Tumbija Dijina Dikatakata dya Yehova

“Nkatumbijanga dijina dyobe nyeke na nyeke.”—MIT. 86:12.

LE UKOKEJA KUSHINTULULA?

Le kuyuka dijina dya Leza kushintulula bika?

Le i muswelo’ka wāsokwele Yehova dijina dyandi bityebitye?

Le kunanga mu dijina dya Yehova kushintulula bika?

1, 2. Kwishila na bipwilo bya kine Kidishitu, le Batumoni ba Yehova bamwene dijina dya Leza namani?

 DIVULE DINE, bipwilo bya kine Kidishitu bipelanga kwingidija dijina dya Leza. Kimfwa, bwalamuni bumo (Revised Standard Version) bunena mu ntwelelo yabo amba: “Kwingidija ko-konso kwa dijina dine dya Leza umo kete . . . kekwendele’mopo mu lwitabija lwa ntanda yonso lwa Kipwilo kya bwine Kidishitu.”

² Pakwabo napo, Batumoni ba Yehova betembanga pa kwityilwa pa dijina dya Leza ne kwiditumbija. (Tanga Mitōto 86:12; Isaya 43:10.) Kadi, tumwene’mba i dyese pa kuyuka shintulwilo ya dino dijina ne kamweno kadi mu kuyukanya buujila bwadyo. (Mat. 6:9) Nanshi, dino i dyese dyoketufwaninwepo kukwatyila ku nzeinzei. Pa uno mwanda, tubandaulei bidi bipangujo bisatu bya kamweno: Le kuyuka dijina dya Leza kushintulula bika? Le i muswelo’ka weēndeje Yehova mungya dijina dyandi dikatakata, mwine wālundile ku ntumbo yadyo? Ne i muswelo’ka otubwanya kunanga mu dijina dya Yehova?

MUSHINTULWILA KUYUKA DIJINA DYA LEZA

3. Le kuyuka dijina dya Leza kushintulula bika?

³ Kuyuka dijina dya Leza kulomba bintu bivule kupita’ko’tu kuyuka kishima “Yehova.” Mubadilwa ne kuyuka ntumbo ya Yehova, ngikadilo yandi, mpango yandi, mingilo yandi ilombwelwe mu Bible, kimfwa muswelo waikele na bengidi bandi. Na bubine, Yehova upānanga buno bujinguludi bityebitye, kukwatañana na kufikidila kwa mpango yandi. (Nk. 4:18) Yehova wāsokwedile ba mulume ne mukaji babajinji dijina dyandi; o mwanda Eva wāingidije’dyo pa kupwa kubutula Kena. (Ngal. 4:1) Noa, Abalahama, Isake, ne Yakoba bakulutuba ba kikōkeji, bādi bayukile dijina dya Leza. Kadi, kwidisangela kwabo kwātamine kitatyi kyēbesele Yehova, webakwatakanya ne kwibasokwela mpango yandi. Mosesa bāmupele bujinguludi  bwa pa bula bwa dijina dya Leza.

4. Mwanda waka Mosesa wāipangwile Leza dijina dyandi, ne mwanda waka byādi bisaka Mosesa byādi byendele’mo?

⁴ Tanga Divilu 3:10-15. Mosesa paādi na myaka 80, Leza wāmusoñenye amba: ‘Kalupule bantu bami bana ba Isalela mu Edipito.’ Mosesa wamwipangula na bulēme kipangujo kya mvubu mpata amba: ‘Le dijina dyobe i ani?’ Shi dijina dya Leza dyādi diyukane ntamba kala, le kipangujo kya Mosesa kyādi na kitungo’ka? Na bubine, wādi usaka kuyuka bintu bivule bitala muntu wityilwa pa dino dijina—bintu byādi bya kunekenya bantu ba Leza amba Ukebanyongolola bya binebine. Mosesa wādi usaka kukulupija bene Isalela’mba Leza ukebanyongolola, mwanda kyaba kimo bādi mu bupika. Bādi padi ba kwiipangula shi Leza wa bashabo wādi ubwanya kwibanyongolola. Na bubine, bene Isalela bamo bākwatakenye’nka ne butōtyi bwa bilezaleza bya bene Edipito!—Ezek. 20:7, 8.

