1, 2. (a) ‘Onduda yaDavid’ oshike, noya li ya tungululwa ngahelipi? (b) Oolyelye ve li oshiwana shaJehova kunena?

JAKOB okwa li a popya pokwoongala kumwe kwolutuwiliki okwo kwa li kwa ningilwa muJerusalem mo 49 O.P., a ti: “Simeon [Petrus] okwa hepaulula, Kalunga nhumbi a ninga eshi a hovela okulikolela edina laye mwene oshiwana movapaani. Ndele eshi osha twa kumwe neendjovo dovaprofeti, osheshi opa shangwa ngaha: Konima yaai Ame ohandi aluka vali, ndele handi ka tungulula onduda yaDavid, ya teka po, Ame ohandi i tungulula, noikulukuma yayo handi i dikulula, opo oixupe yovanhu va konge Omwene novapaani aveshe venya va ifanenwa edina lange, Omwene tuu ou ta ningi aishe ei, osho ta ti. Kalunga okwa shiiva oilonga yaye aishe okehovelo lomafimbo ounyuni.” — Oil. 15:13-18.

² ‘Onduda [ile ouhamba] waDavid’ owa li wa teka po eshi ohamba yaxuuninwa yaJuda Sedekia ya umbwa ko koshipundi. (Amos 9:11) Ashike exunganeko olo ola popya yo kutya Kalunga okwa li te “ke i tungulula,” sha hala okutya, opa li ta pe ke uya ohamba imwe yomepata laDavid, Jesus. (Hes. 21:27; Oil. 2:29-36) Jakob okwa li a yelifa kutya exunganeko olo ola popya yo kutya Ovajuda nosho yo ovo vehe fi Ovajuda otava ka vaekwa ndele tava ka ninga eehamba pamwe naJesus meulu. Oshixupe shOvakriste ovavaekwa nosho yo “eedi [dimwe, NW]” daJesus omamiliyona otava udifa kombinga yoshili. — Joh. 10:16.

3, 4. Oshike sha li sha kwafela Ovajuda ovo va li muBabilon va ehene popepi naJehova?

³ Eshi Ovajuda va li va twalwa moukwatwa kuBabilon,  osha li tashi ulike kutya ‘onduda yaDavid’ oya teka po. Ovababilon ova li melongelokalunga loipupulu. Ndele mbela ongahelipi oshiwana shaKalunga sha li tashi ka kala shidiinini oule womido 70 moukwatwa muBabilon? Osha li tashi ka kala oshidiinini ngaashi ashike oshiwana shaJehova kunena shidiinini mounyuni ou waSatana. (1 Joh. 5:19) Ovapiya vaJehova ove na efyuululo le likalekelwa olo tali va kwafele va kale ovadiinini.

⁴ Kunena, otu na Ombibeli ye lixwa po oyo i li oshitukulwa shefyuululo letu. Ovajuda ovo va li moukwatwa muBabilon kava li ve na Ombibeli ye lixwa po, ndele ova li ashike ve shii Omhango yaMoses nOipango yayo Omulongo. Ova li ve shii ‘omaimbilo aSion’ nomayeletumbulo mahapu. Ova li yo ve shii oohandimwe vonale ovo va li ovadiinini kuJehova. Ovajuda ova li va lila molwaashi va djuulukwa keduumbo lavo, nokava li va dimbwa Jehova. (Lesha Epsalme 137:1-6.) Eenghalo da tya ngaho oda li de va kwafela va ehene popepi naJehova, nonande ova li va dingililwa komahongo mahapu oipupulu nosho yo keenghedindjikilile dii dOvababilon.

5. Ovababilon nosho yo Ovaegipti ova li hava ilikana oikalunga youkwatatu ilipi?

⁵ Pefimbo lonale, ovanhu ova li hava ilikana oikalunga youkwatatu, sha hala okutya, ookalunga vatatu muumwe. Pashihopaenenwa, oikalunga imwe youkwatatu oyo ya li hai ilikanwa kOvababilon, ongaashi, oshikalunga shomwedi, shetango nosho yo oshikalunga sholudalo noita. Ovaegipti ova li hava ilikana oikalunga oyo va li va itavela kutya oya fikama po movanhu vatatu: omushamane, omukulukadi nomonamati. Nonande oikalunga oyo oya li itatu mushimwe, kaya li hai talwa ko alushe i fike pamwe. Oshikalunga shimwe shoukwatatu shOvaegipti osha li omushamane Osiris, omukulukadi Isis, nomonamati wavo Horus.

