1, 2. ¿Kʼusi tsnopik li stestigotak Jeova ta sventa li sbi Diose, ti mu jechuk tsnopik li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe?

 JUTUK mu skotoluk li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe muʼyuk bu tstunesik li sbi Diose. Jech kʼuchaʼal xi chal ta slikebal sloʼil jlik Vivlia ta inglese: «Li stunesbel sbi Dios ti jaʼ noʼox jun xchiʼuk ti stuk noʼox jeche [...] mu stakʼ stunesik li relijionetik ti xchʼunojik Cristo ta spʼejel Balumile» (Revised Standard Version).

² Pe jaʼuk li stestigoutik Jeovae xijmuyubaj ti kichʼojbetik li sbi Diose xchiʼuk ta xkichʼtik ta mukʼ (Sal. 86:12; Is. 43:10). Jech noxtok xijmuyubaj ti xkaʼibetik xa smelolal ti kʼusi skʼan xal li sbie xchiʼuk ti kʼu la yuʼun mu stakʼ chʼultajesbel chalik li sbie (Mat. 6:9). Taje jaʼ jun matanal jtaojtik ti skʼan mu jchʼay ta joltike. Jaʼ yuʼun jtakʼtik oxib sjakʼobiltak ti toj tsotsik skʼoplale: 1) ¿Kʼusi skʼan xal ti chkojtikinbetik li sbi Diose? 2) ¿Kʼu yelan tukʼ yakʼoj sba Jeova ta sventa li smukʼta bi yoʼ chakʼ ta ichʼel ta mukʼe? 3) ¿Kʼuxi xuʼ xijxanav ta sbi li Jeovae?

3. ¿Kʼusi skʼan xal li yojtikinel sbi Diose?

³ Yojtikinel li sbi Diose maʼuk noʼox skʼan xal ti chkaʼitik xchiʼuk ti jnaʼtik yalel li jpʼel kʼop Jeova xie. Yuʼun skʼan xkojtikintik kʼuyelan stalelaltak li Jeova Diose, ti kʼusi tskʼan tspase, li kʼusitik spasoj chal Vivliae xchiʼuk ti kʼuyelan la xkʼuxubin li yajtuneltake. Li Jeovae ta kʼunkʼun chakʼ ta ojtikinel, jaʼ ti kʼuyelan chkʼotanuk ta pasel li kʼusi tskʼan tspase (Prov. 4:18). Li Diose laj yakʼ ta ojtikinel sbi ta stojolal li baʼyel jtot jmeʼtike, yuʼun li Evae la stunes kʼalal vokʼ li Caine (Gén. 4:1). Li Noé, Abraham, Isaac xchiʼuk li Jacobe, ti jaʼ li tukʼil moltotiletike, mas to laj yojtikinbeik li kʼusi skʼan xal li sbi Dios kʼalal akʼbatik bendisione, kʼelatik xchiʼuk jaʼo kʼalal akʼbat yilik li kʼusitik tskʼan tspas Diose. Ta mas tsʼakale, li Moisese  oy to kʼusi akʼbat snaʼ ti kʼusi skʼan xal li sbi Diose.

4. ¿Kʼu yuʼun la sjakʼbe sbi Dios li Moisese, xchiʼuk kʼusi srasonaltak ti jech la sjakʼe?

