1, 2. Ku hambana ni tikereke ta Vujagana, Timbhoni ta Yehovha ti ri teka njhani vito ra Xikwembu?

HI NTOLOVELO tikereke ta Vujagana ti papalate ku tirhisa vito ra Xikwembu. Hi xikombiso, Revised Standard Version yi vula leswi eka xingheniso xa yona: “Ku tirhisiwa ka vito rihi ni rihi leri faneleke ra Xikwembu xi ri xin’we ntsena . . . a swi amukeleki eripfumelweni ra misava hinkwayo ra Kereke ya Vukreste.”

² Ku hambana ni sweswo, Timbhoni ta Yehovha ta tinyungubyisa leswi ti byarhaka vito ra Xikwembu ni ku ri kwetsimisa. (Hlaya Pisalema 86:12; Esaya 43:10.) Ku engetela kwalaho, hi swi teka ku ri lunghelo ku twisisa leswi vito rero ri vulaka swona ni mphikamakaneta ya vuako hinkwabyo leyi katsaka ku kwetsimisiwa ka rona. (Mat. 6:9) Kambe, rolero i lunghelo leri hi nga fanelangiki hi ri tekela ehansi. Hikwalaho, a hi kambisiseni swivutiso swinharhu swa nkoka: Swi vula yini ku tiva vito ra Xikwembu? Yehovha u hanye njhani hi ku pfumelelana ni vito ra yena lerikulu, xisweswo a endla leswaku ri kwetsimisiwa? Naswona hi nga famba njhani hi vito ra Yehovha?

3. Swi vula yini ku tiva vito ra Xikwembu?

³ Ku tiva vito ra Xikwembu a swi vuli ku tiva rito leri nge, “Yehovha” ntsena. Swi katsa ku tiva ndhuma ya Yehovha, swin’we ni timfanelo ta yena, xikongomelo ni mintirho ya yena leyi boxiweke eBibeleni, tanihi ndlela leyi a tirhisanaka ha yona ni malandza ya yena. Yehovha u humesa vutivi lebyi hakatsongo-tsongo, hi ku ya hi ku hetiseka ka xikongomelo xa yena. (Swiv. 4:18) Yehovha u byele mpatswa wo sungula wa vanhu vito ra yena; hikwalaho, Evha u ri tirhisile endzhaku ka loko a veleke Kayini. (Gen. 4:1) Vapatriyaka vo tshembeka ku nga Nowa, Abrahama, Isaka na Yakobe a va ri tiva vito ra Xikwembu. Ku engetela kwalaho, ndlela leyi a va ri tlangela ha yona yi kurile loko Yehovha a va katekisa, a va khathalela a tlhela a paluxa xikongomelo xa yena eka vona.  Muxe u nyikiwe vutivi byo hlawuleka malunghana ni vito ra Xikwembu.

4. Ha yini Muxe a vutise Xikwembu malunghana ni vito ra xona, naswona ha yini a swi twisiseka?

⁴ Hlaya Eksoda 3:10-15. Loko Muxe a ri ni malembe ya 80, Xikwembu xi n’wi nyike xileriso xa nkoka xi ku: “Wena u humesa vanhu va mina, vana va Israyele aEgipta.” Muxe u hlamule hi xichavo a vutisa xivutiso lexi nga xa nkoka swinene. Entiyisweni, Muxe u te: ‘Hi wena mani vito ra wena?’ Leswi vanhu va Xikwembu se a va ri ni nkarhi wo leha va tiva vito ra xona, ha yini Muxe a vutise xivutiso lexi? Entiyisweni, a a lava ku tiva swo tala malunghana ni munhu loyi a yimeriwaka hi vito rero—ntiyiso lowu a wu ta khorwisa vanhu va Xikwembu leswaku hakunene xi ta va kutsula. Ha swi twisisa leswaku ha yini Muxe a vutisile, hikuva Vaisrayele a va ri ni nkarhi wo leha va ri mahlonga. Kumbexana a va ta tivutisa loko Xikwembu xa vatata wa vona a xi ta va kutsula. Vaisrayele van’wana se a va gandzela swikwembu swa le Egipta!—Ezek. 20:7, 8.

