Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Ɛ Nye Sɔ Yɛ Sunsum Nu Agyadeɛ Ne Ɔ?

Ɛ Nye Sɔ Yɛ Sunsum Nu Agyadeɛ Ne Ɔ?

‘Nyamenle anye hɔle bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la anwo zo na ɔyele menli ɔmanle ye duma ne.’—GYI. 15:14.

1, 2. (a) Duzu a le “Devidi belemgbunlililɛ ne,” na kɛzi bɛbamaa ye zo bieko ɛ? (b) Nwane mɔ a ɛbɔ nu ɛlɛsonle kɛ Gyihova azonvolɛ ɛnɛ a?

MEKƐ mɔɔ neazo eku ne yiale nu wɔ Gyɛlusalɛm wɔ 49 Y.M. anu yɛle nyianu titile bie la, Gyemise hanle kɛ: “Saemɔn [Pita] ɛha ɛhile nu kɛkala kɛ ɔzile ɔyɛle mɔɔ Nyamenle anye hɔle bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la anwo zo na ɔyele menli wɔ bɛ avinli ɔrayɛle ye ɛdeɛ [anzɛɛ ɔmanle ye duma ne] bɔkɔɔ la. Ɛhye nee Nyamenle kpɔmanvolɛma edwɛkɛ ne le ko. Nyamenle Edwɛkɛ ne se, ‘Awulae se, ɛhye anzi mebazia meara, na meamaa Devidi belemgbunlililɛ ne mɔɔ dɔle aze la zo. Mebayɛ ye fofolɛ na meamaa ye zo meazie ɔ gyakɛ anu, amaa ewiade amra mɔɔ ɛha la ara me ɛkɛ, na bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma na mevɛlɛ bɛ la arayɛ me ɛdeɛ. Awulae a vale ɛhye dole gua dɛbadɛba ne a.’”—Gyi. 15:13-18.

2 “Devidi belemgbunlililɛ ne [anzɛɛ, arelemgbunli mɔɔ bɛvi Devidi abusua nu la]” dɔle aze wɔ mekɛ mɔɔ bɛdule Belemgbunli Zɛdikaya ebia zo la. (Emɔ. 9:11) Noko, ɛnee bɛbalua Devidi abozonli Gyisɛse mɔɔ bɛbayɛ ye Belemgbunli dahuu la anwo zo bɛamaa “belemgbunlililɛ” ne zo bieko. (Yiz. 21:27; Gyi. 2:29-36) Kɛmɔ Gyemise hanle ye wɔ nyianu titile zɔhane abo la, Emɔso ngapezo ɛhye rale nu wɔ mekɛ mɔɔ bɛboɔboale Belemgbunlililɛ ne agyadivolɛma anloa bɛvile Dwuuma nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma anu la. Kɛ Gyihova azonvolɛ la, ɛnɛ, Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ mɔhama ne nee Gyisɛse ‘mboane gyɛne’ ne anu amra mgbe dɔɔnwo nee bɛ ɛbɔ nu ɛlɛka Baebolo ne anu nɔhalɛ edwɛkɛ ne.—Dwɔn 10:16.

 GYIHOVA MENLI HƆLE NGYEGYELƐ NU

3, 4. Kɛzi Gyihova menli manle bɛ nye gyinlanle zo sunsum nu wɔ Babelɔn ɛ?

3 Mekɛ mɔɔ bɛvale Dwuuma bɛhɔle nlɔnu wɔ Babelɔn la, ɛnee “Devidi belemgbunlililɛ ne” ɛdɔ aze. Ɛnee adalɛ ɛzonlenlɛ ɛbu Babelɔn ɛdeɛ, noko kɛ ɔyɛle mɔɔ Nyamenle menli anzɛkye bɛ sunsum nu gyinlabelɛ wɔ bɛ ɛvolɛ 70 nlɔnu ne mɔɔ ɔbɔle ɔ bo wɔ 607 K.Y.M. ɔhɔdwule 537 K.Y.M. la anu ɛ? Zɔhane ala a yɛdayɛ noko yɛkola yɛtɛnla Seetan ewiade ye anu kɛ Gyihova menli a. (1 Dwɔn 5:19) Yɛ sunsum nu agyadeɛ dɔɔnwo ne a boa yɛ a.

