Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Jehoväpa jatun jutinta respetashun

Jehoväpa jatun jutinta respetashun

“Jutikitaqa imëyaqpis alabashaqmi.” (SAL. 86:12)

1, 2. Jesusman creeq mana alli religionkuna pensayanqannö pensayänampa rantin, ¿imatataq Jehoväpa testïgonkuna Diospa jutimpaq pensayan?

JESUSMAN creeq mana alli religionkunaqa Diospa jutimpitam rakikäkuriyashqa. Këllaman pensarishun, Revised Standard Version nishqan Bibliapa qallanan päginanchömi kënö nin: “Jukllëlla Diospaq ima jutitapis utilicëqa [...] chipyëpa mana allim Jesusman creeq Iglesiakunapa markäkïninkunapaq”.

2 Pero Jehoväpa Testïgonkunaqa Diospa jutinta apanqantsikpita y alabanqantsikpitaqa alläpa kushishqam sientikuntsik (lei Salmo 86:12 *; Isaías 43:10 *). Jina tsë juti ima ninan kanqanta musyanqantsikpita y Patsachö y Ciëlochö respetashqa kanampaq yanapakïkanqantsikpitaqa kushikuntsikmi (Mat. 6:9). Tsënö kaptimpis, Diospa jutintaqa manam reqishwanllatsu. Tsëmi, kima precisaq tapukïkunapita yachakurishun: 1) ¿Ima ninantaq Diospa jutinta reqi? 2) ¿Imatataq Jehová rurashqa jutin alabashqa kanampaq? 3) ¿Imanötaq Jehoväpa jutinchö imëpis purishwan?

¿IMA NINANTAQ DIOSPA JUTINTA REQI?

3. ¿Ima ninantaq Diospa jutinta reqi?

3 Diospa jutinta reqiqa manam wiyëllatsu ni Jehová jutita parlëllatsu. Sinöqa, Biblia ninqannöpis, Jehová imanö kanqanta, munënin ima kanqanta y rurëninkuna imanö kanqanta musyëmi, tsëtaqa musyantsik unë sirweqninkunata imanö tratanqampita Bibliachö yachakurninmi. Këkunataqa Jehová entienditsikun, munënin cumplikanqanmannö, ichikllapa ichikllapam (Prov. 4:18). Punta teytantsikkunatam jutinta musyatsirqan; awmi, Ëvaqa parlarqanmi tsë jutita wamran Caín yuririptin (Gén. 4:1). Noe, Abrahan, Isaac y Jacobqa reqiyarqanmi Diospa jutinta, y Jehová bendeciptin, tsapaptin, y munënin imanö cumplikänampaq kaqta musyatsiptinmi, pëkunapaq tsë jutiqa más precisaq tikrarirqan. Tsëpita tiempowannam Moisesta más entienditsirqan tsë juti ima ninan kanqanta.

Diospa jutin ima ninan kanqanta alleq musyanqanmi Moisespa markäkïninta sinchiyätsirqan

4. ¿Imanirtaq Diosta Moises tapurqan jutin ima kanqanta, y tapunqanqa imanirtaq precisarqan?

4 Moises 80 watayoq këkaptinmi, Dios kënö nir mandarqan: “Egiptopita markäta qam jorqami, Israelpa tsurinkunata”. Y Moisesqa respëtowanmi juk precisaq tapukïta rurarqan. Jutin ima kanqantam tapurirqan. Unëpita patsëna Diospa jutin reqishqa këkaptinqa, ¿imanirtaq Moisesqa tapurqan? Rasun kaqchöqa, imanö Dios kanqanta tsë juti rikätsikunqanta musyëtam munëkarqan, tsënöpa markanta Dios imanö libranampaq kaqta israelïtakuna alleq creiyänampaq. Y tapunqanqa precisarqanmi, porque esclavo këkaq israelïtakunaqa manachi rasllaqa creiyanmantsu karqan unë awilunkunpa Diosnin pëkunata libreta puëdinampaq kaqta. Wakin israelïtakunaqa hasta egipciokunapa diosninkunatam adorëkäyarqanna (Éx. 3:10-15; Ezeq. 20:7, 8).

