1, 2. Gbenda u Mbashiada mba Yehova ve nengen iti i Aôndo la kaha a gbenda u Mbakristu Mbaaiev ve nenge i la nena?

MBAKRISTU MBAAIEV palegh u yilan sha iti i Aôndo sha igbenda kpishi. U tesen ikyav yô, ngeren u hiin Bibilo i Revised Standard Version la kaa ér: “U yilan Aôndo u môm môm la sha iti na la . . . ka kwagh u shami ga kuaa, nahan doo u Mbakristu mba sha tar cii vea yilan sha iti la ga.”

² Mbashiada mba Yehova yô, gema doo ve tsung u i yilan ve i suur sha iti i Aôndo, shi mba ne i icivir kpaa. (Ôr Pasalmi 86:12; Yesaia 43:10.) Heela tseegh ga, ka se kwagh u civirigh kpishi u fan inja i iti shon kua ityôkyaa i vesen i i ne ve i gbe u a tsegha i la kpaa. (Mat. 6:9) Nahan kpa, gba u se nenge kwagh ne beelee ga. Nahan yô, de se time nen sha mbampin mba utar mban: Ka nyi i lu u fan iti i Aôndo? Yehova tese ér un kuma u yan iti na la nena, man a er kwagh u seer van a icivir sha i nena? Man se zende ken iti i Yehova nena?

3. Ka nyi i lu u fan iti i Aôndo?

³ Cii ve i kaa ér or fa iti i Aôndo yô, a gba u nana hoghor di a iti i i yer ér “Yehova” la tseegh tsô ga. A gba u nana fa kwagh u Bibilo i er sha kwagh u aeren a Yehova kua mbamlu nav man awashima na man ityom na la kpaa, er gbenda u yange eren kwagh a ior nav la nahan. Yehova wasen se u fan kwagh ne kule kule, er awashima na a lu kuren zan la. (Anz. 4:18) Yehova yange pase iti na hen nomsoor man kwase u hiihii la; nahan Ifa va maren Kain yô, a yila sha iti ne. (Gen. 4:1) Noa man Aberaham man Isaka, kua Yakob mba ve civir Yehova sha mimi la yange ve fa iti na. Heela tseegh ga, yange ve seer lun a iwuese sha iti ne zum u ve nenge er Yehova ver ve doo doo shi kura ve, shi pase ve awashima na la. Shighe kar yô, Aôndo va seer pasen Mose akaa a vesen sha kwagh u iti na.

4. Hii nan ve Mose yange pine Aôndo iti na, man ishimanyian i Mose la lu i sha inja sha ci u nyi?

 ⁴ Ôr Ekesodu 3:10-15. Shighe u Mose lu anyom 80 la, Aôndo tindi un ityom i vesen. A kaa a na ér: “Za due a ior Av Mbaiserael ken tar u Igipiti.” Mose gema pine Aôndo mpin ugen sha icivir, u a lu a inja tsung yô. A kaa ér: ‘Tsô aluer Mbaiserael pinem ér iti you er ana yô, m̱ kaa a ve mer nena?’ Aluer tsuaa tsuaa je ior vande fan iti i Aôndo yô, ka nyi i na ve Mose pine mpin nee? Ikyav tese ér yange soo u seer fan kwagh u or u yange ya iti shon la; yange soo ér una zua a atôakyaa a kuman ken ato a una za lam a ior mba Aôndo sha mi ve vea na jighjigh ér, mimi je Aôndo una fatyô u yiman ve yô. Ishimanyian i Mose ne lu sha inja je, gadia Mbaiserael lu ken kpan shighe wa karen, nahan a̱ shi nan kpa yange vea hen ér Aôndo u uter vev una kera fatyô u yiman ve ga. Mbaiserael mbagenev je yô nyôr u civir mbaaôndo mba Igipiti!—Esek. 20:7, 8.

5. Mlumun u Yehova yange na Mose la seer tan iwanger sha inja i iti na nena?

⁵ Yehova yange na Mose mlumun ér nyi? A kaa ér: “M NGU ER M LUUN YÔ; shi A kaa er: Kaa Mbaiserael nahan wer: Ka M NGU, A tindim her a ven ye.” * Aôndo shi seer pasen un ér: ‘Yehova, Aôndo u uter enev, . . . tindim hen a ven.’ Aôndo yange tese ér una fatyô u hingir nyityôkwagh i un soo ér una lu cii sha u kuren awashima na, inja na yô, una kuren uityendezwa nav hanma shighe cii. Nahan Yehova kaa ken ivur i sha 15 la ér: “Ingin ka iti Yam gbem sha won je ne, ka sha i je á umbur Mo sha ikyov ikyov ye.” Nenge imba er kwagh ne yange una taver jighjigh u nan u Mose shi una ta un ihindi iyol la sha wono!