4 Nyamenle Edwɛkɛ ne mɔɔ bɛhɛlɛ bɛmaa yɛ la noko boka yɛ sunsum nu agyadeɛ ne anwo. Ɛnee Dwuuma mɔɔ bɛwɔ nlɔnu wɔ Babelɔn la ɛnlɛ Ngɛlɛlera Nwuanzanwuanza ne kɔsɔɔti, noko ɛnee bɛze Mosisi Mɛla ne, mɔɔ Mɛla Bulu ne wɔ nu la. Ɛnee bɛze “Zayɔn edwɛne ne mɔ,” bɛhakyele mrɛlɛ dɔɔnwo, nee kɛzi bɛsisile Gyihova azonvolɛ mɔɔ bɛlumuale la. Nɔhalɛ nu, bɛdabɛ mɔɔ bɛhɔle nlɔnu la zunle wɔ mekɛ mɔɔ bɛhakyele Zayɔn la, na bɛ rɛle anvi Gyihova. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 137:1-6.) Ɛhye a manle bɛ nye gyinlanle zo sunsum nu wɔ Babelɔn a, ɔnva nwo kɛ ɛnee adalɛ ɛzonlenlɛ ngilehilelɛ nee nyɛleɛ ebu zo la.

NSA-KO NE ƐNLE DEBIE FOFOLƐ

5. Duzu a kile kɛ ɛnee bɛsonle nsa-ko nyamenle wɔ tete Babelɔn nee tete Yigyibiti a?

5 Ɛnee bɛsonle nsa-ko anzɛɛ nyamenle ko mɔɔ ɔwɔ nu menli nsa la dɔɔnwo wɔ tete ne. Kɛ neazo la, ɛnee Babelɔnema bu Sin (siane nyamenle ne), Shamash (ewia nyamenle ne), yɛɛ Ishtar (awolɛ nee konle nyamenle ne) kɛ nsa-ko nyamenle. Ɛnee Yigyibitima sonle nsa-ko nyamenle mɔɔ bɛle abusua la. Selɛ, ninli, nee ralɛ nrenya. Ɔwɔ nuhua kɛ nyamenle ɛhye mɔ le nsa-ko ɛdeɛ, noko ɛnee bɛmbu bɛ kɛ bɛ tumi sɛ. Yigyibitima nsa-ko nyamenle ne ko a le nyamenle Osiris, nyamenle raalɛ Isis, nee bɛ ra nrenya Horus.

6. Kɛzi ɛbahilehile Nsa-ko ne anu ɛ, na kɛzi bɛbɔ yɛ nwo bane wɔ adalɛ ngilehilelɛ ɛhye anwo ɛ?

6 Ɛnɛ, Keleseɛnemaanle ne noko kilehile kɛ Nyamenle le Nsa-ko. Ɛsɔfo ne mɔ ka kɛ Selɛ ne, Ralɛ ne, nee sunsum nwuanzanwuanza ne bɔ nu yɛ Nyamenle ko. Noko ɛhye maa ɔyɛ kɛ Gyihova ɛnlɛ tumi la, ɔluakɛ ɔle Nyamenle menli nsa ne anu ko. Bɛbɔ Gyihova menli anwo bane wɔ adalɛ ngilehilelɛ ɛhye anwo ɔluakɛ yɛdie yɛdi kɛ: ‘Gyihova yɛ Nyamenle ne le Gyihova kokye ala.’ (Mɛla 6:4) Gyisɛse zile edwɛkɛ ɛhye azo yɛɛ nɔhalɛ Keleseɛnema die Gyisɛse di.—Mak. 12:29.

7. Duzu ati a bɛnrɛhola bɛnrɛzɔne awie mɔɔ die Nsa-ko Nyamenle ne di la kɛ ɔ nwo zo mɔɔ yeyila yemaa Nyamenle la anwo sɛkɛlɛneɛ mɔɔ ɔdi munli ɛ?

