Mu Kuteke Libizo La Jehova Le Lituna
Mu Kuteke Libizo La Jehova Le Lituna
“Ni ka lumba libizo la hao kamita ni mita.”—SAMU 86:12.
KANA MWA KONA KU TALUSA?
Ku ziba libizo la Mulimu ku talusañi?
Jehova u patuluzi cwañi libizo la hae hanyinyani-hanyinyani?
Ku ‘zamaya ka libizo la Jehova’ ku talusañi?
1, 2. Ka ku shutana ni mubonelo o ba na ni ona ba bulapeli bwa buhata, Lipaki za Jehova ba ikutwa cwañi ka za libizo la Mulimu?
BULAPELI bwa buhata ha bu tabeli ku itusisa libizo la Mulimu. Ka mutala, manzwi a makalelo a ñozwi mwa Bibele ya Revised Standard Version a bonisa kuli “ha ku swaneli” kuli likeleke li itusise libizo la Mulimu.
2 Ka ku shutana ni mubonelo wo, Lipaki za Jehova ba tabela ku bizwa ka libizo la Mulimu mi ba kuteka libizo leo. (Mu bale Samu 86:12; Isaya 43:10.) Hape lu ikutwa kuli ki tohonolo ye tuna ku utwisisa se li talusa libizo la Mulimu ni ku ziba libaka ha kuli kwa butokwa kuli libizo leo li keniswe. (Mat. 6:9) Kuli lu utwisise hande libaka ku ziba Jehova haili tohonolo ye tuna, ha lu nyakisiseñi lipuzo ze taalu za butokwa. (1) Ku ziba libizo la Mulimu ku talusañi? (2) Jehova u bonisize cwañi kuli wa swanelwa ki libizo la hae? (3) Lu kona ku zamaya cwañi ka libizo la Jehova?
SE KU TALUSA KU ZIBA LIBIZO LA MULIMU
3. Ku ziba libizo la Mulimu ku talusañi?
3 Ku ziba libizo la Mulimu ku ama ze ñata ku fita feela ku ziba libizo la hae la “Jehova.” Ku talusa ku ziba kuli Jehova ki Mulimu ya cwañi. Mi hape ku ama ku ziba mo ba mu ngela batu, ku ziba tulemeno twa hae, ku ziba mulelo wa hae, ni ku ziba mwa ezezanga lika sihulu mwa sebelisanela ni batu ba hae. Jehova ha nze a taleleza mulelo wa hae, u lu patululezi hanyinyani-hanyinyani kuli ki Mulimu ya cwañi. (Liprov. 4:18) Lwa ziba kuli Mulimu naa bulelezi Adama ni Eva libizo la hae kakuli Eva naa itusisize libizo leo hamulaho wa ku pepa Kaine. (Gen. 4:1) Batanga ba Mulimu ba ba sepahala ba ba cwale ka Nuwe, Abrahama, Isaka, ni Jakobo ni bona ne ba ziba libizo la Mulimu. Ne ba itutile ze ñata kuli ba zibe kuli Jehova ki Mulimu ya cwañi mi Jehova naa zwezipili ku ba fuyaula, ku ba babalela, ni ku ba patululela mulelo wa hae. Hamulaho wa nako, Mulimu naa patululezi Mushe nto ye ñwi ya butokwa ye ne ama taluso ya libizo la hae.
4. Ki kabakalañi Mushe ha naa buzize za libizo la Mulimu, mi ki kabakalañi Mushe ha naa bata ku yo kolwisa Maisilaele kuli Mulimu naa ka ba punyusa?
4 Mu bale Exoda 3:10-15. Mushe ha naa na ni lilimo ze 80, Mulimu naa mu laezi kuli: “U yo zwisa mwa Egepita sicaba sa ka, bona bana ba Isilaele.” Hasamulaho, Mushe a buza Jehova puzo ya butokwa ye li: ‘Haiba Maisilaele ba ni buza kuli libizo la hao ki lifi, ni ka liñi ku bona?’ Ki kabakalañi Mushe ha naa buzize puzo yeo hailifo batu ba Mulimu ne ba ziba ni kale libizo la Mulimu? Mushe naa bata ku ziba kuli Jehova ki Mulimu ya cwañi. Naa bata ku yo kolwisa Maisilaele kuli Mulimu luli naa ka ba punyusa. Mi Mushe naa na ni libaka le li utwahala ha naa buzize puzo yeo. Maisilaele ne ba bile batanga ka nako ye telele mi mwendi ne ba kakanya haiba Jehova naa ka kona ku ba tusa. Mane Maisilaele ba bañwi ne se ba kalile ku lapela milimu ya Maegepita!—Ezek. 20:7, 8.
