Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Wauneki Mwaren Siohwa Me Lapalap

Wauneki Mwaren Siohwa Me Lapalap

“I pahn waunekin komwi oh kapinga mwaromwi.”​—AIS. 25:1.

1, 2. Me weksang pelien lamalam en Kristian likamw kan, ia ahn Sounkadehdehn Siohwa kan arail pepehm ong mwaren Koht?

 PELIEN lamalam en Kristian likamw akan sohte kin doadoahngki mwaren Koht. Karasepe, tepin koasoi kan en ehu kawehwehn Paipel (Revised Standard Version) koasoia me e “uhdahn sohte konehng” pelien sarawi kan ren ekerki Koht mwar sohte lipilipil.

2 Weksang met, Sounkadehdehn Siohwa kan kin pohlki arail adaneki mwaren Koht oh re kin wauneki. (Wadek Aiseia 25:1; 43:10.) Kitail pil kin paiekihda atail wehwehki wehwehn mwaren Koht oh ese ia uwen kesempwal me mwareo en sarawihla. (Mad. 6:9) Pwehn sewese kitail en dehr manokehla ia uwen eh wia pai kaselel ehu en ese Siohwa, kitail pahn koasoiapene peidek kesempwal siluh: Ia wehwehn en ese mwaren Koht? Ia duwen Siohwa eh ketin kasalehda me e ketin warohng mwarenki mware lapalap? Oh ia duwen atail kak “kekeid ni mwaren Siohwa”?

IA WEHWEHN EN ESE MWAREN KOHT

3. Ia wehwehn en ese mwaren Koht?

3 En ese mwaren Koht kin laudsang en esehte lepin lokaia wet “Siohwa.” E kin wehwehki en esehla soangen Koht dah men Siohwa. Met iangahki eh adamwahu, sapwellime irair kan, kupwure, oh sapwellime wiewia kan, ahpw mehlel eh wiewia kan ong sapwellime aramas akan. Ni Siohwa eh ketin kapwaiada kupwure kan, e kin ekisekis ketin kasalehda soangen Koht dah men ih. (Lep. Pad. 4:18) Kitail ese me Koht ketin padahkihong Adam oh Ihp mwareo, pwehki Ihp doadoahngki mwar wet mwurin eh kaipwidi Kain. (Sen. 4:1) Sapwellimen Siohwa ladu lelepek kan Noha, Eipraam, Aisek, oh Seikop pil ese mwaren Koht. Irail esehla laud duwen soangen Koht dah men ih ni eh ketin kapairailda, apwalih irail, oh kasalehiong irail kupwure kan. Mwuhr, Koht ketin kasalehiong Moses mehkot tohrohr duwen wehwehn mwareo.

4. Dahme kahrehda Moses patohwan idek rehn Koht duwen mwareo? Dahme kahrehda e men kamehlelehiong mehn Israel kan me Koht pahn ketin doareirailla?

4 Wadek Eksodus 3:10-15. Ni Moses eh sounpar 80, Koht ketin mahsanihong: “Ke en kahluwahsang nei aramas akan, mehn Israel, nan Isip.” Moses eri patohwan idek rehn Siohwa peidek kesempwal ehu: “Ma re patohwan idek rehi, ‘Ia mwaren Koht menet?’ Eri, dahme I pahn sapengkin irail?” Erein ahnsou reirei sapwellimen Koht aramas akan ese mwareo, eri dahme kahrehda Moses idengki peidek wet? E men esehla laud duwen soangen Koht dah men Siohwa. Moses men kamehlelehiong mehn Israel kan me Koht pahn uhdahn ketin doareirailla. Kitail kak wehwehki dahme kahrehda. Mehn Israel kan wie lidu kei erein ahnsou werei oh ele peikasalki me Siohwa kak ketin sewese irail. Pil ekei mehn Israel ko kin kaudokiong koht en Isip kan.​—Esek. 20:7, 8.

5. Dahme Siohwa ketin kasalehda duwen mwareo ong Moses?

5 Dahme Siohwa ketin sapengki Moses? E ketin mahsanihong Moses en nda: “Me kin mwarenki NGEHI IEI, iei ih me ketin kadariedohng kumwail.” * Met wehwehki me Siohwa kak ketin wiahla sohte lipilipil dahme e ketin pilada en wiahla pwehn kapwaiada kupwure. Ihme kahrehda Siohwa ketin kapatahiong mahsen pwukat: “Ih mwarei en met kohkohlahte; ih me dih koaros pahn kin kamwarehkin ie kohkohlahte.” Ele mahsen pwukat uhdahn kamwakid Moses oh kakehlaka eh pwoson!