7 Nsa-ko ngilehilelɛ ne nee gyima mɔɔ Gyisɛse vale manle ye ɛdoavolɛma ne kɛ “bɛmaa menli ɛrayɛ me ɛdoavolɛma; bɛzɔne bɛ wɔ Selɛ ne, Ralɛ ne nee Sunsum Nwuanzanwuanza ne duma nu” la ɛngɔ. (Mat. 28:19) Saa bɛbazɔne awie kɛ nɔhalɛ Keleseɛnenli nee Gyihova Dasevolɛ a, ɔwɔ kɛ ɔdie tumi kpole ne mɔɔ Gyihova mɔɔ ɔle Selɛ ne lɛ la, nee dibilɛ mɔɔ Gyisɛse, Nyamenle Ara ne noko lɛ la ɔto nu. Eza ɔwɔ kɛ ahenle mɔɔ kpondɛ kɛ bɛsɔne ye la die di kɛ sunsum nwuanzanwuanza ne le Nyamenle nyɛleɛ tumi, ɔnle Nsa-ko nyamenle bie foa. (Mɔl. 1:2) Bɛnrɛhola bɛnrɛzɔne awie mɔɔ ɔdie Nsa-ko ngilehilelɛ ne ɔdi la kɛ ɔ nwo zo mɔɔ yeyila yemaa Gyihova Nyamenle la anwo sɛkɛlɛneɛ mɔɔ ɔdi munli. Nea kɛzi yɛ nye  die kɛ yɛ sunsum nu agyadeɛ ne ɛbɔ yɛ nwo bane ɛvi ngilehilelɛ ɛhye mɔɔ ɛnli Nyamenle eni la anwo a!

SUNSUM ƐTANE NYƐLEƐ LIELE EBIA!

8. Adwenle boni a ɛnee Babelɔnma lɛ ye wɔ bɛ nyamenle ne mɔ nee sunsum ɛtane ne mɔ anwo a?

8 Menli mɔɔ hɔle Babelɔn la liele Babelɔnma awozonle, nee bɛ sunsum ɛtane nyɛleɛ ne lile. The International Standard Bible Encyclopaedia ne ka kɛ, ɛnee Babelɔnma die di kɛ sunsum ɛtane ne mɔ kola maa menli nwo to bɛ. Ɛhye ati, bɛsɛlɛ bɛ nyamenle ne mɔ kɛ bɛbɔ bɛ nwo bane wɔ sunsum ɛtane ne mɔ anwo.

9. (a) Kɛ ɔyɛle mɔɔ Dwuuma dɔɔnwo liele adalɛ ɛzonlenlɛ ngilehilelɛ lile ɛ? (b) Kɛzi bɛbɔ yɛ nwo bane wɔ esiane mɔɔ wɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ nu la anwo ɛ?

9 Mekɛ mɔɔ ɛnee Dwuuma wɔ Babelɔn la, bɛliele adalɛ ngilehilelɛ dɔɔnwo bɛlile. Nzinlii, Dwuuma dɔɔnwo liele Gilikima adwenle mɔɔ bɛlɛ kɛ sunsum ɛtane ne mɔ kola boa awie mɔ la lile. Noko Nyamenle edwɛkɛ ne ka kɛ esiane wɔ nu yɛɛ ɔnle kpalɛ kɛ awie nee sunsum ɛtane ne mɔ kɛli ngitanwo. Nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye noko boka yɛ sunsum nu agyadeɛ ne anwo. (Aye. 47:1, 12-15) Kɛmɔ yɛli Nyamenle edwɛkɛ zo yɛhwe yɛ nwo yɛvi sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo la ati, yɛlɛ anwobanebɔlɛ.—Bɛgenga Mɛla ne 18:10-12; Yekile 21:8.

