Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Ximana o Dijina Dionene Dia Jihova

Ximana o Dijina Dionene Dia Jihova

“Ngi [fumanesa] jinga o dijina dié, sé ngó kufula, katé ku hádia ni hádia.”—JISÁ. 86:12.

1, 2. Kiebhi o Jimbangi ja Jihova ka difu ni jingeleja ja Kidistándade ia lungu ni kiebhi kia mona o dijina dia Nzambi?

O JINGELEJA ja Kidistándade, kene mu tumbula o dijina dia Nzambi. Mu kifika, o Bibidia Revised Standard Version, mu dimatekenu diê dizuela: “O ku tumbula o dijina dioso-dioso dia bhana kua Nzambi . . . ki kima kia tokala phala o jingeleja ja Ukidistá.”

2 O Jimbangi ja Jihova a di zangeleka mu kuambata o dijina dia Nzambi ni ku di ximana. (Tanga Jisálamu 86:12; Izaia 43:10.) Mu kia mukua, etu tu mona kuila ujitu ua dikota kuijiia o dilomboluelu dia dijina dia Nzambi ni kuijiia kuila o dijina didi unéne, a tokala ku dixila. (Mat. 6:9) Mu kiki, iú ujitu ua dikota u tua tokala ku bhana valolo. Tua-nda di longa ibhuidisu itatu, ia beta-kota: Ihi ilombolola kuijiia o dijina dia Nzambi? Kiebhi Jihova kia zangeleka o dijina diê dia unéne, mu ku bandekesa o kijingu kiê? Ni kiebhi ki tu tena kuenda mu dijina dia Jihova?

IHI ILOMBOLOLA KUIJIIA O DIJINA DIA NZAMBI

3. Ihi ilombolola kuijiia o dijina dia Nzambi?

3 Kuijiia o dijina dia Nzambi, ki ki lungu ngó ni kuijiia o kizuelu “Jihova.” Ku bhinga kuijiia o ukexilu ua Jihova ni ídifua iê, vondadi ni ibhangelu iê kála ki tanga o Bibidia, ni kiebhi kia dibhana ni jiselevende jê. Mu kidi, Jihova ulondekesa se muéne nanhi kioso kiaia ni ku kumbidila o vondadi iê. (Jisa. 4:18) Jihova ua zuela o dijina diê ku di kaza dia dianga; mukonda dia kiki-phe, Eva ua tumbula o dijina didi, kioso kia vuala Kaini. (Dim. 4:1) O jiselevende ja fiiele ja Nzambi, Noué, Mbalahamu, Izake ni Jakobo, ejidile o dijina dia Nzambi. Mu ku bhita kithangana, ene a bhana dingi valolo ku dijina didi, kioso Nzambi kiai ni kua besoala, kua langa, ni kua tangela o vondadi iê. Mozé ua tambula dingi itendelesu ia lungu ni dijina dia Nzambi.

Mozé uejidile o dilomboluelu dia dijina dia Nzambi, dia suínisa o kixikanu kiê

4. Mukonda diahi Mozé uebhuidisa Nzambi o dijina diê, ni mukonda diahi o ku thandanganha kuê kua tokalele?

4 Tanga Makatukilu 3:10-15. Kioso Mozé kia tenesa 80 a mivu, Nzambi ua mu bhana kikalakalu kia dikota, iu ua ambela: “U tundise mundu uami ua an’a Izalaiele mu Ijitu.” Mozé ua tambuijila ni ku xila kuoso, mu ku bhanga kibhuidisu kia betele kota. Mu kidi, Mozé uebhuidisa: ‘Diebhi o dijina diê?’ Mu kuijiia kuila o dijina dia Nzambi a d’ijidile kiá, ihi ia mesenene Mozé mu ku bhanga o kibhuidisu kiki? Mu kidi, muéne ua mesenene kuijiia dingi ia lungu ni muthu uambata o dijina didi—kima kieji bhangesa o mundu ua Nzambi ku xikina kuila Muéne ueji kua bhulula. O ku thandanganha kua Mozé, a ku tambuijila mukonda o akua Izalaiele exile abhika mu Ijitu. Ene eji kala ni phata se o Nzambi ia jitata jâ, ueji kala ni kutena kua ku a bhulula. Saí akua Izalaiele, exile mu bheza o jinzambi ja akua Ijitu!—Ize. 20:7, 8.

