Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Iwu Diwu Wuswana Wetu Wakuspiritu

Iwu Diwu Wuswana Wetu Wakuspiritu

Iwu Diwu Wuswana Wetu Wakuspiritu

‘Weniwu diwu wuswana wawambuña Yehova.’—ISA. 54:17.

MUKWAKULA NENUDI?

Chumanyi chelayi Nzambi hakwila nawu yakiñi Izu dindi dasonekewa?

Indi ijina daYehova adikiñili ñahi kulonda antu adizatisheña?

Lumbululenu Nzambi chahembeliyi chalala chakuspiritu hela chakwila antu akeñeleña kuchijiyisha.

1. Yumanyi yahembayi Yehova kulonda antu ahetelumu?

 YEHOVA, ‘Nzambi wamumi nawa womikaña,’ wahemba nsañu yindi yenkaña antu wumi. Iyi nsañu yikatwalekahu, muloña ‘izu daYehova saña dashakamina haya nyaka.’ (1 Pet. 1:23-25) Twazañalalaña nankashi hakwiluka netu Yehova wahemba iyi nsañu yalema Mwizu dindi, Bayibolu!

2. Chumanyi chahembelayi Nzambi Mwiizu dindi kulonda antu jindi azatisheña?

2 Mwizu dindi, Nzambi wahembelamu ijina dindi daditumbiliyi kulonda antu jindi adizatisheña. Nsona yasambila kuhosha hadi “Yehova Nzambi” kutalisha ‘hansañu jamumawulu nijahamaseki.’ (Kutach. 2:4) Ijina daNzambi adisonekeli kapampa kakavulu helola hasonekeluwu Nshimbi Ikumi. Chakutalilahu, nshimbi yatachi yatachika nawu: ‘Yami Yehova Nzambi yeyi.’ (Kwid. 20:1-17) Ijina daNzambi datwalekahu muloña Mwanta Yehova wakiña Izu dindi niijina dindi hela chakwila Satana weseka nindi yajijiyishi.—Mas. 73:28.

3. Hela chakwila ntañishilu yakutwamba yinavuli nankashi, yumanyi yahembayi Nzambi?

3 Yehova wahemba cheñi chalala Mwizu dindi. Hela chakwila ntañishilu yakutwamba yinavuli nankashi mukaayi kejima, etu twasakililaña nankashi muloña Nzambi watwinka chejeji chakuspiritu nichalala. (Tañenu Masamu 43:3, 4.) Hela chakwila antu amavulu anakwenda mumwidima, etu twendaña muchejeji chakuspiritu chatwinkayi Nzambi.—1 Yow. 1:6, 7.

TUKWETI WUSWANA WUTWATELA KULEMESHA

4, 5. Kukoolekanyi kwabadika kulema nankashi kutwatambwilili muchaaka cha 1931?

4 Etu akwaKristu tukweti wuswana walema nankashi. Dikishonali yaCollins Cobuild English yahosha nawu: “Wuswana wamwituña hiyililu yejima, tushidikilu hela yihandilu yawantu yinatwalekuhu hadi yaaka yayivulu nawa yasambukilaña makiñu amakwawu.” Wuswana wetu wakuspiritu wabombelamu kwiluka Izu daNzambi dalala nikutiyisha chikupu chalala chahoshaña hadi yena nihankeñelu yindi. Mwabombela cheñi kukooleka kwabadika kulema nankashi.

5 Atwinkeli iku kukooleka kwakuspiritu hakupompa kwankambi kwadiña muColumbus, Ohio, U.S.A., mu 1931. Nsona jakwila nawu “JW” ajisonekeli haprogiramu yapulintiluwu. Muhela wumu wahosheli nindi: “Twajinokeleña mwatalishili iji nsona jakwila nawu JW.” Atuteneneña nawu Atudizi aBayibolu, ilaña twatachikili kuzatisha ijina dakwila nawu aYinsahu jaYehova kuhitila mukwiteja idi ijina haMulungu July 26, 1931. Twazañaleli nankashi hakutambwila idi ijina damuNsona. (Tañenu Isaya 43:12.) Mana kwetu wumu wanukaña nindi: “Hinamba kajimbala chasakilililuwu antu nankashi haniku kupompa. Kwosi muntu niwumu mukaayi wakeñeleña idi ijinaku, ilaña Nzambi watukiswilaña hakudizatisha hadi yaaka yakubadika 80. Iku hikukooleka kweneni nankashi kwakwikala aYinsahu jaYehova.

