1, 2. Uw rogon nib thil e Pi Mich Rok Jehovah ko pi Kristiano ni googsur u rogon ni yad ma lemnag fithingan Got?

 PI KRISTIANO ni googsur e darur fanayed fithingan Got. Bod rogon e tin som’on e thin u reb e Bible e be yog ni “ri de puluw” ni ngan pining reb e ngachal ngak Got.​—Revised Standard Version.

² Machane Pi Mich Rok Jehovah e yad ba felfelan’ ni ngan piningrad u fithingan Got ma yad be tayfan. (Mu beeg e Psalm 86:12; Isaiah 43:10.) Maku gad ba tow’ath ni kad nanged fan fithingan Got maku kad nanged feni ga’ fan ni ngad thothupnaged. (Matt. 6:9) Gad ra weliy dalip e deer nra ayuwegdad ni nge dab da paged talin nri gad ba tow’ath ya kad nanged Jehovah: Mang e be yip’ fan ni ngan nang fithingan Got? Uw rogon ni i dag Jehovah ni bay rogon ni nge fek fithingan nib gilbuguwan? Ma uw rogon ni ngad ‘ngongolgad nib puluw nga fithingan Jehovah’?

3. Mang e be yip’ fan ni ngan nang fithingan Got?

³ Rogon ni ngan nang fithingan Got e gathi be yip’ fan ni kemus ni ngan nang fare bugithin ni “Jehovah.” Ya re n’ey e be yip’ fan ni ngan nang ko ba miti mang Got Jehovah. Ma re n’ey e ba muun ngay murung’agen, nge pi fel’ngin, nge tin nib m’agan’ ngay, nge rogon ni ma rin’ ban’en, nge rogon ni ma ngongol ngak e girdi’ rok. Nap’an ni be lebguy Jehovah e tin nib m’agan’ ngay ni buchuuw ma buchuuw ma ke yag ni ngan nang ko ba miti mang Got. (Prov. 4:18) Gad manang ni ke yog Got fithingan ngak Adam nge Efa, ya ke fanay Efa fithingan u tomuren ni ke gargeleg Kain. (Gen. 4:1) Pi tapigpig rok Jehovah nib yul’yul’ ni bod Noah, nge Abraham, nge Isak, nge Jakob e ku yad manang murung’agen fithingan Got. Nap’an ni i tow’athnagrad, ma i ayuwegrad, ma i dag ngorad e tin nib m’agan’ ngay, ma aram e ke tamilang u wan’rad ko ba miti mang Got. Ma tomur riy, miki tamilangnag Got ngak Moses fan fithingan.

4. Mang fan ni fith Moses murung’agen fithingan Got? Mang fan ni baadag ni nge mich u wan’ piyu Israel nrayog ni nge ayuwegrad Jehovah?

 ⁴ Mu beeg e Exodus 3:10-15. Nap’an ni ke gaman 80 e duw rok Moses, me tay Got chilen ngak ni gaar: “Ngam fek piyu Israel ni girdi’ rog nga wuru’ e nam nu Egypt.” Ere ke fith Moses reb e deer ngak Jehovah ni gaar: ‘Yad ra fitheg ni lungurad, I mini’ fithingan? Ma aram e mang e gu ra yog ngorad?’ Ke n’uw nap’an ni ke nang e girdi’ rok Got ko mini’ fithingan e Got rorad, ere mang fan ni fith Moses e re deer nem? Fan ni rin’ e re n’em e baadag ni ngki nang boch ko ba miti mang Got Jehovah. Baadag Moses ni nge mich u wan’ piyu Israel nriyul’ nrayog ni nge ayuwegrad Got. Ma gad manang nib puluw ni nge lemnag ni aram rogon. Ke n’uw nap’an ni i par piyu Israel ni yad e sib rok yu Egypt ma sana be maruwaran’rad ko rayog rok Jehovah ni nge ayuwegrad fa. Maku boch i yad e kar liyorgad ngak e pi got nu Egypt!​—Ezek. 20:7, 8.

