1. Ntak emi anade inyene ọyọhọ mbuọtidem ke Ikọ Abasi?

KE INI mbiowo ẹdun̄ọrede m̀mê eyen ukpepn̄kpọ Bible odot ndiwọrọ an̄wautom, mmọ ẹsibụp idemmọ ẹte, ‘Nte mme ikọ owo oro ẹwụt ke enye enịm ke akpanikọ ke Bible edi Ikọ oro Abasi ọkọnọde odudu ẹda ẹwet?’ * Ana owo emi oyomde ndiwọrọ an̄wautom—ke nditịm ntịn̄, kpukpru mme asan̄autom Abasi—ẹnịm ke Bible edi Ikọ Abasi. Ntak-a? Ndinen̄ede mbuọt idem ke Ikọ Abasi nnyụn̄ nda enye n̄kwọrọ ikọ ayan̄wam nnyịn inam mbon en̄wen ẹfiọk Jehovah ẹnyụn̄ ẹnyene edinyan̄a.

2. Ntak emi ‘ikpakade iso ke se ikekpepde’?

² Apostle Paul ama owụt nte Ikọ Abasi edide akpan n̄kpọ ke ini enye ekewetde ọnọ Timothy ete: “Ka iso ke se afo ekekpepde, ẹkenyụn̄ ẹkpekde fi enịm ke akpanikọ.” ‘Se Timothy ekekpepde,’ emi Paul eketịn̄de aban̄a edi akpanikọ Bible emi akanamde enye ọbuọt idem ke eti mbụk. Akpanikọ Bible anam nnyịn n̄ko ibuọt idem onyụn̄ an̄wam nnyịn ika iso inyene “ọniọn̄ emi adade esịm edinyan̄a.” (2 Tim. 3:14, 15) Imesiwak ndida ikọ Paul oro odude ke ufan̄ikọ oro etienede n̄wụt mbon en̄wen ke Bible oto Abasi, edi ekeme ndidi nnyịn iyọbọ ufọn efen efen ito se ẹwetde do ke 2 Timothy 3:16. (Kot.) Ẹyak ineme ufan̄ikọ oro ọyọhọ ọyọhọ. Ndinam emi ayanam inen̄ede inịm ke kpukpru se Jehovah ekpepde nnyịn ‘enen.’—Ps. 119:128.

3-5. (a) Nso ke otuowo ẹkenam ẹban̄a utịn̄ikọ Peter ke Pentecost, ndien ntak-a? (b) Nso ikanam ediwak owo ke Thessalonica ẹbọ akpanikọ? (c) Nso ikeme nditụk mme owo ke utom ukwọrọikọ nnyịn mfịn?

³ Jesus ọkọdọhọ idụt Israel ete: “Ami mmọn̄ nsio mme prọfet ye mbon ọniọn̄ ye mme anditeme mbio  obio ndọn̄ ẹdi ke otu mbufo.” (Matt. 23:34) Jesus eketịn̄ aban̄a mme mbet esie, emi enye ekekpepde nte ẹkpedade N̄wed Abasi ẹkwọrọ ikọ. Ke Pentecost 33 E.N., apostle Peter emi ekedide kiet ke otu “mme anditeme mbio obio” ama ọkwọrọ ikọ ọnọ akwa otuowo ke Jerusalem onyụn̄ okot oto ediwak itie ke N̄wed Abasi Usem Hebrew. ‘Esịt ama afịna’ ediwak mmọ ke ini ẹkekopde nte Peter anamde mme itie N̄wed Abasi oro enye okokotde an̄wan̄a. Mmọ ẹma ẹkabade esịt. N̄kpọ nte owo tọsịn ita ke otu mmọ ẹma ẹben̄e Abasi ẹte efen ọnọ mmimọ, ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi mme Christian.—Utom 2:37-41.