5. Moisespa tapukïninta contestarnin, ¿imanötaq jutin ima ninan kanqanta Jehová más musyatsikurqan?

5 ¿Imanötaq Jehová contestarqan Moisesta? Kenömi contestarqan: “Këtam ninëki Israelpa tsurinkunata: ‘NOQAQA MUNANQÄMI KASHAQ, qamkunaman kachamashqa. [...] Jehová, unë awilïkikunapa Diosnin [...] qamkunaman kachamashqa’”. * Diosqa nikarqan munëninta cumplinanrëkurqa imëkatapis rurëta puëdinqantam, juk parlakïchöqa palabranta imëpis cumplinampaq kaqta. Tsëmi 15 kaq versïculochö Jehová kënö nirqan: “Këmi imëyaqpis jutï, y noqataqa manam wamrëkikunapa wamrankunapis qonqayämänantsu”. Tsënö ninqanqa Moisespa markäkïnintachi sinchiyätsirqan, y tsë jutita más respetanampaqchi yanaparqan.

JEHOVÄQA JUTINMANNÖMI IMATAPIS RURASHQA

6, 7. ¿Imanötaq jutin ima ninan kanqanmannö awnikunqanta Jehová cumplirqan?

6 Moisesta Dios mandanqampita ichik tiempo pasariptinmi, Jehoväqa jutin ima ninan kanqanmannö imëkatapis rurarqan, y Israelpa Libraqninman “tikrarqan”. Mantsëpaq chunka plägakunawanmi Egiptota castigarqan, tsënöpam rikätsikurqan egipcio dioskuna y faraonpis mana puëdeq kayanqanta (Éx. 12:12). Tsëpitanam, Puka lamarta ishkëman rakirirnin Israelta tsëpa pusharqan, y faraonta y tröpankunatanam tsë lamar yakuwan ushakätsirqan (Sal. 136:13-15). ‘Jatun y mantsanëpaq desiertochönam’, kawëta Cuidaq kanqanta rikätsikurqan, tsëmi mikïta o mikuyta y yakuta markanta qorqan, y tsëchöqa itsa kayarqan ishkë o kima millón nunakunam o maspis. Y manam tsëllatsu. Desiertochö kayanqan witsanqa, israelïtakunapa röpankuna ni llanqinkunapis manam gastakarqantsu (Deut. 1:19; 29:5). Rikanqantsiknöpis, manam imapis micharqantsu jutin ninqanmannö Jehová imëkatapis ruranampaq kaqta. Y tiempowannam Isaïasta kënö nirqan: “Noqa... noqam kä Jehová, y manam noqanö juk salvakoq kantsu” (Is. 43:11).

7 Jina Josuëpis, Jehoväpa espantakïpaq rurëninkunataqa Egiptochö y desiertochöpis rikarqanmi. Tsëmi wanunampaqna këkarnin israelita mayinkunata shonqupita patsë kënö nirqan: “Kanan, ¡rikäyë! Noqaqa wanukushaqnam, y qamkunaqa llapan shonqïkikunawan y almëkikunawanmi alli musyayanki, Jehová Dios qamkunapaq allikunata parlanqan llapan cumplikanqanta, y manam ni jukllëllapis mana cumplikashpaqa quedashqatsu. Y manam ni ima parlanqampis pishintsu” (Jos. 23:14). Awmi, Jehoväqa chipyëpam palabranta cumplirqan y awnikunqanmannö rurarqan.

8. ¿Imanötaq jutin ima ninan kanqanmannö awnikunqanta Jehová kanan witsan cumplikan?