6. Oukwatatu oshike, nomolwashike oshiwana shaJehova inashi itavela ehongo olo?

⁶ Kunena, Oukwakriste nao ohau hongo ovanhu Oukwatatu ile tu tye Kalunga umwe muvatatu, oo vati a fikama po muXe, mOmona nomomhepo iyapuki. Ndele ehongo la tya ngaho otali ningifa ovanhu va diladile kutya mboli Jehova ke na eenghono ngeenge oku li ashike oshitukulwa shaKalunga. Oshiwana shaJehova osha kala sha amenwa kehongo loipupulu la tya ngaho. Otwe lihonga kutya “Omwene Kalunga ketu, Oye Omwene aeke.” (Deut. 6:4) Jesus okwa li a endulula eendjovo odo, nOvakriste vashili ova dimina osho Jesus a popya. — Mark. 12:29.

7. Omunhu oku na okwiitavela shike kombinga yaKalunga fimbo ina ninginifwa e li Omukriste washili?

⁷ Jesus okwa lombwela ovashikuli vaye va ka ‘ninge ovanhu aveshe ovalongwa vaye, noku va [ninginifa, NW] medina laXe nolOmona nolomhepo iyapuki.’ (Mat. 28:19) Osho osha hala okutya, omunhu oo a hala okuninginifwa e li Omukriste washili noku li umwe womEendombwedi daJehova, oku na okudimina kutya Tate, Jehova, oku na eenghono e dule Jesus nonokutya Jesus oku li Omona waKalunga, oo e uya kombada yedu e li ekuliloyambo. Ke na yo okukala a itavela kutya omhepo iyapuki oi li oshitukulwa shOukwatatu, ndele ponhele yaasho, oi li eenghono daKalunga tadi longo. (Gen. 1:2) Inatu hafa tuu eshi tu na oshitukulwa shefyuululo lopamhepo osho she tu amena komahongo oo itaa fimanekifa Kalunga!

8. Ovababilon ova li va tala ko ngahelipi oikalunga neendemoni?

⁸ Ovababilon kava li ashike hava longele  oikalunga, ndele ova li yo va itavela meendemoni nomoumhulile. O-The International Standard Bible Encyclopaedia oya ti kutya Ovababilon ova li va itavela kutya eendemoni ohadi dulu okweetela ovanhu omikifi. Nomolwaasho, ova li hava ilikana koikalunga yavo opo i va amene keendemoni.

9. (a) Osha enda ngahelipi opo Ovajuda vahapu va tambule ko omahongo oipupulu e na sha neendemomi? (b) Jehova ohe tu amene ngahelipi komwiyo woumhulile?

⁹ Ovajuda vahapu ova li va tambula ko omahongo oipupulu Ovababilon fimbo va li moukwatwa muBabilon. Lwanima, Ovajuda ova ka tambula ko ehongo loipupulu lOshigreka olo kutya eendemoni otadi dulu okuningila ovanhu ouwa. Ashike Ombibeli oya tokola filufilu oumhulile, ile tu tye, eenghendabala dokukwatafana neendemoni, molwaashi osha nyika oshiponga nosha puka. Eudeko lOmbibeli la tya ngaho oli li oshitukulwa shefyuululo letu le likalekelwa. (Jes. 47:1, 12-15) Kakele kaasho, ohatu kala twa amenwa ngeenge hatu dulika kwaasho Jehova te tu lombwele shi na sha noumhulile. — Lesha Deuteronomion 18:10-12; Ehololo 21:8.

10. Eenghedindjikilile dii nomahongo Babilon Shinene okwa hovela peni?

¹⁰ Ovanhu vahapu kunena ovo ve li momalongelokalunga oipupulu ohava kufa ombinga moumhulile, ngaashi ashike ovanhu vomuBabilon shonale. Nomolwaasho Ombibeli oya longifa Babilon Shinene okuulika komalongelokalunga aeshe oipupulu. (Eh. 18:21-24) Omalongelokalunga oipupulu oo okwa faafana filufilu nelongelokalunga laBabilon shonale molwaashi omo mwa hovela omahongo oipupulu neenghedindjikilile dii. Babilon Shinene shokunena otashi ka hanaunwa po mafiku molwaashi oshi yadi oumhulile, elongelo loikalunga nomanyono makwao mahapu. — Lesha Ehololo 18:1-5.

