1, 2. (a) Ginihe nangia “gu basura nga ga Dawidi,” na wai gu ka i aduaha berewe? (b) Ada namangasunge kina sa waga Yekova aboro areme?

TI REGBO gu dunguratise riigbu bipasunge amangihe Yerusarema yo rogo 49 F.B.K., gu bawiriki nangia Yakoba ayaa: “‘Awirina, oni gí pare; Simona nipeke pa ha wa Mbori andu koyo du aGendiria ni mbata, ka roga aboro dagba yo sa rimoko. Pa anebi naida gere a; wa du he ni keke he, mi akaraga tire fuo agi apai re, mi ki dua ga Dawidi kporo berewe nati; gu nakpataka mi ki dua ha berewe, mi ki nyakasi he, ya yangara aboro gbata Gbia, na aGendiria dunduko, nga agu yo yambu yo rimore ti yo, Gbia nipoi wo, nga gu ko ninamanga agi apai i aini he re tona ho rago aenge ni.’”—Amo. 15:13-18.

² “Gu basura nga ga [watadu kua bakindo] Dawidi” ati tigu regbo i adi bakindo Zedekiya rii mbatabakindo kusayo. (Amosa 9:11) Ono tie, si adu nga gu tita Davide nga Yesu nga nyenye bakindo, ko nika dua gu “basura” re berewe. (Yeze. 21:27; Amo. 2:29-36) A wa Yakoba apehe ti regbo gu dunguratise re, gi ga Amosa sangbanebi re adigisitihe tigu regbo i aadungura aYudo na aGendiria i zogarago rogo ga Mbori Kindo. Areme, yangara mbedimbedi aKristano gbiakuti agu amirioni ga Yesu “kura akandoro” koditiyo tipa kaa tungusa gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai wadu yó niga Yekova amoyambu.—Yo. 10:16.

3, 4. Waigu ga Yekova aboro abati rogo toro Babera yo?

³ Ho aBabero aga ni na aYudo niziziyo, si adu gbaiga nga “gu basura nga ga Dawidi” ima ti. Wa duhe nga ziree pambori aima nge Babera yo, waigu ka ga Mbori aboro abati rogo toro yo vuru agu  agarã 70 i adu niziziyo tona rogo 607 M.B.K. dakuti 537 M.B.K.? Kina gu bangisa gene re a ani abata rogoho areme wangia ani ga Yekova aboro rogo gi ga Satana zegino ko azogaha re. (1 Yo. 5:19) Gu bakere ũkumbo nga ga toro du berani aima undo rani tipa ani bati.

⁴ Ani na Fugo Mbori berani nga gu du nipapara gaani ũkumbo nga ga toro. Agu aYudo naadu niziziyo Babera yo, Ziazia Kekeapai aadunga beyo naabaha te, ono i aima duna inohe tipa ga Moize aNdiko gbiati Agu Arugute Naadu Bawe. I aima ino gu ‘bia nangia ga Siona,’ kini tingidi dungu asanza, na ki ima inopai tipa gu ga Yekova ruru amoyambu nadumbata. Nirengo, agu aYudo re anaakpara ni aume ti agu aregbo i anaatingidapa Siona, na bangiriyo aagonga ti Yekova te. (Oni gedi Atambuahe 137:1-6.) Gipai re naasayo i du niungayo rogo toro yo zavura ho i adu ni Babera yo dagba gu dungu ziree apambori re.

5. Gini tirinita agu aBabero nadumbata na aEzipeto anaairiso ho?

⁵ Gu yugopai nga, mbori sa aboro kidu rogokoyo biata, si angia gu bangua pambori naadu Babera yo. Nikpiapai, gu tirinita aBabero anaairisoho angia mbori-diwi, mbori-uru, na gu dembori naasa adee i duna mobara na nimbori vura. AEzipeto anaairiso agu ambori biata nangia ga aborokporo yo nangia baa, naa gbiati wiri. Wa agi ambori re avura ngia tirinita, i aadunga kina sa te. Gu kura ga aEzipeto mbori tirinita angia Osiris, na gu dembori nangia Isis, gbiati wiriyo nangia Horus.