⁴ Kʼelo Éxodo 3:10-15. Kʼalal yichʼoj xaʼox 80 jabil li Moisese, xi albat mantal yuʼun li Diose: «Chbat aloqʼues tal ta Egipto li jteclum cuʼune, jaʼ li israeletique». Li Moisese ta slekil yoʼonton la xchʼun mantal, pe oy kʼusi la sjakʼ ti toj ep kʼusitik skʼan xale. Li kʼusi la sjakʼe jaʼ ti kʼusi sbi li Diose. Ta skoj ti ojtikinbil xa onoʼox ta voʼne li sbi Diose, ¿kʼusi tskʼan tsnaʼ ta melel li Moisese? Li kʼusi tskʼan tsnaʼe jaʼ ti kʼuyelan stalelal li buchʼu yichʼoj li biil taje, ti tskʼan chojtikin li kʼusitik spasojan sventa xchʼunik li steklumal Dios ti ta melel chkoltaatik lokʼele. Taje oy srasonaltak ti jech la sjakʼe, yuʼun li j-israeletike oy xaʼox kʼuk sjalil te oyik ta mosoil, jaʼ yuʼun xuʼ van mu xchʼunik ta melel ti xuʼ yuʼun chkoltaatik lokʼel li Sdios smoltotakike. Yuʼun oy jlom j-israeletik laj yichʼik ta mukʼ yan diosetik ta Egipto (Ezeq. 20:7, 8).

5. ¿Kʼuxi la sjambe mas smelolal Jeova li kʼusi skʼan xal li sbi kʼalal la stakʼbe li kʼusi la sjakʼ Moisese?

⁵ ¿Kʼuxi takʼbat yuʼun Jeova li kʼusi la sjakʼ Moisese? Xi la stakʼe: «VUʼUN TI TE ONOʼOX OYUN OE. Jech xavalbe li achiʼiltaque: “VUʼUN la stacun tal ta atojolic”, uto xi. [...] “Li Mucʼul Diose, jaʼ li Dios yuʼun jmoltotactic ta voʼonee, [...] jaʼ la stacun tal liʼ ta atojolique”». * Li Diose laj yal ta jamal ti xuʼ tspas sba ta skotol li kʼusi tsnop tspas sventa chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusitik tskʼan tspase, jaʼ xkaltik, ti tspas skotol li kʼusi chale. Jaʼ yuʼun li ta versikulo 15 xi chal stuk li Jeovae: «Jaʼ [...] li jbie; mu xlaj scʼoplal o sbatel osil». Li kʼusi akʼbat snaʼ li Moisese jaʼ tsatsubtasbat-o li xchʼunel yoʼontone xchiʼuk jaʼ laj yichʼ-o mas ta mukʼ li Jeovae.

6, 7. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jeova ti lek tukʼ laj yakʼ sba ta sventa li smukʼta bie?

⁶ Ta tsʼakal jutuk kʼalal laj xaʼox yakʼbe yabtel li Moisese, li Jeovae lek tukʼ laj yakʼ sba ta sventa li smukʼta bie, laj yakʼ ta ilel ti chkʼot ta pasel ti yaloj tskolta lokʼel li j-israeletike. Laj yakʼbe lajuneb tsatsal vokol li j-egiptoetike, ti jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti mu kʼusi xuʼ spasik li diosetik ta Egiptoe, ti te kapal skʼoplal ek li faraone (Éx. 12:12). Vaʼun la xchʼak ta oʼlol li Tsajal Nabe, te laj yikʼ jelavel li j-israeletike xchiʼuk te laj yakʼ jikʼavuk li faraón xchiʼuk li yajsoltarotake (Sal. 136:13-15). Li ta «mucʼta xocol banamil ti toj xiʼbal [sbae]», kʼot ta mukʼta Jkoltavanej li Jeovae: laj yakʼbe sveʼelik xchiʼuk laj yakʼbe voʼ li  steklumale, ti chib o oxib miyon yepalik, o mas to van. Taje maʼuk noʼox, yuʼun ti kʼu sjalil echʼik ta takixokol balumile, muʼyuk xlaj li skʼuʼik xchiʼuk xonobike (Deut. 1:19; 29:5). Jech kʼuchaʼal chkiltike, muʼyuk kʼusi xuʼ xmakat-o Jeova sventa tukʼ xakʼ sba ta sventa li sbie. Ta mas tsʼakale xi laj yalbe li Isaiase: «Vuʼun noʼox jtuc [«Jeova», TNM], muʼyuc bochʼo yan chcoltavan jech chac cʼu chaʼal vuʼun» (Is. 43:11).