⁴ Apostle Paul n̄ko ekedi kiet ke otu mme anditeme mbio obio, ndien enye ama ọkwọrọ eti mbụk aka anyan ọkpọn̄ Jerusalem. Ke uwụtn̄kpọ, ke Thessalonica emi okodude ke Macedonia, enye ama ọkwọrọ ikọ ọnọ mbon oro ẹketuakde ibuot ke synagogue. Ke sabbath ita, Paul ama “ada N̄wed Abasi ọkọk ibuot ye mmọ, anam an̄wan̄a onyụn̄ okot n̄kpọ ndida nsọn̄ọ nte ke akana Christ okụt ukụt onyụn̄ eset ke n̄kpa.” Nso ikedi utịp? “Ndusụk mmọ [mme Jew] ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ,” kpasụk nte “akwa udịm mme Greek.”—Utom 17:1-4.

⁵ Nte mme asan̄autom Abasi mfịn ẹsinamde Bible an̄wan̄a esitụk mme owo. Ke owo kiet ke Switzerland ama akakpan̄ utọn̄ okop nte eyenete an̄wan kiet okotde itie N̄wed Abasi, enye ama obụp ete: “Afo aka ewe ufọkabasi?” Eyenete an̄wan oro ama ọbọrọ ete: “Nnyịn idi Mme Ntiense Jehovah.” Ọbọn̄ oro ama ọdọhọ ete: “Mmosụk ndọdọhọ. Anie efen ekpedi ufọk edikot Bible ọnọ mi, ke ẹsiode Mme Ntiense Jehovah ẹfep?”

6, 7. (a) Didie ke mbon oro ẹsidade ke mbot utịn̄ikọ ẹkpep esop n̄kpọ ẹkpenen̄ede ẹda Bible ẹnọ ukpep? (b) Ntak emi enen̄erede ọfọn ẹda Bible ẹnọ ukpep nte ọfọnde ke ini inịmde ukpepn̄kpọ Bible?

⁶ Didie ke ikeme ndinen̄ede nda Bible n̄kpep mme owo n̄kpọ? Kot mme akpan itie Bible edieke enyenede ifet ndida ke mbot utịn̄ikọ n̄kpep esop n̄kpọ. Utu ke ndikot mme akpan itie N̄wed Abasi ke ibuot m̀mê ndisosion̄o n̄wet ndikot, m̀mê ndikot ke ukwak ilektrọnik, kụbọde Bible kot, nyụn̄ dọhọ otuowo ẹtiene ẹkụbọde eke mmọ. N̄ko-n̄ko, da ini nam mme itien̄wed emi okotde an̄wan̄a ke usụn̄ oro edin̄wamde otuowo ẹsan̄a ẹkpere Jehovah. Utu ke ndinọ mme awak-n̄kukọhọ uwụtn̄kpọ ye ifiọkutom emi ẹnamde otuowo ẹsak imam, da ini oro tat Ikọ Abasi.

⁷ Nso ke ikpeti ke ini inịmde ukpepn̄kpọ Bible? Ke ini idade mme n̄wed nnyịn ikpep owo n̄kpọ, inaha ifre mme itie N̄wed Abasi oro ẹsiakde ẹsịn. Ikpenyene ndisịn udọn̄ nnọ eyen ukpepn̄kpọ okot mme itien̄wed oro ẹsiakde ẹsịn inyụn̄ in̄wam enye ọfiọk se mme itien̄wed oro ẹwọrọde. Didie ke ikeme ndinam emi? Nnyịn ikpemenke kpukpru ikọ itịn̄, edi ikpenyene ndisịn udọn̄ nnọ eyen ukpepn̄kpọ etịn̄ nte an̄wan̄ade enye. Utu ke ndisian enye se enye ekpenịmde m̀mê akpanamde, ọkpọfọn ibụp enye mme akpan mbụme emi ẹdin̄wamde enye esịm ubiere ke idemesie. *

