Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Eie ua Kijidile?

Eie ua Kijidile?

Kiebhi o Jijudé kia kexile mu pelepalala o imbi ande dia ku i funda?

O Jijudé akexile mu funda o imbi iâ ni lusolo, nange mu kizuua kifuá o muthu. Ene akexile mu bhanga kiki mu ima iiadi. Kia dianga, o imbi ia kexile mu bola ni lusolo mu thembu ia kalolo, ku Oriente Médio. Kaiiadi, kála kia tumine o kijila kiâ, o ku xisa o kimbi sé ku ki funda, kia kexile mu londekesa ku kamba ku xila o kimbi ni muiji uê.

Mu divulu dia Matesu, Marku, Luka, Nzuá ni mu divulu dia Ikalakalu, tu sanga-mu misoso iuana ia lungu ni athu a a fundila mu kizuua kiafú. (Matesu 27:57-60; Ikalakalu 5:5-10; 7:60–8:2) Hama ja mivu ku dima, o muhatu ua Jakobo, Lakele, uafú mu kikoka, kioso kia kexile mu kuenda njila. Mu veji dia kuambata o kimbi mu mbalale ia muiji uâ, Jakobo ua mu ‘fundu mu njila, . . . mu Beleme.’—Dimatekenu 35:19, 20, 27-29.

O misoso i tanga o Bibidia ia lungu ni ku pelepalala o imbi ande dia ku i funda, ilondekesa kuila o Jijudé akexile mu kaiela o ijila ia lungu ni ku pelepalala o imbi ande dia ku i funda. O muiji ni makamba akexile mu sukula o kimbi, ni ku mu uesa máji ala ni dizumba diambote, ni ku vungina o kimbi ni milele. (Nzuá 19:39, 40; Ikalakalu 9:36-41) O jivizinhu ni athu a mukuá akexile mu kuíza mu konda o malamba ia muiji ua fundu o ndandu.—Marku 5:38, 39.

O kuila Jezú a mu fundu kála kia tumine o ijila ia Jijudé?

Miji iavulu ia Jijudé, akexile mu funda o imbi iâ mu mabanda ni mazungu, akexile mu a tunga ni matadi, mukonda kua kexile matadi avulu mu Izalaiele. Mu ku bhanga kiki, ene akexile mu kaiela o phangu ia xisa o jikuku jâ. Mbalahamu, Sala, Izake, Jakobo, ni athu a mukuá, a a fundu mu dibanda dia Makapela bhua zukamene ku Hebolone.—Dimatekenu 23:19; 25:8, 9; 49:29-31; 50:13.

Jezú a mu fundu mu mbila io tunge ni matadi. (Marku 15:46) O mbila íii, ia kexile ni dibhitu diofele. Akexile mu i bhanga ni ji ngaveta moxi, mua kexile mu tula-mu o imbi. Kioso o kimbi ki bola, o ifuba ia kukuta, akexile mu i katula ni ku i tula mu kaxa io bhange ni matadi a i xanene ossuários, kala kiexile o ijila mu izuua ia Jezú. Mu ukexilu iú, o muiji ua kimbi, ueji kala dingi ni kididi mu mbila phala ku tena ku funda-mu dingi jindandu jâ.

O Kitumu kia bhanene Nzambi kua Mozé kia lungu ni ku nhoha mu kizuua kia Sábhalu, kia fidisile o athu ku funda ndandu mu kizuua kieniókio. Kuma kua kambele ngó ola jitatu phala o kizuua kia Sábhalu, kioso Jezú kiafú, Zuze mukua Limateia ni athu a mukuá, a fundu Jezú se ku mu pelepalala kiambote. (Luka 23:50-56) Mukonda dia kiki, o makamba a Jezú a vutukile kizuua kiéngi phala ku zubha o kikalakalu kia xile kia sesa.—Marku 16:1; Luka 24:1.