1, 2. (a) Ania ti “abong-abong ni David,” ken kasano a naibangon manen? (b) Siasino ita ti sangsangkamaysa nga agserserbi ken Jehova kas ad-adipenna?

ITI nakallalagip a taripnong ti bagi a manarawidwid idiay Jerusalem idi 49 C.E., kinuna ni adalan a Santiago: “Ni Simeon insalaysayna a naan-anay no kasano a ti Dios iti umuna a gundaway inturongna ti asikasona kadagiti nasion tapno mangala kadakuada iti ili a maipaay iti naganna. Ket mayannugot itoy ti sasao dagiti Mammadto, a kas iti adda a naisurat, ‘Kalpasan dagitoy a banag agsubliak ket bangonek manen ti narba nga abong-abong ni David; ket bangonek manen dagiti rebbana ken ipatakderko manen, tapno dagidiay nabatbati kadagiti tattao sipapasnek koma a sapulenda ni Jehova, agraman kadagiti tattao iti amin a nasnasion, tattao a maawagan iti naganko, kuna ni Jehova, a mangar-aramid kadagitoy a banag, a naammuan nanipud idi ugma.’”—Ara. 15:13-18.

² Narba ti “abong-abong [wenno, naarian a balay] ni David” idi napadisi ni Ari Zedekias iti tronona. (Amos 9:11) Ngem maibangonto manen dayta nga “abong-abong” ket ti kaputotan ni David a ni Jesus ti agbalin a permanente nga Ari. (Ezeq. 21:27; Ara. 2:29-36) Kas inlawlawag ni Santiago iti dayta a nagpateg a taripnong, matungtungpal idin ti padto ni Amos a pannakaummong dagiti agtawid iti Pagarian manipud kadagiti Judio ken Gentil. Iti kaaldawantayo, dagiti natda a napulotan a Kristiano ken ti minilion a “sabsabali a karnero” ni Jesus agkaykaysada a mangideklara iti kinapudno a linaon ti Biblia kas ad-adipen ni Jehova.—Juan 10:16.

3, 4. Kasano a nakapagtalinaed a matalek ti ili ni Jehova uray naidestieroda idiay Babilonia?

³ Idi naipan idiay Babilonia dagiti Judio kas kautibo, nalawag a narba ti “abong-abong ni David.” Nupay an-annuroten ti Babilonia ti palso a relihion, kasano a nakapagtalinaed  a matalek ti ili ti Dios bayat ti 70 a tawen a pannakaidestieroda manipud 607 B.C.E. aginggat’ 537 B.C.E.? Kas met laeng iti panagtalinaed ti ili ni Jehova iti daytoy a lubong a kontrolado ni Satanas. (1 Juan 5:19) Nakatulong kadakuada ti aglaplapusanan a naespirituan a tawid.

⁴ Karaman iti naespirituan a tawidtayo ti naisurat a Sao ti Dios. Awan pay ti kompleto a Nasantuan a Kasuratan idi naidestiero dagiti Judio idiay Babilonia, ngem ammoda ti Mosaiko a Linteg, agraman ti linaonna a Sangapulo a Bilin. Ammoda ‘dagiti kanta ti Sion,’ malagipda ti adu a proverbio, ken pagaammoda ti naaramidan dagiti nagkauna nga adipen ni Jehova. Wen, nagsangitda idi malagipda ti Sion, ket saanda a linipat ni Jehova. (Basaen ti Salmo 137:1-6.) Dayta ti nakatulong kadakuada nga agtalinaed a matalek uray addada idiay Babilonia a napalikmutan kadagiti di umiso a doktrina ken ar-aramid.

5. Ania dagiti tinallo a dios, wenno trinidad, a napagdaydayawan iti nagkauna a Babilonia ken Egipto?

⁵ Ti tinallo a dios, wenno trinidad, ket maysa kadagiti kangrunaan a doktrina ti Babilonia. Ti maysa a tinallo a dios ti Babilonia ket buklen da Sin (dios-bulan), Shamash (dios-init), ken ni Ishtar (diosa ti kinabunga ken gubat). Iti nagkauna nga Egipto, kadawyan a ti maysa a dios ket addaan asawa a diosa ken anak a lalaki, ket “buklenda ti tinallo a dios wenno trinidad nga iti dayta ti ama saan a kanayon nga isu ti kangrunaan, a no dadduma mapneken kas bayabay a prinsipe laeng, idinto ta ti diosa ti nagtalinaed a kangrunaan a didiosen ti lugar.” (New Larousse Encyclopedia of Mythology) Ti maysa a tinallo a dios dagiti Egipcio ket buklen ti dios a ni Osiris, diosa a ni Isis, ken ti anakda a ni Horus.

