur, mas o ménos 30 di e obranan di antigwedat ei a keda identifiká.

^ par. 18 E ekspertonan ku ta opiná ku Hudas ta un demoño den e manuskrito akí—unu ku a komprondé mihó ku tur e otro disipelnan ken Hesus tabata—ta basa nan mes riba e echo ku e demoñonan den e relatonan di evangelio di Beibel tambe a identifiká Hesus korektamente.—Marko 3:11; 5:7.