SIOHWA KETIN KASALEHDA ME E KETIN WAROHNG MWARENKI MWAREO

6, 7. Ia duwen Siohwa eh ketin kapwaiada dahme e inoukihda?

6 Mwurinte Siohwa ketin mahseniong Moses, e ketin wiahda dahme e ketin inoukihda oh kapitala mehn Israel kan. E ketin kalokehki mehn Isip kan kalokolok eisek ko oh ketin kasalehda me Parao oh koht en Isip ko sohte arail manaman. (Eks. 12:12) Siohwa eri ketin pwalangpeseng Sehd Weitahtaho, ketin kahluwahla mehn Israel ko palio sehdo, oh kakihrala Parao oh nah sounpei ko. (Mel. 136:13-15) Nan sapwtehno, Siohwa ketin apwahpwalih mehn Israel rar ko sang ni eh ketikihong irail mwenge oh pihl. Arail likou oh suht ko pil sohte ohla. (Deud. 1:19; 29:5) Mepwukat koaros kadehdehda me sohte mehkot kak kauhdi Siohwa sang eh pahn ketin kapwaiada dahme e ketin inoukihda. Mwuhr e mahsanihong Aiseia: “Ngehite me KAUN-O, ngehite me kak komourkumwailla.”​—Ais. 43:11.

7 Sosua, me uhd kahluwa mehn Israel ko, pil kilang manaman lapalap me Siohwa ketin wiahda nan Isip oh nan sapwtehno. Eri ni eh pahn kereniong mehla, Sosua kak ndaiong mehn Israel ko: “Emenemen kumwail patohwan ese nan mohngiongimwail oh [“amwail mour unsek,” NW] me KAUN-O amwail Koht ketikihong kumwail soahng mwahu koaros me e ketin inoukidahr. E ketin kapwaiadahr inou koaros me e ketin wiahda, sohte ehu me sapwungala.” (Sos. 23:14) Siohwa ketin kapwaiada dahme e ketin inoukihda.

8. Rahnwet, ia duwen Siohwa eh ketin kapwaiada dahme e ketin inoukihda?

8 Rahnwet, Siohwa pil ketin wiewia dahme e ketin inoukihda. E ketin kohpada ni eh ketin doadoahngki sapwellime Ohlo me erein imwin rahn akan, rongamwahu en Wehio pahn lohkseli “wasa koaros nin sampah.” (Mad. 24:14) Siohwa kelehpw me kak ketin kohpada doadoahk wet oh sapwellimanki manaman en tehk me doadoahk wet pahn pweida. E ketin doadoahngki soangen aramas akan me sohte wad pwehn wia met. (Wiewia 4:13) Eri, ni atail kin kalohki rongamwahwo, kitail kin sewese kapwaiada kokohp en Paipel. Kitail kin kawauwih Samatailo oh kasalehda me kitail uhdahn men kapwaiada dahme kitail kapakapki: “Mwaromwi en sarawihla rehn aramas koaros, mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.”​—Mad. 6:9, 10.

MWARE ME LAPALAP

9, 10. Dahme kitail pil sukuhlki duwen Siohwa sang sapwellime wiewia ong mehn Israel ko?

9 Mwurin mehn Israel ko kohkohsang Isip, Siohwa ketin kalaudehla eh kasalehiong irail duwen ih. Siohwa ketin wiahda Kosonnedo ong irail oh ketin inoukihda en apwalih irail duwehte ohl pwopwoud men kin apwalih eh pwoud lih. Eri mehn Israel ko mwomwen wiahla sapwellimen Siohwa werek. Irail wia pwihnen aramas ehu me adaneki mwareo. (Ais. 54:5, 6) Ma irail kin peikiong sapwellime kosonned kan, e pahn ketin kapairailda, pere irail, oh ketikihong irail popohl. (Nemp. 6:22-27) Wehi koaros pahn ese me sohte emen Koht me duwehte Siohwa. (Wadek Deuderonomi 4:5-8; Melkahka 86:7-10.) Ni mehn Israel ko arail wia sapwellimen Koht aramas, ohl oh lih tohto me kohsang wehi teikan pilada ren kaudokiong Siohwa. Re wia duwehte dahme lihen Mohap, Rud, me ndaiong Naomi: “Kisehmw kan iei kisehi; oh omw Koht iei ei Koht.”​—Rud 1:16.

10 Mpen sounpar 1,500, sapwellimen Siohwa wiewia kan ong mehn Israel ko kin kasalehda soahng kapw tohto duwen soangen Koht dah men ih. Mendahki arail pwurepwurehng sapeikiong ih, e ketin kasalehiong irail mahk oh kanengamah laud. (Eks. 34:5-7) Ahpw mie irepen sapwellimen Siohwa kanengamah. Ni ahnsou me mehn Israel ko nin duwen wehi ehu sohte kamehlele Sises oh kemehla ih, re solahr kak adaneki mwaren Koht. (Mad. 23:37, 38) Ong Siohwa, re duwehte tuhke meng pwoat. (Luk 23:31) Ia ahn mehn Israel kan ar madamadau ong mwaren Koht mwurin mwo?