5. Le Yehova wāletele namani mwinya pa shintulwilo ya dijina dyandi kitatyi kyaālondolwele Mosesa?

⁵ Le Yehova wālondolwele namani ku kipangujo kya Mosesa? Dibajinji, wānene amba: “I namino mokanenena ne bāna ba Isalela amba: AMI NGIDI wantume ko mudi.” * Kupwa wabweja’ko amba: “Yehova Leza wa bashenu, . . . wantume ko mudi.” Leza wālombwele patōka amba, ukekala monso mwasakila kwikala mwanda wa kufikidija mpango yandi, ne amba ukafikidija nyeke byanena. O mwanda, tutanga mu vese 15 byānene Yehova aye mwine amba: “Dine dino’di dyo dijina dyami dya nyeke ne nyeke-ke, kadi kino kyo kivulukilo kyami kya ku nkongo yonsololo.” Bine, bino binenwa byākomeje lwitabijo lwa Mosesa ne kumupa nzuba mikatampe!

YEHOVA WEĒNDEJE MUNGYA DIJINA DYANDI

6, 7. Le Yehova weēndeje mungya dijina dyandi dikatakata namani?

⁶ Pa kupwa’tu kupa Mosesa mwingilo, Yehova weēndeje mungya dijina dyandi na ‘kwikala’ Mukūdi wa Isalela. Wāfwijije Edipito bumvu na mpupo dikumi ya kyonakanya, kadi wamwekeja kitatyi kimo kyonka amba, baleza ba bene Edipito—kubadila’mo ne Felo mwine—kebadipo na bukomo. (Div. 12:12) Kupwa Yehova wakalañanya Kalunga Katyila, waabukija’po bene Isalela, ne kukokela’mo Felo ne bibumbo byandi. (Mit. 136:13-15) “Muntanda mutuputupu mwa malwa’tu,” Yehova wēlombwele bu Mulami wa būmi paāpele bantu bandi bidibwa ne mema, padi bādi midiyo ibidi kutūla ku isatu ne kupita! Wālamine’nka ne bivwalwa ne bikwabilo  byabo bileke kufwa. (Kup. 1:19; 29:5) Bine, kekudipo kintu nansha kimo kibwanya kukankaja Yehova aleke kulonga bintu kukwatañana na dijina dyandi kedidingakanibwapo. Wālombwele Isaya mwenda mafuku amba: “Amiwa, ke ami, amiwa Yehova kadi; ino po ndi mupandiji ungi patupu’ye, nansha umo mwine.”—Is. 43:11.

⁷ Yoshua mpingakani wa Mosesa wēmwenine bilongwa bilenga moyo byālongele Yehova mu Edipito ne mu ntanda mutuputupu. O mwanda dya ku mfulo kwa būmi bwandi, Yoshua wānene banababo bene Isalela na kikulupiji kyonso amba: “Kabidi muyukile umityima yenu yonso ne mu myuya yenu yonso, amba nansha kintu kimo kine kyabulwa ku byonso bintu bilumbuluke byesambile Yehova Leza wenu pa mwanda wenu, mhm; byonsololo’tu byemufikidile, kadi nansha kimo kine kya byobya kyabudilwepo, mhm.” (Yos. 23:14) Bine, Yehova wāfikidije patōkelela binenwa byandi—wāikele ‘udi.’