5. Yehovha u vule yini malunghana ni vito ra yena eka Muxe?

⁵ Yehovha u xi hlamule njhani xivutiso xa Muxe? U te: “U ta byela vana va Israyele u ku, ‘NDZI TA TIKOMBISA u ndzi rhume eka n’wina.’” * Kutani u tlhele a ku: “Yehovha Xikwembu xa vatata wa n’wina . . . u ndzi rhume eka n’wina.” Xikwembu xi paluxe leswaku xi ta va xin’wana ni xin’wana lexi xi hlawulaka ku va xona leswaku xi hetisisa xikongomelo xa xona, leswaku minkarhi hinkwayo xi ta hetisisa rito ra xona. Hikwalaho eka ndzimana 15 hi hlaya leswaku Yehovha hi yexe u te: “Leri i vito ra mina ra hilaha ku nga riki na makumu, naswona lexi i xitsundzuxo xa mina ku suka eka xitukulwana xin’wana ku ya eka xitukulwana xin’wana.” Marito lawa ma fanele ma tiyise ripfumelo ra Muxe ma tlhela ma n’wi khumba swinene!

6, 7. Yehovha u hanye njhani hi ku helela hi ku pfumelelana ni vito ra yena lerikulu?

⁶ Endzhakunyana ka loko Yehovha a vulavule na Muxe, u hanye hi ku pfumelelana ni vito ra yena hi ku helela hi ‘ku tikombisa a ri’ Mukutsuri wa Vaisrayele. U xupule Vaegipta hi makhombo ya khume lama chavisaka, hi nkarhi wolowo a kombisa leswaku swikwembu swa le Egipta—ku katsa na Faro—a swi na matimba. (Eks. 12:12) Endzhaku ka sweswo Yehovha u pfule ndlela eLwandle ro Tshwuka, a endla leswaku Vaisrayele va tsemakanya eka rona, kutani a nwerisa Faro ni vuthu rakwe ra nyimpi. (Ps. 136:13-15) “Emananga lamakulu ni lama chavisaka,” Yehovha u tikombise a ri Mulondzovoti wa vutomi loko a nyika vanhu va yena swakudya ni mati, lava kumbexana  a va ri timiliyoni timbirhi kumbe tinharhu kumbe ku tlula! Nakambe u endle leswaku tinguvu ni maphaxana ya vona swi nga hlakali. (Det. 1:19; 29:5) Hinkwaswo leswi swi kombisa leswaku a nga kona loyi a nga sivelaka Yehovha ku endla leswi a swi tshembiseke. Endzhaku u vule leswi eka Esaya: “Mina—hi mina Yehovha, handle ka mina ku hava muponisi.”—Esa. 43:11.

⁷ Yoxuwa, loyi a tlhandlameke Muxe, na yena u vone mintirho ya matimba leyi Yehovha a yi endleke aEgipta ni le mananga. Hikwalaho, loko Yoxuwa a ri kusuhi ni ku fa u byele Vaisrayele a ri karhi a khorwiseka a ku: “Mi swi tiva kahle hi timbilu ta n’wina hinkwato ni mimoya-xiviri ya n’wina hinkwayo leswaku a ri wanga ni rito rin’we eka marito hinkwawo lamanene lawa Yehovha Xikwembu xa n’wina a ma vuleke. Hinkwawo ma hetisekile eka n’wina. A ku wanga ni rito rin’we eka wona.” (Yox. 23:14) Yehovha u endle hilaha a tshembiseke hakona.

8. Yehovha u hanya njhani hi ku pfumelelana ni vito ra yena eminkarhini ya hina?

⁸ Hilaha ku fanaka ninamuntlha, Yehovha u endla leswi a tshembiseke ku swi endla. Hi ku tirhisa N’wana wa yena u profete leswaku emasikwini ya makumu, mahungu lamanene ya Mfumo ma ta chumayeriwa “emisaveni hinkwayo leyi akiweke.” (Mat. 24:14) I Xikwembu xa Matimba Hinkwawo ntsena lexi nga profetaka hi ntirho wolowo, xi va ni matimba yo tiyiseka leswaku wa endliwa naswona xi tirhisa vanhu vo tala “lava nga dyondzekangiki, lava tolovelekeke” leswaku va wu endla! (Mint. 4:13) Hikwalaho, loko hi endla ntirho lowu, kahle-kahle hi va hi katseka eku hetisiseni ka vuprofeta bya Bibele. Hi xixima Tata wa hina naswona hi kombisa leswaku hi tiyisile loko hi khongela hi ku: “Vito ra wena a ri kwetsimisiwe. Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endleke emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.”—Mat. 6:9, 10.

