Sumbala nga kexile hanji ngi mona-ndenge, o jitata jami a di xisa. Mukonda dia kiki o mam’etu ua ngi sase ni makota mami—phange jiiadi ja mala ni muhatu umoxi​—ubheka uê. Mu kithangana kieniókio, o ana a fuile o mátui ku ixi ia França ka kexile mu a longa kala kiene mu a longa lelu, o maukexilu a ku longa akexile mu bhekela hadi iavulu. Maji tundé mu undenge, ngene ni ujitu ua dikota, o athu a mukuá afú o mátui ndenge. Nga-nda jimbulula.

Saí kithangana, o jimesene akexile mu xikina kuma o athu oso afú o mátui a tokalele ku a jijidika kuzuela ni ku tanga o mizumbu ia jimesene mu xikola. Ku ixi ia França ku nga kudila, o dimi dia ijimbuete a di fidisile o ku di zuela mu xikola. Saí maxibulu a fuile o mátui, akexile mu a kasa o maku ku dima mu ola ia ku di longa.

Ku mivu ia dianga ku muenhu uami, nga bhitile ithangana iavulu, mu semana joso ni mesene ia kexile mu ngi longa o kuzuela. Akexile mu ngi kuata ku mutué ni ku ngi jijidika kuzuela dízui di nga kambele o ku divua. Eme ki ngi tenene ku di zuela ni tumbonga tua mukuá. O mivu iná ia bhiti ni hadi iavulu.

Kioso ki nga tenesa mivu i samanu, a ngi te mu xikola ia athu afú o mátui. Kiene ki nga tenene ku kala kumoxi ni tu mbonga tua fuile o mátui kala eme. Maji ka tuehele kuzuela o dimi dia ijimbuete. Se a tu kuatele kuzuela o dimi dia ijimbuete, a tu sunga o ndemba. Maji tua kexile mu di zuelesa mu kasuekele. Kiene ki nga tenene kuzuela ni ji koleka ja kitala kiami. Kienhiki, nga bhiti mivu iuana ni ku sanguluka.

Maji kioso ki nga tenesa kuinhi dia mivu, a ngi te bhu xikola iéngi bhua kexile athu a tenene kuívua. Nga luuala kiavulu! Nga banzele kuila o tuana tuoso a tu jibhile, eme ngó nga xalele. O jitata jami ka di longele o dimi dia ijimbuete, ka kexile uá mu ng’ehela ku di sanga ni tuana tua mukuá tua fuile o mátui, mukonda akexile mu belesela o itendelesu ia ji dotolo. Nga mu di lembalala hanji o kizuua kioso ki ngendele mu kunda o dotolo u saka o athu afú o mátui. Muéne ua kexile ni divulu dia ijimbuete ku thandu dia meza iê. Kioso ki nga mono o jifoto ku kapa ia divulu, nga dikola, “Nga mesena o divulu didi!” O dotolo ua sueka o divulu ni lusolo. *

Mam’etu ua bhange ioso phala ku tu longa o ijila ia Nzambi. Muéne ua kexile mu tuambata mu iônge, mu kilunga kia Mérignac kia Jimbangi ja Jihova, bhua zukama ku Bordeaux. Kuma ng’exile hanji ngi mona-ndenge, ki ngi kexile mu tendela ioso ia kexile mu longa mu iônge. Maji o jiphange mu kilunga akexile mu xikama kumoxi n’eme ni ku soneka ioso ia kexile mu zuela o mulongexi. O henda iâ ko kuami ia ngi tula ku muxima. Sumbala mama ua kexile mu ngi longa o Bibidia kubhata, ki ngi kexile mu tendela ioso ia kexile mu ngi longa. Nga kexile mu divua kala kia kexile mu divua o polofeta Daniiele, kioso kiambe mu ku tambula o kikanenu ku anju: ‘Nga k’ivu maji ki ngi kitendela’ (Daniiele 12:8) Maji phala eme, “nga mono, maji ki ngi ki tendela.”

Maji bhofele-bhofele nga mateka o ku di longa ni ku tendela o kidi kia Bibidia. Nga kexile mu lunda o milongi i nga kexile mu tendela ni ku bhanga ioso phala ku i kumbidila ku muenhu uami. Nga kexile mu di longa ué mu ku tala o phangu ia jiphange mu kilunga. Mu kifika, o Bibidia i zuela kuila tua tokala ku kala ni muanhu. (Tiiaku 5:7, 8) Maji ki ngi kexile mu tendela se o ku kala ni muanhu kulombolola ihi. Maji mu ku tala kiebhi o jiphange mu kilunga kia kexile mu londekesa o kídifua kiki, nga tena o ku tendela se o muanhu ihi. Mu kidi, o jiphange mu kilunga, ene mu ngi kuatekesa kiavulu.

Saí kizuua, nga mono minzangala a fuile o mátui mu kikoka, akexile mu di zuelesa mu dimi dia ijimbuete. Nga mateka ku dilunga nâ mu kasuekele, eme nga mateka ué ku di longa o Dimi dia Ijimbuete dia Ixi ia França. Nga suluka mu kuia mu iônge, nga disange-ku ni Stéphane, mbangi ia Jihova ua ngi zolele kiavulu. Muéne ua bhange nguzu ia dikota phala ku di zuelesa n’eme, nga zolele kiavulu o ukamba uê. Maji kueji kuíza kibhidi kieji ngi luualesa kiavulu. Stéphane a mu te mu kaleia mukonda dia ku dituna ku kala disoladi. Nga luualele kiavulu! Ki ngi kexile dingi ni vondadi ia kuia mu iônge.