6. Ania ti Trinidad, ken kasano a nasalaknibantayo iti kasta a palso a sursuro?

⁶ Ti tinallo a dios wenno Trinidad ket maysa met a doktrina ti Kakristianuan. Kuna dagiti klero a ti Ama, Anak, ken ti espiritu santo ket maymaysa a Dios. Ngem dayta a doktrina tabtabbaawanna ti kinasoberano ni Jehova ta agparang a kapaset laengen ti tinallo a dios. Nasalakniban ti ili ni Jehova iti kasta a palso a sursuro agsipud ta umanamongda kadagitoy a naipaltiing a sasao: “Imdengam, O Israel: Ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova.” (Deut. 6:4) Kinotar ni Jesus dagita a sasao, ket siasino koma a pudno a Kristiano ti di umanamong kenkuana?—Mar. 12:29.

7. Apay a saan a mabalin a mabautisaran kas pudno a Kristiano ti maysa a mamati iti Trinidad?

⁷ Di maitunos ti doktrina a Trinidad iti annongen nga imbilin ni Jesus kadagiti pasurotna a ‘mangaramidda iti ad-adalan kadagiti tattao iti amin a nasion, a bautisaranda ida iti nagan ti Ama ken ti Anak ken ti nasantuan nga espiritu.’ (Mat. 28:19) Tapno mabautisaran ti maysa a tao kas pudno a Kristiano ken maysa a Saksi ni Jehova, masapul a bigbigenna ti kinasoberano ti Ama, ni Jehova, ken ti akem ken autoridad ti Anak ti Dios, ni Jesus. Masapul met a patienna a ti nasantuan nga espiritu ket aktibo a puersa ti Dios, saan a paset ti maysa a Trinidad. (Gen. 1:2) Ti siasinoman a di mangiwaksi iti Trinidad ket saan a mabalin a mabautisaran kas simbolo ti dedikasionna ken Jehova a Dios. Anian a yamantayo ta sinalaknibannatayo ti naespirituan a tawidtayo manipud iti daytoy a doktrina a makaipababa iti Dios!

8. Ania ti panangmatmat dagiti Babilonio kadagiti didios ken demonio?

⁸ Mamati dagiti Babilonio kadagiti palso a doktrina, didios, demonio, ken iti espiritismo. Kuna ti International Standard Bible Encyclopaedia: “Ti sumaruno a kapatgan kadagiti didios iti relihion dagiti Babilonio ket dagiti demonio nga addaan pannakabalin a mangipalak-am iti pisikal wenno mental a saksakit. Kaaduan a paset ti panagdayawda ket mainaig iti pannakidangadang kadagitoy  a demonio, ket pagkarkararaganda dagiti didios iti amin a lugar tapno masalaknibanda kadagitoy a demonio.”

9. (a) Idi naidestieroda idiay Babilonia, kasano a naimpluensiaan ti adu a Judio kadagiti palso a narelihiosuan a kapanunotan? (b) Kasano a masalsalaknibantayo kadagiti peggad ti pannakainaig kadagiti demonio?

⁹ Idi naidestiero dagiti Judio idiay Babilonia, adu kadakuada ti namati kadagiti di nainkasuratan nga ideya. Bayat ti panagsaknap ti kapanunotan dagiti Griego, adu a Judio ti kinontrol dagiti demonio gapu ta namatida a madangran ken matulonganda ida. Ti naespirituan a tawidtayo ti mangsalsalaknib kadatayo manipud kadagiti peggad ti pannakainaig kadagiti demonio agsipud ta ammotayo a kondenaren ti Dios dagiti espiritistiko nga ar-aramid ti Babilonia. (Isa. 47:1, 12-15) Maysa pay, ti panangmatmat ti Dios mainaig iti espiritismo ti mangiwanwanwan kadatayo.—Basaen ti Deuteronomio 18:10-12; Apocalipsis 21:8.

10. Ania ti makunatayo maipapan kadagiti ar-aramid ken sursuro ti Babilonia a Dakkel?

¹⁰ Saan laeng a dagiti Babilonio ti mangan-annurot iti espiritismo no di pay ket dagiti mangsupsuporta iti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion. (Apoc. 18:21-24) Kuna ti The Interpreter’s Dictionary of the Bible: “Saan laeng a maysa nga imperio wenno kultura ti saklawen ti Babilonia [a Dakkel]. Mabigbig dayta saan nga iti geograpikal a lokasion wenno iti partikular a panawen no di ket iti nagpaiduma a panangannurotna iti idolatria.” (Tomo 1, p. 338) Iti kaaldawantayo, adda pay laeng ti Babilonia a Dakkel a napnuan iti espiritismo, idolatria, ken dadduma pay a basol—ngem saanen nga agbayag dayta.—Basaen ti Apocalipsis 18:1-5.

