Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

Hulisani Dzina Ḽihulwane Ḽa Yehova

Hulisani Dzina Ḽihulwane Ḽa Yehova

“Dzina ḽau a thi fhidzi u ḽi ṋea thendo.”—PS. 86:12.

1, 2. Ṱhanzi dza Yehova vho fhambana hani na kereke dza ḽa Vhudzhangane nga nḓila ine vha dzhia ngayo dzina ḽa Mudzimu?

KEREKE nnzhi dza ḽa Vhudzhagane dzo iledza u shumisa dzina ḽa Mudzimu. Sa tsumbo, marangaphanḓa a Bivhili Revised Standard Version a ri: “Dzina ḽa Mudzimu muthihi fhedzi . . . a ḽo ngo tea u shumiswa na luthihi kerekeni dzoṱhe dza Vhukriste.”

2 Kha ḽinwe sia, Ṱhanzi dza Yehova vha ḓirwa khana nga u vhidzwa nga dzina ḽa Mudzimu na u ḽi hulisa. (Vhalani Psalme ya 86:12; Yesaya 43:10.) Zwiṅwe hafhu, ri zwi dzhia i ndugelo u pfesesa zwine dzina ḽa Mudzimu ḽa amba zwone na u ḓivha uri ndi ngani zwi zwa ndeme uri dzina ḽawe ḽi itwe ḽikhethwa. (Mat. 6:9) Naho zwo ralo, yeneyo ndi ndugelo ine ra si fanele u i dzhiela fhasi. Nga zwenezwo, kha ri ṱhogomele mbudziso tharu dza ndeme: Zwi amba mini u ḓivha dzina ḽa Mudzimu? Yehova o zwi sumbedza hani uri o ita zwine dzina ḽawe ḽihulwane ḽa amba zwone, zwine zwa ita uri ḽi huliswe? Nahone ri nga tshimbila hani dzinani ḽa Yehova?

ZWINE U ḒIVHA DZINA ḼA MUDZIMU ZWA AMBA ZWONE

3. Zwi amba mini u ḓivha dzina ḽa Mudzimu?

3 U ḓivha dzina ḽa Mudzimu zwi katela zwi fhiraho u sokou ḓivha uri u pfi “Yehova.” Zwi katela u ḓivha zwine Yehova a vha zwone, pfaneleo dzawe, ndivho yawe, na mishumo yawe samusi zwo dzumbululwa Bivhilini, u fana na nḓila ye a shumisana ngayo na vhashumeli vhawe. Samusi Yehova o ḓadzisa fulufhedziso ḽawe, o ri dzumbululela nga zwiṱuku nga zwiṱuku uri u Mudzimu wa mufuda-ḓe. (Mir. 4:18) Yehova o dzumbulula dzina ḽawe kha vhavhingani vha u thoma; nahone Eva o ḽi shumisa musi Kaini o no bebwa. (Gen. 4:1) Vhasimulalushaka vha fulufhedzaho Noaxe, Abrahamu, Isaka, na Yakobo vho vha vha tshi ḓivha dzina ḽa Mudzimu. Zwiṅwe hafhu, u takalela havho ḽeneḽo dzina zwo engedzea musi Yehova a tshi vha fhaṱutshedza, u vha ṱhogomela, na u vha dzumbululela ndivho yawe.  Mushe o dzumbululelwa nga ho khetheaho zwine dzina ḽa Mudzimu ḽa amba zwone.

Mushe o vha a tshi ḓivha zwine dzina ḽa Mudzimu ḽa amba zwone, nahone zwenezwo zwo khwaṱhisa lutendo lwawe