⁷ Li Josué ti jaʼ xkʼexol li Moisese, laj yil ek li kʼusitik labalik sba la spas ta Egipto li Jeovae xchiʼuk li ta takixokol balumile. Jaʼ yuʼun, kʼalal jutuk xaʼox skʼan xchame, ta sjunul yoʼonton xi laj yalbe li xchiʼiltak ta israelale: «Ta jcʼan acʼo cʼotuc lec ta ajol ta avoʼntonic ti icʼot ta pasel scotol li cʼusi yalojboxuc Mucʼul Dios cuʼuntique. Me jbeluc muʼyuc cʼusi ti muc spase» (Jos. 23:14). Taje jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi yaloj ta melel li Jeovae.

8. ¿Kʼuxi tukʼ yakʼoj sba Jeova ta sventa sbi li avie?

⁸ Li Jeovae jech chkʼot ta pasel ti tukʼ yakʼoj sba ta sventa li sbie. Ta stojolal li Xnichʼone laj yal ti ta slajeb kʼakʼale ta xichʼ cholel «ta sbejel banamil» li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalil yuʼun Diose (Mat. 24:14). Li Dios ti jaʼ noʼox Skotol xuʼ yuʼune xuʼ kak xal ti chkʼot ta pasel li abtelal taje xchiʼuk ti ep tstunes li buchʼutik «muʼyuc chanubtasbilic» sventa chichʼ pasel li abtelal taje (Hech. 4:13). Kʼalal ta jcholtik mantale, yakal ta jkolta jbatik sventa xkʼot ta pasel li albilkʼop ta Vivliae. Kichʼojtik ta mukʼ li Jtotik kʼalal xi chkal ta sjunul koʼontontike: «Ichʼbiluc ta mucʼ abi. Acʼo sta yorail chapas mantal, acʼo pasuc cʼusi tscʼan avoʼnton liʼ ta banamil jech chac cʼu chaʼal te ta vinajele» (Mat. 6:9, 10).

9, 10. Ti kʼuyelan laj yil sba xchiʼuk j-israeletik li Jeovae, ¿kʼuxi laj yalbe batel mas smelolal li sbie, xchiʼuk kʼusi kʼot ta pasel?

⁹ Kʼalal muʼyuk toʼox jal slokʼelik ta Egipto li j-israeletike, li Jeovae kʼot ta jun malalil xkaltik kʼalal la spas li trato xchiʼuk li j-israeletike xchiʼuk ta sjunul yoʼonton la spas li kʼusi sbainoje. Li j-israeletik eke kʼotik ta ajnilal xkaltik, yuʼun jaʼ jun jteklum ti tʼujbilik yuʼun Dios ti yichʼojbeik li sbie (Is. 54:5, 6). Kʼalal chchʼunbeik smantal Dios ta sjunul yoʼontonik li j-israeletike li Jeovae chkʼot ta jun lekil malalil yaʼeluk, ti ch-akʼbatik bendision, chchabiatik xchiʼuk ch-akʼbatik jun oʼontonal (Núm. 6:22-27). Ti kʼusi chkʼot ta pasel ta skoj taje jaʼ ti chichʼ ichʼel ta mukʼ li smukʼta bi ta stojolal jteklumetike (kʼelo Deuteronomio 4:5-8; Salmo 86:7-10). Jech xtok, ti kʼu sjalil echʼ tal xkuxlejal j-israeletike, oy ep jyanlumetik ti la xchʼamik li melel yichʼel ta mukʼ Jeovae. Li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike jaʼ jech kʼuchaʼal li Rut ti likem ta Moab ti xi laj yalbe li Noemie: «Li achiʼiltac ta alumale jaʼ jchiʼiltac chcʼot ec; li Dios avuʼune jaʼ Dios cuʼun ec» (Rut 1:16).