10. Duzu a yɛbahola yɛaha ye wɔ Babelɔn Kpole ne nyɛleɛ nee ye diedi nwo a?

10 Ɛnɛ, menli mɔɔ wɔ adalɛ ɛzonlenlɛ nu la noko ɛva bɛ nwo ɛwula sunsum ɛtane nyɛleɛ nu kɛ tete Babelɔnma la. (Yek. 18:21-24) Nɔhalɛ nu, adalɛ ɛzonlenlɛ ɛhye mɔ le kɛ tete Babelɔnma ɛzonlenlɛ ne la ɔluakɛ ɛkɛ ne a adalɛ ngilehilelɛ nee nyɛleɛ ɛtane bɔle ɔ bo a. Ɔnrɛhyɛ bɛbazɛkye Babelɔn Kpole ne ɔlua sunsum ɛtane nyɛleɛ, awozonle ɛzonlenlɛ nee ninyɛndane mɔɔ bɛyɛ ye wɔ nu la ati.—Bɛgenga Yekile 18:1-5.

11. Sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo kɔkɔ boni a yɛ mbuluku ne mɔ ɛbɔ a?

11 Gyihova hanle kɛ: “Ɔnle kɛ bɛye ngonyia anzɛɛ bɛbɔ ayɛne ɛbɛla biala.” (Sɛlɛ. 19:26) Ɛnee menli dɔɔnwo fa bɛ nwo wula sunsum ɛtane nyɛleɛ nu wɔ ɛvoya 19 ne anu. Yemɔti, May 1885, Zion’s Watch Tower ne hanle nwolɛ edwɛkɛ. Ɔhanle kɛ ɛzonlenlɛ mɔɔ ɛnee wɔ ɛkɛ wɔ tete ne la hilehilele kɛ mɔwuamra wɔ ngoane nu, na nwɔra dɔɔnwo mɔɔ ɛnee bɛto la gyi amaamuo mɔɔ kile kɛ mɔwuamra wɔ ewiade bie anu la azo. Eza ɔhanle kɛ sunsum ɛtane ne mɔ yɛ bɛ nwo kɛ menli mɔɔ ɛwu mɔɔ bɛkpondɛ kɛ bɛ nee menli mɔɔ de aze di ngitanwo a, na ɛhye ɛmaa sunsum ɛtane ne mɔ ɛnyia bɛ nzuzulɛ nee bɛ nyɛleɛ zo tumi. Brohyua bie mɔɔ ɛnee bɛlumua bɛyɛ mɔɔ ɔti ne se What Say the Scriptures About Spiritism? la noko bɔle kɔkɔ ko ne ala, na zɔhane ala a yɛ mbuluku mɔɔ bɛyɛ ye kenlensa ye la noko yɛ a.

ASOO ƐKƐLA BIE MƆ ƐLƐNWU AMANEƐ WƆ ƐBOLƆ?

12. Mɔwuamra anwo edwɛkɛ boni a sunsum ne manle Sɔlɔmɔn hanle a?

12 “Awie biala mɔɔ ze nɔhalɛ ne la” bahola aye kpuyia ɛhye anloa. (2 Dwɔn 1) Yɛ nee Sɔlɔmɔn yɛ adwenle kɛ: “Twea anyewɔzo tɛla awenade funli. Ɔluakɛ anyewɔzoamra ze kɛ bɛbawu, na mɔwuamra ɛnze ɛhwee, . . . Debie biala mɔɔ ɛkɛzɔ nu kɛ ɛyɛ la, fa wɔ anwosesebɛ yɛ, ɔluakɛ gyima anzɛɛ ndwenlenwo anzɛɛ adwenle anzɛɛ nrɛlɛbɛ biala ɛnle Ɛbolɔ [anzɛɛ, ɛleka mɔɔ sonla wu a bɛsie ye] mɔɔ ɛlɛkɔ la.”—Nolo. 9:4, 5, 10.