6. Wuswana wetu wakuspiritu wabombelamu nsañwinyi yalala?

6 Wuswana wetu wakuspiritu wabombelamu nsañu yalala nawa yalema yakunyima. Chakutalilahu, shinshikenu hadi Abarahama, Isaka niYakoba. Awa ankakulula niyisaka yawu atela ahanjekeleña chatela kumuzañaleshawu Yehova. Dichi hitwahayamaña hakwiluka netu Yosefu wadiña waloña wakaanini kwila wuvumbi kulonda yabuli ‘kuvulumuna kumesu aNzambi.’ (Kutach. 39:7-9) Ahanjekeleña cheñi hela kuzatisha tushidikilu twawakwaKristu. Hakachi kayumiyi hadiña yikuma yahosheleña haKudya kwaMwanta kwaMelela kwalejeliyi Pawulu chipompelu chawakwaKristu. (1 Kor. 11:2, 23) Makonu, Mwiizu dindi dasonekewa twawanañamu nsañu yatukwashaña kudifukula kudi Nzambi ‘muspiritu nimuchalala.’ (Tañenu Yowanu 4:23, 24.) Bayibolu yinateli kukwasha antu ejima, ilaña etu ambuña aYehova twayihamekaña chikupu.

7. Wuswana wetu wabombelamu chikaninwinyi chakuzañalesha?

7 Cheñi nawa, wuswana wetu wakuspiritu wabombelamu nsañu yakatataka yinakusonekawu yinakumwekesha nawu ‘Yehova wudi kukabadi ketu.’ (Mas. 118:7) Chumichi chatukoleshaña nankashi hela chakwila anakutumwesha ikezeñi. Mazu atukoleshaña nankashi kutalisha hawuswana wetu wakuspiritu hikukana kwahosha nawu: “Hikwakekala chitwa, chakachilawu nawu akukatishi nachu, chakakolaku. Madimi ejima akakunyamukila nawu akusompeshi, wakayitanyisha. Weniwu diwu wuswana wawambuña aYehova, nikuloña kwawu kunafumi kudami. Dimu mwanahoshiyi Yehova.” (Isa. 54:17) Kwosi chuma chinateli kwilayi Satana chatela kutukatisha haya nyakaku.

8. Yumanyi yitukudizahu muchinu chibaaba nichinahiñuhu?

8 Satana weseka nañovu kukisañana Izu daNzambi, kufumisha ijina daYehova nikujiyisha chalala. Ilaña hanateli kwesekana naYehovaku, muloña yena wafwomona ñovu jindi jejima. Muchinu chibaaba nichinahiñuhu, tukudiza (1) Nzambi chakiñiliyi Izu dindi; (2) Yehova chakiñayi ijina dindi; nawa (3) Tata yetu wamwiwulu chekalayi Nsulu nawa Mukwakukiña chalala chitwadiluñishaña.

YEHOVA WAKIÑILI IZU DINDI

9-11. Yakutalilahwinyi yinakumwekesha nawu Bayibolu yapuluka mumakasa awayilumbu amavulu?

9 Yehova wakiña Izu dindi kudi antu akeñeleña kudijiyisha. Enciclopedia Cattolica (Catholic Encyclopedia) yahosha nawu: “Muchaaka cha 1229, Kanso yaToulouse yakanishili amayala abulili kudiza nawu aleki kuzatisha [maBayibolu amumadimi awu] hamuloña wanjita yadiña hakachi kawaAlbigenses amukatolika nawaWaldenses . . . Hakupompa kwadiñaku mu 1234 muTarragona, Spain, kwalombweluwu kudi James I, nikwena kwahosheli chuma chochimu. . . . Mutayi waRoman See wañilili muniyi nsañu katachi mu 1559, chelili Indekis yaPaul IV yikanishi kupulinta nikwikala namaBayibolu amumadimi awantu chakadi kuyinka lusesa kuHoly Office [Kasanji Kajila.]”