4. Ndi ngani Mushe o vhudzisa Mudzimu nga ha dzina ḽawe, nahone ndi ngani u vhilaela hawe ho vha hu tshi pfesesea?

4 Vhalani Ekisodo 3:10-15. Musi Mushe e na miṅwaha ya 80, Mudzimu o mu ṋea vhuḓifhinduleli vhuhulwane. O ri khae: “U bvise vhathu vhanga Vha-Isiraele kha ḽeneḽo ḽa Egipita.” Mushe o sumbedza ṱhonifho musi a tshi aravha nga u vhudzisa mbudziso ya ndeme, ine ya ri: ‘Dzina ḽau ndi nnyi?’ Ndi ngani Mushe o vhudzisa yeneyo mbudziso ngeno hu kale dzina ḽa Mudzimu ḽi tshi ḓivhiwa? Zwi tou vha khagala uri o vha a tshi ṱoḓa u ḓivha zwo engedzeaho nga ha muthu ane a imelwa nga ḽeneḽo dzina—o vha a tshi ṱoḓa mbuno dzine dza ḓo ita uri vhenevho vhathu vha Mudzimu vha tende uri vhukuma Mudzimu u ḓo vha vhofholola. Mushe o vha a tshi khou vhilaedziswa nga uri Vhaisiraele vho vha vho no fhedza tshifhinga tshilapfu vhe dziphuli. Vho vha vha tshi ḓivhudzisa arali Mudzimu wa vhokhotsi avho a tshi ḓo kona u vha vhofholola. Vhukuma, vhaṅwe Vhaisiraele vho vha vha tshi vho gwadamela midzimu ya Egipita!—Hesek. 20:7, 8.

5. Musi Yehova a tshi fhindula mbudziso ya Mushe, o mu thusa hani uri a kone u vhona zwine dzina ḽawe ḽa amba zwone?

5 Yehova o fhindula hani yeneyo mbudziso ya Mushe? O ri: “Ú ralo U tshi vhudza Vha-Isiraele, Ú ri: Ndi ḓa ha inwi ndó rumiwa nga a re hone.” * O dovha a engedza nga uri: “Ndi ḓa ha inwi ndó rumiwa nga Yehova Mudzimu wa vho-khotsi-aṋu.” Mudzimu o dzumbulula u ri o vha a tshi nga kona u vha tshine a ṱoḓa u vha tshone u itela u vuledza ndivho dzawe, na uri u ḓo bvela phanḓa a tshi ita zwe a amba. Nga zwenezwo, kha ndimana 15, Yehova o amba zwi tevhelaho nga ha ene muṋe: Heḽi “ndi ḽone dzina ḽanga tsha kale na kale, ndi pfalwi kha mirafho na mirafho.” Eneo maipfi o dzumbululwaho a nga vha o khwaṱhisa lungafhani lutendo lwa Mushe na u mu takadza vhukuma!

YEHOVA O ITA ZWINE DZINA ḼAWE ḼA AMBA ZWONE

6, 7. Yehova o ita hani nga ho fhelelaho zwine dzina ḽawe ḽihulwane ḽa amba zwone?

6 Nga murahunyana ha u laedza Mushe, Yehova o ita nga ho fhelelaho zwine dzina ḽawe ḽa amba zwone nga u vhofholola Vhaisiraele. O rwa Vhaegipita nga ṱhamu dza fumi dzi vhavhaho, nga tshenetsho tshifhinga o vha a tshi khou bvukulula midzimu ya Vhaegipita—u katela na Farao—sa vha si na maanḓa. (Ek. 12:12) Nga murahu, Yehova a vula Lwanzhe Lutswuku, a livhisa Vhaisiraele uri vha fhire khalwo, nahone a ita uri Farao na mmbi yawe vha nwele khothe. (Ps. 136:13-15) Musi vhe “sogani  ḽihulu ḽi ofhisaho,” Yehova o sumbedza u vha Muvhulungi wa vhutshilo musi a tshi ṋea zwiḽiwa na maḓi vhathu vha ṱoḓaho u lingana milioni mbili u ya kha tharu kana u fhira. O dovha a ita uri zwiambaro zwavho na zwienda zwi si ṱahale. (Doit. 1:19; 29:5) Vhukuma, a hu na tshine tsha nga thivhela Yehova u ita zwoṱhe zwe a zwi fulufhedzisa. O vhudza Yesaya u ri: “Yehova ndi Nṋe ndi ndoṱhe, a huna Mutshidzi a sa vha Nṋe.”—Yes. 43:11.

