1, 2. ¿Kʼusi paskʼopal ti jutuk xa skʼan xkʼot ta pasele, xchiʼuk kʼusi mu persauk tspasik li yajtuneltak Diose?

 LI TA yakʼobalil 30 yuʼun oktuvre ta 1938, ta smiyonal noʼox krixchanoetik ta Estados Unidos chaʼiik li kʼusi ch-echʼ ta radio ti lek ojtikinbile. Li ta radio taje te laj yalbeik skʼoplal jun loʼil ti mu meleluke (Ciencia ficción), li sbie jaʼ liʼe: «La guerra de los mundos». Li buchʼutik te ch-echʼik ti jaʼik xa yaʼeluk li jtsʼibajometik sventa periodikoe chalik ti oy la buchʼu chtal spojbutik li Balumil ti likemik talel ta Martee xchiʼuk ti xkechet tsmilik batel skotol li kʼusitik tstaike. Manchuk mi laj xaʼox yichʼ alel ti maʼuk melele, epal krixchanoetike la xchʼunik, vaʼun xiʼik. Xchiʼuk oy buchʼutik oy kʼusi la spasik sventa mu kʼusi spasbatik li j-ekstraterrestreetik ti maʼuk melele.

² Li avie jutuk xa skʼan xtal jun mukʼta paskʼop. Pe li paskʼop taje melel. Kʼux ta alel, pe jutuk mu skotoluk li krixchanoetike muʼyuk kʼusi yakalik spasel sventa chkolik. Jaʼ jun paskʼop ti albil xa onoʼox skʼoplal ta Vivliae, maʼuk jun loʼil ti mu meleluke, moʼoj, jaʼ li Armagedone, li paskʼop tspas Dios li ta chopol balumil liʼe (Apoc. 16:14-16). Mi kʼot ta pasel taje, li yajtuneltak Jeovae muʼyuk bu tspasik kʼop, pe labal to chilik li kʼusitik chkʼot ta pasele xchiʼuk ti kʼu to yelan chakʼ ta ilel sjuʼel li Jeovae.

3. ¿Kʼusi albilkʼop ta jchantik batel, xchiʼuk kʼu yuʼun skʼan oyuk ta koʼontontik?

³ Li albilkʼop ta kapitulo 14 yuʼun Zacariase te stsakojbe sba lek skʼoplal xchiʼuk li paskʼop ta Armagedone. Manchuk mi oy xa ta 2,500 jabil ti laj yichʼ tsʼibaele, oy kʼusi skʼan xal ta jtojolaltik (Rom. 15:4). Jutuk mu skotoluk li kʼusi laj yichʼ alel li ta albilkʼop taje jaʼ jech kʼotem ta stojolal li steklumal Dios leʼ xa tal ta 1914, kʼalal laj yichʼ yabtel ta vinajel li Ajvalilal yuʼun Mesiase, xchiʼuk li kʼusitik poʼot xa chkʼot ta pasel  ti labalik sbae. Li ta albilkʼop taje chaʼtos kʼusi te chalbe skʼoplal, jaʼ li «mucʼ ta stenlejal» xchiʼuk li «nioʼetic» ti te chlokʼ talel ta Jerusalene (Zac. 14:4 Ch; 14:8). Li yajtuneltak Jeovae chtun kuʼuntik li stenlejal taje sventa te jpoj-o jbatik. Mi laj kaʼibetik kʼusi skʼan xal li nioʼetike, maʼuk noʼox chkaʼibetik smelolal ti tsots skʼoplal skʼan xkuchʼtike, moʼoj, yuʼun oy ta koʼontontik chkuchʼtik. Ta melel, ta me jtabetik sbalil mi ta jchʼuntik li albilkʼop taje (2 Ped. 1:19, 20).

4. 1) ¿Bakʼin lik «scʼacʼalil li Mucʼul Diose»? 2) ¿Kʼusi lik xcholbeik skʼoplal li yajtuneltak Jeova kʼalal skʼan toʼox li 1914, xchiʼuk kʼusi la spasik li jnitvanejetik li ta jyanlumetike?