13. Diedi boni a Dwuuma vale vile Gilisima ɛzonlenlɛ nee bɛ amamuo nu a?

 13 Ɛnee Gyihova ɛha nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ fane mɔwuamra anwo la ɛhile Dwuuma. Noko, mekɛ mɔɔ ɛnee Gilisima ɛlɛdi tumi wɔ Dwuuda nee Selea la, bɛbɔle mɔdenle kɛ bɛmaa menli alie Gilikima ɛzonlenlɛ nee bɛ amaamuo ado nu. Yemɔti, Dwuuma bɔle ɔ bo liele lile kɛ saa sonla wu a, debie bie mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu ye la fi ye nu na yemɔ ɔnnwu ɛlɛ. Ɛnee bɛdie bɛdi kɛ deɛ ɛhye mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu ye la kɔ ewiade fofolɛ nu bɛyɛ ye kpɔdekpɔde. Tɛ Gilisima a le menli mɔɔ lumuale liele lile kɛ sunsum nu ɛleka bie wɔ ɛkɛ mɔɔ bɛyɛ menli kpɔdekpɔde a. The Religion of Babylonia and Assyria buluku ne ka kɛ, ɛnee Babelɔnma die di kɛ ewiade bieko wɔ ɛkɛ mɔɔ awozonle nee sunsum ɛtane mɔɔ bɛ nwo yɛ se wɔ ɛkɛ mɔɔ bɛyɛ menli kpɔdekpɔde a. Ɛhɛe, ɛnee Babelɔnma die di kɛ sonla lɛ ɛkɛla mɔɔ ɛnnwu ɛlɛ.

14. Duzu a ɛnee Dwobu nee Ebileham ze ye wɔ ewule nee ewudwazo nwo a?

14 Ɛnee tenlenenli Dwobu ɛnlɛ Baebolo ɛdeɛ, noko ɛnee ɔze mɔwuamra anwo nɔhalɛ edwɛkɛ ne. Eza ɔnwunle kɛ Gyihova le ɛlɔlɛ Nyamenle, na saa ɔwu a Nyamenle anwo balɔ ye yeadwazo ye. (Dwo. 14:13-15) Ɛnee Ebileham noko die ewudwazo ne di. (Bɛgenga Hibuluma 11:17-19.) Kpolerazulɛ biala ɛnle nwolɛ kɛ ɛnee menli ɛhye mɔ ɛnlie ɛnli kɛ sonla lɛ ɛkɛla mɔɔ ɛnnwu ɛlɛ a. Ɔluakɛ bɛnrɛhola bɛnrɛdwazo sonla mɔɔ ɛnnwu ɛlɛ la. Nyamenle sunsum ne boale Dwobu nee Ebileham manle bɛliele ewudwazo ne bɛlile. Nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye mɔ noko boka yɛ agyadeɛ ne anwo.

ƐKPƆNEDEƐ NE ANWO HYIA KPALƐ

15, 16. Kɛzi bɛlie yɛ bɛvi ɛtane nee ewule nu ɛ?

15 Yɛ nye die kɛ Nyamenle ɛha kɛzi ɔbalie yɛ yɛavi ewule nee ɛtane mɔɔ  Adam vale gyakyile yɛ anu la. (Wulo. 5:12) Gyisɛse hanle kɛ, “meamba kɛ bɛzonle me; membale kɛ mebazonle na meava me ngoane meado aze meakpɔne menli dɔɔnwo.” (Mak. 10:45) Nea kɛzi “mgbɔdalɛ mɔɔ Gyisɛse Kelaese ɛva ɔ nwo ɛli la” maa yɛ nye die a!—Wulo. 3:22-24.

16 Ɛnee ɔwɔ kɛ ɛvoya mɔɔ lumua la anu Dwuuma nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la nu bɛ nwo fi bɛ ɛtane nwo na bɛnyia Gyisɛse ɛkpɔnedeɛ ne anu diedi. Saa bɛanyɛ zɔ a bɛnrɛnyia ɛtanefakyɛ. Zɔhane ala a ɛnɛ noko ɔde a. (Dwɔn 3:16, 36) Saa awie die adalɛ ngilehilelɛ le kɛ Nsa-ko, nee ɛkɛla mɔɔ ɛnnwu ɛlɛ la di a, ɔnrɛnyia ɛkpɔnedeɛ ne azo nvasoɛ. Na yɛmɛ ɛ? Yɛze ‘Nyamenle Ara ne mɔɔ ɔkulo ye, na yelua ɔ nwo zo yekpɔne yɛ, yeva yɛ ɛtane yehyɛ yɛ la’ anwo nɔhalɛ ne.—Kɔl. 1:13, 14.

BƐHƆ BƐ NYUNLU ƆLUAKƐ GYIHOVA DUMA LA BƐ NWO ZO!