8 Jina tsënöllam kanan witsampis Jehoväqa awnikunqanta cumplikan. Tsurinwanmi willakurqan, “jinantin nasioncunacho” Gobiernompita alli willakï wiyakänampaq kaqta (Mat. 24:14). Tsëtaqa kikin Diosmi puntallapitana willatsikurqan, y ninqankuna cumplikänampaqqa “alleq mana estudiashqa” nunakunatam utilicëkan (Hech. 4:13, NM). Tsëmi, tsë precisaq rurëchö yanapakurqa, tsë profecía cumplikänampaq yanapakïkantsik. Teytantsiktam respetantsik y kënö nir mañakunqantsikmanmi shonqupita patsë creintsik: “Sielucho quecaq Dios Yayalläcuna, jutillequi allapa respetuwan alabashqa catsun. Llapan nunacuna mandadiquicho catsun. ¡Sielucho caqcuna qam mandaconqequita rurayanqannolla, que patsachopis nunacuna rurayätsun!” (Mat. 6:9, 10).

JUTINQA JATUNMI

Faraonqa manam munarqantsu Jehová rasumpa Dios kanqanta creita

9, 10. Israel markanwan këkar, ¿imanötaq jutin ima ninan kanqanta Jehová masna musyatsikurqan, y imapaqtaq yanapakurqan?

9 Israelïtakunata Jehová Egiptopita jorqaramunqampita ichik tiempo pasariptinqa, Jehoväqa markampaq jukläyanam karqan. Conträtota ruranqanwanmi markampaqqa imëka “qowan” cuenta tikrarirqan y ruranampaq kaqtaqa kushishqa cumplirqan (Jer. 3:14). Israelïtakunanam “warmin” cuenta tikrariyarqan; pëkunatam Dios akrarqan jutinta apayänampaq (Is. 54:5, 6). Ganas gänaslla wiyakuyaptin y mandakunqankunata rurayaptinqa, juk alli “Qowa” cuentam pëkunapaq Jehová karqan. Bendecirqanmi, tsaparqanmi y yamë këtam qorqan (Núm. 6:22-27). Tsënöpam wakin nacionkunachö jatun jutin alabashqa karqan (lei Deuteronomio 4:6 *; Sal. 86:7-10). Awmi, unë israelïtakuna kawayanqan witsanqa, juk nacionpita nunakunapis Jehoväta adorëmanmi chäyarqan. Tsë nunakunaqa Moabita Rutnömi rurayarqan, pëmi suegranta kënö nirqan: “Markëkim, markä kanqa, y Diosnikipis, Diosnïmi kanqa” (Rut 1:16).

10 Casi 1500 watakunapa Jehoväwan Israel junto kayanqanchömi tukïnöpa imanö këninta Jehová rikätsirqan. Mana cäsokoq marka këkaptimpis, kutin kutinmi Jehoväqa rikätsirqan “alläpa ankupäkoq [llakipäkoq” y “mana ras piñakoq” kanqanta, ¡alläpa pacienciayoqmi karqan! (Éx. 34:5-7). Tsënö kaptimpis, judiokuna Jesusta despreciariyaptin y wanuratsiyaptinmi paciencian ushakärirqan (Mat. 23:37, 38). Israel kastaqa mananam Jehoväpa jutinta apaq markanatsu karqan. Casi llapanmi espiritual kaqchö wanuyarqan, imëka tsakïkaq plantanö (Luc. 23:31). Tsënö këkarqa, ¿imanönataq Diospa jutinta rikäyarqan?

11. ¿Imanirtaq Diospa jutinta utilicëta dejariyarqan?

11 Unë willakïkunam rikätsikun, tiempowanqa Diospa jutimpaq tukï creenciakunata yuritsiyanqanta, y hasta tsë jutita parlëpis mana alli kanqanta creiyanqanta (Éx. 20:7). Ichikllapa ichikllapam tsë jutita utilicëta dejariyarqan. Tsënö mana respetayanqanqa Jehoväta alläpam llakitsirqan (Sal. 78:40, 41). Rasunmi, “Celoso jutiyoq” Diosqa manam permitinmantsu karqan pëta despreciaq nunakuna jutimpa reqishqa kayänanta, ni favorninchö kayänanta (Éx. 34:14). Kë pasakunqanmi yarpätsimantsik Kamakoq Diosnintsikpa jutinta imëpis respëtowan rikëkänapaq.