5. Jehova naa patululeziñi Mushe ka za libizo la hae?
5 Jehova naa alabile cwañi Mushe? Jehova naa bulelezi Mushe kuli a yo bulelela Maisilaele kuli: “Muñaa Bupilo, Mulimu wa bokuku a mina . . . ki yena ya ni lumile ku mina.” Hape Jehova naa bulelezi Mushe kuli a yo bulelela bana ba Isilaele kuli: “Yaliteñi ki yena ya ni lumile ku mina.” * Ka ku bulela cwalo, Jehova naa patuluzi nto ye ñwi ya butokwa ka za hae. Jehova fo naa talusa kuli u kona ku ba nto ifi kamba ifi ye tokwahala kuli a pete mulelo wa hae kamba kuli u kona ku eza nto kaufela ye tokwahala kuli a taleleze lisepiso za hae. Mi ki Mulimu ya talelezanga lisepiso za hae kamita. Kona libaka Jehova hape ha naa ekelize ku bulela kuli: “Ki lona libizo la ka la kamita, mi ka lona mu ka ni hupula mwa linako kaufela, ku ya ku ile.” Manzwi ao a lukela ku ba a naa tabisize hahulu Mushe ni ku tiisa tumelo ya hae!
JEHOVA NAA BONISIZE KULI WA SWANELWA KI LIBIZO LA HAE
6, 7. Jehova naa talelelize cwañi za naa sepisize?
6 Nakonyana ku zwa fa naa ambolezi ni Mushe, Jehova a eza za naa sepisize mi a lukulula Maisilaele. Jehova a ota Maegepita ka ku ba tahiseza likozi ze lishumi mi a bonisa kuli Faro ni milimu ya Maegepita ne ba si na maata. (Ex. 12:12) Jehova a kauhanya Liwate le Lifubelu, ili ku tusa Maisilaele kuli ba fite, mi hamulaho a tibisa Faro ni mpi ya hae. (Samu 136:13-15) Mwa lihalaupa, Jehova a zwelapili ku babalela Maisilaele ba bañata bao ka ku ba fa lico ni mezi kuli ba zwelepili ku pila. Mane nihaiba liapalo ni makatulo a bona ne li si ka sinyeha. (Deut. 1:19; 29:5) Taba yeo i bonisa kuli ha ku na se si kona ku palelwisa Jehova ku taleleza lisepiso za hae. Jehova hamulaho naa bulelezi Isaya kuli: “Ki na, e, ki na Muñaa Bupilo, mi ha ku na mupilisi yo muñwi, haisi na.”—Isa. 43:11.
7 Joshua, ya naa li mueteleli wa bubeli wa Maisilaele ni yena naa iponezi misebezi ye maata ya naa ezize Jehova mwa Egepita ni mwa lihalaupa. Nakonyana pili a si ka shwa kale, Joshua naa bulelezi Maisilaele kuli: “Mwa lipilu za mina kaufela, ni mwa maikuto a mina kamukana, mu ziba kuli kwa linto ze nde kaufela zaa mi sepisize Muñaa Bupilo Mulimu wa mina, ha ku na niheba i li ñwi ye tokwahezi. Kamukana li bonahalile ku mina, ha ku na ye ñwi ya zona ye tokwahezi.” (Josh. 23:14) Jehova naa talelelize lisepiso za hae luli.
8. Jehova u taleleza cwañi lisepiso za hae kacenu?
8 Kacenu, Jehova hape u sweli wa taleleza za naa sepisize. Ka ku itusisa Mwanaa hae, Jehova naa polofitile kuli mwa mazazi a maungulelo, taba ye nde ya Mubuso ne “i ka kutazwa mwa lifasi kaufela.” (Mat. 24:14) Ki Jehova feela ya naa kona ku polofita za musebezi wo mi hape ki yena feela ya na ni maata a ku bona kuli musebezi wo wa petiwa. Mi Mulimu u itusisa batu-tu feela ku eza musebezi wo. (Lik. 4:13) Kamukwaocwalo, ha lu kutaza taba ye nde, lu tusa kuli bupolofita bu talelezwe. Mi lu kuteka Ndataa luna ni ku bonisa kuli lwa yemela libizo la hae ha lu lapelanga kuli: “Libizo la hao li keniswe. Mubuso wa hao u tahe. Tato ya hao i ezwe fa lifasi, sina mo i ezezwa kwa lihalimu.”—Mat. 6:9, 10.