8. Le Yehova wiendejanga namani kukwatañana na dijina dyandi mu kino kyetu kitatyi?

⁸ Dyalelo nadyo mo monka, Yehova i ‘udi.’ Wālaile kupityila kudi wandi Mwana amba, mu mafuku a mfulo musapu wa Bulopwe ukasapulwa “panopantanda ponso.” (Mat. 24:14) Le i ani mukwabo shi ke Lezapo wa Bukomo Bonso wālaile uno mwingilo, umona powingilwa, ne kwingidija bantu bavule “bakubulwa kufundijibwa” mwanda wa kwiuvuija? (Bil. 4:13) Nanshi, kitatyi kyotwingila uno mwingilo, tukwashanga mu kufikidila kwa bupolofeto bwa mu Bible. Tutumbijanga Tata wetu ne kulombola ino ntumbo kitatyi kyotulombelanga amba: “Dijina dyobe dijile kijila. Bulopwe bobe bufike. Muswidile mutyima obe mūlu ne panopantanda pene i monka.”—Mat. 6:9, 10.

DIJINA DYANDI I DIKATAKATA

9, 10. Le Yehova wāendelele kuletela’ko shintulwilo ya dijina dyandi namani mu muswelo waādi wikele na Isalela, ne kwālupukile bipa’ka?

⁹ Kupwa’tu kwa bana ba Isalela kuviluka, Yehova wāikele ke muntu mupya ku bantu bandi. Kupityila ku kipwano kya Mukanda wa Bijila, wāikele ke “mutundaile” wabo, witabije kusela biselwa byandi byonso. (Yel. 3:14) Bene Isalela nabo bāikele ke wandi mukaji wa kyelekejo, bantu ba dijina dyandi. (Is. 54:5, 6) Kitatyi kyonso kyobādi bamukōkela ne kulama bijila byandi, wādi wilombola bu ‘Mulume’ mubwaninine. Wādi wibesela, wibalama ne kwibapa ndoe. (Umb. 6:22-27) Mu uno muswelo, dijina dikatakata dya Yehova dyātumbijibwe ntumbo mu bukata mwa mizo. (Tanga Kupituluka 4:5-8; Mitōto 86:7-10.) Na bubine, beni bavule bākokēlwe ku mutōtelo wa bine mu bula bwa mānga ya Isalela. Bānenene byobya byānene Luta mwine Moabu kudi Naomi amba: “Bobe bantu bakekalanga  bami bantu, ne obe Leza ye wami Leza.”—Luta 1:16.

¹⁰ Mu kintu kya myaka 1500, muswelo wāikele Yehova na Isalela wāsokwele bintu bivule bipya bitala ngikadilo yandi. Nansha byowādi muzo mutomboke, Yehova wēlombwele kitatyi ne kitatyi bu Leza “muyule lusa” ne “wija pakufuna bulobo.” Wādi Leza wa kitūkijetyima kya kutendelwa kadi wa kwīfula. (Div. 34:5-7) Ino kitūkijetyima kya Yehova kidi na mfulo, kadi kyāfikile ku mfulo kitatyi kyāpelele muzo wa Bayuda wandi Mwana ne kumwipaya. (Mat. 23:37, 38) Lutundu lwa Isalela wa ku ngitu lwālekele kwikala bu bantu ba dijina dya Leza. Inoko, bāfwile ku mushipiditu pamo bwa mutyi mūmu tē. (Luka 23:31) Le kino kyāikele na lupusa’ka pa mumweno obādi bamona dijina dya Leza?

11. Le dijina dya Leza dyājimine namani mu muzo wa Bayuda?

¹¹ Mānga ilombola’mba, kyaba kimo Bayuda bātamije mumweno wa kabutyibutyi pa dijina dya Leza, na kwidimona bu kintu kyobādi kebafwaninwepo kutela. (Div. 20:7) Bityebitye, dijina dya Leza dyashilula kujimina mu bwine Yuda. Na bubine, byāsense Yehova pa kumona dijina dyandi dipēlulwa. (Mit. 78:40, 41) Inoko, Leza “wa dijina dya Bu-Mukao,” kādipo bine wākuleka bano bantu bāmufutulwile ne baāfutulwile bekale nyeke na dijina dyandi. (Div. 34:14) Uno mwanda witulombola kamweno kadi mu kumona dijina dya Umpangi wetu na bulēme bukatampe.