8. Nso en̄wan ke Paul akan̄wana?

⁸ Nnyịn isiwak ndida ke ‘ndisua nnọ owo’ edi utom mbiowo. Ndien ke nditịm ntịn̄, mme esenyịn ẹnyene utom “[edisua nnọ] mbon oro ẹkade iso ndinam idiọkn̄kpọ.” (1 Tim. 5:20; Titus 1:13) Edi edi akpan n̄kpọ n̄ko ndisua nnọ idem nnyịn. Paul ekedi eti Christian emi ekenyenede edisana ubieresịt. (2 Tim. 1:3) Kpa ye oro, enye ekewet ete: “N̄kụt ibet efen ke ndido idem mi nte an̄wanade ye ibet oro odude mi ke esịt onyụn̄ adade mi nte  mbuotekọn̄ ọnọ ibet idiọkn̄kpọ.” Edieke ikotde se ikanamde ẹwet itien̄wed oro, do ke idinen̄ede ifiọk orụk en̄wan emi Paul akan̄wanade man ekeme ndikan udọn̄ ndinam idiọk.—Kot Rome 7:21-25.

9, 10. (a) Etie nte nso ikedi mme mmeme Paul? (b) Anaedi Paul akan̄wana didie man akan udọn̄ ndinam idiọk?

⁹ Mme mmeme ewe ke Paul akan̄wana man akan? Okposụkedi emi enye mîsiakke, enye ama ewet ọnọ Timothy ete ke imọ ikedi “owo emiom.” (1 Tim. 1:13) Mbemiso Paul akakabarede esịt, enye ama esifụt esịt etieti ye mme Christian. Enye ọkọdọhọ ke imọ ima ‘inen̄ede idama idat ye mmọ.’ (Utom 26:11) Paul ama ekpep ndimụm idem n̄kama, edi etie nte ama esiyom enye ekpeme nte enye akadade mme owo ye se enye etịn̄de. (Utom 15:36-39) Nso ikanam enye ekeme ndikan ke en̄wan emi?

¹⁰ Ke ini Paul ekewetde leta ọnọ ẹsọk mme Christian ke Corinth, enye ama etịn̄ nte enye akasan̄ade asua ọnọ idemesie. (Kot 1 Corinth 9:26, 27.) Enye ama ọtọn̄ọ idemesie ita ke ndamban̄a usụn̄ man akan udọn̄ ndinam idiọk. Anaedi enye ama oyom item N̄wed Abasi, eben̄e Jehovah ete an̄wam imọ ida enye isin ke edinam, onyụn̄ enen̄ede esịn ukeme ndikpụhọde. * Imekeme ndikpep n̄kpọ nto enye sia nnyịn in̄wana ukem en̄wan oro man ikan udọn̄ ndinam idiọk.

11. Didie ke ikeme ‘ndika iso ndomo’ idem nnyịn nse man ifiọk m̀mê nnyịn ke inen̄ede isan̄a ke usụn̄ akpanikọ?

¹¹ Nnyịn ikpedehedei ikere ke imokpon ibe nditre ndin̄wana mbak idinam idiọk. Utu ke oro, oyom ‘ika iso idomo’ idem nnyịn ise man ifiọk m̀mê nnyịn ke inen̄ede isan̄a ke usụn̄ akpanikọ. (2 Cor. 13:5) Ima ikot utọ itien̄wed nte Colossae 3:5-10, imekeme ndibụp idem nnyịn ite: ‘Ndi ke nsịn ukeme ndikan udọn̄ ndinam idiọk m̀mê n̄kam mmama se mîfọnke? Ke ini ndade Intanet nnam n̄kpọ ndien idiọk ikpehe ọwọrọ edi, ndi mmesiwọrọ, mîdịghe ndi nsikam nyoyom mme idiọk ikpehe?’ Ndinam item Ikọ Abasi ntre ke idem nnyịn ayan̄wam nnyịn “itaba idap inyụn̄ inyene ikike.”—1 Thess. 5:6-8.