LIBIZO LA HAE KI LE LITUNA
9, 10. Lu itutañi ka za Jehova ha lu nyakisisa mwa naa sebelisanezi ni Maisilaele?
9 Hamulahonyana ku zwa fo ba zwela Maisilaele mwa Egepita, Jehova a patululela Maisilaele ze ñata ka za hae. Jehova a itama bulikani bwa mulao ni Maisilaele mi a ba sepisa ku ba babalela sina feela muuna ya nyezi mwa babalelela musalaa hae. Maisilaele ne ba swana sina musalaa Jehova. Ne ba bizwa ka libizo la hae. (Isa. 54:5, 6) Maisilaele ha ne ba ka utwa litaelo za Mulimu, naa ka ba fuyaula, ku ba sileleza, mi ne ba ka pila mwa kozo. (Num. 6:22-27) Macaba kaufela naa ka ziba kuli ha ku na Mulimu ya swana sina Jehova. (Mu bale Deuteronoma 4:5-8; Samu 86:7-10.) Nihaike kuli Maisilaele ki bona be ne ba li batu ba Mulimu, ne ku na ni baana ni basali ba macaba a sili be ne ba iketezi ku lapela Jehova. Batu bao ba macaba a sili ne ba ezize sina Ruti wa Mumoabi ya naa bulelezi Naomi kuli: “Sicaba sa hao ikaba sicaba sa ka, mi Mulimu wa hao ibe yena Mulimu wa ka.”—Ruti 1:16.
10 Ka lilimo ze bato eza 1,500, Jehova naa bonisize kuli ne li Mulimu ya cwañi ka mwa naa sebelisanezi ni Maisilaele. Nihaike kuli Maisilaele ne ba kuta-kutezi ku sa utwa Jehova, naa ba bonisize sishemo ni pilu-telele. (Ex. 34:5-7) Kono pilu-telele ya Jehova i na ni maciñekelo. Sicaba sa Isilaele ha ne si hanile ku lumela ku Jesu niha ne si mu bulaile, sicaba seo ne si tuhezi ku bizwa ka libizo la Mulimu. (Mat. 23:37, 38) Ku Jehova, sicaba sa Isilaele ne si swana sina kota ye shwile ili ye omile. (Luka 23:31) Maisilaele ne ba ikutwile cwañi ka za libizo la Mulimu?
11. Ki kabakalañi Maisilaele ha ne ba tuhezi ku itusisa libizo la Mulimu?
11 Hamulaho wa nako, Maisilaele ba ba ni mubonelo o fosahalile ka za libizo la Mulimu. Ne ba nahanile kuli libizo la Mulimu li kenile hahulu kuli mane mutu ha swaneli ku li bulela. (Ex. 20:7) Bakeñisa mubonelo wo, Maisilaele ba tuhela ku itusisa libizo la Mulimu hanyinyani-hanyinyani. Jehova u lukela ku ba ya naa utwile butuku ha naa boni mo ne ba shwaulezi libizo la hae batu. (Samu 78:40, 41) Libizo la Jehova ki la butokwa hahulu ku yena. Mane Bibele i bulela kuli Mulimu u bata kuli lu itusise libizo la hae. Bakeñisa kuli Maisilaele ne ba shwauzi libizo la Jehova, ne ba sa swaneli ku bizwa ka libizo leo. (Ex. 34:14) Taba yeo i lu luta kuli ki kwa butokwa hahulu kuli lu kuteke hahulu libizo la Mubupi wa luna.