6, 7. Yehova yange er hanma kwagh u tôndo zwa ér una er la vough nena?

⁶ Yehova yange tindi Mose ityom ne ica i gba ga je maa er kwagh u a tese ér un kuma u yan iti na la yô, a tese ér ‘un ngu’ Oryiman u Mbaiserael. Yange tsaha Mbaigipiti sha atsan pue, shi pon igbekera i mbaaôndo mba Mbaigipiti kua Farao kpaa. (Eks. 12:12) Yehova maa pav Zegemnger u Nyian, per a Mbaiserael, gema tim Farao kua ikyumutya na shin zegemnger shon. (Ps. 136:13-15) Shighe u ior mba Yehova lu ken “zegedeserti u cieryol” la kpa, a tese ve ér un ngu Or u waren uma, a na ve kwaghyan man mngerem; man alaghga ve lu iorov miliôn uhar shin utar shin hemba nahan je kpaa! Shi a na  yô, akondo a ve kua akôv a ve a shin angahar je kpa bee iyol ga. (Dut. 1:19; 29:5) Sha kpôô yô, kwagh môm je kpa una yange Yehova u kuren kwaghôron na, er iti na i tese la ga. Shighe kar yô, a pase Yesaia ér: “Ka Mo M lu [Yehova] ye; á lu Mo ga yô, ma Oryiman ugen ngu ga.”—Yes. 43:11.

⁷ Yosua u kar tile sha ityough ki Mose la kpa yange nenge akaa a kpilighyol a Yehova er ken Igipiti kua ken deserti la. Nahan shighe u kuma u Yosua una kpe la, a ôr kwagh a ityô na Mbaiserael a ishima i môm, a kaa ér: “Ne kpaa ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa, ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER, Aôndo wen, ter sha a ven la bunde ga, a cii i kure ne a vough, ma kwagh môm bunde ga.” (Yos. 23:14) Sha mimi yô, Yehova er hanma kwagh u yange tôndo zwa ér una er cii vough, nahan a tese ér ‘un ngu.’

8. Nyian kpa Yehova ngu eren kwagh u a tende zwa la nena?

⁸ Nyian kpa, Yehova ngu tesen ér ‘un ngu.’ A pase sha ikyev i Wan na Yesu ér á ôr loho u Tartor “á tser tar” cii. (Mat. 24:14) Ka Aôndo u Hembanagee la tseegh una tsengaôron kwagh u zegetom ne, shi una nenge ér i er u ye, man ka ior “mba lun sha kwarkyaa ga” la je a lu eren tom a ve sha u kuren u ye. (Aer. 4:13) Nahan shighe u se lu eren tom ne yô, ka kwaghôron u profeti je se lu kuren ye. Se mba ne Ter wase icivir, shi eren msen ne a ishima i môm ser: “Ter wase u Sha, i̱ tsegha iti You, tartor Wou u̱ va, i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan.”—Mat. 6:9, 10.

9, 10. Gbenda u Yehova eren kwagh a Mbaiserael la seer pasen inja i iti na nena, man ka nyi yange i due kere?

⁹ Mbaiserael yange mba dugh a due ken Igipiti nahan maa, Yehova shi seer pasen ve kwagh na. Yange pase ve ken ikyuryan i Tindi ér un hingir ‘nom ve’ u sha injakwagh, shi kegh iyol u nengen sha a ve, er nom ka nan nenge sha kwase u nan nahan. Mbaiserael di hingir kwase na u sha injakwagh, i yilan ve i suur sha iti na. (Yes. 54:5, 6) Lu u vea lumun hemen na, vea waan atindi a na ikyo yô, un kpa una tese ve ér un ngu ‘Nom’ u hemban cii. Una ver ve doo doo, shi vea lu ken bem kpaa. (Num. 6:22-27) Nahan iti i Yehova ia lu a icivir hen akuraior cii. (Ôr Duteronomi 4:5-8; Pasalmi 86:7-10.) Sha kpôô yô, sha shighe u Mbaiserael la cii, ior kpishi ken akuraior agen hingir mbacivir Yehova. Nahan lu inja er ve kpa mba ôron kwagh u Rutu, wankwase u ken Mbamoabi yange ôr a Naomi la, ér: “Ior ou ka ior av; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam.”—Rutu 1:16.

