1, 2. Nĩ mbaara ĩrĩkũ ya biũ ĩkuhĩrĩirie, na nĩ ũndũ ũrĩkũ ndungata cia Ngai itakabatara gwĩka hĩndĩ ya mbaara ĩyo?

OKTOMBA 30, 1938, andũ milioni nyingĩ thĩinĩ wa Amerika (U.S.) maathikagĩrĩria tabarĩra ya redio ya mathaako yendetwo mũno. Mũthaako wa hwaĩ-inĩ ũcio warutĩtwo ibuku-inĩ rĩmwe rĩa ng’ano rĩtagwo The War of the Worlds. Athaki arĩa metuaga amemerekia a mohoro makĩheana ũhoro wĩgiĩ tharĩkĩro ya ciũmbe ciumĩte Mars ĩrĩa ĩngĩarehire mwanangĩko mũnene mũno gũkũ Thĩ. O na gũtuĩka nĩ maamenyithĩtio atĩ tabarĩra ĩyo ya redio yarĩ o mũthaako, athikĩrĩria aingĩ meeciririe atĩ tharĩkĩro ĩyo yarĩ ya ma na makĩnyitwo nĩ guoya. O na amwe makĩambĩrĩria kuoya makinya ma kwĩgitĩra kuumana na ciũmbe icio cia gwĩcirĩrio.

² Mahinda-inĩ maya, harĩ mbaara ya biũ ĩkuhĩrĩirie mũno. No andũ matirethagathaga nĩ ũndũ wayo. Ũhoro wa mbaara ĩyo nduonanĩtio ibuku-inĩ rĩa ng’ano, no ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia, Kiugo kĩa Ngai kĩrĩa gĩtongoretio nĩ roho. Mbaara ĩyo nĩ Hari–Magedoni—mbaara ya Ngai kwerekera mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ. (Kũg. 16:14-16) Hĩndĩ ya mbaara ĩyo, ndungata cia Ngai gũkũ thĩ itikabatara kwĩgitĩra kuumana na ciũmbe cia kuuma thĩ ĩngĩ. O na kũrĩ ũguo, nĩ ikaamaka nĩ maũndũ ma kũgegania marĩa magekĩka o hamwe na hinya mũnene ũrĩa Ngai akonania.

3. Nĩ ũrathi ũrĩkũ tũgũthuthuria, na nĩkĩ nĩ wa bata harĩ ithuĩ?

³ Ũrathi wa Bibilia ũrĩa wandĩkĩtwo thĩinĩ wa Zekaria mũrango wa 14 nĩ warĩrĩirie ũhoro ũkonainie na mbaara ya Hari–Magedoni. O na gũtuĩka ũrathi ũcio wandĩkirũo mĩaka ta 2,500 mĩhĩtũku, nĩ ũhutĩtie ũtũũro witũ. (Rom. 15:4) Maũndũ maingĩ marĩa magwetetwo ũrathi-inĩ ũcio megiĩ maũndũ marĩa makoretwo makĩhutia andũ a Ngai kuuma rĩrĩa  Ũthamaki wa Kĩĩmesia wahandirũo igũrũ mwaka wa 1914 hamwe na maũndũ marĩa marĩĩkĩka ica ikuhĩ. Maũndũ mamwe ma bata ma ũrathi ũcio nĩ ta gũthondekwo kwa ‘mũriko kana mũkuru mũnene mũno’ na gũtherera kwa “maĩ ma muoyo.” (Zek. 14:4, 8) Mũkuru ũcio nĩ wa bata mũno harĩ kũgitĩra athathaiya a Jehova. Na tũngĩtaũkĩrũo nĩ ũrĩa maĩ macio ma muoyo mangĩtũguna, nĩ tũrĩonaga bata wa kũmanyua na tũkerirĩria kũmanyua. Kwoguo, tũngĩthuthuria ũrathi ũcio nĩ tũkũgunĩka.—2 Pet. 1:19, 20.