11. Dahme kahrehda mehn Israel ko uhdihsang doadoahngki mwaren Koht?

11 Mwurin ahnsou kei, mehn Suhs kan tepida ahneki madamadau sapwung duwen mwaren Koht. Re medewe me mwaren Koht nohn sarawi oh aramas en dehr nda mwar wet. (Eks. 20:7) Imwilahn met, ekisekis re uhdihsang doadoahngki mwaren Koht. Siohwa uhdahn kupwur toutoukihla eh mahsanihada eh mwareo sohla wahupen. (Mel. 78:40, 41) Mwareo uhdahn kesempwal ong ih. Ni mehlel, Paipel mahsanih me e kin ketin luwangki mwareo. Pwehki mehn Suhs ko sohla wauneki mwaren Siohwa, re solahr warohng adaneki. (Eks. 34:14) Met kin padahkihong kitail me e inenen kesempwal kitail en uhdahn wauneki mwaren Sounkapikpatail.

PWIHNEN ARAMAS KAPW ME ADANEKI MWAREN KOHT

12. Ihs me wiahla aramas akan me adaneki mwaren Koht?

12 Ni eh ketin doadoahngki Seremaia, Siohwa ketin inoukihda me e pahn ketin wiahda “inou kapw ehu,” de pwungpene ehu, ong wehi kapw ehu. Tohn wehi wet koaros, “sang me tikitik lel me lapalap” pahn “ese KAUN-O.” (Ser. 31:31, 33, 34) Iahd me Koht ketin wiahda inou kapw wet? Nan Pendekos en pahr 33. Ihs me Siohwa ketin wiahiong inou kapw wet? Nan Paipel, re adaneki “Israel en Koht,” me wiawihkihda aramas sang wehi koaros. Siohwa ketin kahdaneki irail “aramas ako me kin adaneki mwarei.”​—Kal. 6:16, NW; Wiewia 15:14-17, NW; Mad. 21:43.

13. (a) Tepin Kristian kan kin doadoahngki mwaren Koht? Ia duwen atail ese met? (b) Ia omw pepehm ni omw doadoahngki mwaren Koht nan doadoahk en kalohk?

13 Tepin Kristian kan, me wia tohn wehi kapw wet, kin doadoahngki mwaren Koht. Karasepe, re doadoahngki mwareo ahnsou me re kin doadoahngki ire kan sang Paipel ni lokaiahn Ipru. * Ni ahnsou me wahnpoaron Piter koasoiong pokon laud ehu en mehn Israel oh pil mehn liki kan me wekiong lamalam en mehn Suhs nan Pendekos en pahr 33, e doadoahngki mwaren Koht pak tohto. (Wiewia 2:14, 20, 21, 25, 34, NW.) Pwehki tepin Kristian kan kin wauneki Siohwa, e ketin kapaiada arail doadoahk en kalohk. Rahnwet, ni atail kin padahkihong meteikan mwareo oh kasalehiong irail nan neirail Paipel, Siohwa pil ketin kapaiada atail doadoahk. E wia pwais kaselel ehu en padahkihong aramas akan duwen Siohwa ni ahl wet. Oh ong irail kan me tepida esehla Koht, met kak wia tepin arail ahneki nanpwungmwahu kaselel reh me pahn kehlailla oh mihmi kohkohlahte.

14, 15. Ia duwen atail ese me Siohwa ketin perehla mwareo?

14 Mwuhr, ahpw mehlel mwurin mehlahn wahnpoaron ko, ekei tepida kasaminehkihla mwomwohdisohn Kristian padahk likamw kan. (2 Des. 2:3-7) Sounpadahk likamw pwukat pil kin idawehn tiahk en mehn Suhs kan me ren dehr doadoahngki mwaren Koht. Ia duwe, Siohwa ketin mweidohng mwareo en sohrala? Uhdahn soh! Ia duwen atail ese met? Ele kitail sohte uhdahn ese ia duwen aramas akan kin nda mwaren Koht mahs, ahpw mwareo mihmihte. Erein sounpar epwiki kei, mwaren Koht kin mi nan kawehwehn Paipel tohto oh pil nan nting kan en irail kan me samanih Paipel. Karasepe, nan pahr 1757, Charles Peters ntingihedi me wehwehn mwaren Koht kin kawehwehda soangen Koht dah men Siohwa kin mwahusang lengileng teikan koaros. Nan pwuhk ehu en pahr 1797 duwen kaudokiong Koht, Hopton Haynes ntingihedi me Siohwa iei mwar me mehn Suhs kan doadoahngki ong Koht, “me ih kelehpw me re kaudokiong; oh Krais oh sapwellime Wahnpoaron kan pil wia met.” Henry Grew (1781-1862) sohte ihte doadoahngki mwaren Koht ahpw e pil wehwehki me aramas akan mwamwahlkilahr mwaren Koht oh me mwar wet anahne sarawihla. Pil George Storrs (1796-1879) oh Charles T. Russell, me kin doadoahkpene, kin doadoahngki mwaren Koht.