9, 10. Hi swihi swin’wana leswi hi swi dyondzaka hi Yehovha eka ndlela leyi a khomeke Vaisrayele ha yona?

⁹ Endzhakunyana ka loko Vaisrayele va humile aEgipta, Yehovha u paluxe swo tala malunghana na yena eka vona. Hi ku tirhisa ntwanano wa Nawu, u ve “wanuna la nga n’wini” eka vona, hi ku tirhandzela a byarha vutihlamuleri hinkwabyo lebyi fambisanaka na wona. (Yer. 3:14) Vaisrayele va ve wansati wa yena wo fanekisela, vanhu lava a va vitaniwa hi vito ra yena. (Esa. 54:5, 6) Loko a va titsongahate eka yena hi ku swi rhandza va tlhela va hlayisa swileriso swa yena, a a ta tikombisa a ri ‘Wanuna’ lonene. A a ta va katekisa, a va sirhelela ni ku va nyika ku rhula. (Tinhl. 6:22-27) Hikwalaho vito ra Yehovha lerikulu a ri ta kwetsimisiwa exikarhi ka matiko. (Hlaya Deteronoma 4:5-8; Pisalema 86:7-10.) Loko Vaisrayele va ha ri vanhu va Xikwembu, vavanuna ni vavasati vo tala lava humaka ematikweni man’wana va hlawule ku tirhela Yehovha. Kahle-kahle va vule leswi vuriweke hi Rhuti lowa Mumowabu loko a byela Nawomi a ku: “Vanhu va wena va ta va vanhu va mina, Xikwembu  xa wena xi ta va Xikwembu xa mina.”—Rhu. 1:16.

¹⁰ Ku ringana malembe ya kwalomu ka 1 500, Yehovha u tikombise hi ndlela leyikulu leswaku i Xikwembu xa njhani hi ndlela leyi a a tirhisana ni Vaisrayele ha yona. Hambiloko va nga n’wi yingisi, nkarhi na karhi Yehovha u tikombise a ri “Xikwembu xa tintswalo” “la hlwelaka ku hlundzuka.” A a ri Xikwembu lexi a xi va lehisela mbilu swinene. (Eks. 34:5-7) Kambe ku lehisa mbilu ka Yehovha a ku ta fika emakumu, naswona sweswo swi endleke loko tiko ra Vayuda ri ale N’wana wa yena kutani ri n’wi dlaya. (Mat. 23:37, 38) Vaisrayele va ntumbuluko a va nga ha ri vanhu lava vitaniwaka hi vito ra Xikwembu. Eka Yehovha va ve lava feke hi ndlela ya moya, ku fana ni murhi lowu omeke. (Luka 23:31) Xana leswi swi ri khumbe njhani langutelo ra vona hi vito ra Xikwembu?

11. Ha yini Vaisrayele va tshike ku tirhisa vito ra Xikwembu?

¹¹ Hi ku famba ka nkarhi, Vaisrayele va sungule ku va ni langutelo leri hoxeke hi vito ra Xikwembu, va anakanya leswaku vito ra Xikwembu ri kwetsima swinene lerova a nga kona loyi a faneleke a ri vitana. (Eks. 20:7) Hikwalaho, hakatsongo-tsongo va sungule ku tshika ku tirhisa vito ra Xikwembu. Swi fanele swi n’wi twise ku vava swinene Yehovha loko a vona vito ra yena ri nga khomiwi hi ndlela ya xichavo. (Ps. 78:40, 41) Hambiswiritano, Xikwembu ‘lexi vito ra xona ku nga Rilaveta,’ swi le rivaleni leswaku a xi nga ta tirhisana hilaha ku nga heriki ni vanhu lava va xi fularheleke ni lava xona xi va fularheleke. (Eks. 34:14) Leswi swi hi dyondzisa leswaku i swa nkoka swinene leswaku hi khoma vito ra Muvumbi wa hina hi xichavo lexikulu.