BANTU BAPYA BETYILWA PA DIJINA DYA LEZA

12. Le bantu ba dijina dya Yehova bālailwe bāikele’ko namani?

¹² Kupityila kudi Yelemia, Yehova wāsokwele mpango yandi ya kutūla’ko “kipwano kipya” na muzo mupya, Isalela wa ku mushipiditu. Yelemia wālaile amba bantu bonso badi mu kino kipwano, “kushilwila ku mupite butyetye kutūka ne ku mupite bukatampe ko badi,” bādi ‘ba kuyuka Yehova.’ (Yel. 31:31, 33, 34) Buno bupolofeto bwāshilwile kufikidila pa Pentekosa 33 K.K. kitatyi kyātūdile’ko Leza kipwano kipya. Muzo mupya, “bene Isalela ba Leza,” mwine mubadilwa Bayuda ne bakubulwa kwikala Bayuda, bāikele ke ‘bantu ba dijina dya Leza.’ Yehova wēbatelele bu bantu “bāinikwa ku dijina dyami.” —Ngat. 6:16; tanga Bilongwa 15:14-17; Mat. 21:43.

13. (a) Le bene Kidishitu babajinji bāingidije dijina dya Leza? Shintulula. (b) Le umwene namani dyese dya kwingidija dijina dya Yehova mu mwingilo obe?

¹³ Byobādi ‘bantu ba dijina dya Leza,’ bantu ba mu muzo wa ku mushipiditu bāingidije dijina dya Leza, kadi bedingidijanga kitatyi kyobatela Bisonekwa bya Kihebelu. * O mwanda, kitatyi kyādi kisapwila mutumibwa Petelo Bayuda ne baketutyile’mo ba ntanda yonso pa Pentekosa 33 K.K., wāingidije dijina dya Leza misunsa mivule. (Bil. 2:14, 20, 21, 25, 34) Bene Kidishitu babajinji bātumbije Yehova, o mwanda nandi wāesele bukomo bwabo mu mwingilo wa busapudi. Mo monka ne dyalelo, Yehova weselanga mwingilo wetu kitatyi kyotusapula na fyedi yonso dijina dyandi ne kulombola’dyo bantu basangela, mu abo Mabible shi bibwanika. Twibayukanyanga kudi Leza. Bine dino i dyese—kobadi ne kotudi kwine! Kyaba kimo kuno kwibayukanya kubwanya kwikala bu ngalwilo ya kipwano kya kutendelwa kya kupwana na Yehova, kine kikatama bininge ne kuladila nyeke.

14, 15. Nansha byāzambalele bupondo, le Yehova wālongele bika pangala pa dijina dyandi dya kivulukilo?

¹⁴ Mwenda mafuku, bupondo bwātwelele mu kipwilo kibajinji kya bwine Kidishitu, nakampata pa kupwa kufwa  kwa batumibwa. (2 Tes. 2:3-7) Bafundiji ba bubela bāitabije’nka ne bisela bya Bayuda bya kuleka kwingidija dijina dya Leza. Ino le Yehova wādi wa kuleka dijina dyandi dya kivulukilo dijimankane? Nansha dimo! Shako, mutelelo mwinemwine wa dijina keuyukenepo dyalelo, ino didi’ko nyeke. Dyamwekele kitatyi ne kitatyi mu malamuni palapala a Bible ne mu bilembwa bya bafundi ba Bible. Kimfwa, mu 1757, Charles Peters wāsonekele amba kwishila na bitenta bivule bya Leza, dijina “Yehova” “dimweka bu dijina dilombola mwine mwaikadile.” Hopton Haynes wāsonekele mu dibuku dyandi disambila pa butōtyi bwa Leza (Angele) dya mu 1797 ku ngalwilo kwa shapita 7 amba: “YEHOVA i dijina dine dya LEZA wa Bayuda; obatōta kasuku kandi; na mwālongele Kidishitu ne Batumibwa bandi.” Henry Grew (1781-1862) kāingidijepo’nka dijina dya Leza, ino kadi wāyukile amba dyātukilwe ne amba difwaninwe kujila. Mo monka ne George Storrs (1796-1879) mulunda wa pa mutyima wa Charles T. Russell, nandi wāingidije dijina dya Leza na mwāindijije’dyo Russell aye mwine.