6. Wai rengbe oni ka sakapai tipa Tirinita, na wai du ani nibandabanda rani be gu ngbatunga aida re?

⁶ Agu aboro pambori naya i nga aKristano, i na kina Tirinita beyo a. Gayo abarumbatayo naya Baa, Wiri, na ziazia toro nga bangisa Mbori. Ono gure nga payasipa ga Yekova bakere pagbia, ka sako aboro naabiko nga ko gbua nga tirinita nga papara Mbori. Ga Yekova aboro nibandabandayo be ngbatunga gu iraira aida re mbiko i idi kuti gu fugo Mbori nayaa: “Ako aYisaraere, oni gí he; Yekova gaoni Mbori nga kina Yekova sa.” (Pa Rug. 6:4) Ya mo ndikidi Kristano ho rengbe ka tikango na agi afugo Yesu apehe re?—Mk. 12:29.

7. Tipagine duhe ti ni nga gu boro naida kuti Tirinita ní arengbanga ka kpara gani raka fu Mbori na ki zi bapatiza te?

⁷ Gu yugopai nga ga Tirinita, si andunga sa na gupai Yesu apehe fu apefuoko nga i “sa arikaaboro dunduko ni abawiriki, ki nibapatizi yo ku rogo rimo Mbori nga Ba na Wiri na Ziazia Toro” te. (Mt. 28:19) Ka boro aida ka zio bapatiza nindikidi Kristano na kada nidezire Yekova, ní duwa ka ní idihe nga Yekova nga Baa fu Yesu gbiati gu bangiriba du Yesu nani nga wiriko. Ní du wa ka ní idihe a nga ziazia toro nga ga Mbori zaaza ome mangapai angianga papara Tirinita ya. (Bam. P. 1:2) Gu boro naida kindi kuti gu yugopai nga ga Tirinita, ní arengbanga ka kpara gani raka fu Yekova Mbori te. Nairiwo gu ngbarago du ani nani nga gu gaani ũkumbo nga ga toro ima banda rani ti ida ani kuti agu aida angbanga ti Mbori re ya!

8. Gini bipai naadu ti aBabero tipa ambori na adaimona?

⁸ Agu aboro naadu Babera yo, i aaidanga kina kuti gayo ambori sa te ono kuti adaimona na sangbaatoro a. Buku sa nayaa, aBabero aidi kuti gupai nga adaimona rengbe arengba ka sa aboro i niwoki. Aboro anaakpara fu gayo ambori na kini sanayo i bandayo be adaimona. —The International Standard Bible Encyclopaedia.

9. (a) Waigu dungu aYudo arimisitiyo kurogo ziree pambori fuo i ga naayo ku Babera yo? (b) Waigu du ani nibandabanda rani ti rimiso ani tirani kurogo sangbaatoro?

⁹ Na aYudo ku Babera yo, dungu aYudo atona ka wirika ziree pambori. Kusa, dungu aYudo atona ka ida kuti gu ga aGiriki ida nangia adaimona ima rengba kadu niwene yó. Gu gaani ũkumbo nga ga toro nabanda rani be gu kerepai rengbe ka gbia rani ti ndu fuo adaimona mbiko ani ima inoho nga rago aangbanga ti Mbori na aBabero na gayo sangbaatoro te. (Yes. 47:1, 12-15) Kurigure, gu bipai du Mbori nani tipa sangbaatoro, si nabanda rani.—Oni gedi Pa Fu Rugute ni Ue he 18:10-12; Yugoti 21:8.

10. Ginipai rengbe ani ka pehe tipa gu mangapai gbiati agu aida nga ga Bakere Babera?

¹⁰ Anga kina aBabero sa nanaamanga sangbaatoro te, zavura agu aboro nasongoda Babera Duna Bakere Ome Ti Ni areme nga bariwara ngbii zire pambori a. (Yugo. 18:21-24) Gi ziree pambori re nzunzu wakina agu apambori naadu rogo gu Babera nadumbata mbiko yo du iraira aberã gbiati gbegberẽ mangapai aenge ni. I nika gbarasa Bakere Babera barambeda mbiko sangbaatoro, irisokpiahe, gbiati gu kura aingapai.—Oni gedi Yugoti 18:1-5.