Mu ku bhita dikuinhi ni umoxi dia mbeji, Stéphane a mu katula mu kaleia anga u vutuka ku bhata. Nga sanguluka kiavulu kioso Stéphane kia mateka ku di zuelesa n’eme mu dízui dia ijimbuete. Nga diuanene kiavulu! Ihi ia bhitile? Mu kaleia, Stéphane ua di longele o dimi dia ijimbuete dia ixi ia França. Mu ku mona Stéphane ku bhanga ijimbuete ni maku mê ni pholo, o kisangusangu kiami kia kexile mu di bandekesa dingi.

Stéphane ua mateka ku ngi longa o Bibidia. Kiene ki nga mateka o ku tendela kiambote o ilongesu i nga di longele kiá. Kuma nga kexile ngi mona-ndenge, nga uabhelele kiavulu ku tala o jifoto mu madivulu metu, ni ku mona kiambote o athu mu jifoto phala ku bhaka kiambote o misoso ku muxima uami. Ngejidile o musoso ua Mbalahamu, o “mbutu” iê, ni “mundu uavulu” maji nga i tendela ngó kiambote kioso ki nga mateka ku di longa mu dimi dia ijimbuete. (Dimatekenu 22:15-18; Dijingunuinu 7:9) Nga mono kuila o dimi dia ijimbuete, diene diexile o dimi diami dia uvualukilu.

Kuma nga kexile kiá mu tendela kiambote, o milongi ia kexile mu zuela mu kiônge ia kexile mu ngi tula ku muxima, ni ku mesena ku di longa dingi. Ni kikuatekesu kia Stéphane, o kuijiia kuami kua kexile mu dibandekesa kiavulu. Ku muvu ua 1992, nga di bhakula kua Jihova Nzambi ni ku ngi batizala. Mukonda dia kuila, mu undenge uami ki ngi kexile mu di zuelesa ni athu, nga kexile ni jisonhi ja ku di kunda ni akuetu, sumbala nga kexile ni ukamba uambote ni Nzambi.

O kibuka kia jiphange a fuile o mátui bhu nga kexile ué eme, a ki bundu ni kilunga kia Pessac,  ku mbanza ia Bordeaux. Kiki kia ngi kuatekesa kiavulu ku kolesa o ukamba uami ni Jihova. Sumbala nga kexile hanji ni ibhidi mu kuzuela, o makamba mami mu kilunga, akexile mu kuívua, akexile mu bhanga ioso phala ngi tendele o ima ia kexile mu zuela ene. Saí dikaza, Gilles ni Elodie, a bhange nguzu iavulu phala ku di zuelesa n’eme. Mu veji javulu, ene akexile mu ngi xana phala ku jandala ni ene kioso ki bhua o kiônge. Kiki kia ngi kuatekesa ku kala ni makamba a kidi. Kisangusangu kia dikota ku kala kumoxi ni athu a belesela o itumu ia Nzambi!

Mu kilunga kiki, muene mu nga sange o kilumba kia iuka, Vanessa. Nga uabhela kiavulu o ukexilu uê. Muéne ka mono kuila o ukexilu uami u mu fidisa kuzuela n’eme, maji ua mono kala kithangana kiambote phala muéne ku di longa o ku zuela ni muthu uafú o mátui. Nga mu zolele kiavulu, etu-phe tua kazala ku muvu ua 2005. Sumbala ki ngala ni uhete ua ku di zuelesa ni athu, Vanessa uene mu ngi kuatekesa ni ku ngi suínisa o kuzuela ni muxima uoso. Ngi sakidila kiavulu o kikuatekesu kiê mu ku kumbidila o ikalakalu iami.

Kioso ki tua kazala, o filiiale ia Jimbangi ja Jihova ku ixi ia França, ku mbanza ia Louviers, ia ngixana phala ku tambula milongi ia lungu ni kikalakalu kia ku lungulula madivulu. Ku mivu íii, o jiphange ku filiiale a mu kalakala kiavulu phala ku bhanga madivulu mu Dimi dia Ijimbuete ia Ixi ia França mu Dilonga. Maji kuma kuala hanji ikalakalu iavulu ku pholo, kua bhingi jiphange javulu phala o kikalakalu kia ku lungulula.

Ki kale Vanessa kala eme, tua mono kuila o ku kalakala mu filiiale, ujitu ua dikota ua tu bhana Jihova Nzambi, maji tua kexile mu banza kiavulu. Ihi ieji bhita ni kibuka kietu kia dimi dia ijimbuete? Ihi i tueji bhanga ni dibhata dietu? O kuila Vanessa ueji sanga kikalakalu? Jihova ua batula o maka oso mu ukexilu uambote. Tua mono kuila Jihova ua tu zolo kiavulu ni ku zola ué o athu afú o mátui.

Mukonda dia kikalakalu kia ku lungulula, nga mu mona ioso ia mu bhanga phala ku kuatekesa o athu afú o mátui kuijiia o kidi kia Bibidia. Ngene mu sanguluka kiavulu ku mona o jiphange a mu kalakala kumoxi n’eme ku bhanga nguzu phala ku di zuelesa n’eme. O ijimbuete iofele ia bhanga, i ngi tula ku muxima. Ki ngi divua ubheka kana. Ioso íii i ngi londekesa o undandu ni ukamba uene nau o mundu ua Jihova.​—Jisálamu 133:1.

Ngi sakidila kiavulu Jihova mu ku ngi bhana jinga athu mu kilunga phala ku ngi kuatekesa. Ngi sakidila ué o kikalakalu kia ngi bhana mu ku kuatekesa o athu afú o mátui kuijiia o Mubhangi ua henda ni ku mu zukama dingi. Nga mu kingila ni kisangusangu, o kizuua kioso athu oso kia-nda zuela o ‘dimi dia zele’—o kidi kia lungu ni Jihova Nzambi ni ikanenu iê—kala tu muiji umoxi ngó.—Sofoniia 3:9