15 Pahr 1931 kin uhdahn kesempwal ong sapwellimen Koht aramas akan. Lao lel ahnsowo, re kin adaneki Tohnsukuhl en Paipel kan nan sampah pwon. Ahpw nan pahro, re pwungki ren alehda mwar wet Sounkadehdehn Siohwa kan. (Ais. 43:10-12) Re padahkihong aramas akan me re kin pohlki arail wia “aramas kei ong mwareo” oh kin kapinga mwaren Koht. (Wiewia 15:14NW) Ni atail kin medewehla duwen Siohwa eh ketin perehla mwareo, e kin katamandohng kitail sapwellime mahsen me kileldi nan Malakai 1:11, (NW) me mahsanih: “Sang dakadahn ketipin lel eh kihrla mwarei pahn lapalap nanpwungen wehi kan.”

KEKEID NI MWAREN SIOHWA

16. Ia pahn duwen atail pepehm ni aramas akan ar kin ekerkin kitail Sounkadehdehn Siohwa kan?

16 Soukohp Maika ntingihedi: “Aramas tohto pahn kekeid ni mwaren arail koht; ahpw kitail pahn kekeid ni mwaren Siohwa atail Koht kohkohlahte.” (Maika 4:5NW) Ong sapwellimen Koht aramas akan ahnsowo, aramas akan ar ekerkin irail mwareo wia mehkot laudsang pwais kaselel ehu. E pil kin kamehlelehiong irail me re ahneki sapwellimen Koht kupwuramwahu. (Wadek Malakai 3:16-18.) Ih met omw pepehm? Ke kin nannanti en “kekeid ni mwaren Siohwa”?

17. Ia wehwehn atail kin “kekeid ni mwaren Siohwa”?

17 En “kekeid ni mwaren Siohwa,” kitail anahne wia soahng siluh. Keieu, kitail anahne padahkihong meteikan duwen mwaren Koht, pwehki irail kante me kin “likweriong mwaren Kaun-o [“Siohwa,” NW] pahn mourla.” (Rom. 10:13) Keriau, kitail en ahneki irair kan me Siohwa sapwellimanki, ahpw mehlel limpoak. Kesiluh, kitail en men peikiong sapwellimen Koht kosonned kan oh ni ahl wet, wauneki mwaren Samatailo. (1 Sohn 4:8; 5:3) Ke pahn pousehlahte “kekeid ni mwaren Siohwa atail Koht” kohkohlahte?

18. Dahme kahrehda koaros me kin wauneki mwaren Siohwa kin kasikasik ahnsou kohkohdo?

18 Ni ahnsou keren, koaros me kin soikala de pelian Siohwa pahn esehda ihs ih. (Esek. 38:23) Irail duwehte Parao me nda: “Ihs KAUN-O [“Siohwa,” NW] menen, pwe I en dukiong?” Mendahki Parao kahng ese ihs Siohwa, ahpw e mwadang esehda uwen lapalap en Koht Siohwa. (Eks. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Ahpw kitail piladahr en ese Siohwa oh wia kompoakepah kan. Kitail kin pohlki atail wia sapwellime aramas peik kan oh adaneki mwareo. Kitail kin kasikasik ahnsou kohkohdo pwehki kitail likih inou en nan Melkahka 9:10 (NW) me mahsanih: “Irail kan me patohwan esei mwaromwi pahn kin likih komwi, Pwe komw sohte pahn ketin likidmeliehla irail kan me kin raparapahkin komwi, Maing Siohwa.”

^ Mwaren Koht ni lokaiahn Ipru kin wehwehki “en wiahla.” “Siohwa” wehwehki “E Kahrehiong en Wiahla.”

^ Mwaren Siohwa mi nan nting kan ni lokaiahn Ipru me tepin Kristian kan kin doadoahngki. Mwaren Siohwa ele pil mi nan tepin doaropwe kan en Septuagint, ehu kawehwehn Paipel ni lokaiahn Ipru ong lokaiahn Krihk.