5. Mang e ke yog Jehovah ngak Moses u murung’agen fithingan?

⁵ Uw rogon e fulweg rok Jehovah ngak Moses? I yog ni gaar: “I Somol ni Got [“Jehovah,” NW] rok pi chitamangimed . . . e ke l’ugeg ni nggub ngomed. I Gag e ir e ke l’ugeg ni nggub ngomed.” * (Mu guy e footnote.) Re n’ey e be yip’ fan ni rayog rok Jehovah ni nge rin’ e tin ni baadag ni nge rin’ ya nge yag ni nge lebguy e tin nib m’agan’ ngay. Aram fan nrayog ni ngad beeged ko verse 15 e thin rok Jehovah ni gaar: “Ireray fithingag ni bay i par ndariy n’umngin nap’an; tin bay fini i yib e mfen e irera’ e re ngachal ni bay ir piningeg.” Pi thin ney e kari pi’ e athamgil ngak Moses ma ke gelnag e michan’ rok.

6, 7. Uw rogon ni lebguy Jehovah e tin ni ke micheg?

⁶ De n’uw nap’an u tomuren ni ke non Jehovah ngak Moses, me lebguy Jehovah e n’en ni ke micheg me chuweg piyu Israel u Egypt. I gagiyegnag fa ragag i gafgow nga daken yu Egypt ni nge m’ug riy ni dariy gelngin Farao nge pi got u Egypt. (Ex. 12:12) Ma tomur riy, me sey Jehovah fare Red Sea me pow’iy e girdi’ rok nga barba’, me lumocheg e pilung nu Egypt nge salthaw rok. (Ps. 136:13-15) Nap’an ni immoy bokum milyon e girdi’ nu Israel u daken e ted me pi’ e ggan nge ran ngorad nge yag ni ngar mageygad ni yad ba fas. Ma de mogchoth e mad u dakenrad, ma de math’math’ e sus u rifrifen ayrad. (Deut. 1:19; 29:5) Urngin e pi n’ey e be micheg ndariy ban’en nrayog ni nge taleg Jehovah ni nge lebguy e tin ni ke micheg. Me munmun me yog ngak Isaiah ni gaar: “Ke mus ni gag e Somol [“Jehovah,” NW], ke mus ni gag e rayog rog ni nggu ayuwegmed u pa’ e toogor romed.”​—Isa. 43:11.

 ⁷ Maku ke guy Joshua, boch e maang’ang ni ke fal’eg Jehovah u daken e ted. Ma nap’an ni ke pilibthir, me yog ngak piyu Israel ni gaar: “Gimed gubin ni ra bigimed ma manang u lan gum’irchaen ngu fithik’ i laniyan’ ni Somol ni Got romed e ke pi’ urngin e tin ni ba manigil ngomed ni micheg ni ra pi’. Urngin e tin ni micheg e goo ke rin’ ni rogon; dariy reb ni pag.” (Josh. 23:14) Kari lebguy Jehovah e tin ni ke micheg ni nge rin’.

8. Uw rogon ni be lebguy Jehovah e tin ni ke micheg e ngiyal’ ney?

⁸ Ngiyal’ ney, maku be lebguy Jehovah e tin ni ke micheg. Daken Fak me yiiynag ni nap’an e tin tomuren e rran ma fare thin nib fel’ u murung’agen Gil’ilungun e thingar ni “machibnag u gubin yang u fayleng ni nge urngin e girdi’ me nang.” (Matt. 24:14) Kemus ni goo Jehovah e rayog ni nge yiiynag murung’agen e re maruwel ney ma bay gelngin ni nge lebguy. Ma ke fanay e girdi’ nde tolang e skul rorad ni ngar lebguyed e re n’ey! (Acts 4:13) Ere nap’an ni gad be machibnag fare thin nib fel’, ma aram e gad be ayuweg ni nge lebug e re yiiy ney u Bible. Ma gad be tay fan e chitamangidad maku gad be dag e re n’ey u nap’an ni gad ra meybil ni nge lungudad: “Ngan tay fan fithingam nib thothup, ma ga par ni gur e ga be gagiyegnagmad, min rin’ e tin nib m’agan’um ngay u roy u but’ ni bod rogon ni yibe rin’ u tharmiy.”​—Matt. 6:9, 10.