12, 13. (a) Nso ikpedi uduak nnyịn ke ‘ndinen̄ede mme n̄kpọ,’ ndien didie ke ikpekpebe Jesus ke ndinam emi? (b) Didie ke nnyịn mîkpetịn̄ke ikọ ke ini iyomde ‘ndinen̄ede mme n̄kpọ’ oro mbon en̄wen ẹnamde?

¹² Ikọ Greek oro ẹkabarede “nnen̄ede mme n̄kpọ” ọwọrọ “ndinam n̄kpọ ọfọn, ndinam n̄kpọ enen, ndinam n̄kpọ afiak eketie nte eketiede.” Ndusụk ini, ekeme ndiyom inen̄ede n̄kpọ ibon ye mbon oro ikọ m̀mê edinam nnyịn mîkan̄wan̄ake mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, mme adaiso Ido Ukpono Mme Jew ikamaha nte Jesus ọkọfọnde ido ye “mme ọbọ a-tax ye mme anamidiọk.” Jesus ama ọbọrọ mmọ ete: “Mbon emi idem ọsọn̄de isiyomke abiausọbọ, edi mbon oro idem mîsọn̄ke ẹsiyom. Ẹka, ndien, ẹkekpep se emi ọwọrọde, ‘Nyom mbọm, idịghe uwa.’” (Matt. 9:11-13) Enye ama ada ime ye mfọnido anam ikọ Abasi an̄wan̄a mmọ. Emi ama anam mbon nsụhọdeidem ẹdi ẹdifiọk ke Jehovah edi “Abasi mbọm ye mfọn, isọpke iyatesịt edi awak ima-mfọnido ye akpanikọ.” (Ex. 34:6) Ke ntak ukeme oro Eyen Abasi ekesịnde ‘ndinen̄ede n̄kpọ,’ ediwak owo ẹma ẹbuọt idem ke eti mbụk.

¹³ Uwụtn̄kpọ Jesus ekpep nnyịn nte ikpan̄wamde mme owo. Owo emi esịt ayatde ekeme nditịn̄ uyat uyat ete: ‘Nyom ndinen̄ede fi.’ Edi idịghe se 2 Timothy 3:16 etemede edi oro. “Ofụri N̄wed Abasi” inohọ nnyịn odudu nditịn̄ ikọ ye owo uyat uyat. Nditịn̄ ikọ ye owo ntre etie “nte emi  akan̄kan̄ ekịmde” owo, esinyụn̄ enen̄ede abiak owo, ndien ekeme ndidi idinyeneke ufọn.—N̄ke 12:18.

14-16. (a) Didie ke mbiowo ẹkeme ‘ndinen̄ede mme n̄kpọ’ ke usụn̄ oro an̄wamde mme owo ẹkọk mfịna mmọ? (b) Ntak emi ndida N̄wed Abasi “nnen̄ede mme n̄kpọ” edide ata akpan n̄kpọ ke ndibọk nditọ?

¹⁴ Do, didie ke ikeme ndida ime ye mfọnido “nnen̄ede mme n̄kpọ”? Yak idọhọ ke ebe ye n̄wan emi ẹsiwakde nditọhọ utọk ẹdọhọ ebiowo an̄wam mmimọ. Nso ke ebiowo oro akpanam? Enye inyeneke ndida ye owo ndomokiet, edi ekeme ndida mme edumbet N̄wed Abasi—utọ nte mbon oro ẹdude ke ibuot 3 ke Ukpọhọde Inemesịt Ubon—n̄kọk ibuot ye ebe ye n̄wan oro. Nte ebiowo oro enemede n̄kpọ emi ye mmọ, mmọ ẹkeme ndikụt se owo mmọ kiet kiet akpanamde. Nte ini akade, ebiowo oro ekeme ndibụp mmọ m̀mê n̄kpọ etie didie ye mmọ onyụn̄ ọnọ item, edieke oyomde ẹnọ.