4. (a) “Mũthenya wa Jehova” waambĩrĩirie rĩ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ athathaiya a Jehova maamenyithanagia mĩaka mĩingĩ mbere ya 1914, na atongoria a thĩ maaiyũkirie ũndũ ũcio atĩa?

⁴ Mũrango wa 14 wa ibuku rĩa Zekaria wambĩrĩirie na kũgweta “mũthenya wa Jehova.” (Thoma Zekaria 14:1, 2.) Mũthenya ũcio nĩ ũrĩkũ? Nĩ “mũthenya wa Mwathani,” ũrĩa waambĩrĩirie rĩrĩa ‘ũthamaki wa thĩ’ watuĩkire ‘ũthamaki wa Mwathani witũ o na wa Kristo wake.’ (Kũg. 1:10; 11:15) Mũthenya ũcio waambĩrĩirie mwaka wa 1914 rĩrĩa Ũthamaki wa Kĩĩmesia waciarirũo kũrĩa igũrũ. Mĩaka mĩingĩ mbere ya 1914, athathaiya a Jehova nĩ maamenyithagia ndũrĩrĩ atĩ ‘mahinda marĩa ndũrĩrĩ ituĩrĩirũo’ mangĩakinyire mũthia mwaka ũcio na atĩ thĩ nĩ ĩngĩaingĩrire ihinda-inĩ rĩa thĩna mũnene mũno. (Luk. 21:24) Ndũrĩrĩ ciaiyũkirie ũndũ ũcio atĩa? Handũ ha gwathĩkĩra mũkaana ũcio wa ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire, atongoria a ndini na a gĩũteti maanyũrũririe na makĩnyarira ahunjia acio maarĩ na kĩyo aitĩrĩrie maguta. Na njĩra ĩyo, atongoria acio a thĩ nĩ Ngai Mwene Hinya Wothe maanyũrũragia, amu Akristiano acio aitĩrĩrie maguta marũgamagĩrĩra ‘Jerusalemu ya igũrũ’—Ũthamaki wa Kĩĩmesia ũrĩa marĩ aguo.—Ahib. 12:22, 28.

5, 6. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ warathĩtwo ndũrĩrĩ ciekire kwerekera ‘itũũra rĩu’ na ‘raiya’ a rĩo? (b) “Matigari ma andũ” maarĩ a?

⁵ Zekaria nĩ aarathĩte ũndũ ũrĩa ndũrĩrĩ ingĩekire, rĩrĩa oigire ũũ: ‘Itũũra rĩrĩ Jerusalemu nĩ rĩkegwatĩrũo nĩ thũ.’ ‘Itũũra rĩu’ rĩrũgamĩrĩire Ũthamaki wa Ngai wa Kĩĩmesia. Ũthamaki ũcio ũrũgamĩrĩirũo gũkũ thĩ nĩ ‘raiya’ a guo, matigari ma Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta. (Afil. 3:20, NW) Hĩndĩ ya Mbaara ya 1 ya Thĩ, amwe a arĩa mehokeirũo mawĩra manene thĩinĩ wa ithondeka rĩa Jehova rĩa gũkũ thĩ nĩ ‘megwatĩirũo,’ kana makĩnyitwo, na magĩikio korokoro thĩinĩ wa Atlanta, Georgia, U.S.A. Thũ icio ciekire acio aitĩrĩrie maguta maũndũ moru na matarĩ ma kĩhooto, igĩĩkĩrĩra mũkaana mabuku mao na ikĩgeria kũrũgamia wĩra wao wa kũhunjia. Gwĩka ũguo kwarĩ ta ‘kũhokora kana gũtaha nyũmba’ cia itũũra rĩu.