5. Kiebhi Jihova kia londekesa o dilomboluelu dia dijina diê kua Mozé?

5 Kiebhi Jihova kia tambuijila o kibhuidisu kia Mozé? Muéne uambe: “Ua kèla kua An’a Izalaiele kuma: KALA-DIA-KALA muene ua ngi katula, iú ua ngi tumu kó kuenu.” * Nzambi anga u ta ku dingi: “Jihova Nzambi ia jitata jenu . . . ua ngi tumu kó kuenu.” Nzambi uambe kuila muéne u tena ku bhanga ioso ia mesena ni ku kumbidila ioso ia kanena, ni kuila muéne Nzambi u kumbidila ioso ia kanena. Mu velusu 15 Jihova uambe: “Didi diene o dijina diami di xalela-ku, diene dia ku ngi lembalala na-diu kutunda muiji kuiza muiji.” Sé phata, o izuelu íii ia suínisa kiavulu Mozé ni ku kolesa o kixikanu kiê!

JIHOVA U ZANGELEKA O DIJINA DIÊ

6, 7. Kiebhi Jihova kia zangeleka o dijina diê dionene?

6 Kioso kia zubha ku bhana o kikalakalu kua Mozé, Jihova ua zangeleka o dijina diê, kioso kia ‘londekesele’ kuila Mubhuludi ua akua Izalaiele. Muéne ua bheka kuinhi dia mabhebhu ku Ijitu, ni ku londekesa kuila o jinzambi ja Ijitu kexile ni kutena—katé muene ni Falaó—kuila kexile ni kutena. (Mak. 12:12) Mu ku suka-ku, Jihova ua jikula o Musanza ua Kalunga, ua bhitisa o akua Izalaiele bhu kaxi ka menha a kalunga, iu ua buika Falaó ni masoladi mê mu menha a kalunga. (Jisá. 136:13-15) Mu “kikangalakata,” Jihova ua londekesa kuila Mubhuludi ua mundu uê, kioso kiai ni ku bhana kudia ni menha, nange ku mazunda aiadi mba atatu a athu ndenge! Katé muene ua bhangesa kuila, o izuatu iâ ni idiotelu ki i kukile. (Mate. 1:19; 29:5) Mu kidi, se-ku kima ki tena ku fidisa Jihova kulondekesa kuila o dijina diê dia unéne. Mu ku bhita kithangana, muéne uambela Izaia: “Eme, eme-muène ngi [Jihova], kana-ku Mubhuludi uengi, kale eme ngó.”—Iza. 43:11.

7 Josuué ua bhinganene Mozé, ua mono ué o kutena kua Jihova mu Ijitu ni mu kikangalakata. Mu kiki, ku di sukilu dia muenhu uê, Josuué ueji tena kuzuela ku akua Izalaiele kuila: “Enu-phe mua k’ijiia ni muxima uenu uoso, ni muenhu uenu uoso, kuila ima ioso ia mi dielelesele Jihova Nzambi ienu, ki [ku] sonoka kima; iene ioso ia mi bhiti muene, ki bhuala kizuelu kia sukamena.” (Josu. 23:14) Mu kidi, mu kithangana kia tokala, Jihova ua kumbidila o kizuelu kiê—ua ‘londekesa’ kuila mubhuludi.

8. Kiebhi Jihova kia mu zangeleka o dijina diê mu izuua ietu?

8 Kiene kimoxi ué lelu, Jihova ua mu ‘londekesa’ kuila mubhuludi. Bhu kaxi ka Mon’ê, muéne uambe kuila mu izuua isukidila-ku, o njimbu ia Utuminu, eji i tula “mu ngongo ioso.” (Mat. 24:14) Nzambi muéne ngó ueji kanena o kikalakalu kiki, ni ku bhangesa kuila kiene a ki bhanga, ku ‘athu ka di longo kiavulu.’ (Ika. 4:13) Kioso ki tu bhanga o kikalakalu kiki, tua mu kuatekesa ku kumbidila o kikanenu kia Bibidia, kia ku tula o njimbu mu ngongo ioso. Tu ximana Tat’etu ni kulondekesa kuila tua mu kumbidila o musambu uambe: “Dijina dié a dixile. Utuminu ué uize. Vondadi ié a i bhange bhoxi, kala [kia mu] i bhanga ku diulu.”—Mat. 6:9, 10.