⁴ Li kʼusi baʼyel chlik yal li ta skapituloal 14 yuʼun Zacariase jaʼ chalbe skʼoplal «scʼacʼalil li Mucʼul Diose» (kʼelo Zacarías 14:1, 2). ¿Kʼusi jaʼ li kʼakʼal taje? Jaʼ li «scʼacʼalil [...] Cajvaltique» ti jaʼo lik «yabtel ajvaliletic liʼ ta banamile jaʼ xa iʼoch ta sventainel stuc li Cajvaltique, jaʼ li Cristoe» (Apoc. 1:10; 11:15). ¿Bakʼin kʼot ta pasel taje? Ta 1914, jaʼo kʼalal och ta Ajvalilal yuʼun Mesías ta vinajele. Kʼalal epal jabil skʼan toʼox xkʼot ta pasel taje, li yajtuneltak Jeovae lik xcholbeik skʼoplal ti ta 1914 tstsuts li skʼakʼalil yuʼun jyanlum krixchanoetike xchiʼuk ti jaʼo te chlik tsots vokolil li ta Balumil ti muʼyuk jech ilbil-oe (Luc. 21:24). ¿Kʼusi la spasik li jyanlumetike? Muʼyuk la stsakik ta venta, yuʼun li jnitvanejetik ta politika xchiʼuk ta relijione, la slabanik li jcholmantaletik ti jaʼik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele xchiʼuk la snutsik. Pe ta melel, jaʼ yakal tslabanik li Dios ti skotol xuʼ yuʼune, yuʼun li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele te tsakal skʼoplalik li ta Ajvalilal yuʼun Mesiase, ti «achʼ Jerusalén te ta vinajel» sbiinojik xtoke, xchiʼuk ti jaʼik yajkʼopojele (Heb. 12:22, 28).

5, 6. 1) Jech kʼuchaʼal laj xa onoʼox yal li Zacariase, ¿kʼusi la spasik li yan lumetik ta stojolal «li lume» xchiʼuk li jnaklejetik yuʼune? 2) ¿Buchʼu jaʼik «ti cʼu to yepal chcomique»?

⁵ Li Zacariase yalojbe xa onoʼox skʼoplal li kʼusi la spasik li yan lumetike. Xi la stsʼibae: «Ta xʼoch ta cʼabal li lume [Jerusalén]». Li lum taje jaʼ skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Smesías Diose, xchiʼuk li jnaklejetik yuʼune jaʼ li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile. Taje jaʼik yajkʼopojel liʼ ta Balumil li Ajvalil taje (Filip. 3:20). Kʼalal yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, «li lume» jaʼo och ta kʼabal ti kʼalal laj yichʼik chukel batel ta Atlanta (Georgia, Estados Unidos) li yajtsʼaklomtak Cristo ti tsots yabtelik ta s-organisasion Jeova liʼ ta Balumile. «Ta xichʼic pojbel scotol li cʼusitic oy ta snaique», taje jaʼo kʼot ta pasel kʼalal laj yichʼik utilanel xchiʼuk ep kʼusitik chopol laj yichʼik pasbel li ermanoetik taje xchiʼuk li yan tukʼil ermanoetike. Li kʼusi la spasik xtok li j-ilbajinvanejetike jaʼ ti muʼyuk xa laj yakʼ ti slokʼesik li svunike xchiʼuk tskʼan ox tspajesik li cholmantal tspasik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Xkoʼolaj laj yelkʼanbeik yaʼeluk li kʼusitik oy yuʼunike.

⁶ Akʼo mi jaʼ mas ep li yajkontratak steklumal Diose, ti chtikʼbat smul, ti chkontrainat xchiʼuk ch-ilbajinate, li melel ichʼel ta mukʼe muʼyuk chchʼay skʼoplal, yuʼun li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele tukʼ laj yakʼ sbaik. Taje jaʼik «ti cʼu to yepal chcomique» ti jun yoʼontonik liʼ chnakiik-oe.

7. ¿Kʼuxi tspat koʼontontik ti tukʼ yakʼoj sbaik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele?

⁷ ¿Mi kʼot van ta pasel skotol li albilkʼop kʼalal tsuts xaʼox li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile? Muʼyuk, yuʼun li yan lumetike jech-o yakal chilbajinik li yajtsʼaklom Cristo ti tʼujbil chbatik ta vinajele xchiʼuk li yan tukʼil ermanoetik ti liʼ chkuxiik ta Balumil sbatel osile (Apoc. 12:17). Jvules ta joltik, li steklumal Diose toj echʼ noʼox tsots laj yichʼ ilbajinel kʼalal yakal li  Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Ti kʼuyelan tukʼ laj yakʼ sbaik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, ta xpatbat yoʼontonik li yajtuneltak Jeova sventa xkuch yuʼunik kʼusiuk prevail snuptanik akʼo mi xichʼik pʼajel o xichʼik labanel ta stojolal yutsʼ yalalik ti maʼuk stestigotak Jeova o ta stojolal xchiʼilik ta abtel o ta chanun (1 Ped. 1:6, 7). Buyuk noʼox nakalutik, li melel yajtsʼaklomutik Cristoe oy ta koʼontontik ta jpastik liʼe: «Staoj yav jun avoʼntonic, [...] xchiʼuc ti mu xaxiʼic yuʼun li bochʼotic chascontrainoxuque» (Filip. 1:27, 28). Pe, ¿bu xuʼ tstaik koltael li steklumal Jeova ti chopol ch-ilatik yuʼun li krixchanoetik liʼ ta Balumile? (Juan 15:17-19.)

