1, 2. Ifa meefien Chón Pwáraatá Jiowa usun iten Kot we mi sókko seni meefien ekkewe tipitipin lamalamen Chón Kraist?

 LAP ngeni ekkewe tipitipin lamalamen Chón Kraist ra kan tunaló iten Kot we. Áwewe chék, ewe kapas lepoputáán lón eú afféún Paipel itan Revised Standard Version, a erá pwe “ese fókkun fich” án ewe lamalamen Chón Kraist epwe féúni eú it fán iten Kot.

² Chón Pwáraatá Jiowa ra sókkóló pún ra fókkun pwapwa ren ar iteit me ren iten Kot we me elingaaló ena it. (Álleani Kölfel 86:12; Aisea 43:10.) * Pwal och, sia fókkun aúcheani ach weweiti weween iten Kot we me silei lamoten pinilóón itan we. (Mat. 6:9) Ren an epwe álisikich ach sisap aúcheangawa ena sile, sipwe káé úlúngát kapas eis mi lamot. Ikkeei: Met weween ach silei iten Kot we? Ifa usun Jiowa a ánnetatá pwe a fich ngeni itan we mi lapalap? Ifa usun sipwe “fetál lón iten Jiowa” we?

3. Met weween án emén silei iten Kot we?

³ Án emén silei iten Kot ese chék wewe ngeni an silei ewe kapas “Jiowa.” Nge, a wewe ngeni an epwe silei ika Jiowa i met sókkun Kot. Kapachelong an epwe silei napanapan kewe, met a tipeni, met a silleló ren, an kewe féffér nge ákkáeúin féfférún ngeni néún kewe aramas. Lón án Jiowa apwénúetá an kókkót, ekis me ekis a pwáraaló ika i met sókkun Kot. (SalF. 4:18) Sia silei pwe Kot a pwár ngeni Atam me Efa itan we pún Efa a féúni ena it lupwen a néúnatiw Kain. (Ken. 4:1) Néún Jiowa kewe chón angang mi tuppwél choweán Noa, Apraham, Isaak me Jakop ra pwal silei iten Kot we. Ra sissileeló ika Jiowa i met sókkun Kot atun a  efeiéchúúr, túmúnúúr me pwár ngeniir minne a tipeni. Ló, ló, ló, Kot a pwár ngeni Moses pwal och mettóch mi kkóló aúchean usun weween itan we.

4. Met popun Moses a eisini Kot ika ifa itan we? Pwata Moses a mochen anúkúnúkú ekkewe chón Israel pwe Kot epwe amanawer?

⁴ Álleani Ekistos 3:10-15. Lupwen Moses a 80 ierin, Kot a ereni: “Kopwe emwenawu nei kewe aramasen Israel seni lon Isip.” Iwe Moses a eisini Jiowa ei kapas eis mi watte lamotan: ‘Ika ekkewe chón Israel ra eisiniei ika ifa itom we, met upwe ereniir?’ Néún Kot kana aramas ra fen silei itan we seni lóóm lóóm, nge pwata Moses a eáni ei kapas eis? A mochen sileéchú ika Jiowa i met sókkun Kot. Moses a mochen anúkúnúkú ngeni ekkewe chón Israel pwe Kot epwe wesewesen amanawer. Nge sia pwal weweiti pwata ra tipemwaramwar. Pokiten ekkewe chón Israel ra slave ren fansoun langattam, iwe neman ra tipemwaramwar ika Jiowa a tongeni álisiir. Ekkóch leir ra pwal mwo nge feffel ngeni ekkewe koten Isip!​—Is. 20:7, 8.

5. Met Jiowa a pwár ngeni Moses usun itan we?

⁵ Iwe, met Jiowa a ereni Moses? A apasa ngeni an epwe ereni chón Israel: ‘Ewe Samol mi Lapalap än ämi kewe lewo we Kot a tinieito remi.’ A pwal ereni Moses an epwe apasa: “Ewe mi iteni Ngang a tinieito remi,” are “UPWE WILITI MET UPWE WILITI a tiinieito remi.” (NW) * (Ppii ewe pwóróus fan.) Ren ekkeei kapas, Kot a pwári och mettóch mi lamot usun i. Jiowa a tongeni wiliti minne chék a lamot epwe wiliti are féri minne chék mi lamot an epwe féri pwe epwe apwénúetá an kewe pwon. Pwal i ewe sókkun Kot a apwénúetá an kewe pwon fansoun meinisin. Ina ewe popun Jiowa a erá: “Iei itei tori feilfeilachök, nge ren ei it oupwe chechemeniei seni eu täppin aramas tori eu täppin.” Ese mwáál ekkeei kapas ra fókkun achchúngú Moses me apéchékkúla an lúkú!