 ¹⁰ Ti kʼuyelan laj yil sbaik li j-israeletik xchiʼuk Jeova ti te van 1,500 jabil jalije, li Jeovae laj yakʼ ta ilel ti kʼuyelan stalelale. Akʼo mi la stoy sbaik li jteklum taje, ep ta velta laj yakʼ ta ilel ti jaʼ jun jkʼuxubinvanej Dios, ti mu ta aniluk ch-ilin xchiʼuk ti toj ep smalael yuʼune (Éx. 34:5-7). Pe akʼo mi oy smalael yuʼun, echʼik ta mas li judioetike, yuʼun la spʼajik xchiʼuk la smilik li Jesuse (Mat. 23:37, 38). Li batsʼi j-israeletike maʼuk xa kʼotik kʼuchaʼal jun jteklum ti yichʼojbeik li sbi Jeovae. Jutuk mu skotolikuk lajik ta mantal, jech kʼuchaʼal jtekʼ teʼ ti takije (Luc. 23:31). ¿Kʼu yelan laj yilbeik li sbi Diose?

11. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk xa la stunesbeik sbi Dios li judioetike?

¹¹ Ta mas tsʼakale chopol kʼusi lik snopik ta sventa li sbi Diose. Lik snopik ti toj echʼ xa noʼox la chʼule, jaʼ yuʼun la snopik ti mi jaʼuk la stakʼ xalike (Éx. 20:7). Ta kʼunkʼun laj yiktaik ta stunesel. Kʼalal muʼyuk laj yichʼbeik ta mukʼ li sbie toj echʼ noʼox kʼux laj yaʼi li Jeovae (Sal. 78:40, 41). Li sbi Diose jaʼ «jʼitʼixajel», jaʼ yuʼun muʼyuk xa laj yakʼ ti akʼo xichʼbeik sbi Dios li krixchanoetik ti la spʼajike, ta skoj taje muʼyuk xa lek ilatik (Éx. 34:14). Taje jaʼ chakʼ ta ilel ti teuk ta joltik ti tsots skʼoplal skʼan xkichʼtik lek ta mukʼ li sbi Jpasvaneje.

12. Li jun jteklum ti yichʼojbe sbi Jeovae, ¿kʼuxi la slikes tal ti albil xa onoʼox skʼoplale?

¹² Li Jeovae laj yakʼ ta ojtikinel ta stojolal Jeremías li kʼusi tskʼan tspas ta sventa li achʼ trato ta stojolal li achʼ jteklume, ti jaʼ li Israel sventa Diose. Jech noxtok, laj yal ti «cʼalal ta mucʼ, ta biqʼuit» chlik yojtikinik li Jeovae (Jer. 31:31, 33, 34). Li albilkʼop taje lik kʼotuk ta pasel ta Pentecostés ta sjabilal 33 ta jkʼakʼaliltik, jaʼo kʼalal laj yakʼ achʼ trato li Diose. Li achʼ jteklum taje ti jaʼ li «mero Israel» yuʼun Dios ti te tsakal skʼoplal judioetik xchiʼuk li jyanlumetike kʼotik ta jun jteklum sventa jaʼuk yichʼojbeik li sbie, jaʼ xkaltik, «krixchanoetik ti chichʼik biiltasel» ta sbi li Jeovae, jech kʼuchaʼal laj yal stuke (Gál. 6:16; Hech. 15:14-17, TNM; Mat. 21:43).

13. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ jchʼuntik ta melel ti la stunesbeik sbi Dios li baʼyel yajtsʼaklomtak Cristoe? 2) ¿Kʼu to yepal sbalil chavil li stunesel sbi Dios ta cholmantale?