8. 1) ¿Kʼusitik skʼan xal bakʼintik li vitsetik ta Vivliae? 2) Li «vits olivatic» xie, ¿kʼusi skʼan xal?

⁸ Ta skoj ti jaʼ skʼoplal Ajvalilal yuʼun Dios «li lume», jaʼ xkaltik, li Jerusalene, li «vits olivatic ta yeloval Jerusalén» xie, oy kʼusi skʼan xal xtok. ¿Kʼusi jaʼ taje? ¿Kʼu yuʼun ti «ta svocʼ sba ta oʼlol» xchiʼuk ti tspas ta chib li vitse? (Kʼelo Zacarías 14:3-5.) Li ta Vivliae, kʼalal chalbe skʼoplal vitsetike xuʼ jaʼ chalbe skʼoplal li ajvaliletike. Li vits yuʼun Diose jaʼ skʼan xal li bendisionetik xchiʼuk li chabiel chakʼe (Sal. 72:3; Is. 25:6, 7). Jaʼ yuʼun li «ta vits olivatic» ti jaʼ te tstekʼan yok li Diose, jaʼ skʼan xal li mukʼul pasmantal yuʼun Jeova ta vinajelbalumile, jaʼ xkaltik, ti jaʼ noʼox stuk oy sderecho tspas mantal ta vinajelbalumile.

9. Li «vits olivatic» xie, ¿kʼusi skʼan xal ti tsvokʼ sba ta oʼlole?

⁹ Li «vits olivatic» xie, ¿kʼusi skʼan xal ti tsvokʼ sba ta oʼlole? Li vits ti te oy ta stukʼil slokʼeb kʼakʼal ta yeloval Jerusalene, ta xchʼak sba ta chib, taje jaʼ skʼan xal ti tslikes jun achʼ ajvalil li Jeovae: li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Li xchibal Ajvalil taje jaʼ yuʼun xtok li Diose, pe jaʼ ta xakʼbe ta skʼob li Jesucristoe. Jaʼ yuʼun li chib vitsetik taje, jaʼ skʼoplal ajvaliletik ti jaʼ yuʼun li Jeovae (Zac. 14:4, Ch; 14:5).

10. ¿Kʼusi skʼan xal li «mucʼ ta stenlejal» ti te chvinaj ta oʼlol vitsetike?

¹⁰ Kʼalal li «vits olivatic» tsvokʼ sba ta oʼlole, li oʼlole te skʼeloj chkom ta stukʼil norte, li yan oʼlole te skʼeloj chkom ta stukʼil sur. Li yoktak Jeovae te yakʼoj li ta jujujot xchibal vitse xchiʼuk lik jamuk «mucʼ ta stenlejal» li ta yolone. ¿Kʼusi skʼan xal li stenlejal taje? Jaʼ li chabiel tstaik li yajtuneltak Dios ta stojolal li mukʼul pasmantal yuʼun Jeova ta vinajelbalumile xchiʼuk li Ajvalilal yuʼun Mesías ti jaʼ li Xnichʼone. Taje jaʼ jech chakʼ ta ilel Jeova ti muʼyuk buchʼu xuʼ tslajes li melel relijione. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿bakʼin vokʼ ta oʼlol li «vitse»? Ta 1914, kʼalal tsuts li skʼakʼalil jyanlum krixchanoetike vaʼun li Diose la svaʼan ta vinajel li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Xchiʼuk, ¿bakʼin lik jatavikuk batel ta «stenlejaltic» li melel yajtuneltak Diose? Kalbetik batel skʼoplal.

11, 12. 1) ¿Bakʼin lik jatavikuk batel li ta stenlejaltik yuʼun Jeovae? 2) ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti tspoj steklumal ta svuʼel stsatsal li Jeovae?