⁶ O na gũtuĩka andũ a Ngai nĩ maahinyĩrĩirio, makĩigĩrĩrũo igenyo, magĩkarario, na makĩnyarirũo nĩ thũ ciao, ũthathaiya wa ma ndũigana kũniinwo. No kwarĩ na “matigari ma andũ,” nĩo arĩa maatigarĩte gatagatĩ-inĩ ka acio aitĩrĩrie maguta arĩa maaregire marĩ na wĩhokeku ‘kũninũkio itũũra-inĩ.’

7. Mũthiĩre wa Aira a Jehova arĩa aitĩrĩrie maguta ũigĩire athathaiya othe a ma kĩonereria kĩrĩkũ ũmũthĩ?

⁷ Hihi ũrathi ũcio nĩ wahingĩte biũ gũkinyĩria mũthia wa Mbaara ya 1 ya Thĩ? Aca. Acio aitĩrĩrie maguta o hamwe na angĩ ehokeku arĩa maarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra thĩ nĩ mangĩathiire na mbere kũnyarirũo nĩ ndũrĩrĩ. (Kũg. 12:17) Mbaara ya 2 ya Thĩ nĩ yonanirie ũndũ ũcio. Wĩkindĩru wa Aira ehokeku aitĩrĩrie maguta a Ngai nĩ wĩkĩraga hinya ndungata  cia Ngai ũmũthĩ ciũmĩrĩrie magerio o mothe marĩa ingĩcemania namo, ta gũkarario nĩ andũ ao arĩa matetĩkĩtie, arĩa marutithanagia wĩra, kana mathomaga nao arĩa mamanyũrũragia nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao. (1 Pet. 1:6, 7) O kũrĩa guothe maikaraga, athathaiya a ma makoragwo mehotorete biũ ‘gũikaraga marũmĩte wega, marĩ na roho o ro ũmwe, matekũmakio nĩ amuku ao.’ (Afil. 1:27, 28) No hihi andũ a Jehova mangĩruta kũ ũgitĩri thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩmathũire?—Joh. 15:17-19.

8. (a) Thĩinĩ wa Bibilia-rĩ, rĩmwe irĩma irũgamagĩrĩra kĩĩ? (b) ‘Kĩrĩma kĩa mĩtamaiyũ’ kĩrũgamĩrĩire kĩĩ?

⁸ Tondũ ‘itũũra rĩu’—Jerusalemu, rĩrũgamĩrĩire Jerusalemu ya igũrũ-rĩ, ‘kĩrĩma kĩa mĩtamaiyũ kĩrĩa kĩng’etheire Jerusalemu’ o na kĩo no mũhaka gĩkorũo nĩ kĩa mũhaano. Kĩrĩma kĩu kĩrũgamĩrĩire kĩĩ? ‘Gĩgaatũkana na gatagatĩ’ atĩa gĩtuĩke irĩma igĩrĩ? Jehova aciĩtĩte “irĩma ciakwa” nĩkĩ? (Thoma Zekaria 14:3-5.) Thĩinĩ wa Bibilia, irĩma no irũgamĩrĩre mothamaki, kana thirikari. Ningĩ, irathimo na ũgitĩri nĩ ikuruhithanagio na kĩrĩma kĩa Ngai. (Thab. 72:3; Isa. 25:6, 7) Kwoguo, kĩrĩma kĩa mĩtamaiyũ kĩu Ngai arũgamĩte igũrũ kĩrĩa kĩng’etheire Jerusalemu mwena wa irathĩro kĩrũgamĩrĩire ũnene wake wa igũrũ na thĩ.

9. ‘Kĩrĩma kĩa Mĩtamaiyũ’ kĩngĩatũkanire na njĩra ĩrĩkũ?