7 Yoshua, we a rangaphanḓa nga murahu ha Mushe, na ene o vhona maanḓa a shumaho a Yehova ngei Egipita na sogani. Nga zwenezwo, musi e tsini na u fa, o ṱuṱuwedza Vhaisiraele ngae zwi tshi bva mbiluni a ri: “Inwi-ha ni elekanye nga mbilu yoṱhe na nga muya woṱhe zwe Yehova Mudzimu waṋu a ita a tshi vuledza oṱhe Mafhungo avhuḓi e a ni amba ngao’; ha ngo sia na ḽithihi; oṱhe o vulea; a huna ḽe ḽa ṱáhela.” (Yosh. 23:14) Vhukuma, Yehova o ita zwoṱhe zwe a zwi fulufhedzisa.

8. Yehova u khou ita hani zwoṱhe zwe a zwi fulufhedzisa misini yashu?

8 U fana na ṋamusi, Yehova u khou ita zwoṱhe zwe a zwi fulufhedzisa. Musi a tshi shumisa Murwa wawe, o dzula o amba uri maḓuvhani a vhufhelo, mafhungo maḓifha a Muvhuso a ḓo ḓivhadzwa “ḽifhasini ḽoṱhe.” (Mat. 24:14) Ndi nnyi muṅwe nga nnḓa ha Mudzimu Ramaanḓaoṱhe ane a nga amba nga ha wonoyo mushumo hu tshee nga phanḓa, a ita vhungoho ha uri u itwe, nahone a shumisa vhunzhi ha vhathu “vha songo funzeaho na vho ḓoweleaho” u ḓadzisa wonoyo mushumo? (Mish. 4:13) Nga zwenezwo, musi ri tshi shela mulenzhe kha wonoyo mushumo, ri ḓo vha ri tshi khou ṱanganela kha u ḓadzea ha vhuporofita ha Bivhili. Ri hulisa Khotsi ashu nahone ri rabela zwi tshi bva mbiluni musi ri tshi ri: “Dzina ḽau nga ḽi itwe ḽikhethwa. Muvhuso wau nga u ḓe. Zwine wa funa nga zwi itwe fhano kha ḽifhasi vhunga zwi tshi itwa ngei ṱaḓulu.”—Mat. 6:9, 10.

DZINA ḼAWE NDI ḼIHULWANE

Farao o hana u dzhia Yehova sa Mudzimu

9, 10. Nga nḓila ye a shumisana ngayo na Vhaisiraele, Yehova o bvela hani phanḓa a tshi ita uri dzina ḽawe ḽi ḓivhiwe, nahone ho vha na mvelelo dzifhio?

9 Nga murahunyana ha Mupfuluwo wa Vhaisiraele, Yehova o ḓisumbedza nga iṅwe nḓila kha vhathu vhawe. A tshi shumisa Mulanga wa Mulayo, o mbo ḓi vha ‘Muṋe wavho,’ nahone a ḓiimisela u dzhia vhuḓifhinduleli hoṱhe nga u ḓifunela. (Yer. 3:14) Vhaisiraele vho vha mufumakadzi wa Yehova wa lwa pfanyisedzo, vho vha vha tshi vhidzwa nga dzina ḽawe. (Yes. 54:5, 6) Samusi vho vha vho ḓiimisela u ḓiṱukufhadza khae na u tevhedza milayo yawe, o vha a tshi ḓo sumbedza u vha “Muṋe” wavho o fhelelaho. U ḓo vha fhaṱutshedza, a vha tsireledza nahone a vha ṋea mulalo. (Num. 6:22-27) Tshaka dzoṱhe dzi ḓo ṋea vhugala dzina ḽihulwane ḽa Yehova. (Vhalani Doiteronomio 4:5-8; Psalme ya 86:7-10.) Vhukuma, kha ḓivhazwakale ya Vhaisiraele, vhatsinda vhanzhi vho wana vhurabeli ha ngoho. Nga maṅwe maipfi, vho amba zwe Ruthe  wa Mumoaba a vhudza Naomi musi a tshi ri: “Lushaka lwa haṋu ndi lushaka lwa hashu; Mudzimu wau ndi Mudzimu wanga.”—Ruthe 1:16.