11. Ania a pakdaar ti impablaak dagiti publikasiontayo mainaig iti espiritismo?

¹¹ Kuna ni Jehova: “Diak maanusan ti panangusar iti karkarna a pannakabalin.” (Isa. 1:13) Idi maika-19 a siglo, nagsaknap ti makunkuna nga espiritualismo, wenno panangannurot iti espiritismo. Kastoy ngarud ti kinuna ti Zion’s Watch Tower a Mayo 1885: “Saanen a baro ti panamati a dagiti natay agbibiagda iti sabali a lubong wenno kasasaad. Paset dayta ti relihion dagiti nagkauna a tattao, ken dayta ti ramut ti amin a mitolohia.” Innayon ti artikulo a ti di nainkasuratan a kapanunotan a kabaelan dagiti natay ti makikomunikar kadagiti sibibiag “kinaluban ken dinegdeganna ti panangallilaw dagiti ‘demonio’ nga agpampammarang kas espiritu ti tattao. Ginundawayanda daytoy a pannakailimed ti kinasiasinoda, ket adu a tattao ti naallilawda.” Dayta met ti impakdaar ti immun-una a bokleta a What Say the Scriptures About Spiritism? ken dagiti nabiit pay a publikasiontayo.

12. Ania ti naipaltiing a kinuna ni Solomon maipapan iti kasasaad dagiti natay?

¹² “Amin . . . dagidiay nakaammo iti kinapudno” masungbatanda dayta a saludsod. (2 Juan 1) Umanamongtayo iti sasao ni Solomon: “Ti sibibiag nga aso nasaysayaat ngem iti natay a leon. Ta dagiti sibibiag sipapanunotda a mataydanto; ngem no maipapan kadagiti natay, saanda a pulos sipapanunot iti aniaman . . . Isuamin a masarakan ta imam nga aramiden, aramidem buyogen ti mismo a bilegmo, ta awan ti aramid wenno uray gakat wenno uray pannakaammo wenno uray sirib idiay Sheol [kadawyan a tanem ti sangatauan], ti disso a papanam.”—Ecl. 9:4, 5, 10.

13. Kasano a naimpluensiaan dagiti Judio iti kultura ken relihion dagiti Griego?

¹³ Ammo dagiti Judio ti kinapudno maipapan kadagiti natay. Ngem idi nagbibingayan dagiti heneral ni Alejandro a Dakkel ti masakupan ti Grecia, naaramat ti relihion ken kultura dagiti Griego tapno mapagkaykaysa ti Juda ken Siria. Kas resultana, inawat dagiti Judio ti palso a sursuro a saan a matay  ti kararua ti tao ken adda maysa a lugar a pagtutuokan. Saan a nagtaud kadagiti Griego dagita a kapanunotan yantangay mamati idin dagiti Babilonio nga adda sabali a “lubong iti uneg ti daga . . . a napno iti nakabutbuteng a bambanag, . . . nga idadauluan ti nabibileg ken nararanggas a didios ken demonio.” (The Religion of Babylonia and Assyria) Wen, patien dagiti Babilonio a di matay ti kararua.

14. Ania ti ammo da Job ken Abraham maipapan iti ipapatay ken panagungar?

¹⁴ Nupay awan pay ti Biblia idi panawen ni nalinteg a Job, ammonan ti kinapudno maipapan iti ipapatay. Ammona met a ni Jehova ket naayat a Dios a magagaran a mangpagungar kenkuana. (Job 14:13-15) Patien met ni Abraham ti panagungar. (Basaen ti Hebreo 11:17-19.) Yantangay imposible a mapagungar ti saan a natay, saan a namati dagidiay a lallaki a managbuteng iti Dios a di matay ti kararua. Awan duadua a ti espiritu ti Dios tinulonganna da Job ken Abraham tapno matarusanda ti kasasaad dagiti natay ken mamatida iti panagungar. Dagitoy a kinapudno ket paset met ti naespirituan a tawidtayo.

15, 16. Kasanotay a nawayawayaan manipud iti basol ken ipapatay?

¹⁵ Agyamantayo ta impalgak met ti Dios ti kinapudno maipapan iti aramatenna a pangispal kadatayo iti basol ken ipapatay a natawidtayo ken Adan. (Roma 5:12) Ammotayo nga “immay [ni Jesus] saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken tapno itedna ti kararuana kas subbot a kasukat dagiti adu.” (Mar. 10:45) Makaparagsak a maammuan ti maipapan iti “pannakaluk-at babaen ti subbot nga imbayad ni Kristo Jesus”!—Roma 3:22-24.