12. I vamani lava veke vanhu lava vitaniwaka hi vito ra Xikwembu?

¹² Hi ku tirhisa Yeremiya, Yehovha u paluxe xikongomelo xa yena xa ku simeka “ntwanano lowuntshwa” ni tiko lerintshwa, ku nga Israyele wa moya. Yeremiya u profete leswaku swirho swa rona hinkwaswo “ku suka eka lontsongo ku ya fika ni le ka lonkulu” swi ta ‘tiva Yehovha.’ (Yer. 31:31, 33, 34) Vuprofeta byebyo byi sungule ku hetiseka hi Pentekosta ya 33 C.E. loko Xikwembu xi simeke ntwanano lowuntshwa. Tiko lerintshwa, ku nga “Israyele wa Xikwembu,” leri katsaka Vayuda ni lava nga riki Vayuda, ri ve “vanhu va vito ra [Xikwembu,]” kumbe “vanhu lava vitaniwaka hi vito ra mina,” hilaha Yehovha a vuleke hakona.—Gal. 6:16; hlaya Mintirho 15:14-17; Mat. 21:43.

13. (a) Xana Vakreste vo sungula va ri tirhisile vito ra Xikwembu? Hlamusela. (b) U ri teka njhani lunghelo ro tirhisa vito ra Yehovha ensin’wini?

¹³ Tanihi “vanhu lava vitaniwaka hi vito ra [Xikwembu],” swirho swa tiko rero ra moya swi tirhisa vito ra Xikwembu, ngopfu-ngopfu loko swi tshaha Matsalwa ya Xiheveru. * Hikwalaho, loko muapostola Petro a vulavula ni ntlawa lowukulu wa Vayuda ni vanhu va matiko lava veke swirho swa vukhongeri bya Xiyuda hi Pentekosta ya 33 C.E., u tirhise vito ra Xikwembu minkarhi yo tala. (Mint. 2:14, 20, 21, 25, 34) Vakreste vo sungula va n’wi xiximile Yehovha, hikwalaho na yena u katekise matshalatshala ya vona loko va endla ntirho wo chumayela. Hilaha ku fanaka ninamuntlha, Yehovha u katekisa ntirho wa hina wa nsimu loko hi ku tinyungubyisa hi twarisa vito ra yena hi tlhela hi ri komba vanhu lava tsakelaka, eTibibeleni ta vona loko swi koteka. Hi ndlela yoleyo hi va tivisa Xikwembu xa ntiyiso. Rero i lunghelo eka vona ni le ka hina! Minkarhi yin’wana sweswo ku nga ha va masungulo ya vunghana byo tsakisa na Yehovha lebyi nga kulaka swinene ni ku va kona hilaha ku nga heriki.

14, 15. Hi swi tiva njhani leswaku Yehovha u sirhelele vito ra yena?

¹⁴ Hi ku famba ka nkarhi, ngopfu-ngopfu endzhaku ka ku fa ka vaapostola, vagwinehi va sungule ku thyakisa vandlha ra Vukreste hi tidyondzo ta mavunwa. (2 Tes. 2:3-7) Vadyondzisi va mavunwa va tlhele va amukela ndhavuko wa Xiyuda  wa ku nga tirhisi vito ra Xikwembu. Kambe, xana Yehovha a a ta pfumelela leswaku vito ra yena leri nga xitsundzuxo ri herisiwa? Doo! Hi nga ha va hi nga yi tivi hi ku kongoma ndlela leyi vito ra Xikwembu a ri vitaniwa ha yona enkarhini lowu hundzeke, kambe vito ra xona a ri herisiwanga. Hi ku famba ka nkarhi, ri ve kona eka vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya Tibibele swin’we ni le ka matsalwa ya vakambisisi van’wana va Bibele. Hi xikombiso, hi 1757, Charles Peters u tsale leswaku vito leri nge “Yehovha,” ku hambana ni swithopo swo tala swa Xikwembu, “ri hlamusela muxaka wa Xikwembu lexi a nga xona.” Eka buku ya 1797 leyi vulavulaka hi ku gandzela Xikwembu, Hopton Haynes u sungule ndzima 7 hi marito lama nge: “YEHOVHA i vito leri Vayuda a va vitana XIKWEMBU ha rona; lexi a va gandzela xona ntsena; hilaha Kreste ni Vaapostola va yena va endleke hakona.” Henry Grew (1781-1862) a nga tirhisanga vito ra Xikwembu ntsena kambe u tlhele a twisisa leswaku ri sandziwile kutani ri fanele ri kwetsimisiwa. Hilaha ku fanaka, George Storrs (1796-1879) loyi a a tirhisana swinene na Charles T. Russell, u tirhise vito ra Xikwembu hilaha Russell a endleke hakona.