10 Miṅwahani i ṱoḓaho u vha 1 500, nḓila ye Yehova a shumisana ngayo na Vhaisiraele yo dzumbulula maṅwe masia a zwine a vha zwone. Hu sa londwi u khakha havho lunzhi-lunzhi, Yehova o sumbedza u vha “Mudzimu wa khathutshelo” na “wa u sa fhela mbilu.” O vha e Mudzimu wa u konḓelela na u sa fhela mbilu. (Ek. 34:5-7) Naho zwo ralo, u sa fhela mbilu ha Yehova ho vha hu na mikano, nahone yeneyo mikano yo swikelelwa musi lushaka lwa Vhayuda lu tshi landula Murwa wawe nahone lwa mu vhulaha. (Mat. 23:37, 38) Vhaḓuhulu vha ṋama vha Vhaisiraele vho vha vha si tsha vhidziwa nga dzina ḽa Mudzimu. Kha Yehova vho vha vho fa nga lwa muya, u fana na muri wo omaho. (Luka 23:31) Zwenezwo zwithu zwo kwama hani mavhonele avho nga ha dzina ḽa Mudzimu?

11. Dzina ḽa Mudzimu ḽo bviswa tshoṱhe kha lushaka lwa Vhayuda nga nḓila-ḓe?

11 Nga u ya ha tshifhinga, ḓivhazwakale yo sumbedza uri Vhayuda vho vha na mavhonele a u tenda zwithu zwi siho nga ha dzina ḽa Mudzimu, nahone vha ḽi dzhia sa dzina ḽine ḽi si fanele u buliwa. (Ek. 20:7) Dzina ḽa Mudzimu ḽo mbo ḓi bviswa tshoṱhe kha lushaka lwa Vhayuda. A zwi timatimisi uri zwenezwo zwo vhaisa vhukuma Yehova musi a tshi vhona dzina ḽawe ḽi sa ṱhonifhiwi. (Ps. 78:40, 41) Naho zwo ralo, Mudzimu ‘ane a pfi Muhali’ a nga si ḓo vhuya a ḽi ṋea vhathu vhane vha si mu ṱhonifhe na vhe a vha laṱa. (Ek. 34:14) Heyi mbuno i tea u ita uri ri vhone ndeme ya u ṱhonifha nga ho dzikaho dzina ḽa Musiki washu.

LUSHAKA LUSWA LUNE LWA VHIDZWA NGA DZINA ḼA MUDZIMU

12. Yehova o dzula hani o amba nga ha u bveledza vhathu vhane vha ḓo vhidzwa nga dzina ḽawe?

12 A tshi shumisa Yeremia, Yehova o dzumbulula ndivho dzawe dza u thoma “mulanga muswa” na lushaka luswa, lune lwa vha Isiraele wa muya. Yeremia o dzula o amba uri miraḓo yoṱhe yalwo ya “vhaṱuku na vhahulwane” i ḓo ‘ḓivha Yehova.’ (Yer. 31:31, 33, 34) Honoho vhuporofita ho thoma u ḓadzea nga Pentekoste ya 33 C.E. musi Mudzimu a tshi thoma mulanga muswa. Yehova o amba uri lushaka luswa lune lwa vha “Isiraele wa Mudzimu” lune lwa katela Vhayuda na vha si Vhayuda, lu ḓo vha lwa “vhathu vhane vha ḓo vhidzwa nga dzina ḽa [Mudzimu]” kana vhathu . . . vhane vha vhidzwa nga dzina ḽanga.”—Vha-Gal. 6:16; vhalani Mishumo 15:14-17; Mat. 21:43.

13. (a) Naa Vhakriste vha u thoma vho shumisa dzina ḽa Mudzimu? Ṱalutshedzani. (b) Ni dzhia hani ndugelo ya u shumisa dzina ḽa Yehova vhuḓinḓani haṋu?