¹³ Ta sventa ti ikʼbilik ta sbi Jeova li krixchanoetik taje, li achʼ jteklume la stunesbeik li sbie xchiʼuk la stunesik xtok kʼalal laj yalbeik skʼoplal li kʼusi chal Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope. * Jaʼ yuʼun, kʼalal laj yalbe mantal judioetik xchiʼuk ti maʼuk judioetik li jtakbol Pedro ta Pentecostés ta sjabilal 33 ta jkʼakʼaliltik, la stunes ep ta velta li biil taje (Hech. 2:14, 20, 21, 25, 34, TNM). Li baʼyel yajtsʼaklomtak Cristoe laj yichʼik ta mukʼ li Jeovae, jaʼ yuʼun laj yakʼbe bendision li cholmantal la spasike. Li avi eke, chakʼbutik bendision mi ta sjunul koʼontontik chkalbetik batel skʼoplal li sbie xchiʼuk chkakʼbetik yilik ta Svivlia stukik li sbi Diose. Jaʼ jech chkakʼbetik yojtikinik li melel Diose. ¡Jaʼ jun mukʼta matanal jtaojtik xchiʼuk jaʼ jun matanal staojik li yantik krixchanoetik eke! Taje jaʼ slikeb ti lekuk xil sbaik li krixchanoetik xchiʼuk Jeova ti xuʼ xchʼi batel ta sbatel osile.

14, 15. Akʼo mi oy epal jvalopatinej mantaletik, ¿kʼusi spasoj sventa chchabi sbi li Jeova ti tskʼan ti jaʼ xichʼ naʼel-oe?

¹⁴ Ta mas tsʼakal li ta tsobobbaile ta kʼunkʼun lik ochuk li jvalopatinej mantale, mas to kʼalal chamemik xaʼox li jtakboletike (2 Tes. 2:3-7). Lik ayanuk jecheʼ jchanubtasvanejetik ti lik xchanbeik li kʼusitik nopem xaʼiik spasel li judioetik ti muʼyuk tstunesbeik li sbi Diose. Pe ¿mi te van skʼeloj Jeova ti xchʼay li sbi ti tskʼan xichʼ  naʼel-oe? Moʼoj. Melel onoʼox ti mu jnaʼtik kʼuxi ta alel li sbi Diose, pe te oy-o li biil taje. Kʼalal echʼem xaʼox jayibuk jabile li ta yantik Vivlia ti jelubtasbil ta yantik kʼopetike te chvinaj li sbi Diose, jaʼ jech kʼuchaʼal chal jayvoʼuk krixchanoetik ti chchanbeik skʼoplal Vivliae. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta sjabilal 1757, li Charles Peters la stsʼiba ti «jaʼ la mas lek chalbe skʼoplal» li biil Jeovae, ti jaʼ mu sta li yan sbitak akʼbil noʼoxe. Li ta kapitulo 7 ta jlik livro ti laj yichʼ tsʼibael ta sjabilal 1797, ti te chalbe skʼoplal ti kʼuyelan ta ichʼel ta mukʼ li Diose, li Hopton Haynes xi laj yale: «Li JEOVAE, ti jaʼ sbi stuk li DIOS yuʼun judioetike, jaʼ noʼox laj yichʼik ta mukʼ, jaʼ jech la spasik ek li Cristo xchiʼuk li yajtakboltake». Xchiʼuk li Henry Grew (1781-1862) maʼuk noʼox la stunesbe li sbi Diose, moʼoj, yuʼun laj yaʼibe smelolal xtok ti muʼyuk yichʼojbeik lek ta mukʼ li sbie xchiʼuk ti skʼan chʼultajesbele. Li George Storrs (1796-1879), ti jaʼ la skolta li Charles T. Russell, la stunesbe sbi Dios jech kʼuchaʼal la spas li Russelle.

¹⁵ Ta sventa taje, li ta 1931 oy kʼusi toj tsots skʼoplal kʼot ta pasel. Yuʼun li Jchanolajeletik ta Vivlia ta spʼejel Balumile, ti jech toʼox ojtikinbilik li buchʼutik jaʼik steklumal Diose, la stʼuj sbiik ti lokʼem ta Vivlia ti jaʼ stestigotak Jeovae (Is. 43:10-12). Jaʼ jech laj yakʼik ta ilel ta spʼejel Balumil ti xmuyubajik ti jaʼik yajtuneltak li jun noʼox melel Diose, ti jaʼ yichʼojbeik li sbie xchiʼuk ti xichʼik ta mukʼ li biil taje (Hech. 15:14, TNM). Li kʼusitik kʼot ta pasel taje tsvules ta joltik li kʼusi laj yal Jeova ta Malaquías 1:11: «Li jbie toj echʼem smucʼul ta sbejel banamil, xlic ta sloqʼuem cʼacʼal cʼalal to ta smaleb cʼacʼal».