O DIJINA DIÊ DIONENE

Falaó ua ditunu ku xikina Jihova, kuma muene Nzambi

9, 10. Ihi i tu tena ku di longa mu ukexilu ua Jihova ku dibhana ni akua Izalaiele?

9 Mu ku bhita kithangana kioso o akua Izalaiele kia xisa o Ijitu, Jihova ua a tangela dingi ima ia lungu ni muéne. Mu ku bhanga nau o kikutu kia Kijila, muéne ua a kanena kua langa, kála ki bhanga o munumi ku kazola kê. (Jel. 3:14) O kia mukua, o akua Izalaiele a kituka kala kazola ka Jihova ni kua exana mu dijina diê. (Iza. 54:5, 6) Kioso ene kiai ni ku belesela Nzambi ni itumu iê, Nzambi ueji kua langa, kála ki bhanga o ‘Munumi.’ Muéne ueji ku a besoala, kua langidila, ni kua bhana o paze. (Dia. 6:22-27) Mu kiki-phe, o dijina dionene dia Jihova, eji di ximana ku ifuxi ioso. (Tanga Matendelelu 4:5-8; Jisálamu 86:7-10.) Sé phata, mukonda dia musoso ua akua Izalaiele, athu avulu a ifuxi iéngi, a xikina o ubhezelu ua kidi. Iene iambele Lute mukua Mouabhe, kua Nouemi: “O mundu ué u kala mundu uami, Nzambi ié Nzambi iami.”—Lute 1:16.

10 Ku 1.500 a mivu, Jihova ua zuela dingi ia lungu ni muéne, ni kiebhi kia talatala o akua Izalaiele. Sumbala o akua Izalaiele a xibhakele Jihova mu veji javulu, ua londekesa kuila muéne “Nzambi ia jihenda” ni ku “kokoloka mu kuthathamana.” Muéne uexile Nzambi ia muanhu uavulu. (Mak. 34:5-7) O muanhu ua Jihova uexile ni disukilu, o disukilu didi, dia bhixila kioso o Jijudé kia ditunu Mon’ê ni ku mu jibha. (Mat. 23:37, 38) O akua Izalaiele ka kexile dingi mu kua exana mu dijina dia Nzambi. Ene afú mu nzumbi, kála o muxi u kukuta. (Luk. 23:31) Kiebhi ene kia divu kia lungu ni dijina dia Nzambi?

11. Mukonda diahi o akua Izalaiele ka kexile dingi mu tumbula o dijina dia Nzambi?

11 Mu ku bhita kithangana, o akua Izalaiele a mateka ku kala ni kibanzelu kia iibha kia lungu ni dijina dia Nzambi, mukonda dia ku xinganeka kuila o dijina dia Nzambi ki di tokalele ku di tumbula. (Mak. 20:7) Bhofele-bhofele, a palala ku tumbula o dijina dia Nzambi. Sé phata, kiki kia bhekela lamba ku muxima ua Jihova, mukonda dia ku kamba ku xila o dijina diê. (Jisá. 78:40, 41) O dijina Jihova, dijina dionene phala muéne, mu kiki keji bhana o dijina diê ku mundu iú a mu ditunu, ka mu tokalele dingi. (Mak. 34:14) Kiki, ki tu longa kuila, kima kiambote ku talatala kiambote o dijina dia Mubhangi uetu, ni ku di xila.