6, 7. Ifa usun Jiowa a apwénúetá minne a pwonei?

⁶ Ekiseló mwirin án Jiowa fós ngeni Moses, Jiowa a apwénúetá met a pwonei me a angasaaló ekkewe chón Israel. A apwúngú chón Isip ren ekkewe engol riáfféú me a pwáraatá lamotongawen Farao me ekkewe koten Isip. (Eks. 12:12) Iwe, Jiowa a áimufeseni ewe Setipar, emmwenaalong ekkewe chón Israel ngeni epek ewe sáát, me a akokaló Farao me néún kewe soufiu. (Kölf. 136:13-15) Lón ewe fénúpéén, Jiowa a atufichi  manawen fite million chón Israel ren an awora ngeniir ener mwéngé me únúmer konik. Pwal mwo nge úfer me néúr choori rese mesiló. (Tut. 1:19; 29:5) Ekkena mettóch ra ánnetatá pwe esor och mettóch a tongeni eppeti án Jiowa apwénúetá met a fen pwonei. Mwirin och fansoun a ereni Aisea: ‘Ngang, ngang chök Jiowa, nge lüki esap wor eman chon amanau.’​—Ais. 43:11.

⁷ Josua, ewe a siwili Moses le wisen emmweni chón Israel, a pwal kúna án Jiowa kewe manaman a féri lón Isip me lón ewe fénúpéén. Lupwen a arapakkan án Josua epwele máló a ereni chón Israel: “Ämi meinisin oua silei seni lelukemi me letipemi, pwe [Jiowa] a ngenikemi ekewe mettoch mi mürina meinisin a pwon ngenikemi. Iteiten ekewe pwon a eäni ngenikemi ra pwönüetä, nge esap wor eu me leir esap pwönüetä.” (Jos. 23:14) Jiowa a apwénúetá meinisin minne a pwonei.

8. Ikenái, ifa usun Jiowa a akkapwénúetá minne a pwonei?

⁸ Ikenái, Jiowa a pwal akkapwénúetá minne a eáni pwon. A oesini me ren Néún we pwe atun ekkewe ránin lesópwólóón, ewe kapas allim usun ewe mwú epwe esilefeil “won unusen fanüfan.” (Mat. 24:14) Jiowa chék a tufichin oesini usun ei angang me a wor an manaman le apwénúetá. A pwal néúnéú aramas mi tekison ar repwe féri ena angang! (Föf. 4:13) Ina minne, lupwen sia afalafala ewe kapas allim, sia álisatá pwénúetáán ewe oesini lón Paipel. Sia elingaaló Semach we me pwáraatá pwe sia enletin lúkú met sia eáni iótek: “Itom epwe pin, Mwum epwe war, letipom epwe fis won fanüfan usun chök lon läng.”​—Mat. 6:9, 10.

9, 10. Met sia pwal káé usun Jiowa seni napanapen an kewe féffér ngeni chón Israel?

⁹ Ekiseló mwirin án chón Israel sú seni Isip, Jiowa a pwal pwár ngeniir ekkóch mettóch usun i. A féri ewe pwonen etipeeú fán ewe Allúk me pwon ngeniir pwe epwe túmúnúúr usun án emén mwán pwúpwúlú túmúnú pwúlúwan we. (Jer. 3:14) Iwe chón Israel ra usun pwúlúwen Jiowa lón kapas áwewe. Iir aramas mi iteit seni iten Kot we. (Ais. 54:5, 6) Ika ra álleasochisi án Jiowa kewe allúk, i epwe efeiéchúúr, túmúnúúr me awora ngeniir kinamwe. (Num. 6:22-27) Meinisin ekkewe ekkóch mwú repwe silei pwe ese pwal wor emén Kot usun Jiowa. (Álleani Tuteronomi 4:5-8; Kölfel 86:7-10.) Lón ewe atun chón Israel ra néún Jiowa aramas, chómmóng mwán me fefin seni pwal ekkóch mwú ra filatá ar repwe fel ngeni Jiowa. Ra féri minne Rut, ewe fin Moap a ereni Naomi: “Aramasom repwe  pwal aramasei, nge om Kot epwe pwal ai Kot.”​—Rut 1:16.