16. ¿Kʼu yuʼun jaʼ jun matanal ti chijxanav ta sbi Jeovae?

¹⁶ Li j-alkʼop Miquease xi la stsʼibae: «Scotol cristianoetic ta yantic lum jaʼ chichʼic o ta mucʼ li diosetic yuʼunique, pero li vuʼutique sbatel osil jaʼ chquichʼtic o ta mucʼ [o «chijxanav xchiʼuk», TNM] li Mucʼul Dios cuʼuntique» (Miq. 4:5). Li Jchanolajeletik ta Vivliae akʼbat yichʼik yuʼun Jeova li sbie, ti jaʼ jun mukʼta matanal laj yaʼiike xchiʼuk ti jaʼ svinajeb ti lek ch-ilatike (kʼelo Malaquías 3:16-18). Vaʼun chaʼa, ¿kʼu to yepal sbalil chavaʼi li matanal taje? ¿Mi chapas persa sventa chaxanav ta sbi li Jeovae? ¿Mi xavaʼibe smelolal kʼusi skʼan xal taje?

17. ¿Kʼusi skʼan xal ti chijxanav ta sbi Diose?

¹⁷ Oy oxtos ti kʼuxi xuʼ xijxanav li ta sbi Diose. Baʼyel skʼan xkalbetik skʼoplal li sbi Diose, yuʼun jnaʼojtik ti «bochʼotic tscʼanbeic vocol Cajvaltique [«ta sbi Jeovae», TNM] jaʼ ta xcolic» (Rom. 10:13). Ta xchibale, skʼan xkakʼtik ta ilel li stalelaltak Diose, mas to li kʼanelale (1 Juan 4:8). Xchiʼuk li ta yoxibale, skʼan jchʼunbetik ta sjunul koʼontontik li stukʼil mantaltak Jtotik ta vinajel sventa mu xkikʼubtasbetik li xchʼul bie (1 Juan 5:3). ¿Mi jech oy-o ta avoʼonton chapas ti ta «sbatel osil jaʼ chquichʼtic o ta mucʼ li Mucʼul Dios cuʼuntique»?

18. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk chiʼik ta sventa li kʼusi chtal ta jelavel skotol li buchʼutik chichʼbeik ta mukʼ li sbi Jeovae?

¹⁸ Mu xa to jaluk skʼan, skotol li buchʼutik mu xichʼbeik ta mukʼ li sbi Jeovae ta persa me tsnaʼik buchʼu jaʼ li Jeovae (Ezeq. 38:23). Taje te me tikʼil skʼoplalik li krixchanoetik ti jech tsnopik kʼuchaʼal li faraón ti xi laj yale: «¿Bochʼo li “Mucʼul Diose”? ¿Cʼu yuʼun ta jchʼunbe [smantal?]». Jaʼ to la snaʼ kʼalal laj yil svokole (Éx. 5:1, 2; 9:16; 12:29). Li voʼotike kojtikinojtik li Jeovae yuʼun jech lokʼ ta koʼontontik. Xijmuyubaj ti kʼotemutik ta steklumal ti jchʼunej mantalutike ti kichʼojbetik li sbie. Jaʼ yuʼun, jpatoj lek koʼontontik ti chkʼot ta pasel li kʼusi chal ta Salmo 9:10: «Li bochʼotic xayotquinicote jaʼ noʼox spatoj yoʼntonic ta atojol; me jutuc muʼyuc chacomtsan li bochʼotic chasaʼicote».