13 Sa “vhathu vhane vha ḓo vhidzwa nga dzina ḽa [Mudzimu],” miraḓo ya lwonolwo lushaka lwa muya yo shumisa dzina ḽa Mudzimu, nahone yo ita zwenezwo musi i tshi redza Maṅwalo a Luheberu. * Nga zwenezwo, musi muapostola Petro a tshi amba nga ha vhathetshelesi vha tshaka dzoṱhe dza Vhayuda na dziṱhunḓu nga Pentekoste ya 33 C.E., o shumisa dzina ḽa Mudzimu lwo vhalaho. (Mish. 2:14, 20, 21, 25, 34) Vhakriste vha u thoma vho hulisa Yehova, nahone zwenezwi zwa ita uri a fhaṱutshedze vhuḓidini havho kha mushumo wa u huwelela. U fana na ṋamusi, Yehova u fhaṱutshedza vhuḓinḓa hashu musi ri tshi ḓivhadza dzina ḽawe, nahone ra ḽi sumbedza vhathu vhane vha vha na dzangalelo Bivhilini dzavho, arali zwi tshi konadzea. Ri vha ḓivhadza nga ha Mudzimu wa ngoho. Ndi ndugelo lungafhani khavho na kha riṋe! Zwenezwo zwi nga ita uri vhenevho vhathu vha vhumbe vhushaka havhuḓi na Yehova vhune ha ḓo engedzea ha khwaṱha nahone ha vha ha tshoṱhe.

14, 15. Hu sa londwi u phaḓalala ha vhugunei, Yehova o ita mini malugana na dzina ḽawe?

14 Nga murahu ha lufu lwa vhaapostola, vhagunei vho mbo ḓi tshinyadza tshivhidzo tsha u thoma tsha Vhukriste.  (2 Vha-Thes. 2:3-7) Vhafunzi vha mazwifhi vho mbo ḓi thoma u tevhela sialala ḽa Vhayuda ḽa u sa shumisa dzina ḽa Mudzimu. Fhedzi naa Yehova o vha a tshi ḓo tendela uri dzina ḽawe ḽi si tsha shumiswa? Na luthihi! Ndi ngoho uri a hu na ane a ḓivha kubulele kwaḽo kwo teaho, fhedzi ndi kale ḽi hone. Ḽo bvelela lunzhi kha ṱhalutshedzelo dzo fhamba-fhambanaho dza Bivhili, u katela na kha maṅwalwa a vhagudi vha Bivhili. Sa tsumbo, nga 1757, Charles Peters o ṅwala uri dzina “Yehova,” hu si madzina zwao a Mudzimu, “zwi vhonala u nga ndi ḽone ḽa ndeme u fhira madzina zwao.” Nga 1797, Hopton Haynes o thoma u ṅwala ndima ya 7 ya bugu ine ya amba nga ha vhurabeli ha Mudzimu a ri: “YEHOVA ndi ḽone dzina ḽo teaho ḽa MUDZIMU kha Vhayuda; ane vha gwadamela ene fhedzi, u katela na Kristo na Vhaapostola vhawe.” Henry Grew (1781-1862) ho ngo sokou shumisa dzina ḽa Mudzimu, fhedzi o dovha a zwi ṱhogomela uri a ḽo ngo huliswa nahone ḽi fanela u itwa ḽikhethwa. Nga hu fanaho, George Storrs (1796-1879) we a vha e khonani ya tsini ya Charles T. Russell, o shumisa dzina ḽa Mudzimu u fana na Russell.

15 Ṅwaha wa 1931 wo vha u wa ndeme, nga uri u bva nga wonoyo ṅwaha vhathu vha Mudzimu vhe vha vha vha tshi vhidzwa Vhagudi vha Bivhili vha Tshaka dzoṱhe, vho mbo ḓi thoma u vhidzwa nga dzina Ṱhanzi dza Yehova ḽine ḽa bva Maṅwaloni. (Yes. 43:10-12) Vho ḓivhadza vhathu vha shango uri vha a ḓirwa khana nga u vha vhashumeli vha Mudzimu muthihi fhedzi wa ngoho, na u vha “vhathu vhane vha ḓo vhidzwa nga dzina ḽawe,” na u renda ḽeneḽo dzina. (Mish. 15:14) Zwenezwi zwiitea zwi ri humbudza maipfi a Yehova a wanalaho kha Maleaxi 1:11 ane a ri: “Ngauri u bva hangei Vhubvaḓuvha, u gúma hangei Vhukovhela, dzina ḽanga ndi ḽihulu kha dzitshakha.”