11. Gini azahe du rogo gaani awaraga tipa sangbaatoro?

¹¹ Yekova ayaa: “Mi aida nga na [sangbaatoro] te.” (Yes. 1:13) Rogo 19 kama agarã, dungu aboro naamanga sangbaatoro. Gu Ngbaõbambu Sinziri nangia ga Merekoko rogo 1885 ayaa: “Gu ida nga kpikpi aboro naraka rogo gu kura papara zegino watadu rogo kura he, vovopai ngaha te. Si nga papara gu pambori nadumbata na nimburu ziree yugopai.” Gu kekeapai re ape gu kurapai nga, gupai nga kpikpi aboro nafura na unga aboro re, si “nasongoda gu ziree adaimona agbaragaha tipa ka nanga aboro i niberẽ gupai nga toro kpikpi aboro kina ti ni. I namanga gipai re tipa ka igo tiyo ka aboro iningo ho nga i du ya, na gi gayo pai re ima duna maapai kurii ga aboro raka nibakerehe.” Wiri tooni buku sa afu zahe tipa gupai re kina wai gaani awaraga afuhe areme.—What Say the Scriptures About Spiritism?

12. Ginipai Soromo apehe tipa kpikpi aboro?

¹² Agu aboro “dunduko ini rengo” rengbe arengba ka karagapai kuti gu sanahe re. (2 Yo. 1) Ani ima ida kuti agu afugo Soromo nayaa: “Unga ango ngba ti kpikpi bahu. Bambiko agu yo du ni ungayo i ini he ya i akpí akpi, ono kpikpi aboro aina nga pai te, . . . Gu pai bi mo ka manga ha ni bero, mo mángi he na omero; bambiko sunge rogo Baatoro kpikpi aboro [muro] yo yo mo andú ku ho ni te, berãpai na inahe na tatamana a te.”—Batu. 9:4, 5, 10.

13. Gini ida aYudo adihe be gu pambori nangia ga aGiriki na asino yó?

¹³ AYudo aima duna inohe tipa kpikpi aboro wenengai. Ono ho ringara aGiriki atona ka zoga Yuda gbiati Suria ni, si amangi ome tipa ka sayo i idi kuti gu pambori nangia ga aGiriki gbiati asinoyo. Nisangbana gipai re, aYudo atona ka ida kuti gu yugopai nga, papara boro kinaho akpingo ya na kura ba kinaho aboro andu kurogoho i nirungosi yó fuo kpio. Anga aGiriki nangia bambata aboro naidi gupai nga ba kinaho i arungosi aboro rogoho te. Buku sa nape gupai nga, aBabero aidi kuti gupai nga ba kinaho du kere ambori gbiati adaimona  rogoho narungosi aboro. (The Religion of Babylonia and Assyria) Rengo du ngaha mbiko aBabero aidi kuti gupai nga papara boro kinaho naraka araka fuo kpioni.

14. Ginipai Eyobo na Abarayama ainihe tipa kpio na zinga bekpio?

¹⁴ Wa si avura du nga gu ruru kumba nangia Eyobo aadunga na Ziazia Kekeapai beko te, ko aima ino gu rengo naadu tipa kpio. Ko aima ino gupai a nga Yekova nga Mbori nyemuse na ko azingisa ko azingisa bekpio. (Eyo. 14:13-15) Abarayama aima ida kuti zinga bekpio a. (Oni gedi AEbere 11:17-19.) Wa duhe nga si ima kpakara ka zingisa gu boro ka kpingo ya, agi akumba naagunde ti Mbori re, i aidanga kuti gupai nga mbisimo naraka araka fuo kpio te. Nirengo, ga Mbori toro naundo Eyobo na Abarayama i rugutiyo na gupai du tipa kpikpi aboro na i duna idapase kuti zinga bekpio. Agi arengo re a nga papara gu gaani ũkumbo nga ga toro.

15, 16. Waigu i akusi rani be ingapai na kpio?

¹⁵ Ani a na bakere tambuahe tipa wai Mbori ayugu gu rengo furani du tipa ka batasa rani be gu ingapai na kpio ani adihe ti Adamu. (Rom. 5:12) Ani ima inoho a nga Yesu “aye nga i nimangi pa ko te, ko naye ka manga pa aboro, ka tumo dungu yo ni ungako.” (Mk. 10:45) Nairiwo wai ngbaha ka rugatirani naapa gu ‘undahe du rogo gu tumori yo du rogo Kristo Yesu yo!’—Rom. 3:22-24.