¹⁰ Gbenda u Yehova yange er kwagh a  Mbaiserael je kuma er anyom 1,500 la wase se u seer fan aeren a na agen kpishi. Shin er ikyurior ne za hemen u hemban Yehova ato nahan kpa, a tese ve kwa kimbi kimbir ér un ngu “Aôndo u mgboughon a mhôônom ma zungwen” man “u wan ishima” kpaa. Yange wa ishima a ve tsung je. (Eks. 34:5-7) Nahan kpa, ishimawan i Yehova lu a ikighir, nahan yange wa ishima a ve kighir shighe u ikyurior i Mbayuda ne venda Wan na shi ve wua un la. (Mat. 23:37, 38) Nahan Mbaiserael mba sha marami mban kera lu ior mba i yilan ve sha iti i Aôndo ga. Hen Yehova yô, ve hingir er kon u u kpe, u ndoor ikya nahan. (Luka 23:31) Ve va gema nengen iti i Aôndo nena?

11. Yange hii nan ve ikyurior i Mbayuda va de u yilan sha iti Aôndo?

¹¹ Yiase tese ér, shighe kar yô, Mbayuda va hii u nengen iti i Aôndo er ka kwagh u ahir nahan, ve nenge ér gba u a yila a yila i ga kuaa. (Eks. 20:7) Tegh tegh tsô, mba ken Kwaghaôndo u Mbayuda de u yilan sha iti i Aôndo. Yange ishima ia vihi Yehova ker, er ve lu lahan iti na la je ka u henen a hen ga. (Ps. 78:40, 41) Nahan kpa, Aôndo, “u i yer Un er iyuhwe la,” una de i za hemen u yilan ior mba ve undu un shi un kpa un undu ve la sha iti na gbem ga. (Eks. 34:14) Kwagh ne a̱ wase se u fan er i gbe hange hange u se na iti i Orgban wase la icivir tsung yô.

12. Ka unô yange ve va hingir ikyurior i he i í yer i̱ sha iti i Yehova?

¹² Yehova yange pase Yeremia ér un wa ishima u yan “ikyuryan i he” a ikyurior igen, ka Iserael u ken jijingi je la. Mba vea lu ken ikyuryan ne cii vea ‘fa Yehova, hii sha mbakiriki zan zan ar sha mbavesen.’ (Yer. 31:31, 33, 34) Kwaghôron u profeti ne yange hii u ivin sha mi sha iyange i Pentekosti u ken inyom i 33 la. Sha iyange ne Aôndo ya ikyur i he vea ikyurior igen, ka “Iserael u Aôndo” je la. Ikyurior ne wa Mbayuda man mba ve lu Mbayuda ga la cii ker, ve hingir ior mba sha ci u ‘iti i Aôndo.’ Yehova ôr kwagh ve kaa ér ka mba “i yer iti Yam her a ve” yô.—Gal. 6:16; ôr Aerenakaa 15:14-17; Mat. 21:43.

13. (a) Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve yilan sha iti i Aôndoo? Ta iwanger. (b) U nenge ian i civirigh i u lu a mi i pasen ior iti i Aôndo la nena?

¹³ Ior mba ve hingir ikyurior i ken jijingi mba ‘i yer iti i Aôndo her a ve’ la, ve yilan sha iti i Aôndo. U tesen ikyav yô, ve yilan i shighe u vea ôron Ruamabera u ken zwa Heberu la yô. * Sha nahan yô, shighe u apostoli Peteru lu ôron kwagh a ikpelaior i ken Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda, sha iyange i Pentekosti u inyom i 33 la, a ter iti i Aôndo kwa imôngo je. (Aer. 2:14, 20, 21, 25, 34) Mbakristu mba tsuaa mbara civir iti i Yehova, nahan un kpaa, na ve mzehemen ken tom ve u pasen kwagh la. Nyian kpa, ka sea pase ior mba i sar ve u fan kwagh u Aôndo la iti na sha gbashima, shi sea tesen ve i ken Ubibilo vev yô, Yehova a ver tom wase doo doo. Shi ka sea er nahan yô, se wase ve u fan Aôndo kpaa. Kwagh ne ka ian i civirigh hen a ve kua se cii! Shi kwagh ne una na mbagenev vea hii u yan ikyar a Yehova, man alaghga ikyar ne ia va hingir kôôsôô shi ia lu gbem sha won kpaa.

14, 15. Shin er Mbakristu mbagenev hingir u vendan mimi nahan kpa, Yehova kura iti na nena?