¹¹ Xi la spʼijubtas yajtsʼaklomtak li Jesuse: «Bajbil chacʼotic yuʼun scotol cristianoetic ta scoj ti acuchojbicun jbie» (Mat. 24:9). Li pʼajel taje tsatsajem talel leʼ xa ta sjabilal 1914, jaʼo kʼalal lik talel li slajebal kʼakʼale. Kʼalal jaʼo li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile li yajkontraike solel la snutsik li yajtsʼaklom Cristo ti tʼujbil chbatik ta vinajele, xchiʼuk jech kʼuchaʼal laj xa kiltike tikʼatik ta chukel li jlome. Pe muʼyuk laj yuʼunik li melel relijione, yuʼun li ta 1919 laj yichʼik lokʼesel li ta chukele. Ta tsʼakale li steklumal Diose laj yichʼik koltael lokʼel li ta Mukʼta Babiloniae ti jaʼ skotol li jecheʼ relijionetik ta Balumile (Apoc. 11:11, 12). *  Taje jaʼo te lik jatavikuk batel li ta stenlejaltik yuʼun Jeovae.

¹² Kʼalal echʼem xaʼox li jabil 1919, li pojobbail yuʼun Jeovae jech-o chchabi li buchʼutik melel ch-ichʼat-o ta mukʼ ta spʼejel Balumile. Jech onoʼox ta melel ti epal jabiletik muʼyuk bu xakʼik akʼo slokʼesik vunetik lokʼem ta Vivlia li stestigotak Jeova xchiʼuk ti tspajtsanik xaʼox li cholmantal ta jlom mukʼtik lumetike. Pe akʼo mi ep kʼusitik tspasik li yan lumetike, muʼyuk kʼusi xuʼ spasik sventa tslajesik li melel relijione. Li Jeovae yakal tspoj steklumal ta svuʼel stsatsal (Deut. 11:2).

13. ¿Kʼuxi ta jsaʼtik li pojobbail li ta stenlejaltik yuʼun Jeovae, xchiʼuk kʼu yuʼun ti mas xa tsots skʼoplal avi ti te xijkomutike?

¹³ Mi te noʼox nopol oyutik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk mi tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale, li Jeova xchiʼuk Jesucristoe ta me skoltautik, yuʼun muʼyuk buchʼu «xuʼ yuʼun ta spojbe loqʼuel ta scʼob» li slumale (Juan 10:28, 29). Li Jeovae tskʼan tskoltautik sventa tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li mukʼul pasmantal yuʼun ta vinajelbalumile xchiʼuk li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Ta skoj ti nopol xa skʼan xtal li tsots vokolile, mas xa tsots skʼoplal ti te xijkom li ta stenlejal yuʼun Jeova ti jaʼ te xuʼ spojutike.

14, 15. ¿Kʼusi chkʼot ta stojolalik li buchʼutik muʼyuk te oyik li ta mukʼta stenlejaltik yuʼun Jeova kʼalal mi la spas kʼop xchiʼuk yajkontratak li Diose?

¹⁴ Yoʼ to mu xlaj li chopol balumil liʼe, li Satanase jech-o chilbajinbe li slumal Diose xchiʼuk mas tsots chilbajin batel. Pe chkʼot skʼakʼalil ti slajeb xa velta tstsakvan ta kʼop li Satanase, yuʼun li Jeovae «chlic stsac ta cʼop» li yajkontratake. Vaʼun lek jamal chichʼ ilel ti jaʼ noʼox stuk Jeova ti lek xuʼ yuʼun li paskʼope (Zac. 14:3).