¹⁶ Agu aYudo naadu rogo bambata sa kama agarã, si aida i saberã yó na kidu na idapase kuti ga Yesu motumo tumorii. Ka si adunga wo ya, ka mbupai adunga fuyo tipa gayo ingapai te. Kina gu bangisapai re du tipa rani areme. (Yo. 3:16, 36) Ka boro zi tiní kuti gu ziree yugopai nga ga Tirinita na gu nga mbisimo naraka fuo kpio, ní arengbanga  ka gbia undo be motumo tumorii te. Ono ani rengbe arengba ka gbiaha. Ani ima ino gu rengo du tipa “Wiriko [wiri Mbori], du nyemuko ti ko gbe. Gaani motumo du rogo wiriko yo a, na pa vu rani ti gaani ingaapai.”—Koro. 1:13, 14.

17, 18. Wari rengbe ani ka gbia agu apangbanga du tipa rani ni, na wai rengbe ani ka gbia undo ti wirika ani he?

¹⁷ Gu gaani ũkumbo nga nga toro nakoda gu weneapai Yekova nayuguhe furani gbiati agu agene ko aundo rani ngbaha na kini fu maku furani. Tipa dungu agarã, agu abuku nga Yearbooks, si aima digo nifura tipa agu apangbanga du tipa gaani mangapai rogo zegino dunduko. Agu apangbanga du tipa rani, si rogo gu vidio nga Faith in Action, bambataha na uehe, na rogo gu buku nga Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom. Gaani amagazini a na agu apangbanga rogoho du tipa awirinarani aidipase.

¹⁸ Ani nagbia undo ti wisigo ani gu pangbanga du tipa ga Yekova riigbu kina wai aYisaraere anaagbia undo ti wisigo yó agu apai Mbori amangihe tipa ka batasa yó be sunge kanga Ezipeta yo. (Gate 12:26, 27) Moize nangia sosono bakumba, ko azungodi aYisaraere ki yaa: “Oni tíngidi pa agu arago naadu mbata, oni berẽ pa agu agarã nga ga dungu arikaaboro; oni sána baroni, ko ayúgo ho fu roni; gaoni abaakumba, i agúmba ha fu roni.” (Pa Rug. 32:7) Nidu ani niga Yekova aboro na ni agu ‘akandoro nga ga gako banambu,’ ani gbianga ngbarago agbia be takapande gako taarimo na gako iiriwoapai fu kura aboro. (Tam. 79:13) Kurigure, ani mangingo ome amanga tipa ka wisigo gaani apangbanga, ka wirikipai behe, na kini mbakaditirani tipa kumbatayo.

19. Wa duhe nga ani rogo gu imarago nga ga toro, ginipai si aida ani mangihe?

¹⁹ Ani na ngbarago nga ani angbuonga rogo bitimo te, ono ani rogo gu imarago nga ga toro naye be Mbori. (Snz. 4:18, 19) Sidu, ani wisigingo Fugo Mbori na omerani dunduko na kini tungusipai kakaka fu kura aboro ringbisihe kuti gu kparakpee bake papara Atambuahe ataasarimo Yekova nani ki yaa: “Mi apé pa ga rurupai, nga boro gamo. Ako Mbori, mo atona yugo pai fere mi du ni parangare, mi nataka pande pa ga iiriwo mangaapai kindi. Ako Mbori, ho mi ka gbinza ni, mangerire ki du na nvue, ka mo mbú nga re ya, daho mi ka taka pande pa ga ngarã ni fu gu rika ngbatunga aboro nikaye.”—Tam. 71:16-18.

20. Padu ani niruru rani fu Yekova nayugo ginipai, na gini bipai du oni nani tipa gu rengo du ko nani tipa ka zoga aboro gbiati wai ani airisiko?

²⁰ Wa du ani ni agu aboro niima kpara gayo raka fu Yekova, ani ima ino gupai du tipa gako bakere pagbia na wai si aida aboro du niruruyo fuko. Nirengo, ani natungusa gu rengo nga kina Yekova sa nga Bakindo Zegino dunduko, na kina ko sa si aida ani ra fuko. (Yugo. 4:11) Mbiko gako toro, ani natungusa wene pangbanga fu bayee aboro, kini vodi agu aboro ngbaduyo akuadi, na kini fu wasa fu aguyo nakpara kpenunga. (Yes. 61:1, 2) Wa duhe nga gene be Satana tipa ka zoga aboro te, ani na bakere tambuahe tipa gu gaani ũkumbo nga ga toro na gu gaani diaberã du tipa ka nye niruru rani fu Mbori tipa ka songoda gako Bakere Pagbia nyeanye kindi.—Oni gedi Atambuahe 26:11; 86:12.