11. Omalondwelo e na sha noumhulile elipi e li moishangomwa yetu?

¹¹ Jehova okwa ti kutya ‘omwenyo waye ou tonde’ oumhulile. (Jes. 1:13) Mo 1800 nasha, ovanhu vahapu ova li va kufa ombinga moumhulile. O-Zion’s Watch Tower yaMei 1885 oya li ya kundafana shi na sha naasho. Oya ti kutya omalongelokalunga onale okwa honga ovanhu kutya omunhu oha ka kala vali nomwenyo konima yefyo nosho yo kutya omahepu omomaputuko aeshe otaa yambidida ediladilo olo kutya ovafi ove li konhele yonhumba ve na omwenyo. Oya ti yo kutya eendemoni ohadi lifefa oonakufya nokukendabala okupopya novanamwenyo, nokungaho oda nwefa mo okudiladila kwovanhu nosho yo eenghatu davahapu. Okambo konale kedina What Say the Scriptures About Spiritism? oka yandja elondwelo la faafana nosho yo oishangomwa yetu ikwao oyo opo ya piti.

12. Salomo okwa li a nwefwa mo a shange shike shi na sha nonghalo yoonakufya?

¹² ‘Aveshe ovo va shiiva oshili’ ove shii kutya oonakufya itava mono oixuna konhele yonhumba. (2 Joh. 1) Salomo okwa popya shi na sha naavo ve li moshovafi ile meembila a ti: ‘Ombwa i nomwenyo i dule onghoshi ya fya. Osheshi ovanamwenyo ve shi shii nokutya, ve nokufya. Ndelenee oonakufya inava shiiva nande sha. Longa ashishe to shi dulu neenghono doye, osheshi moshovafi oku to i, kamu na nande oshilonga, ediladilo neshiivo ile ounongo.’ — Omuud. 9:4, 5, 10.

13. Ovajuda ova li va tambula ko ehongo lopalongelokalunga nosho yo eputuko lOvagreka lilipi?

¹³ Jehova okwa li a lombwela Ovajuda oshili kombinga yoonakufya. Ndele eshi ovapangeli Ovagreka va li va kwata ko Juda naSiria, ova li va kendabala okunwefa mo ovanhu  va tambule ko elongelokalunga nosho yo eputuko lOshigreka. Kungaho, Ovajuda ova li va tambula ko ehongo loipupulu kutya ope na oshitukulwa shimwe shi li momunhu ihashi monika osho hashi xupu po pefyo. Ova itavela kutya oshitukulwa osho ihashi monika ohashi ii konhele yonhumba nokukala tashi hepekwa. Ovagreka havo aveke va li va itavela kutya oku na onhele ihai monika ya tya ngaho. Embo ledina The Religion of Babylonia and Assyria ola ti kutya Ovababilon ova li va itavela kutya ope na onhele imwe vali oko ku na oikalunga neendemoni di na eenghono tadi hepeke ovanhu. Osha yela kutya Ovababilon ova li va itavela kutya ope na oshitukulwa shomunhu shonhumba hashi twikile okukala nomwenyo konima yefyo.

14. Job naAbraham ova li ve shii oshili ilipi i na sha nefyo nenyumuko?

¹⁴ Nonande omulumenhu omuyuki Job ka li e na Ombibeli pefimbo opo, okwa li e shii oshili kombinga yaasho hashi ningwa po ngeenge omunhu a fya. Okwa li yo e shii kutya ngeenge okwa fi, Kalunga kaye omunahole, Jehova, ota ka kala a djuulukwa oku mu nyumuna. (Job 14:13-15) Abraham naye okwa li a itavela menyumuko. (Lesha Ovaheberi 11:17-19.) Osha yela kutya ovalumenhu ovo kava li va itavela kutya ovafi ohava ka kala nomwenyo konhele yonhumba. Ngeno okwa li ovanhu ihava fi ngeno inava pumbwa okunyumunwa. Omhepo iyapuki yaKalunga oya li ya kwafela Abraham naJob va kale va itavela menyumuko. Ehongo olo oli li yo oshitukulwa shefyuululo letu lopamhepo.

15, 16. Otwa kulilwa ngahelipi moulunde nefyo?

¹⁵ Otu na olupandu eshi Kalunga e tu hololela oshili i na sha nanghee e tu xupifa moulunde nefyo. (Rom. 5:12) Otu shii kutya Jesus  ‘ine uya okukalelwa, ndelenee okukalela nokuyandja omwenyo waye oikulila yavahapu.’ (Mark. 10:45) Kashi hafifa tuu okushiiva kutya otwa ‘yukipalifwa omolwekulilo lomuJesus Kristus’! — Rom. 3:22-24.