⁹ Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũronanio nĩ gwatũkana gwa kĩrĩma kĩu kĩa mĩtamaiyũ? Kĩrĩma kĩu, kĩrĩa kĩrĩ mwena wa irathĩro wa Jerusalemu, kĩngĩatũkanire na njĩra ya atĩ Jehova nĩ angĩathondekire wathani ũngĩ, wa kerĩ. Wathani ũcio wa kerĩ nĩ Ũthamaki wa Kĩĩmesia ũrĩa ũheetwo Jesu Kristo. Nĩkĩo Jehova etĩte irĩma icio ciumanĩte na gwatũkana gwa ‘Kĩrĩma kĩu kĩa Mĩtamaiyũ’ “irĩma ciakwa.” (Zek. 14:4) Irĩma icio cierĩ nĩ ciake.

10. ‘Mũkuru mũnene mũno’ ũcio ũrĩ gatagatĩ ka irĩma icio igĩrĩ ũrũgamĩrĩire kĩĩ?

¹⁰ Kĩrĩma kĩu kĩa mũhaano gĩatũkana, mwena ũmwe ũgĩthiĩ gathigathini naguo ũcio ũngĩ gũthini-rĩ, magũrũ ma Jehova maatigirwo makinyĩte irĩma icio cierĩ. Hakĩgĩa ‘mũriko kana mũkuru mũnene mũno’ rungu rwa magũrũ ma Jehova. Mũkuru ũcio wa mũhaano ũrũgamĩrĩire ũgitĩri wa Ngai, ũrĩa ndungata cia Jehova ikoragwo naguo rungu rwa ũnene wake wa igũrũ na thĩ na Ũthamaki wa Kĩĩmesia wa Mũrũwe. Jehova egũtigĩrĩra atĩ gũtirĩ hĩndĩ ũthathaiya wa ma ũkaaniinwo. Kĩrĩma kĩu kĩa mĩtamaiyũ gĩatũkanire rĩ? Gĩatũkanire rĩrĩa Ũthamaki wa Kĩĩmesia wahandirũo Mahinda ma Ndũrĩrĩ maathira, mwaka wa 1914. Nĩ rĩ athathaiya a ma maambĩrĩirie kũũrĩra mũkuru-inĩ ũcio wa mũhaano?

11, 12. (a) Nĩ rĩ andũ maambĩrĩirie kũũrĩra mũkuru-inĩ ũcio wa mũhaano? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagia atĩ guoko kwĩ hinya kwa Jehova kũrĩ hamwe na andũ ake?

¹¹ Jesu aaheire arũmĩrĩri ake mũkaana ũyũ: “Nĩmũkamenwo nĩ ndũrĩrĩ ciothe nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa.” (Mat. 24:9) Matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria ma mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ marĩa mambĩrĩirie mwaka wa 1914, rũmena rũu nĩ ruongererekete makĩria. O na gũtuĩka matigari ma arĩa aitĩrĩrie maguta nĩ maanyaririrũo mũno nĩ thũ ciao hĩndĩ ya Mbaara ya 1 ya Thĩ, andũ acio a gĩkundi kĩu kĩhokeku matianiinirũo. Mwaka wa 1919, nĩ maakũũrirũo kuuma kũrĩ Babuloni ũrĩa Mũnene—ndini ciothe cia maheeni. (Kũg. 11:11, 12) *  Hĩndĩ ĩyo nĩrĩo andũ maambĩrĩirie kũũrĩra mũkuru-inĩ ũcio wa irĩma cia Jehova.

¹² Kuuma mwaka wa 1919, mũkuru ũcio wa Ngai wa ũgitĩri ũkoretwo ũkĩgitĩra athathaiya a ma thĩ yothe. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ icigo-inĩ nyingĩ cia thĩ, Aira a Jehova nĩ makoretwo makĩgirio kũhunjia na mabuku mao ma Bibilia magekĩrĩrũo mĩkaana. Mĩkaana ta ĩyo ĩrĩ o kuo mabũrũri-inĩ mamwe. No o na ndũrĩrĩ ingĩgeria atĩa, gũtirĩ hĩndĩ ikaahota kũniina ũthathaiya wa ma! Guoko kwĩ hinya kwa Jehova nĩ kũrĩkoragwo hamwe na andũ ake.—Gũcok. 11:2.