10 Hela chakwila antu aneseki kukisañana Bayibolu, Yehova wayikiña. Muchaka cha 1382, John Wycliffe nialunda nindi edishili Bayibolu yatachi kubalumuna muWundeli. Mukwakubalumuna Bayibolu mukwawu wadiña William Tyndale, wajahiluwu mu 1536. Wabidikili nañovu iku anamukasili hamutondu nindi: “Mwanta toneshaku mesu amwanta wamuEngland.” Kuhiñahu amuchiñumwini nshiñu nkumininaku amocha nikumocha.

11 Bayibolu yapuluka mumakasa awakwakudimbulula. Chakutalilahu, mu 1535, Bayibolu yabalumwinuwu muWundeli kudi Miles Coverdale atachikili kuyizatisha. Coverdale wazatishili mazu abalumwiniyi Tyndale “muChitiyañenu Chachiha” “nimuChitiyañenu Chachikulu” kufumisha kuKutachika nakushika kuKushindulula. Wabalumwini yibalu yikwawu yamuNsona kufumisha muLatin nimuBayibolu yaMartin Luther muGerman. Makonu, Bayibolu yaNew World Translation of the Holy Scriptures ayihamekaña hamuloña wakwila yapela kutiya, yoloka nawa yatiyakanaña chiwahi mumudimu wetu wamwiha. Twazañalalaña muloña kwosi ndemoni hela muntu wamba katwesha kujiyisha Izu daYehova.

YEHOVA CHAHEMBAYI IJINA DINDI

12. Indi Bayibolu yaNew World Translation yinazati mudimwinyi kutalisha hakukiña ijina daNzambi?

12 Yehova Nzambi weluka chikupu nindi ijina dindi adihemba Mwiizu dindi. Dichi, Bayibolu yaNew World Translation yinakuzata mudimu weneni nankashi. Mumazu akutachikilahu, kometi yawakwakubalumuna adihana yasonekeli nawu: “Mudimu weneni wunabalumwinuwu yinu Bayibolu wudi wakufuntisha ijina daNzambi heluña hidatela kwikala. Anayibalumuni kuzatisha izu delukawu nankashi muWundeli daYehova damwekana mapampa 6,973 muNyikanda yachiHeberu nawa mapampa 237 muNyikanda yachiGriki yawakwaKristu.” Bayibolu yaNew World Translation anayibalumuni yamukuma hela yachibalu kubadika hamadimi, 116 nawa anayipulinti hamakopi akubadika ha 178,545,862.

13. Muloñadi chitukuhoshela netu antu aneluki ijina daNzambi kufuma tuhu haleñeluwu antu?

13 Antu eluka ijina daNzambi kufuma tuhu haleñeluwu antu. Adama naEvu adilukili nawa elukili chikupu chakuditena. Chelili Hami yamwekeshi kasawuntu hadi tata yindi hanyima yaDibaji, Nowa wahosheli nindi: “Kisu kisu Yehova, Nzambi yaShemi; [mwana kaHami] Kanani ekali kwindi nduñu yindi.” (Kutach. 4:1; 9: 26) Nzambi yomweni wahosheli nindi: “Yami Yehova; didu ijina dami; kulema kwami hinukwinka wacheñuku.” Nzambi wahosheli cheñi nindi: “Yami Yehova, hikudi wacheñuku. Kubulami hikukwikala Nzambuku.” (Isa. 42:8; 45:5) Yehova washaku muchima chikupu kulonda ijina dindi adihembi nikuditiyakesha kudi antu ejima mwahita iseki dejima. Tukweti kukooleka kweneni nankashi kwakuzatisha ijina daYehova nikwikala aYinsahu jindi. Imu dimwatalisha Bayibolu hakuhosha nawu: “Mwijina daNzambi yetu tukukwata mpandelu yetu kwiwulu.”—Mas. 20:5.