9, 10. Ku mang boch ban’en nrayog ni ngkud filed u murung’agen Jehovah u rogon ni ke ayuweg piyu Israel?

⁹ De n’uw nap’an nga tomuren ni ke chuw piyu Israel u Egypt miki tamilangnag Jehovah boch ban’en u murung’agen ngorad. Ke fal’eg Jehovah fare m’ag ko Motochiyel me micheg ni nge ayuwegrad ni bod rogon e en figirngiy ni ma ayuweg leengin. (Jer. 3:14) Fare nam nu Israel e kar manged leengin Jehovah. Re n’ey e be yip’ fan ni yad be fek fithingan Got. (Isa. 54:5, 6) Faanra yad ra fol ko motochiyel rok, ma ra tow’athnagrad, ma ra yororiyrad, ma ra pi’ e gapas ngorad. (Num. 6:22-27) Urngin e girdi’ e yad ra nang ndariy yugu reb e Got ni bod Jehovah. (Mu beeg e Deuteronomy 4:5-8;  * Psalm 86:7-10. *) Nap’an ni piyu Israel e yad e girdi’ rok Got, ma boor e piin ni pumoon nge ppin ni gathi yad piyu Israel ni kar pigpiggad ngak Jehovah. Kar boded Ruth ni be’ nu Moab, ya ke yog ngak Naomi ni gaar: “Girdi’ rom e bayi mang girdieg; ma Got rom e bayi mang Got rog.”​—Ruth 1:16.

¹⁰ Sogonap’an 1,500 e duw, miki dag Jehovah ko ba miti mang Got u rogon ni i ngongol  ngak piyu Israel. Yugu aram rogon ni kar togopuluwgad ngak bayay nge bayay ma i dag e runguy nge gum’an’ ngorad. (Ex. 34:5-7) Machane gum’an’ rok Jehovah e bay e gin ni nge mus riy. Nap’an nde mich Jesus u wan’ fare nam nu Israel mar lied ngem’, ma aram e dabkiyog ni ngan piningrad u fithingan Got. (Matt. 23:37, 38) Kar boded ba gek’iy ni l’ud u wan’ Jehovah. (Luke 23:31) Me munmun, ma uw rogon fithingan Got u wan’ piyu Israel?

11. Mang fan ni daki fanay piyu Israel fithingan Got?

¹¹ Me munmun, ma ke thil rogon ni i lemnag piyu Jew murung’agen fithingan Got. Ur lemnaged ni bochan nib thothup fithingan Got ere susun ndariy bagayad ni nge un i yog. (Ex. 20:7) Ma aram fan ni munmun ma dakur uned i yog fithingan Got. Dabisiy ni ke kireban’ Jehovah ni be guy nri yibe darifannag fithingan. (Ps. 78:40, 41) Rib ga’ fan fithingan u wan’. Bin riyul’ riy, e be yog e Bible ni dabun Jehovah ni ngan darifannag fithingan. Ma bochan ni ke darifannag piyu Jew fithingan, ma aram e dakuriy rogon ni ngar feked. (Ex. 34:14) Re n’ey e be fil ngodad nrib ga fan ni ngad ted fan fithingan e en ni Ke Sunmiydad.