¹⁰ Lón úkúkún órun 1,500 ier, Jiowa a pwári chómmóng mettóch usun met sókkun Kot i ren napanapen an kewe féffér ngeni chón Israel. Inaamwo ika ra álleasolapa i fán chómmóng, nge a pwáraatá watteen úméúméch me mosonottam. (Eks. 34:5-7) Nge án Jiowa mosonottam mi wor aúkúkún. Lupwen ewe mwúún Israel a oputa Jesus me nieló i, iwe, ese chúen fich ar repwe iteit seni iten Kot we. (Mat. 23:37, 38) Me ren Jiowa, ekkewe chón Israel ra usun efóch irá mi fen máló are pwáseló. (Luk. 23:31) Iwe, met meefier mwirin usun iten Kot we?

11. Pwata ekkewe chón Israel ra úkútiw le néúnéú iten Kot we?

¹¹ Mwirin och fansoun, ekkewe chón Jus ra poputá le eáni ekiek mi mwáál usun iten Kot we. Ra meefi pwe iten Kot a fókkun pin, iwe itá esap wor emén epwe féúni. (Eks. 20:7) Pokiten ena, ekis me ekis ra úkútiw le néúnéú iten Kot we. Ese mwáál Jiowa a letipechou ren án aramas fókkun ésúfélúngawa itan we. (Kölf. 78:40, 41) Me ren Jiowa, itan we a fókkun lamot. Ina popun ewe Paipel a erá pwe a lukomóng wóón itan we. (Eks. 34:14) Pokiten ekkewe chón Jus ra ésúfélúngawa iten Jiowa we, iwe ese chúen fich ngeniir ena it. Ei mettóch a áiti ngenikich watteen lamoten ach sipwe súféliti iten ewe Chón Férikich.

12. Menni ewe mineféén mwichen aramas a iteit me ren iten Kot we?

¹² Me ren Jeremaia, Jiowa a pwonei pwe epwe féri ewe “pwon mi fö,” are etipeeú ngeni eú mineféén mwú. Meinisin chón ei mwú, “seni ewe mi kis tori ewe mi lap” repwe ‘silei’ Jiowa. (Jer. 31:31, 33, 34) Ineet Kot a féri ei mineféén pwonen etipeeú? Lón ewe Pentikost ier 33. Nge Jiowa a féri ei etipeeú ngeni ié? Lón ewe Paipel, ra iteni “Israelin Kot,” iir kewe ra feito me lein aramasen ekkewe mwú ese lifilifil. Jiowa a apasa pwe iir ekkewe aramas “mi iteni itei.”​—Kal. 6:16, Testament Mi Fö; álleani Föför 15:14-17, TF; Mat. 21:43.

13. (a) Ekkewe popun Chón Kraist ra néúnéú iten Kot we? Pwata sia silei? (b) Met ka meefi usun óm néúnéú iten Kot we lón ewe angangen afalafal?

¹³ Ekkewe popun Chón Kraist, iir chón ena mineféén mwú, ra néúnéú iten Kot we. Áwewe chék, ra néúnéú lupwen ra aloni alon ekkewe wokisin lón ewe Tesin Ipru. Ewe aposel Petrus a néúnéú iten Kot we fán fite atun a fós ngeni eú mwichemmongún aramasen chón Israel me ekkewe chón lúkún Israel mi fiti ewe lamalamen Jus lón ewe Pentikost ier 33. (Föf. 2:14, 20, 21, 25, 34) * (Ppii ewe pwóróus fan.) Pokiten ekkewe popun Chón Kraist ra elingaaló Jiowa, iwe, Jiowa a efeiéchú ar angangen afalafal. Ikenái, lupwen sia áiti ngeni aramas iten Kot we me eppii ngeniir seni lón pwisin néúr Paipel, Jiowa a pwal efeiéchú ach angang. A eú feiéch ngenikich ach apwóróusa ngeni aramas iten Jiowa we lón ei esin napanap. Iwe eli ren ekkóch repwe poputá le silei Kot, a ina poputáán ar chiechi ngeni Jiowa me eáni ewe sókkun riri epwe péppéchékúleló me esap wor muchún.

14, 15. Ifa usun sia silei pwe Jiowa a fen túmúnú itan we?