MUSHOQ MARKAM DIOSPA JUTINTA APAN

12. ¿Imanötaq Jehová qallarqan jutimpa reqishqa markata akrarnin?

12 Jeremïastawanmi Jehová willatsikurqan juk mushoq nacionwan o mushoq Israelwan juk “mushoq conträtota” ruranampaq kaqta. Jina willatsikurqanmi tsë mushoq nacionchö kaqkunaqa “ichik kaqkunapita patsë hasta mayor kaqkunayaq” pëta reqiyänampaq kaqta (Jer. 31:31, 33, 34). Tsë profecïaqa cumplikar qallëkurqan 33 wata Pentecostes fiestapita patsëmi. Mushoq conträtotam Dios patsätsirqan. “Diospa rasonpa israel” nacionqa karqan judío kaqkuna y mana judío kaqkunam, pëkunam Diospa ‘jutimpaq juk marka’ o ‘jutimpa reqishqa nunakuna’ këman chäyarqan (Gal. 6:16; lei Hechos 15:14-17 *; Mat. 21:43).

13. a) ¿Imanirtaq seguro kashwan punta cristiänokuna Diospa jutinta utilizäyanqanta? b) ¿Imanötaq Diospita yachatsikïchö rikätsikunki Jehoväpa jutinta precisaqpaq churëkanqëkita?

13 Jehoväpa jutimpa reqishqa nunakuna karninmi, tsë mushoq nacionqa Diospa jutinta utilizarqan, y tsëtaqa rurayarqan tsë juti Escrituras Hebrëaschö këkaqta rikätsikurmi. * Tsëmi, 33 wata Pentecostes fiestachö, judío kaqkunata y judïoman tikrashqakunata apóstol Pedru parlaparnin, Jehoväpa jutinta atska kutipa utilizarqan (Hech. 2:14, 20, 21, 25, 34). Diosta sirweq punta cristiänokunaqa Jehovätam respetayarqan y Pënam yachatsikïninkunachö bendecirqan. Kanan witsampis, tsë jutipita nunakunata alläpa kushishqa parlapashqa y hasta kikinkunapa Biblianchö tsë jutita rikätsishqaqa Jehová bendecimantsikmi. Tsëta rurarmi rasumpa kaq Diosta reqitsikuntsik. ¡Alläpa kushikïpaqmi kikintsikpaq y wiyamaqnintsikpaqpis! Tsënö reqitsikunqantsikqa tsë nunakunata höraqa yanaparinmanmi imëyaqpis Jehoväwan amïgon këman chäyänampaq.

14, 15. Diospa contran tikrashqa nunakuna mirëkäyaptimpis, ¿imatataq rurashqa Jehová akrakunqan jutin mana qonqashqa kanampaq?

14 Tiempowannam Diospa contranman tikrashqa nunakuna congregacionta rakchatar qallëkuyarqan, y masqa apostolkuna wanuriyanqampita patsëmi (2 Tes. 2:3-7). Jina mana alli yachatsikoqkunapis kayarqanmi judïokunapa costumbrenta qatirnin Diospa jutinta mana utilizaqkuna. Pero Jehoväqa, ¿permitinmantsuraq karqan akrakunqan jutin qonqashqa kananta? ¡Manam! Tsë qellqarëkaq jutita unë tiempochö imanö leina kanqanta alleqlla mana musyashqapis, manam tsë jutiqa qonqakashqatsu. Mëtsika watakunapam traduciyanqan tukï Bibliakunaman churayashqa, jina Biblia imanö kanqanta estudiaq nunakunapa libronkunachöpis yurinmi. Yarpärishun, 1757 watachömi Charles Peters nishqan nuna kënö nir qellqarqan: “[Diosta rikätsikoq tïtulokunapitaqa, Jehová] palabraqa imanö kanqanta más alleq rikätsikoqnömi”. Jina Hopton Haynes nunapis juk libropa 7 kaq capïtulonta, 1797 watachö, kënö nir qellqar qallarqan: “JEHOVÁ, judiokunapa DIOSNIMPA” rasumpa kaq jutin, Pëllatam pëkuna adorayaq, Cristu y Apostolninkuna adorayanqannö”. Y Henry Grew (1781-1862) nunapis manam Diospa jutinta utilizarqanllatsu, sinöqa entiendirqanmi tsë juti mana allipa rikashqa kanqanta, y alläpa respetashqa kanan precisanqanta. Jina tsënöllam, Charles T. Russell wawqipa yanapaqnin George Storrs (1796-1879) nunapis, Russell ruranqannölla Diospa jutinta utilizarqan.