SICABA SE SINCA SE SI BIZWA KA LIBIZO LA MULIMU
12. Ki sifi sicaba se ne si kalile ku bizwa ka libizo la Mulimu?
12 Ka ku itusisa Jeremia, Jehova naa sepisize kuli naa ka itama “bulikani bo bunca,” kamba ku eza tumelelano ni sicaba se sinca. Batu kaufela ba ba mwa sicaba seo, “ku kala ka yo munyinyani wa bona ku isa ku yo muhulu,” ne ba ka “ziba Muñaa bupilo.” (Jer. 31:31, 33, 34) Mulimu naa ezize lili bulikani bo bunca bo? Ne li fa lizazi la Pentekota ili ka silimo sa 33 C.E. Jehova naa itamile ni bo mañi bulikani bo bunca? Mwa Bibele, sicaba sa naa itamile ni sona Mulimu bulikani bo bunca si bizwa “Isilaele wa Mulimu,” mi batu ba ba mwa sicaba seo ba zwa mwa macaba kaufela. Jehova u biza batu ba ba mwa sicaba seo sina ‘batu ba ba bizwa ka libizo la hae.’—Magal. 6:16; mu bale Likezo 15:14-17; Mat. 21:43.
13. (a) Kana Bakreste ba kwa makalelo ne ba itusisize libizo la Mulimu, mi lu ziba cwañi cwalo? (b) Mu ikutwa cwañi ha mu itusisa libizo la Mulimu mwa musebezi wa ku kutaza?
13 Bakreste ba kwa makalelo be ne ba kalile ku ba mwa sicaba se sinca seo, ne ba itusisize libizo la Mulimu. Ka mutala ne ba itusisize libizo la Mulimu ha ne ba amanga kwa Mañolo a Siheberu. * Muapositola Pitrosi ha naa bulela kwa sikwata sa Maisilaele ni sa maproselite fa Pentekota ya 33 C.E., naa kuta-kutezi ku itusisa libizo la Mulimu. (Lik. 2:14, 20, 21, 25, 34) Bakeñisa kuli Bakreste ba kwa makalelo ne ba kutekile Jehova, Mulimu naa fuyauzi musebezi wa bona wa ku kutaza. Kacenu, ha lu bulelela ba bañwi libizo la Mulimu ni ku ba bonisa lona mwa Bibele ya bona, Jehova u ka fuyaula musebezi wa luna. Ki tohonolo ye tuna ku luna ku tusa batu ku ziba Jehova ka nzila yeo. Mi batu ha ba ziba Jehova, ba kona ku ikola bulikani bo bunde ni yena ili bo bu ka zwelapili ku tiya ni ku ina ku ya ku ile.
14, 15. Lu ziba cwañi kuli Jehova u bukelelize libizo la hae?
14 Hamulaho wa nako, sihulu hamulaho wa lifu la baapositola, batu ba bañwi ba kalisa ku silafaza puteho ya Sikreste ka ku luta lituto za buhata. (2 Mates. 2:3-7) Baluti ba buhata bao mane ne ba kalile ku latelela sizo sa Sijuda sa ku sa itusisa libizo la Mulimu. Kana Jehova naa tuhelezi kuli libizo la hae li feliswe? Kutokwa! Lu ziba cwañi cwalo? Mwendi ha lu zibi hande mo ne ba bizezanga libizo la Mulimu kwamulaho, kono libizo leo li bile teñi ku to fita ni mwa nako ya luna. Ka lilimo-limo, libizo la Mulimu li fumanehile mwa litoloko za Bibele ze ñata ni mwa litaba za bocaziba ba Bibele. Ka mutala, ka silimo sa 1757, Charles Peters naa ñozi kuli taluso ya libizo la Mulimu i bonisa hande kuli Jehova ki Mulimu ya cwañi ku fita lilumbatina lifi kamba lifi. Mwa buka ye ne ñozwi ka silimo sa 1797, ili ye bulela za ku lapela Mulimu, Hopton Haynes naa ñozi kuli Majuda ne ba bizanga Mulimu wa bona ka libizo la Jehova, “ili ye ne ba lapelanga a nosi, mi Kreste ni baapositola ba hae ni bona ne ba lapelanga Mulimu ya swana yo.” Kwandaa ku itusisa feela libizo la Mulimu, Henry Grew (ya naa pilile ku zwa ka silimo sa 1781 ku isa 1862) naa utwisisize kuli libizo la Mulimu ne li shwauzwi mi ne li swanela ku keniswa. George Storrs (ya naa pilile ku zwa ka silimo sa 1796 ku isa 1879) ni Charles T. Russell, ili be ne ba sebelize hamoho, ne ba itusisize libizo la Mulimu.