13. Tũtũũraga mũkuru-inĩ wa Jehova wa ũgitĩri atĩa, na nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata makĩria gwĩka ũguo rĩu gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe?

¹³ Tũngĩĩgwatania na Jehova na twĩhande ũhoro-inĩ wa ma, we na Mũrũwe, Jesu Kristo, nĩ mekũhingia itemi rĩao, na Ngai ndangĩtĩkĩria mũndũ o na ũrĩkũ kana kĩndũ o na kĩrĩkũ ‘gĩtũhurie kuuma moko-inĩ Make.’ (Joh. 10:28, 29) Jehova akoragwo ehaarĩirie gũtũhe ũteithio o wothe ũrĩa tũngĩbatara nĩguo tũhote kũmwathĩkĩra arĩ Mũnene wa Igũrũ na Thĩ na tũtũũre tũrĩ raiya ehokeku a Ũthamaki wa Kĩĩmesia. Nĩ ũndũ wa bata tũtũũre mũkuru-inĩ ũcio wa ũgitĩri, tondũ nĩ tũkaabatara ũgitĩri waguo makĩria hĩndĩ ya mĩnyamaro ĩrĩa mĩnene ĩkuhĩrĩirie mũno.

14, 15. ‘Hĩndĩ ya mũthenya wa Ngai wa kũrũa mbaara-rĩ,’ gũgaathiĩ atĩa harĩ arĩa magaakorũo nja ya mũkuru ũcio?

¹⁴ O ũrĩa mũthia wa mũtabarĩre ũyũ ũrakuhĩrĩria, Shaitani nĩ egũtharĩkĩra ndungata cia Jehova makĩria. Nayo ‘hĩndĩ ya Ngai ya kũrũa mbaara’ na thũ ciake ĩcoke ĩkinye. Jehova agaatigĩrĩra atĩ tharĩkĩro ĩyo ya Shaitani nĩyo ĩgaakorũo ĩrĩ yake ya mũthia. Hĩndĩ ĩyo, ũcio Mũnene wa igũrũ na thĩ nĩ akeyonania atĩ we nĩ Njamba ya Ita gũkĩra ũrĩa aaneka ‘hĩndĩ ĩngĩ o yothe ya mbaara.’—Zek. 14:3.

¹⁵ Hĩndĩ ya mũthenya wa Ngai wa kũrũa mbaara-rĩ, gũgaathiĩ atĩa harĩ arĩa magaakorũo nja ya ‘mũkuru ũcio mũnene’ wa ũgitĩri? Andũ acio ‘matikaarĩrũo nĩ ũtheri’ kuonania atĩ nĩ etĩkĩrĩku nĩ Ngai. Hĩndĩ ya mũthenya ũcio wa mbaara, ‘mbarathi, nyũmbũ, ngamĩra, ndigiri, o na nyamũ ciothe’—iria irũgamĩrĩire indo cia ndũrĩrĩ cia mbaara, itigaatigĩrĩrũo. Matharaita macio nĩ makaaninwo, maagithio bata. Ningĩ Jehova nĩ akaahũthĩra mĩrimũ na ‘mahũũra.’ O na kana mahũũra macio nĩ ma biũ kana ca, nĩ makaagithia thũ hinya. Hĩndĩ ĩyo, ‘maitho mao o na nĩmĩ ciao nĩ ikaabutha’ na njĩra ya atĩ matikaahota gũtwĩka ũũru nayo mĩario yao ya ũkararia nĩ ĩgaakirio. (Zek. 14:6, 7, 12, 15) Gũtirĩ gĩcigo gĩa thĩ gĩkaahota gwĩthema iniinana rĩu. Mbũtũ iria ikaarũa irĩ mwena wa Shaitani igaakorũo irĩ nyingĩ mũno. (Kũg. 19:19-21) ‘Nao andũ arĩa makoragithio nĩ Jehova mũthenya ũcio magakorũo magũĩte thĩ kuuma gĩturi kĩmwe kĩayo o nginya kĩrĩa kĩngĩ.’—Jer. 25:32, 33.