15 Tsëmi, Bibliata estudiaqkuna grüpopis 1931 watachö Jehoväpa testïgonkuna nishpa jutinkuna churakuriyarqan (Is. 43:10-12). Tsëta rurarmi willakuyarqan Diospa rasumpa sirweqninkuna kayanqanta, y ‘jutimpaq juk marka’ o jutinta alabayänampaq marka kayanqanta (Hech. 15:14). Tsë pasakunqanmi yarpätsimantsik Malaquías 1:11 textochö qellqarëkaq Jehoväpa palabranta, kënömi nin: “Inti [Rupay] yarqamunan lädopita hasta ullunqan lädoyaqmi jutïqa nacionkunachö reqishqa kanqa”.

JEHOVÄPA JUTINCHÖ PURI

16. ¿Imanirtaq alläpa kushikïpaq Jehoväpa jutinchö puri?

16 Profeta Miquëasmi kënö nir qellqarqan: “Llapan markakunam diosninkunapa jutinchö puriyanqa, pero noqantsikqa Jehová Diosnintsikpa jutinchömi purishun imëkamayaqpis” (Miq. 4:5). Bibliata estudiaqkunata Jehová jutinta apayänampaq permitinqanqa manam kushikïllapaqtsu karqan, sinöqa rikätsikurqan aprobacionninta katsiyanqantam (lei Malaquías 3:16-18 *). Qamqa, ¿tsë jutipa reqishqa këta precisaqpaqku rikanki? ¿Llapan puëdinqëkimanku kallpachakunki ‘Jehová Diosnintsikpa jutinchö purita’? ¿Entiendinkiku tsë jutichö puri ima ninan kanqanta?

17. ¿Imanötaq rikätsikuntsik Jehoväpa jutinchö purikanqantsikta?

17 Jehoväpa jutinchö purikanqantsiktaqa kë kiman rurëkunachömi rikätsikunantsik. 1) Tsë jutitam musyatsikunantsik, porque alleqmi musyantsik ‘Jehoväpa jutinta llapan parlaqkunalla salvakuyänampaq’ kaqta (Rom. 10:13, NM). 2) Jehová imanö kënintam qatita procuranantsik y masqa kuyakoq kënintam. 3) Ganas gänasllam mandakïninkunata wiyakunantsik, tsënöpa Teytantsikpa santo jutinta mana desonranapaq (1 Juan 4:8; 5:3). ¿Churakashqankiku imëkamayaqpis ‘Jehová Diosnintsikpa jutinchö purinëkipaq’?

18. ¿Imanirtaq markäkurnin shamoq tiempota shuyaräyanman Jehoväpa jutinta respetaqkuna?