14. Kufumishaku Bayibolu, kudihi kukwawu kutwatela kuwana ijina daNzambi?

14 Ijina daNzambi hidamwekenaña muBayibolu hohuku. Toñojokenu Helola dawaMowabi dekala Dhiban (Dibon), hela makilomita 21 kumusela waKaluñalwiji Wafwa. Helola asonekeluhu nsañu yahosheli hadi Mwanta wawaIsarela Omiri nawa nimazu ahosheli Mwanta wakuMowabi Mesha hanjita yazuñiluwu nawaIsarela. (1 Anya. 16:28; 2 Anya. 1:1; 3:4, 5) Ilaña ilola dawaMowabi dalema nankashi muloña dihasonekawu ijina daNzambi kuzatisha nsona jiwana jachiHeberu, YHWH, jatenañawu nawu Tetragrammaton. Iji nsona jachiHeberu, YHWH, jamwekana kapampa kakavulu muNsona yaLachish.

15. Indi Septuagint hichumanyi, nawa muloñadi chayisonekeleluwu?

15 Akwakubalumuna Bayibolu akusambila niwena ahembeli ijina daNzambi. Hanyima yakufuma wuduñu muBabiloni mu 607 B.C.E. nakushika mu 537 B.C.E., aYudeya amavulu afuntili wanyi kuYuda nikuIsarela. Munkulakaji yamuchisatu B.C.E., muAlesanderiya, Ejipitu, dimwashakamineñawu aYudeya akeñeleña kuyibalumwina Nyikanda yachiHeberu nakuyitwala muchiGriki, idimi dazatishileñawu antu amavulu hayina mpinji. Septuagint ayimanishili muyaaka nkulakaji yamuchiyedi B.C.E. Yibalu yikwawu yaSeptuagint mwekala ijina daYehova munsona jachiHeberu.

16. Shimunenu chakutalilahu chinakuhosha hachazatishawu ijina daNzambi mumukanda watachi wapulintiluwu mu 1640.

16 Ijina daNzambi dawanikaña muMukanda waMasamu waBay, mukanda watachi wedishiluwu muwundeli wakuAmerica. Mukanda watachi (wapulintiluwu mu 1640) mwekala mukanda waMasamu, wabalumwinuwu kufumisha muchiHeberu nakutwala muwundeli wahosheleñawu hayina mpinji. Wazatisha ijina daNzambi muyibalu yidi neyi Masamu 1:1, 2, yahosha nawu “muntu akiswilawu” hendaña mwaya mpuña yawatamaku, “ilaña munshimbi yalehova, watiyaña kuwaha.” Neyi munakukeña nsañu yikwawu yinakuhosha hejina daNzambi, talenu buloshuwa yawundeli yinakuhosha nawu The Divine Name That Will Endure Forever.

YEHOVA WAHEMBAÑA CHALALA CHAKUSPIRITU

17, 18. (a) Munateli kulumbulula ñahi izu dakwila nawu “chalala”? (b) Yumanyi yekala ‘munsañu yalala yayiwahi’?

17 Twamukalakelaña ‘Yehova Nzambi wansañu yalala’ namuzañalu. (Mas. 31:5) Dikishonali yaCollins Cobuild yamuwundeli yahosha nawu: “Nsañu yalala hiwunsahu walala wunakuhosha hanochu chuma, bayi yuma yakufwikija hohu hela yakutwambaku.” MuBayibolu yachiHeberu, izu dabalumunawu nawu “chalala” datenaña yuma yalala, yakukuhwelela hela yakashinshi. Izu dachiGriki dasonekawu nawu “chalala” datalisha kukuhosha mwalala hela kuyuma yalumbuluka nawa yaloña.

18 Yehova wahemba chalala chakuspiritu nawa nakutukwasha kulonda tudizi yuma yayivulu hanichi chalala. (2 Yow. 1, 2) Tunakuswejelaku kwiluka chalala muloña “njila yawantu aloña yidi neyi mwaana wahakucha, wayaña nakutooka nichikushika itañwa mwiwulu.” (Yish. 4:18) Chakadi nikujina, twetejaña mazu aYesu ahosheliyi mukulomba kudi Nzambi nindi: ‘Izu deyi hinsañu yalala.’ (Yow. 17:17) Mwiizu daNzambi dasonekawu ‘mwekala nsañu yalala yayiwahi,’ dihashindamena ntañishilu yejima yawakwaKristu. (Ŋal. 2:14) Muniyi nsañu, mwekala wunsahu walala wahoshaña hejina daYehova, wanta windi, ifutu danyiloña daYesu, nsañu yakusañuka niWanta. Ichi dinu tushinshikenu munjila yahembelayi Nzambi chalala hela chakwila Satana wafwilaña kuchijiyisha.