¹⁵ Lembe ra 1931 a ri ri ra nkoka swinene, hikuva hi lembe rero Swichudeni swa Bibele swa Matiko Hinkwawo, hilaha vanhu va Xikwembu a va vitaniwa hakona hi nkarhi wolowo, swi amukele vito leri sekeriweke eMatsalweni leri nge, Timbhoni ta Yehovha. (Esa. 43:10-12) Va endle leswaku misava yi swi tiva leswaku va tinyungubyisa hi ku va malandza ya Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ku va “vanhu va vito ra xona” naswona va dzunisa vito rolero. (Mint. 15:14) Swiendlakalo swoleswo swi hi tsundzuxa marito ya Yehovha lama nga eka Malakiya 1:11 lama nge: “Ku sukela eku humeni ka dyambu ku ya eku peleni ka rona, vito ra mina ri ta va rikulu exikarhi ka matiko.”

16. Ha yini hi fanele hi swi teka ku ri lunghelo ku famba hi vito ra Yehovha?

¹⁶ Muprofeta Mikiya u tsale a ku: “Loko ku ri vanhu hinkwavo, un’wana ni un’wana u ta famba hi vito ra xikwembu xakwe; kambe loko ku ri hina, hi ta famba hi vito ra Yehovha Xikwembu xa hina hilaha ku nga riki na makumu, hi masiku.” (Mik. 4:5) Ku va Yehovha a pfumelele Swichudeni swa Bibele leswaku swi tirhisa vito ra yena a ku ri lunghelo lerikulu swinene. Nakambe a ku ri xitiyisekiso xa leswaku wa swi amukela. (Hlaya Malakiya 3:16-18.) Kambe, ku vuriwa yini hi wena n’wini? Xana u tikarhatela ku “famba hi vito ra Yehovha”? Xana wa swi tlangela leswi sweswo swi vulaka swona?

17. Swi katsa yini ku famba hi vito ra Xikwembu?

¹⁷ Ku famba hi vito ra Xikwembu swi katsa swilo swinharhu. Xo sungula, hi fanele hi twarisa vito rero eka van’wana, hikuva lava va ‘vitanaka vito ra Yehovha hi vona ntsena lava nga ta ponisiwa.’ (Rhom. 10:13) Xa vumbirhi, hi fanele hi kombisa timfanelo ta Yehovha, ngopfu-ngopfu rirhandzu ra yena. Naswona xa vunharhu, hi famba hi vito ra Xikwembu loko hi yingisa milawu ya xona yo lulama hi ku swi rhandza, leswaku hi nga yisi xisandzu evitweni ra Tata wa hina ro kwetsima. (1 Yoh. 4:8; 5:3) Xana u tiyimisele ku “famba hi vito ra Yehovha Xikwembu xa hina hilaha ku nga riki na makumu”?

18. Ha yini hinkwavo lava chavaka vito lerikulu ra Yehovha va langutele vumundzuku va ri ni ntshembo?

¹⁸ Ku nga ri khale hinkwavo lava honisaka kumbe ku delela Yehovha va ta boheka ku n’wi tiva. (Ezek. 38:23) Vanhu volavo va katsa ni lava fanaka na Faro loyi a nga te: “I mani Yehovha leswaku ndzi yingisa rito rakwe?” U hatle a swi tiva leswaku i mani. (Eks. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Hina hi tihlawulele ku tiva Yehovha. Ha tinyungubyisa hi ku byarha vito ra yena ni ku va vanhu lava vitaniwaka hi vito ra yena lava n’wi yingisaka. Hikokwalaho, hi langutele vumundzuku hi ri ni ntshembo eka xitshembiso lexi tsariweke eka Pisalema 9:10 lexi nge: “Lava tivaka vito ra wena va ta ku tshemba, hikuva a wu nge va tshiki lava ku lavaka hakunene, Wena Yehovha.”