TSHIMBILANI DZINANI ḼA YEHOVA

16. Ndi ngani ri tshi fanela u zwi dzhia i ndugelo u tshimbila dzinani ḽa Yehova?

16 Muporofita Mixa o ṅwala u ri: “Lushaka lufhio na lufhio lu tshi tshimbila dzinani ḽa mudzimu walwo, na riṋe nga ri tshimbile dzinani ḽa Yehova Mudzimu washu wa kale na kale na lini na lini.” (Mixa 4:5) Yo vha i ndugelo khulwane vhukuma uri Yehova o tendela Vhagudi vha Bivhili vha tshi vhidzwa nga dzina ḽawe. Yo ita uri vha vhe na vhungoho ha uri u a vha ṱanganedza. (Vhalani Maleaxi 3:16-18.) Naa yeneyo ndi nḓila ine na ḓipfa ngayo? Naa ni khou ita zwoṱhe zwine na nga kona u itela u ‘tshimbila dzinani ḽa Yehova’? Naa ni a pfesesa zwine zwenezwo zwa katela zwone?

17. U tshimbila dzinani ḽa Mudzimu zwi katela na mini?

17 U tshimbila dzinani ḽa Mudzimu zwi katela zwithu zwiraru. Tsha u thoma, ri fanela u ḽi ḓivhadza vhaṅwe, ri tshi ṱhogomela uri vhane vha ‘vhidzelela dzina ḽa Yehova vha ḓo tshidzwa.’ (Vha-Roma 10:13) Tsha vhuvhili, ri fanela u humbula nga ha pfaneleo dza Yehova, zwihuluhulu lufuno lwawe. Nahone tsha vhuraru, ri tshimbila dzinani ḽa Mudzimu musi ri tshi ḓiṱukufhadzela zwilinganyo zwawe zwo lugaho, nahone ra hulisa dzina ḽikhethwa ḽa Khotsi ashu. (1 Yoh. 4:8; 5:3) Naa no ḓiimisela u ‘tshimbila dzinani ḽa Yehova Mudzimu washu wa kale na kale na lini na lini’?

18. Ndi ngani vhane vha hulisa dzina ḽa Yehova ḽihulwane vha tshi lavhelela vhumatshelo vhe na fulufhelo?

18 Hu si kale vhoṱhe vhane vha nyadza kana u landula Yehova vha ḓo kombetshedzea u mu ḓivha. (Hesek. 38:23) Zwenezwi zwi katela vhathu vha ngaho Farao we a ri: “Yehova ndi nnyi, ane nda pfi ndi ite zwine a amba?” O zwi ḓivha nga u ṱavhanya! (Ek. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Fhedzi riṋe ro ḓivha Yehova nga u ḓifunela. Ri a ḓirwa khana nga u vhidzwa nga dzina ḽawe na u vha vhathu vha thetshelesaho vha vhidzwaho nga dzina ḽawe. Nga zwenezwo, ro lavhelela vhumatshelo havhuḓi, ri tshi tenda nga ho khwaṱhaho fulufhedziso ḽo ṅwalwaho kha Psalme ya 9:10 ine ya ri: “U fulufhelwa nga vha ḓivhaho dzina ḽau, ngauri a U laṱedzi vha U ṱuvhaho.”

^ par. 5 Dzina ḽa Mudzimu ḽi bva kha ḽiiti ḽa Luheberu ḽine ḽa amba “u vha.” Naho zwo ralo, Dzina ḽine ḽa ri “Yehova” ḽi amba u ri “U Ita uri Zwi Vhe Hone.”—Gen. 2:4.

^ par. 13 Maṅwalwa a Luheberu e a shumiswa nga Vhakriste vha u thoma a katela Tetragrammaton. Vhuṱanzi vhu re hone vhu sumbedza uri na kopi dza u thoma dza Septuagint dzo vha dzi naḽo kha ṱhalutshedzelo ya Maṅwalo a Luheberu nga Tshigerika.