¹⁴ Shighe kar yô, Mbakristu mbagenev hingir u vendan mimi, hemban je yô, zum u mbaapostoli kpe kera la. (2 Tes. 2:3-7) Mbatesen mbaaiev mban gema dondon ieren i Mbayuda lu a mi i yilan sha iti i Aôndo ga la je kpaa. Kpa Yehova una de ér i̱  ese iti na keraa? Mayange ga! Shin er hegen i kera fa er yange i yilan iti la jighilii ga nahan kpa, iti la ngi her zan zan nyian. I za hemen u ngeren i ken mbamgem mba Bibilo mbagenev kpishi, kua ken ngeren mba mbatimen sha akaa a Bibilo ve nger la kpaa. U tesen ikyav yô, orgen u i yilan un ér Charles Peters yô, yange nger kwagh ken inyom i 1757 la kaa ér, shin er Aôndo a ngee a atiatom nahan kpa, “ka iti i Yehova la je i hembe pasen kwagh na tsembelee ye.” Ken inyom i 1797 la di, orgen nger takerada sha kwagh u mcivir Aôndo, i yilan or ne ér Hopton Haynes. A hii ityough ki sha 7 ki takerada shon ér: “YEHOVA lu iti i AÔNDO i Mbayuda yilan yô; lu un tswen ve civir ye; shi Kristu man Mbaapostoli nav kpa kape ve eren je la.” Orgen u i yilan ér Henry Grew (u i mar un ken inyom i 1781, va kpe ken inyom i 1962) la kpa yange yilan sha iti i Aôndo, shi fa ér i hôngor a iti shon nahan gba u a tsegha i kpaa. Shi George Storrs (u i mar un ken inyom i 1796, va kpe ken inyom i 1879), u eren tom ikyooso ikyooso vea Anmgbian Charles T. Russell la kpa yilan sha iti i Aôndo vough er Russell nahan.

¹⁵ Mba ker ken inyom i 1931 yô, ior mba Aôndo mba ngise i yilan ve ér Mbahenen Bibilo sha Tar Cii la, tôô iti i i dugh ken Bibilo i Mbashiada mba Yehova la. Inyom i ne lu ve a inja kpen kpen. (Yes. 43:10-12) Nahan ve pase tar cii ér ka ve kwagh u civirigh kpishi u lun mbatomov mba Aôndo, ‘mba i yer ve sha iti na’ yô, shi wuese i kpaa. (Aer. 15:14) Kwagh ne umbur se kwagh u Yehova yange ôr ken takerada u Malaki 1:11 la, ér: “Hii sha mdugh u iyange je zan zan za ar henpe i mir yô, iti Yam kume ken akuraior.”

16. Er nan i doo u a lu se kwagh u civirigh u zenden ken iti i Yehova?

¹⁶ Profeti Mika yange nger ér: “Ior cii mba zenden hanmô ve ken iti i aôndo u nan, man se yô, sé zende ken iti i [Yehova], Aôndo wase, gbem sha won.” (Mika 4:5) Er Yehova lumun ér Mbahenen Bibilo ve tôô iti na yô, tese ér yange na ve icivir i vesen tseegh tsô ga. Kwagh ne tese wang ér yange lumun ve kpaa. (Ôr Malaki 3:16-18.) Gema we iyol you di ye? U ngu nôngon sha afatyô wou cii wer u ‘zende ken iti i Yehova’ kpa? U kav inja i kwagh ne kpa?

17. Cii man se zende ken iti i Aôndo yô, gba u se er nyi man nyi?

¹⁷ Cii man se̱ zende ken iti i Aôndo yô, gba u se er akaa atar. Kwagh u hiihii yô, gba u se pase mbagenev iti la, sha ci u ka mba ve ‘yer sha iti i Yehova’ la tseegh ‘vea war’ ye. (Rom. 10:13) Kwagh u sha uhar yô, gba u se dondon aeren a Yehova, hemban je yô dooshima. Kwagh u sha utar yô, gba u se zenden ken iti i Aôndo sha u dondon atindi a na a perapera saan saan, sha er se va a ihyeen sha icighanti u Ter wase ga yô. (1 Yoh. 4:8; 5:3) U kange ishima wer u ‘zende ken iti i Yehova, Aôndo wase, gbem sha won’ kpa?

18. Mba ve civir iti i Yehova i hemban la cii vea fatyô u veren ashe a mlu ve u ken hemen la sha ci u nyi?

¹⁸ Ica a gba ga tsô mba ve nyaghen iti i Yehova shin ve hôngor i la cii vea fa or u a lu kpôô kpôô yô. (Esek. 38:23) Kwagh ne kua mba ve lu inja er Farao la kpaa. Ngise Farao kaa ér: ‘Ka an nan lu Yehova je, u me ungwa imo Na?’ Ica i gba tsô Yehova na un mlumun sha mpin ne wang. (Eks. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Kpa se yô, se va hingir u fan Yehova a ishima yase. Ka se kwagh u tan ihyagh er i yer se sha iti na shi se ongo imo na yô. Nahan se ver ashe a mlu wase u ken hemen la, shi se na ityendezwa i i nger ken Pasalmi 9:10 ne jighjigh. I̱ kaa ér: ‘Mba ve fe iti You yô, vea suur sha a We, gadia [Yehova], We, U kende mbakeren We la dang mayange ga.’