15 Silimo sa 1931 ne li sa butokwa hahulu kwa batu ba Mulimu. Pili silimo seo si si ka fita kale, batu ba Mulimu ne ba bizwanga kuli Baituti ba Bibele ba mwa Macaba Kaufela. Kono ka silimo seo, ne ba kalile ku itusisa libizo la Lipaki za Jehova. (Isa. 43:10-12) Ne ba zibahalize mwa lifasi kuli ne ba tabela ku ba “batu ba ba bizwa ka libizo” la Mulimu mi ne ba tabela ku lumbeka libizo leo. (Lik. 15:14) Ha lu nahanisisa mo Jehova a bukelelize libizo la hae, lu hupula manzwi a kwa Malaki 1:11 a li: “Ku zwa kwa matahelo a lizazi, ku ya kwa malikelelo, libizo la ka ki le lituna mwahalaa macaba.”
MU ZAMAYE KA LIBIZO LA JEHOVA
16. Lu swanela ku ikutwa cwañi bakeñisa ku bizwa ka libizo la Lipaki za Jehova?
16 Mupolofita Mika naa ñozi kuli: “Macaba a zamaya, se siñwi ni se siñwi, ka libizo la mulimu wa sona; haili luna, lu ka zamaya ka libizo la Muñaa Bupilo Mulimu wa luna, kamita ni ku ya ku ile.” (Mika 4:5) Batu ba Mulimu be ne ba pila ka nako yeo ne ba ziba kuli ku bizwa ka libizo la Jehova ne si feela tohonolo ye tuna kono hape ne ku ba kolwisize kuli Mulimu naa ba shemuba. (Mu bale Malaki 3:16-18.) Kana kona mo mu ikutwela ni mina? Kana mwa sebeza ka taata kuli mu ‘zamaye ka libizo la Jehova’?
17. Ku ‘zamaya ka libizo la Jehova’ ku talusañi?
17 Kuli lu ‘zamaye ka libizo la Jehova,’ lu swanela ku eza lika ze taalu. Sa pili, lu swanela ku bulelela ba bañwi ka za libizo leo, kakuli ki batu feela ba ba “biza fa libizo la Jehova” ba ba ka piliswa. (Maro. 10:13) Sa bubeli, lu swanela ku likanyisa tulemeno twa Jehova, sihulu kalemeno ka lilato. Sa bulaalu, lu swanela ku itatela ku utwa milao ya Mulimu, mi ka ku eza cwalo, lu kuteka libizo la Ndataa luna. (1 Joa. 4:8; 5:3) Kana mu ka zwelapili ku ‘zamaya ka libizo la Jehova Mulimu wa luna’ ku ya ku ile?
18. Ki kabakalañi batu ba ba kuteka libizo la Mulimu ha ba nyolelwa nako ya kwapili?
18 Batu kaufela ba ba sa itusisi libizo la Jehova kamba ba ba mu kwenuhela ba tuha ba ziba kuli Jehova ki mañi luli. (Ezek. 38:23) Batu bao ba swana sina Faro ya naa bulezi kuli: “[Jehova] ki yena mañi kuli ni utwe linzwi la hae?” Faro naa iponezi kuli Jehova ne li Mulimu yo mutuna. (Ex. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Kono luna lu iketezi ku ziba Jehova ni ku ba balikani ba hae. Lu na ni tabo ya ku ba batu ba ba mu utwa ni ku bizwa ka libizo la hae. Lu nyolelwa nako ya kwapili mi lu sepa manzwi a kwa Samu 9:10 a li: “Ba ba ziba libizo la hao ba ka ku sepa, kakuli wena Muñaa Bupilo ha u hani ba ba ku bata.”
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 5 Libizo la Mulimu li tolokilwe fa linzwi la Siheberu le li talusa “ku tahisa.”
^ para. 13 Libizo la Jehova ne li fumaneha mwa mañolo a Siheberu a naa itusisizwe ki Bakreste ba kwa makalelo. Ku bonahala kuli libizo la Jehova ne li fumaneha mwa miputo ya pili ya Septuagint, ili toloko ya Sigerike ya Mañolo a Siheberu.
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 25]
Mushe naa ziba se li talusa libizo la Mulimu mi zibo yeo ne i tiisize tumelo ya hae
[Siswaniso se si fa likepe 26]
Faro naa hanile ku lumela kuli Jehova ki Mulimu ya Maata Ote