MUNDU UOBHE A UIXANA MU DIJINA DIA NZAMBI

12. Kiebhi Nzambi kia solo o mundu phala o dijina diê?

12 Bhu kaxi ka Jelemiia, Jihova ua londekesa o vondadi iê ia ku bhanga “kikutu kia ubhe” ni kifuxi kiobhe, o Izalaiele mu nzumbi. O athu oso “tundé ku mon’a ndenge mudi’â katé ku muadiakimi,” Jelemiia ua kanena kuila ene oso “ejiia Jihova.” (Jel. 31:31, 33, 34) O kikanenu kiki, kia mateka ku di kumbidila mu Pendekoxi ia 33 K.K. kioso kia bhange Nzambi o kikutu kia ubhe. O kifuxi kiobhe o ‘Izalaiele ia Nzambi,’ exile ki kale Judé ni ió ki akua Jijudé, a kituka “mundu uê uangene mu dijina diê,” mba ‘mundu a uixana mu dijina diami,’ kiene kiambe Jihova.—Nga. 6:16; Tanga Ikalakalu 15:14-17; Mat. 21:43.

13. (a) O kuila o Jikidistá ja dianga akexile mu tumbula o dijina dia Nzambi? Jimbulula (b) Kiebhi ki u mona o ujitu ua kuboka o dijina dia Jihova mu ukunji uê?

13 Kala ‘mundu a uexanene mu dijina dia Nzambi,’ o athu a bhangele mbandu ku kifuxi kieniókio, akexile mu tumbula o dijina dia Nzambi, kioso kia kexile mu lombolola o Mikanda ia Hebalaiku. * Mu kiki, kioso o poxolo Phetele kia zuela ku Jijudé ni iá kexile Jijudé mu Pendekoxi ia 33 K.K., muéne ua tumbula o dijina dia Nzambi mu veji javulu. (Ik 2:14, 20, 21, 25, 34) O Jikidistá ja dianga, a ximana Jihova, mukonda dia kiki, muéne ua besoala o nguzu iâ mu kikalakalu kia ku boka. Kiene kimoxi ué lelu, Jihova u besoala o ukunji uetu kioso ki tu boka o dijina diê ni kulondekesa ku athu mu ji Bibidia jâ, a mesena ku tuívua se bhu bhana. Mu kiki, tu a ejidisa o Nzambi ia kidi. Ujitu ua dikota—ki kale phala ene ni ko-kuetu! O ku bhanga kiki, ku tena ku bandekesa o ukamba ni Jihova ku u kolesa phala u nangenene.

14, 15. Sumbala mu kilunga mua bokonuene ulongelu ua makutu, ihi ia bhange Jihova phala ku langa o dijina diê?

14 Mu ku bhita kithangana, bhenge-bhenge kioso o jipoxolo joso kiafú, saí athu a suínisa o ulongelu ua makutu mu kilunga. (2 Tes. 2:3-7) Alongexi a makutu, a kaiela katé muene o kijila kia kuila, ka tokalele ku tumbula o dijina dia Nzambi. O kuila Jihova ueji kuehela kuila, o dijina diê di jimuke? Kana! Nange ki tuejiia kiambote kiebhi kia kexile mu tumbula o dijina diê m’ukulu, maji o dijina dia Nzambi, dia bhuluka. Tundé ukulu, o dijina didi diene mu moneka mu ji Bibidia javulu, katé muene mu ji Bibidia ja ió a di longo kiavulu. Mu kifika, ku muvu ua 1757, Charles Peters ua soneka kuila, o dijina dia Nzambi, Jihova, dilombolola kiambote se muéne nanhi, dijina dioso-dioso dia ujitu ndenge. Ku muvu ua 1797 o divulu dia zuelele ia lungu ni ubhezelu ua Nzambi, Hopton Haynes mu dimatekenu dia kibatulu 7, ua soneka: “JIHOVA diexile o dijina dia Nzambi, dia kexile mu tumbula o Jijudé; dimoxi-élele diexile mu bheza; kála kia bhange Kristu ni jipoxolo jê.” Henry Grew a mu vuala ku muvu ua 1781 iu uafú ku muvu ua 1862, ka tumbula ngó o dijina dia Nzambi, maji ua xikina ué kuila o dijina didi ka di ximanene, mu kiki kua bhingi ku dixila. Kiene kimoxi ué George Storrs a mu vuala ku muvu ua 1796 iu uafú ku muvu ua 1879, ua kexile mu kalakala kumoxi ni Charles T. Russell, ua tumbula o dijina dia Nzambi, kála kia bhangele ué phange Russel.