YEHOVA WAMUKAÑESHAÑA SATANA KUBULA KUSWEKA CHALALA

19, 20. Nimirodi wadiñanyi, nawa kafutanyi kabulili kuzatika?

19 Hanyima yaDibaji, kwadiña nhoshelu yakwila nawu: ‘Neyi chadiñiyi Nimirodi chibinda wasweja kumudimbulula Yehova.’ (Kutach. 10:9) Hakwikala mukwakumudimbulula Yehova Nzambi, dikwila nawu Nimirodi wadifukwileña kudi Satana nawa wadiña neyi ana akwakudimbulula ateneniyi Yesu nindi: “Enu tata yenu diyabolu; mwakeñaña kwila mwafwilañayi tata yenu. Yena . . . hemanaña munsañu yalalaku.”—Yow. 8:44.

20 Mpata yaNimirodi yabombelelumu Babeli ninyisumba yikwawu yadiña hakachi kakaloña Hidekeli niYufurati. (Kutach. 10:10) Hadaha diyi walejeli antu nindi atachiki kutuña Babeli nikaposhi kwakwihi nachaaka cha 2269 B.C.E. Kwambukaku nankeñelu yaYehova yakwila nawu antu awanini mukaayi kejima, ana akwakutuña ahosheli nawu: “Tuyenu, tutuñenu mukala weneni, nikaposhi kamatafwali, insa yaku yakashiki mwiwulu; twakatiyakani ijina, twakabuli kupalañana mwahita iseki dejima.” Hela chochu, iyi yitoñojoka ayikañesheli kudi Nzambi hampinji ‘yaluwañesheliyi idimi dawantu ejima ahamaseki’ nikupalañesha antu ateleleli kutuña kaposhi. (Kutach. 11:1-4, 8, 9) Dichi neyi Satana wakasili kafuta kulonda yekali nansakililu yimu chakwila antu ejima adifukuleña kudi yena, kafuta kindi hikadi kuzatikaku. Kufuma tuhu kumashiita kushika nikulelu, Yehova wakiña kudifukula kwalala nawa ifuku niifuku antu amavulu anakudifukula kudi yena.

21, 22. (a) Muloñadi nsakililu yakutwamba chiyakañenya kukañesha kudifukula kwalala? (b) Yumanyi yitukudiza muchibaaba chinahiñuhu?

21 Kwosi nsakililu niyimu yakutwamba yatweshahu dehi kukañesha kudifukula kwalalaku. Muloñadi? Ntañishi yetu Muneni washaku chikupu muchima kulonda kukiña Izu dindi dasonekewa, wakiña ijina dindi kulonda antu adizatisheña nawa diyi Nsulu yachalala chakuspiritu chatwalekañahu hohu. (Isa. 30:20, 21) Kudifukula kudi Nzambi muchalala kwatuzañaleshaña, hela chochu, hakwila nawa twili mwenimu chakeñekaña kwikala atona kuspiritu, kushindamena chikupu hadi Yehova nikulondela munakutulombola spiritu yindi.

22 Muchibaaba chinahiñuhu, tukudiza hadi machechi amakwawu chiyatachikiluwu kutañisha nsañu yakutwamba hadi Nzambi. Tukwiluka netu Nsona hijatañishaña iyi nsañu yakutwambaku. Kubombelahu, tukudiza hadi Yehova Mukwakuhemba chalala wabadika chinatukiswiliyi nantañishilu yalala yekala wuswana wetu wakuspiritu wutwalemeshaña.

[Malwihu aKuzatisha haKudiza]

[Nyevulu yidi hefu 4]

Twazañaleli hama hakutambwila ijina dakwila nawu aYinsahu jaYehova hakupompa mu 1931

[Mwevulu wudi hefu 5]

Amayala adi neyi Tyndale aheni wumi wawu kukoola Izu daNzambi

[Mazu aKusakilila]

Kufuma mumukanda waFoxe Martyrs