¹⁴ Ló, ló, ló, ákkáeúin mwirin málóón ekkewe aposel, ekkóch ra poputá le aingawaló án Chón Kraist mwichefel ren ekkewe afalafal mi chofona. (2 Tes. 2:3-7) Ekkeei chón afalafal mi chofona ra pwal  mwo nge fiti eérenien chón Jus ar resap néúnéú iten Kot we. Jiowa mi mut ngeni itan we an epwe móló? Aapw! Pwata sia silei? Inaamwo ika sise silei wesewesen newenewen iten Kot me ren ekkewe aramas lóóm, nge itan we ese móló. Ren fitepúkú ier, iten Kot a fen mak lón chómmóng afféún Paipel me pwal lón ekkóch makkeien ekkewe sou káé usun Paipel. Áwewe chék, lón 1757, Charles Peters a makkeei pwe weween iten Kot we a áweweei met sókkun Kot Jiowa, lap seni ekkewe ekkóch itelap fán iten Kot. Lón ewe ier 1797, lón eú puk usun fel ngeni Kot, Hopton Haynes a makkeei pwe Jiowa, ina ewe it ekkewe chón Jus ra nénnéúnéú fán iten Kot, “ewe chék Kot ra fel ngeni; usun chék Kraist me néún kewe Aposel ra pwal fel ngeni.” Henry Grew (ierin uputiwan 1781, ierin málóón 1862) ese chék néúnéú iten Kot we nge a pwal weweiti pwe aramas ra fen ésúfélúngawa, nge mi lamot epwe piniló. Pwal och, George Storrs (1796-1879) me Charles T. Russell, ekkewe ra angangfengen, ra pwal néúnéú iten Kot we.

¹⁵ Ewe ier 1931 a mmen lamot me ren néún Kot kewe aramas. Me mwen ena ier, ra silleló ren iter we International Bible Students (Chón Káé Paipel Seni Sókkópaten Fénú). Nge lón ena ier, ra angei iter we Chón Pwáraatá Jiowa. (Ais. 43:10-12) Ra pwáraatá ngeni aramas meinisin pwe ra pwapwa le mwareiti iten Kot we me iir eú mwichen “aramas fan asengesin itan” we. (Föf. 15:14, TF) Lupwen sia ekieki ifa usun Jiowa a fen túmúnú itan we, a áchema ngenikich alón we lón Malakai 1:11: “Pun seni ewe ia akkar a töta me ie tori ewe ia a tuputiu me ie chon ekewe mwü ra asamolu itei.”

16. Itá epwe ifa meefiach ren ach iteni Chón Pwáraatá Jiowa?

¹⁶ Ewe soufós Mika a makkeei: “Ren aramasen ekkewe mwú meinisin, iir repwe fetál lón iten en me ar Kot, nge ám, aupwe fetál lón iten Jiowa, ám we Kot tori feilfeiló, feilfeiló chék.” (Mik. 4:5, NW) Me ren néún Kot kewe aramas lón ena atun, ar iteit me ren iten Kot we, esap chék eú feiéch watte nge a pwal anúkúnúkúúr pwe Kot a pwapwaitiir. (Álleani Malakai 3:16-18.) A pwal ina usun meefiom? Ka pwal achocho le “fetál lón iten Jiowa” we?

17. Met weween án emén epwe “fetál lón iten Jiowa” we?

¹⁷ Ren ach “fetál lón iten Jiowa” we, mi wor úlúngát mettóch mi lamot sipwe féri. Áeúin, mi lamot sipwe esilei ngeni aramas usun iten Kot we, pún ié chék mi “köri iten ewe Samol [Jiowa] epwe küna manau.” (Rom 10:13) Oruuan, mi lamot sipwe eáni napanapen Jiowa kewe, ákkáeúin ewe napanap tong. Aúlúngátin, mi lamot sipwe tipemecheres le álleasochisi án Kot kewe allúk, ach féri ena sia elingaaló iten Semach we. (1 Joh. 4:8; 5:3) Kopwe sópweló le “fetál lón iten Jiowa” we tori feilfeiló chék?

18. Pwata meinisin chókkewe mi elingaaló iten Jiowa we ra ápilúkúlúkéch usun mwachkkan?

¹⁸ Ekiseló chék chókkewe mi tunaló Jiowa me ú ngeni repwe fókkun silei ika ié ena Jiowa. (Is. 38:23) Repwe usun Farao ewe a apasa: ‘Iö na Jiowa pwe üpwe aüselinga alon?’ Inaamwo ika a ina usun tipeférean, nge mwirin a fókkun mirititi watteen manamanen Jiowa Kot. (Eks. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Nge kich sia fen filatá le silei Jiowa me wiliti chiechian. Sia pwapwa pwe sia iteit me ren itan we, pwal kich néún aramas mi álleasochis. A wor ach ápilúkúlúkéch usun mwachkkan pokiten sia lúkúlúk wóón an we pwon lón Kölfel 9:10, TF: “Ekkewe ir mi sinei itom ra lukuk, pun en, SAMOL [Jiowa], kose mo likitalo ekkewe ir mi kukuttok.”