¹⁶ Mefelemudo lotete, ovanhu ova li ve na okulivela ombedi omolwomanyono avo nokukala ve na eitavelo mekuliloyambo laJesus ngeenge ova hala okudiminwa po. Osho osha faafana yo kunena. (Joh. 3:16, 36) Ngeenge omunhu okwa itavela momahongo oipupulu, ngaashi Oukwatatu nomwenyo ihau fi, ita mono ouwa mekuliloyambo. Ndele ava ve shii oshili otava mono ouwa. Otu shii oshili kombinga ‘yOmona waKalunga omuholike, oo muye tu nekulilo nekufilo lomatimba.’ — Kol. 1:13, 14.

17, 18. Openi hatu dulu okulihonga shi na sha nondjokonona yEendombwedi daJehova, nomolwashike sha fimana kufye okulihonga kombinga yayo?

¹⁷ Efyuululo letu lopamhepo ola kwatela mo oinima oyo Kalunga e tu honga nosho yo eenghedi omo e tu kwafela nokwe tu nangeka noupuna. O-Yearbook (Embo lokomudo) ohai kala i na oimoniwa oyo tai ulike nghee oshiwana shaJehova mounyuni aushe tashi twikile oku mu longela. Ohatu dulu okulihonga kombinga yondjokonona yEendombwedi daJehova mouvidio, ngaashi, Faith in Action, oshitukulwa sho-1, 2 nosho yo moishangomwa ngaashi, Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom. Kakele kaasho, moifo yetu luhapu ohamu kala oimoniwa yovamwatate novamwameme.

¹⁸ Osha fimana okulihonga shi na sha nondjokonona yEendombwedi daJehova, ngaashi ashike sha li sha fimana kOvaisrael okulihonga nghee Kalunga a li e va kwafela. (Ex. 12:26, 27) Eshi Moses a kulupa, okwa li a lombwela Ovaisrael a ti: “Dimbulukwa omafiku omefimbo lonale, diladila omido domapupi onale. Pula kuxo, ye ote ke shi ku shiivifila, nokovakulunhu voye, vo otave ke shi ku lombwela.” (Deut. 32:7) Tu li ‘oshiwana shaJehova needi doufita waye,’ otu na oku mu tanga nokushiivifa nehafo efimano laye nokulombwela vamwe kombinga yoilonga yaye inene. (Eps. 79:13) Oilihongomwa oyo hatu lihongo mondjokonona yetu tu li oshiwana shaJehova, otai ke tu kwafela tu twikile oku mu longela.

19. Eshi paife twa shiiva oshili, oshike tu na okuninga po?

¹⁹ Otwa hafa eshi tu na oshili oyo ya dja kuKalunga, nonande otu li mounyuni ou woukolokoshi. (Omayel. 4:18, 19) Onghee hano, natu twikileni okukonakona Eendjovo daKalunga nokuudifila vamwe. Otu udite ngaashi omupsalme oo a ti: “Onda hala . . . ndi tange ouyuki woye, woye auke. Akutu Kalunga, [Oove] wa longa nge okudja mounona wange fiyo onena, nofiyo [onena] tuu eli onda hepaulula oikumifi yoye, nomokufika moukulupe wange, ngenge nda ninga eenghwakutoka, Kalunga, Ove ino efa nge! Ame opo nee ndi udifile epupi lokomesho eenghono dokwooko kwoye.” — Eps. 71:16-18.

20. Oudiinini wetu kuJehova otau ulike shike, nowa tala ko ngahelipi oufemba waJehova wokupangela nosho yo oku mu longela kwoye?

²⁰ Oudiinini wetu kuJehova otau ulike kutya otwa dimina kutya oye omupangeli wetu nonokutya oye a wana okulongelwa. (Eh. 4:11) Jehova ohe tu pe omhepo yaye iyapuki i tu kwafele tu udifile vamwe onghundana iwa oyo tai va hekeleke noku va pa eteelelo. (Jes. 61:1, 2) Satana ita ka efwa nandenande a kale ta pangele ovanhu. Efyuululo letu lopamhepo otali ke tu pameka noku tu ehenifa popepi naJehova opo tu mu longele paife nofiyo alushe. — Lesha Epsalme 26:11; 86:12.