17, 18. Nienwu a yɛbanwu yɛ tetedwɛkɛ a, na saa yɛsukoa a nvasoɛ boni a yɛbanyia yɛavi nu a?

17 Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu, yɛ magazine ne mɔ ɛha gyima mɔɔ bɛlɛyɛ ye wɔ maanle ngakyile zo nee yɛ mediema diedima ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ mɔɔ yɛ anyelielɛ. Edwɛkɛ zɛhae mɔ dɔɔnwo wɔ yɛ mbuluku mɔɔ bie a le Yearbooks nee Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom yɛɛ Faith in Action, Foa 1 nee 2 video ne mɔ anu wɔ aneɛ dɔɔnwo anu.

18 Ɔle kpalɛ kɛ yɛbazuzu Gyihova Alasevolɛ tetedwɛkɛ nwo kɛmɔ Yizilayɛma yɛle wɔ mekɛ mɔɔ Gyihova liele bɛ wɔ Yigyibiti na ɔboale bɛ la. (Ade. 12:26, 27) Mekɛ mɔɔ ɛnee Mosisi ɛyɛ kpanyinli la, ɔzele Yizilayɛma kɛ: “Bɛhakye dɛba, bɛdwenle mɔmoane mɔmoane; bɛbiza bɛ ze mɔ, na bɛkɛha bɛkɛhile bɛ; bɛbiza bɛ mgbanyinli, na bɛkɛze bɛ.” (Mɛla 32:7) Kɛ ‘Gyihova menli nee ye adidileka mboane la,’ yɛ muala yɛfa fɛlɛkolilɛ yɛye ye ayɛlɛ na yɛka ye nwanwane ninyɛne ne anwo edwɛkɛ yɛkile. (Edw. 79:13) Bieko, ɔle kpalɛ kɛ yɛbazuzu yɛ tetedwɛkɛ nwo, yɛazukoa debie yɛavi nu, na yɛayɛ ngyehyɛleɛ yɛamaa mɔɔ ɔbara kenlebie la.

19. Kɛmɔ yɛnyia sunsum nu wienyi ne la ati, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

19 Yɛ nye die kɛ yɛnlua awozinli nu, na emomu yɛnyia sunsum nu wienyi ne mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ la. (Mrɛ. 4:18, 19) Yemɔti, bɛmaa yɛhɔ zo yɛzukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne kpalɛ na yɛha yɛhile awie mɔ. Yɛte nganeɛ kɛ edwɛndolɛnli ɛhye la: “Mebaye wɔ tenleneyɛlɛ ne, wɔ tenleneyɛlɛ ne ala ayɛlɛ. O Nyamenle, ɔvi me mgbavolɛ nu yɛɛ ɛvale me ɛhilehilelɛ a, yɛɛ metɛbɔ wɔ nwanwane nyɛleɛ ne mɔ nolo. Yemɔti saa menyi, na me ti zo ɛyɛ nwohyee a, O Nyamenle, mmakpo me, kɔkpula kɛ menwɔbɔ wɔ tumi kpole ne nolo menwɔmaa awolɛndoazo mɔɔ bara la kɛde bie.”—Edw. 71:16-18.

20. Saa yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova a, duzu a ɛnee yɛlɛmaa yeala ali a?

20 Saa yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova a, ɛnee yɛlɛmaa yeala ali kɛ ɔdaye a ɔwɔ kɛ ɔdi yɛ nwo zo tumi a, na ɔfɛta kɛ yɛsonle ye. (Yek. 4:11) Gyihova fa ye sunsum ne boa yɛ ɔmaa yɛbɔ edwɛkpa ne nolo yɛkile awie mɔ na ɔkyekye bɛ rɛle ɔmaa bɛnyia anyelazo. (Aye. 61:1, 2) Ɔnrɛmaa Seetan ɛnrɛzie alesama dahuu. Yɛ sunsum nu agyadeɛ ne bamaa yɛanyia anwosesebɛ yɛabikye Gyihova, yɛ Awulae Tumivolɛ ne, amaa yɛahola yɛazonle ye kpalɛ ɛnɛ nee mekɛ mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ.—Bɛgenga Edwɛndolɛ 26:11; 86:12.