12. Chon mini’ e kan pining fithingan Got ngorad?

¹² Ke micheg Jehovah u daken Jeremiah ni nge fal’eg ba “m’ag nib beech” u thilrad ba nam nib beech. Urngin e girdi’ ko re nam ney ni “en nth’abi sobut’ nge mada’ ko en nth’abi tolang rorad” e yad ra “nang” Jehovah. (Jer. 31:31, 33, 34) Wuin e ke fal’eg Got e re m’ag nib beech ney? U nap’an e Pentekost ko duw ni 33. U thilrad mini’ ni ke fal’eg Jehovah fare m’ag nib beech? Fare m’ag nib beech ni aram fare “Israel rok Got” nib muun e piin ni gathi yad piyu Jew ngay. Ma ke yog Jehovah ni yad e piin ni kan piningrad u fithingan.​—Gal. 6:16, NW; Acts 15:14-17, NW; Matt. 21:43.

13. (a) Gur, i fanay e pi Kristiano kakrom fithingan Got? Uw rogon ni gad ra nang e re n’ey? (b) Uw rogon u wan’um, ba fel’ ni ngaud fanayed fithingan u nap’an ni gad be machib, fa?

¹³ Tin som’on e Kristiano ni yad bang ko fare nam nib beech e kar fanayed fithingan Got. Bod ni, kar fanayed fithingan u nap’an ni kar yoloyed boch e thin ko Fapi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew. * (Mu guy e footnote.) Nap’an ni be non apostal Peter ngak boor e girdi’ nu Israel nge piin ni gathi yad piyu Israel ko Pentekost ko duw ni 33, ma boor yay ni yog fithingan Got. (Acts 2:14, 20, 21, 25, 34) Pi Kristiano kakrom e ur ted fan Jehovah, ere ke tow’athnag e machib ni kar ted. Maku arrogon e ngiyal’ ney, nra tow’athnag Jehovah e machib ni gad ma tay u nap’an ni ngad weliyed fithingan, ma ngad daged ngak e piin ni yad baadag e machib fithingan Got u lan e Bible rorad. Gadad ba tow’ath nrayog ni ngad rin’ed e re n’ey ya nge yag ni ngad ayuweged e girdi’ ngar nanged murung’agen Jehovah. Ma piin ni kar nanged Jehovah e rayog ni ngar maruweliyed ni nge fel’ e tha’ u thilrad, me par ni aram rogon ndariy n’umngin nap’an.

14, 15. Uw rogon ni gad ra nang ni i ayuweg Jehovah fithingan?

¹⁴ Munmun, nib ga’ nnap’an ni ke yim’ e pi apostal, me tabab boch e girdi’ i wereg e machib nde riyul’ me kirebnag e ulung ko Kristiano. (2 Thess. 2:3-7) Ma pi tamachib ni googsur ney e kar folgad ko yalen rok piyu Jew ndar fanayed fithingan Got. Gur, ke pag Jehovah ndab ni fanay fithingan? Danga’! Uw rogon ni gad ra nang? Sana darud nanged ko uw rogon ni yima pining fithingan Got kakrom, machane ka bay e re ngachal nem. U lan bokum miriay e duw, ma ka bay fithingan Got u Bible nge boch e babyor ni ke yoloy e piin ni  boor ban’en u murung’agen e Bible ni yad manang. Bod ni nap’an e duw ni 1757, ma Charles Peters e ke yoloy ni fan e re ngachal ney e be tamilangnag ko ba miti mang Got Jehovah e kab fel’ ko urngin e liw. Nap’an e duw ni 1797 me yoloy Hopton Haynes reb e babyor u murung’agen e liyor ku Got me weliy ni ke fanay piyu Jew fithingan Got ni Jehovah ni “kemus ni ir e ur liyorgad ngak; maku arrogon ni rin’ Kristus nge pi Apostal rok.” Ma Henry Grew (1781-1862) e gathi kemus ni i fanay fithingan Got ya ki tamilang u wan’ ni yima darifannag fithingan Got ma thingar ni thothupnag. Maku, George Storrs (1796-1879) nge Charles T. Russell, e kar maruwelgow u taabang ma ur fanayew fithingan Got.