18 Diospa jutinta desonraqkunaqa ichikllachönam musyariyanqa Jehová pï kanqanta (Ezeq. 38:23). Tsëchömi këkäyanqa faraonnö kaq nunakuna, pëmi Jehoväpaq kënö nirqan: “¿Pitaq Jehoväqa mandakunqanta wiyanäpaq[?]”. Faraonqa tukïta sufrir-ran Jehová pï kanqanta musyarqan (Éx. 5:1, 2; 9:16; 12:29). Pero noqantsikqa kikintsik munarmi Jehoväta reqirquntsik. Alläpa kushishqam sientikuntsik Diospa jutinta apëkanqantsikta y ‘jutimpaq juk marka’ kanqantsikta. Tsëqa, Salmo 9:10 texto ninqanman markäkur shamoq tiempota shuyarëkäshun, kënömi nin: “Jutikita reqeqkunaqa qammanmi markäkayämunqa [yärakayämunqa], porque ashiyäshoqnikikunataqa manam jaqinkitsu, oh Jehová”.

^ par. 2 Salmo 86:12: “Jehová Diosllä, llapan shonqöwanmi qamta alabaq, y jutikitaqa imëyaqpis alabashaqmi”.

^ par. 2 Isaías 43:10: “Qamkunam testïgökuna kayanki —ninmi Jehová—, akrashqä sirwimaqnïmi kanki, musyayänëkipaq y noqaman fënikikunata churayänëkipaq, y Noqalla kanqäta musyayänëkipaq. Noqapa puntätaqa manam ni ima Dios kashqatsu, y qepämampis manam juk kashqatsu”.

^ par. 5 Diospa jutinqa Hebreo idiömachö “rurakaq” ninqan verbopitam shamun. Juk parlakïchöqa Jehová jutiqa “Pëmi Ruranampaq Yuritsin y Rurakätsin” ninanmi (Gén. 2:4, nota).

^ par. 9 Deuteronomio 4:6: “Y cäsokuyänëkim y rurayänëkim, porque këmi qamkunapita yachaq kënikikuna y entiendikoq kënikikuna llapan markakunapa rikëninchö, pëkunam leykunata wiyayanqa, y rasumpëpam kënö niyanqa: ‘Rasunmi, kë jatun nacionqa yachaq y entiendikoq markam’”.

^ par. 12 Hechos 15:14-17 (NM): “Simonmi willaramarquntsik, nacionkunapita jutimpaq juk markata Diosnintsik jorqar imanö qallëkanqanta. Këqa Diospa unë profëtankuna qellqayanqanwanmi tinkurin, kënömi qellqarëkan: ‘Tsëpitam kutimushaq Davidpa juchushqa ramädanta sharkatsinäpaq, y ushakashqa këkaqtam sharkatsishaq; y yapëmi pallarkamushaq, tsënöpa mana ushakashqa kaq nunakuna shonqunkunapita patsë Jehoväta ashiyänampaq, llapan nacionkunapita nunakunawan paqta, pëkunam kayan jutïpa reqishqa nunakuna’, ninmi këkunata rurëkaq Jehová”.

^ par. 13 Punta cristiänokuna Escritura Hebreasta utilizäyanqanchöqa këkarqanmi Tetragrámaton nishqan. Jina Escrituras Hebrëaspita griëgoman traduciyanqan Septuaginta nishqampita jorqayanqan copiakunachöpis Diospa jutin yurinqampitaqa, atska pruëbakunam kan.

^ par. 16 Malaquías 3:16-18: “Tsë witsanmi Jehoväta respetaqkuna juknin juknin yanaqinkunawan parlayarqan, y Jehovämi tsë llapanta rikëkarqan y wiyëkarqan. Tsëmi tsëta yarpänampaq pëpa puntanchö juk libro qellqakar qallakarqan Jehoväta llapan respetaqkunapaq y jutinman yarpaqkunapaq. ‘Y noqapam kayanqa —nishqam guërrakunachö venceq Jehová— kikïllapaq juk herenciata kamanqä junaq. Y rikätsishaqmi ankupäkoq [llakipäkoq] kanqäta, sirweq wamranta juk nuna ankupanqannö. Y qamkunaqa yapëmi rikäyanki mana alli ruraq nunapita, alli ruraq nuna jukläya kanqanta, y Diosta mana sirweq nunapita Diosta sirweq jukläya kanqanta’”.