¹⁵ Mwaka wa 1931 wādi mwaka wa pa bula, mwanda mu uno mwaka bantu ba Leza bādi betwa bu Befundi ba Bible ba Ntanda Yonso, bāitabije dijina dya mu Bisonekwa dya bu Batumoni ba Yehova. (Is. 43:10-12) Mu uno muswelo bāsapwidile ino ntanda amba betembanga pa kwikala bengidi ba Leza umo kete wa bine, kwikala ‘bantu ba dijina dyandi’ beditumbija. (Bil. 15:14) Bino bintu bituvuluja binenwa bya Yehova bidi mu Malaki 1:11 bya amba: “Kushilwila ku kutamba kwa dyuba, kutūla ne ku kupona kwadyo, dijina dyami i dikatampe umbukata mwa [mizo].”

NANGA MU DIJINA DYA YEHOVA

16. Mwanda waka tufwaninwe kumona kunanga mu dijina dya Yehova bu ntumbo?

¹⁶ Mupolofeto Mika wāsonekele amba: “Bantu bonsololo bakananga, enselele mu dijina dya leza wandi, enselele mu dijina dya leza wandi, kabidi batwe netu tukananga mu dijina dya Yehova Leza wetu nyeke ne nyeke-ke.” (Mika 4:5) Kuleka kwālekele Yehova Befundi ba Bible betyilwe pa dijina dyandi kwādi na mvubu kutabuka ne ntumbo mikatampe mine. Kadi kyādi kilomboji kibakulupija’mba wibetabije. (Tanga Malaki 3:16-18.) Ino, le ukwitabije ne abe? Le uloñanga bukomo bwa ‘kunanga mu dijina dya Yehova’? Le uyukile bya kulonga pa kunanga’mo?

17. Le kunanga mu dijina dya Leza kulomba bika ne bika?

¹⁷ Kunanga mu dijina dya Leza kulomba dibajinji bintu bisatu. Kibajinji, tufwaninwe kusapwila bakwetu dino dijina, koku tuyukile’mba i enka boba ‘beta pa dijina dya Yehova bakapanda.’ (Loma 10:13) Kya bubidi, tufwaninwe kumwekeja ngikadilo ya Yehova, nakampata buswe bwandi. Kya busatu, tunañanga mu dijina dya Leza kitatyi kyotukōkela na nsangaji ku misoñanya yandi myoloke, kutyina kutukija dijina dijila dya Tata wetu. (1 Yoa. 4:8; 5:3) Le wi musumininwe kunanga “mu dijina dya Yehova Leza wetu nyeke ne nyeke-ke”?

18. Mwanda waka bonso batumbija dijina dikatakata dya Yehova babwanya kutengela mafuku a kumeso na kikulupiji?

¹⁸ Panopano ponka bonso basūla nansha kupela kukōkela Yehova basa kumuyuka ku bukomo. (Ezek. 38:23) Mu bano bantu mubadilwa bantu badi pamo bwa Felo wānene amba: “Lelo Yehova i ani le? O ñivwana diwi dyandi?” Na bubine kāijijepo kwidiyuka! (Div. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Inoko, twibayuke Yehova ne mutyima tō. Twitembanga pa kwityilwa pa dijina dyandi ne kwikala bantu ba dijina dyandi ba kikōkeji. Nanshi, tutengele na kikulupiji mu mulao usonekelwe mu Mitōto 9:10 wa amba: “Boba bakuyūkile dijina dyobe bakakukulupilanga; ke-wi-muntu, abe Yehova, kwebēlelepo bakukukimba, mhm.”

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 24]

[Kifwatulo pa paje 25]

Mosesa wādi uyukile nshintulwilo ya dijina dya Leza, ne kino kyākomeje lwitabijo lwandi

[Kifwatulo pa paje 26]

Felo wāpelele kwitabija Yehova bu Leza