16. Nĩ ciũria irĩkũ twagĩrĩirũo gwĩciria ũhoro wacio o ũrĩa hĩndĩ ya Ngai ya kũrũa mbaara ĩrakuhĩrĩria, na tũrabatara gwĩka atĩa?

¹⁶ Mbaara ĩrehaga mĩnyamaro, nginya kũrĩ arĩa macokaga kũhootana. Irio no inyihe. Andũ morũo nĩ indo ciao. Mũtũũrĩre ũritũhe. O na wĩyathi wa mũndũ kĩũmbe ũnyihe. Moritũ ta macio mangĩtũkora-rĩ, tũngĩka atĩa? Hihi tũngĩnyitwo nĩ guoya? No tũkaane wĩtĩkio witũ tũngĩhatĩkwo? Kana tũngĩkua ngoro na tũgĩe na ihooru? Githĩ ndũgaakorũo ũrĩ ũndũ wa bata mũno kũiga wĩtĩkio witũ harĩ ũhoti wa Jehova wa kũhonokania hĩndĩ ya mĩnyamaro ĩrĩa mĩnene na gũtũũra mũkuru-inĩ wa Jehova wa ũgitĩri!—Thoma Habakuku 3:17, 18.

17, 18. (a) “Maĩ ma muoyo” marũgamĩrĩire kĩĩ? (b) Nĩ kĩĩ kĩrũgamĩrĩirũo nĩ ‘iria rĩa mwena wa irathĩro’ na ‘iria rĩa mwena wa ithũĩro’? (c) Weciria ũhoro wa ihinda rĩũkĩte-rĩ, itua rĩaku nĩ rĩrĩkũ?

¹⁷ Thutha wa Hari–Magedoni, “maĩ ma muoyo” nĩ magaatherera mategũtigithĩria kuuma gĩtĩ-inĩ kĩa Ũthamaki wa Kĩĩmesia. ‘Maĩ macio ma muoyo’ nĩ indo iria Jehova aheanaga nĩguo andũ magaatũũra muoyo. ‘Iria rĩu rĩa mwena wa irathĩro’ nĩ Iria rĩa Cumbĩ, narĩo ‘rĩa mwena wa ithũĩro’ nĩ Iria rĩa Mediterenia. Maria macio merĩ marũgamĩrĩire andũ. Iria rĩa Cumbĩ rĩrũgamĩrĩire arĩa marĩ thĩinĩ wa mbĩrĩra ĩrĩa andũ othe mathiaga. Tondũ Iria rĩa Mediterenia rĩiyũire ciũmbe irĩ muoyo, no rĩrũgamĩrĩre “kĩrĩndĩ kĩingĩ” kĩrĩa gĩkaahonoka Hari–Magedoni. (Thoma Zekaria 14:8, 9; Kũg. 7:9-15) Kwoguo, ikundi icio cierĩ nĩ ikaagunĩka na njĩra ya gũkũũrũo kuumana na gĩkuũ kĩrĩa kĩoimanire na Adamu o ũrĩa ikaanyuaga maĩ macio ma muoyo ma ngerekano, kana “rũũĩ rũa maĩ ma muoyo.”—Kũg. 22:1, 2.

¹⁸ Jehova nĩ agaatũgitĩra nĩguo tũhonoke mũthia wa mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ tũingĩre thĩinĩ wa thĩ njerũ ya Ngai ĩrĩ na ũthingu. O na gũtuĩka nĩ tũthũirũo nĩ ndũrĩrĩ, rekei tũtue itua rĩa gũtũũra tũrĩ raiya ehokeku a Ũthamaki wa Ngai, na gũtũũra mũkuru-inĩ wa Jehova wa ũgitĩri.