¹⁵ Fare duw ni 1931 e rib ga’ fan ko girdi’ rok Got. Som’on, e yima pining e Piin ni Ma Fil e Bible ngorad. Machane nap’an e re duw nem, ma kar fanayed fare ngachal ni Pi Mich Rok Jehovah. (Isaiah 43:10-12) Kar tamilangnaged ngak e girdi’ nu fayleng ni yad ba felfelan’ ni kar manged “ba ulung i girdi’ ni yad be fek fithingan” maku yad ba felfelan’ ni ngar pininged e sorok nga fithingan Got. (Acts 15:14, NW) Nap’an ni gad ra lemnag ko uw rogon i ayuweg Jehovah fithingan, ma ra yib ngan’dad e thin ni bay ko Malaki 1:11 (NW) ni gaar: “Nap’an ni ke yib nga lang e yal’ nge mada’ ko ngiyal’ ni ke aw ma ka be par nib gilbuguwan fithingag u fithik’ e pi nam.”

16. Uw rogon u wan’dad ni faanra yira yog ni gad e Pi Mich Rok Jehovah?

¹⁶ I yoloy Mikah ni profet ni gaar: “Urngin e girdi’ e yad be ngongol nib puluw nga fithingan e got rorad; machane gadad e ngad ngongolgad nib puluw nga fithingan Jehovah ni ir e Got rodad ndariy n’umngin nap’an.” (Mik. 4:5, NW) Ngiyal’ nem, ma girdi’ ni kan pining fithingan ngorad e ri yad ba tow’ath. Ma ki mudugil lanin’rad ni kar fel’gad u wan’ Got. (Mu beeg e Malaki 3:16-18. *) Gur, aram rogon ni ga be lemnag? Ga be maruwel nib elmerin ya nge yag ni ngam “ngongol nib puluw nga fithingan Jehovah”?

17. Mang e be yip’ fan ni “ngan ngongol nib puluw nga fithingan Jehovah”?

¹⁷ Bay dalip i ban’en ni thingar da rin’ed ya nge yag ni ngad ‘ngongolgad nib puluw nga fithingan Jehovah.’ Som’on, e thingar da weliyed ngak e girdi’ murung’agen e re ngachal nem, ya kemus ni en “nra pining fithingan Somol ni nge ayuweg e ra fos ni ke thap ngak Got.” (Rom. 10:13) Bin l’agruw, e thingari yag ngodad pi fel’ngin Jehovah nib ga’ ni t’ufeg. Bin dalip, e ba t’uf ni nge m’agan’dad ngay ni ngad folgad ko motochiyel rok Got ya nge yag ni ngad pininged e sorok nga fithingan e Chitamangidad. (1 John 4:8; 5:3) Gur, ke mudugil u wan’um ni ngam “ngongol nib puluw nga fithingan Jehovah” ndariy n’umngin nap’an?

18. Mang fan ni urngin e piin ni yad be pining e sorok ngak Jehovah e bay e athap rorad ko pi n’en ni bay nga m’on?

¹⁸ Dabki n’uw nap’an ma urngin e girdi’ ni yad be darifannag Jehovah ara yad be togopuluw ngak e yad ra nang ko ir mini’. (Ezek. 38:23) Ya yad bod Farao ni yog ni gaar:“I mini’ Somol? Mang fan ni nggu fol rok nggu pag yu Israel nga ranod?” Ma ki guy Farao feni gilbuguwan Jehovah ya bochan e n’en ni ke rin’ ngak. (Ex. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Machane gadad e kad mel’eged ni ngad nanged Jehovah ma gad mang fager rok. Gad ba felfelan’ ni gadad e girdi’ ni gadad be fol rok ma yibe pining fithingan ngodad. Gad be sap nga m’on ya be pagan’dad nra riyul’ e n’en ni kan micheg ko Psalm 9:10 (NW) ni gaar: “A Jehovah, piin ni yad manang fithingam e ra pagan’rad ngom; ya cha’ nra yib ni nge gayem e ri dab mu n’ag.”