¹⁵ Pe, ¿kʼusi chkʼot ta stojolalik li buchʼutik muʼyuk te oyik li ta mukʼta stenlejaltik yuʼun Jeovae? Li Vivliae chal ti «muʼyuc xa chqʼuep» ta stojolalike, jaʼ xkaltik, ti muʼyuk xa lek ch-ilatik yuʼun li Diose. Xchiʼuk xtok li albilkʼope chal ti «caʼetic, li machuetic, li camelloetic, li buroetic, xchiʼuc scotol li stsʼunub yovolic te ta scarpanaique», ti xkoʼolaj kʼuchaʼal abtejebaletik yuʼun li yan lumetike, ta xlaj skʼoplal ek ti mu xa xtun ta sventa akʼob letoe. Xchiʼuk xtok li Jeovae chal ti «ta xʼacʼbat stojic», jaʼ xkaltik, chameletik. Kʼuk xiuk noʼox ti ch-akʼbat stojike, chakʼbe slajeb li buchʼutik chkontrainvanike. Li vaʼ kʼakʼal taje, li sbekʼ satike, li yokʼike «chlic cʼaʼanuc». ¿Kʼusi smelolal taje? Jaʼ skʼan xal ti mu kʼusi chopol xuʼ spasbutike xchiʼuk ti mu xuʼ xchopol kʼoptaik li Diose (Zac. 14:6, 7, 12, 15). Melel onoʼox ti Satanase, chapalik xaʼox ep sviniktak ti tspasik kʼop liʼ ta Balumile, pe mu ventauk bu oyik, li Jeovae ta onoʼox xakʼbe slajeb (Apoc. 19:19-21). Jaʼ jech chkʼot ta pasel jech kʼuchaʼal chal Jeremías 25:32, 33: «Toj ep bochʼo ta xcham yuʼun Mucʼul Dios cʼalal me la sta scʼacʼalile; buyuc noʼox quilajtic chcomic cʼalal ta jujujot stiʼil banamil».

16. Ta skoj ti nopol xa tajek li paskʼop yuʼun Jeovae, ¿kʼusi skʼan jakʼbe jbatik, xchiʼuk kʼusi skʼan jpastik?

¹⁶ Li ta paskʼopetike, skotol chil svokolik, akʼo mi jaʼ li buchʼutik tspasik kanale. Oy jlom krixchanoetik ti chlaj snaike, li kʼusitik yuʼunike xchiʼuk li sderechoike. Ta skotole xuʼ van mu xa kʼusi jta jlajestik. Ti jech xkʼot ta jtojolaltik mi tal tsots vokolile, ¿kʼusi van ta jpastik? ¿Mi ta van xijxiʼutik? ¿Mi ta van xkiktatik li kʼusi jchʼunojtik mi laj kichʼtik sujel ta spasel kʼusie? ¿Mi muʼyuk xavan spatobil koʼonton chkaʼitik xchiʼuk chkat koʼontontik? Sventa mu jechuk xkʼot ta pasele, tsots skʼoplal ti te oyutik li ta stenlejal yuʼun Jeovae xchiʼuk jpat koʼontontik ti xuʼ yuʼun tskoltautike (kʼelo Habacuc 3:17, 18).

17, 18. 1) ¿Kʼusi jaʼ li «nioʼetic» xie? 2) ¿Kʼusi skʼan xal li «Nab Muerto» xchiʼuk li «Nab Mediterráneo»? 3) ¿Kʼusi jpʼel ta avoʼonton chapas?

¹⁷ Kʼalal mi tsuts xaʼox li paskʼop ta Armagedone, oy «nioʼetic» ti tsots yok te chlokʼ talel ta stojol li Ajvalilal yuʼun Mesiase. ¿Kʼusi skʼan xal li nioʼetik taje? Jaʼ skotol li kʼusi chakʼbutik Jeova sventa jtatik li kuxlejal sbatel osile. ¿Kʼusitik jaʼ li nabetik ti chalbe skʼoplal li albilkʼope? Taje jaʼ skʼoplal li «Nab Muerto» xchiʼuk li «Nab Mediterráneo». Li jujun nabe jaʼ chalbe skʼoplal jujutsop krixchanoetik ti jelajtike. Li Nab Muertoe jaʼ li buchʼutik te oyik ta mukinal ti chichʼik chaʼkuxesele. Ta skoj ti toj ep kʼusitik kuxajtik te li ta Nab Mediterranoe, jaʼ yuʼun jaʼ skʼan xal li «epal cristianoetic» ti kuxul chkomik li ta Armagedone (kʼelo Zacarías 14:8, 9; Apoc. 7:9-15). Mi laj yuchʼik li «lequil ucʼum; [ti] jaʼ voʼ sventa cuxlejal» li chaʼtsop krixchanoetik taje ta xkolik li ta mulil laj yikta komel Adane (Apoc. 22:1, 2).

¹⁸ Koliyal ti tspojutik li Jeovae, kuxul me ta xijkom mi tal slajeb li chopol balumil liʼe, vaʼun ta xijelavutik batel li ta achʼ balumile. Jaʼ yuʼun akʼo mi tspʼajutik li yan lum krixchanoetike, jpʼel koʼontontik tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti jsaʼtik pojel li ta stenlejal yuʼun Jeovae xchiʼuk ti teuk xijkom-oe.