15 O muvu ua 1931, uexile muvu ua betele kota phala o mundu ua Nzambi, mukonda ku muvu uenió o Adilongi a Bibidia, kala kia kexile mu kua exana m’ukulu, a mateka ku a exana mu dijina dia Jimbangi ja Jihova. (Iza. 43:10-12) Mu kiki, ene a bokela o athu kuila a sangulukile kiavulu, mu ku kala jiselevende ja Nzambi ni ku kala “mundu uê uangene mu dijina diê,” mu ku ximana o dijina diê. (Ika. 15:14) O izulukutu íii i tu lembalesa o izuelu ia Jihova i tu sanga mu divulu dia Malakiia 1:11, iambe: “Kuma tundé bhu tundila [o] dikumbi katé bhu di fuila, o Dijina diami dia kà kala kima kionene ku miji ioso.”

ENDA MU DIJINA DIA JIHOVA

16 Mukonda diahi tua tokala ku mona kuila, kijingu kia dikota kuendela mu dijina dia Jihova?

16 O polofeta Mikeia ua soneka: “Ifuxi ioso a mu kuendela, muthu mu dijina dia nzambi iê, muthu mu dijina dia nzambi iê; etu-phe tua k’èndela mu dijina dia Jihova Nzambi ietu, ku izuua ni izuua ki iene dizubhilu.” (Mik. 4:5) Mukonda dia Jihova kuehela o Adilongi a Bibidia kua exana mu dijina diê, kiki kiexile kijingu kia dikota. Kiki kia a dielelesele ué kuila ene a a xikinine kua Nzambi. (Tanga Malakiia 3:16-18.) O kuila kiene ué ki u divua? O kuila ua mu bhanga ioso phala “kuendela mu dijina dia Jihova?” O kuila u bhana valolo ku ioso ia lungu ni dijina didi?

17. Ihi ilombolola kuenda mu dijina dia Nzambi?

17 Kuendela mu dijina dia Nzambi, ku bhinga ima itatu. Kia dianga, tua tokala kuijidisa o dijina didi ku akuetu, mu kuijiia kuila o athu a-nda bhuluka ngó, ió ‘a kola o dijina dia Jihova.’ (Loma 10:13) Kaiadi, tua tokala ku kala ni ídifua iala na-iu Jihova, bhenge-bhenge o henda. Katatu tu-enda mu dijina dia Nzambi ni kisangusangu, kioso ki tu belesela o itumu iê, mu ku bhanga kiki, tu ximana o dijina dia Tata ietu. (1 Nzu. 4:8; 5:3) Ua mesena ‘kuenda mu dijina dia Jihova Nzambi ietu, mu izuua ni izuua sé dizubhilu?’

18. Mukonda diahi athu oso a ximana o dijina dia Jihova, a tala ku pholo ni kidielelu?

18 Kua kambe ngó, oso a xibhakela Jihova, a-nda kuijiia se muéne nanhi. (Ize. 38:23) Kiki, kia-nda bhita ni athu kála kiambele Falaó: “Jihova nanhi muene, phala eme ngi mu ivue dízui?” Muéne ua tena kuijiia Jihova ni lusolo! (Mak. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Ku mbandu ietu, tua soto kuijiia Jihova, n’a kale kamba dietu. Tu di zangeleka mu ku kala tu mundu uê u mu belesela ni ku tu ixana mu dijina diê. Tu tala ku pholo, mu ku dielela mu kikanenu ki tu sanga mu divulu dia Jisálamu 9:10: “Oso a ku ijiia o dijina, eie muene u Jihova a ku dielela; kuma, eie Jihova, u muthu ua kukakula oso a ku kana.”

^ kax. 5 O dijina dia Nzambi, kizuelu mu Hebalaiku, kilombolola “ku kituka.” Mu kiki, o dijina dia “Jihova” dilombolola ‘Muéne u Bheka ioso ia Mesena o ku Bheka.’—Dim. 2:4.

^ kax. 13 O kibatulu mu Hebalaiku mua kexile mu katula mbote ku Jikidistá ja dianga, mua kexile o Tetragrama. Nange o jikopia ja dianga mu Septuaginta Grega, jo lungulule bhu kaxi ka Mikanda ia Hebalaiku, mua kexile ué o dijina dia Jihova.