¹⁶ Tapno mapakawan dagiti basolda, kasapulan nga agbabawi dagiti Judio ken Gentil idi umuna a siglo ken mamatida iti sakripisio  a daton ni Jesus. Kasta met laeng ita. (Juan 3:16, 36) Ti maysa a tao ket saan a magunggonaan iti subbot no dina iwaksi dagiti palso a doktrina, kas iti Trinidad ken ti immortalidad ti kararua. Ngem mabalintayo ti magunggonaan iti dayta ta ammotayo ti kinapudno maipapan iti “Anak ti ayat [ti Dios], a babaen kenkuana addaantayo ti pannakaluk-at babaen iti subbot, ti pannakapakawan dagiti basoltayo.”—Col. 1:13, 14.

17, 18. Nakailanadan dagiti impormasion maipapan iti pakasaritaantayo, ken kasanotayo a mabenepisiaran iti dayta?

¹⁷ Karaman iti naisangsangayan a tawidtayo ti dadduma pay a kinapudno nga insuro ti Dios kadatayo, dagiti kapadasantayo iti panagserbi, ken dagiti espiritual ken material a bendisionna. Iti pinulpullon a tawen, nailanad iti Tinawen a Libro dagiti makapagagar nga aktibidad ti ili ni Jehova iti intero a lubong. Naisalaysay ti pakasaritaantayo kadagiti video a Faith in Action, Part 1 ken 2, ken kadagiti publikasion a kas iti Dagiti Saksi ni Jehova—Manangiwaragawag iti Pagarian ti Dios. Ken masansan met a naglaon dagiti magasintayo kadagiti makaparegta a kapadasan dagiti ay-ayatentayo a kakabsat.

¹⁸ Magunggonaantayo iti panangusig iti pakasaritaan ti organisasion ni Jehova, no kasano a nagunggonaan met dagidi Israelita a nangut-utob iti panangispal ti Dios kadakuada manipud iti pannakaadipen idiay Egipto. (Ex. 12:26, 27) Kas maysa a lakay a nakasaksi iti nakaskasdaaw nga ar-aramid ti Dios, indagadag ni Moises kadagiti Israelita: “Lagipe[nyo] ti al-aldaw idi ugma, utobenyo ti tawtawen a naglabas manipud kaputotan agingga iti kaputotan; imtuodem iti amam, ket mabalinna nga ibaga kenka; kadagiti lallakaymo, ket mabalinda a sawen dayta kenka.” (Deut. 32:7) Kas ‘ili ni Jehova ken arban iti pagpaarabanna,’ maragsakantayo a mangidayaw iti Dios ken mangibaga iti sabsabali maipapan kadagiti naindaklan nga ar-aramidna. (Sal. 79:13) Dagiti maadaltayo iti pakasaritaantayo kas ili ni Jehova ket makatulong iti panagtultuloytayo nga agserbi kenkuana.

19. Ania ti masapul nga aramidentayo yantangay tagtagiragsakentayo ti naespirituan a lawag?

¹⁹ Agyamantayo unay ta ditay agalla-alla iti kasipngetan no di ket tagtagiragsakentayo ti naespirituan a lawag manipud iti Dios. (Prov. 4:18, 19) Napingettayo koma ngarud a mangadal iti Sao ti Dios ken naregta a mangiranud iti kinapudno. Tuladentayo ti determinasion ti salmista a sipapasnek a nangidayaw iti Soberano nga Apo Jehova: “Dakamatekto ti kinalintegmo, ti kinalintegmo laeng. O Dios, insuronak nanipud pay kinaagtutubok, ket agingga ita isarsaritak ti maipapan iti nakaskasdaaw nga ar-aramidmo. Ket uray pay agingga iti kinalakay ken kinaubanan, O Dios, saannak a baybay-an, agingga a ti maipapan iti takiagmo maisaritak iti kaputotan, kadagidiay amin nga umay, ti maipapan iti kinamannakabalinmo.”—Sal. 71:16-18.

20. Ania ti dua nga agkanaig nga isyu, ken ania koma ti determinasionmo mainaig kadagita?

²⁰ Kas dedikado nga ad-adipen ni Jehova, ammotayo ti dua nga agkanaig nga isyu—ti kinasoberano ti Dios ken ti kinamatalek ti tao. Ikaskasabatayo ti di mailibak a kinapudno a ni Jehova ti Soberano iti Uniberso, a maikari iti naimpusuan a debosiontayo. (Apoc. 4:11) Ar-aramatenna ti espirituna a tumulong kadatayo a mangikasaba iti naimbag a damag kadagiti naemma, mangpatapat iti puso dagidiay masmasnaayan, ken mangliwliwa kadagidiay malmaldaangan. (Isa. 61:1, 2) Iti laksid ti panangikagumaan ni Satanas a mangdominar iti ili ti Dios ken iti intero a sangatauan, agyamantayo iti kaadda ti naespirituan a tawidtayo. Determinadotayo koma nga agtalinaed a matalek ken mangidaydayaw iti Soberano nga Apo Jehova, ita ken iti agnanayon.—Basaen ti Salmo 26:11; 86:12.