 ¹⁵ Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ‘ndinen̄ede mme n̄kpọ’ ke usụn̄ oro edinamde nditọ mmọ ẹsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit? Yak idọhọ ke oyom ndin̄wam eyen fo an̄wan efep idiọk nsan̄a. Akpa, enyene ndinen̄ede mfiọk m̀mê enye odụk idiọk nsan̄a. Ndien edieke edide ntre, emekeme ndida mme edumbet N̄wed Abasi emi ẹdude ke Mme Mbụme Oro N̄kparawa Owo Ẹbụpde—Mme Ibọrọ Oro Ẹnyenede Ufọn, Eboho 2 nnyene nneme ye enye. Emekeme ndisifiak ntie ye enye nneme nneme. Emekeme n̄ko ndise nte enye anamde n̄kpọ ke ini enye odude ke an̄wautom m̀mê etienede ubon anam edinam unọ idem inemesịt. Edieke enyenede ime onyụn̄ ọfọnde ido, eyen fo oyokụt ke afo emenen̄ede ama imọ. Oro ayanam enye ada item fo esịn ke edinam onyụn̄ efep afanikọn̄.

¹⁶ Imekeme ndida ukem ime ye mfọnido oro n̄n̄wam mbon oro ẹtịmerede esịt ẹban̄a udọn̄ọ mmọ, ẹfụhọde ke ntak emi ẹtabade utom, m̀mê emi ndusụk ukpepn̄kpọ N̄wed Abasi mîn̄wan̄ake. Ndida Ikọ Abasi “nnen̄ede mme n̄kpọ” esinen̄ede an̄wam ikọt Jehovah.

17. Ntak emi nnyịn mîkpọtọhọke ke ini ẹnọde nnyịn item?

¹⁷ “Ntụnọ ndomokiet itiehe inem inem idahaemi, edi ababiak.” Edi “ke oro ebede enye on̄wụm mfri emem ọnọ mmọ oro ẹkedade enye ẹnọ mmọ ukpep, oro edi, edinen ido.” (Heb. 12:11) Ata ediwak Christian oro ẹdide ikpọ owo idahaemi ẹnyịme ke ntụnọ oro ete ye eka mmimọ oro ẹdide Mme Ntiense ẹkenọde mmimọ ama an̄wam mmimọ. Ndien ndibọ item Jehovah, emi mbiowo ẹnọde, anam nnyịn ika iso isan̄a ke usụn̄ uwem.—N̄ke 4:13.

18, 19. (a) Ntak emi anade ẹnam item oro odude ke Mme N̄ke 18:13 edieke anade ‘ẹnọ ntụnọ ke edinen ido’? (b) Nso isiwak nditịbe ke ini mbiowo ẹdade ifụre ifụre ido ye ima ẹn̄wam mme anamidiọk?

¹⁸ Oyom owo enyene usọ man ekeme ndinọ ntụnọ oro enyenede ufọn. Jehovah ọdọhọ mme Christian ẹnọ ntụnọ “ke edinen ido.” (2 Tim. 3:16) Ke ntem, ikpesida mme edumbet Bible inọ ntụnọ. Kiet ke otu edumbet oro odu ke Mme N̄ke 18:13, emi ọdọhọde ete: “Owo ekededi eke ọbọrọde ikọ ke ini enye mîkopke kan̄a, oro edi ndisịme ye esuene ọnọ enye.” Mmọdo, edieke oyomde mbiowo ẹnyene nneme ye owo emi ẹdọhọde ke anam akwa idiọkn̄kpọ, ana mmọ ẹbem iso ẹnam ndụn̄ọde man ẹfiọk kpukpru se iketịbede. (Deut. 13:14) Ini oro ndien ke mmọ ẹkeme ndinọ ntụnọ “ke edinen ido.”

¹⁹ Akan oro, Ikọ Abasi eteme mbiowo ete ẹda “ifụre ifụre ido” ẹnen̄ede mbon en̄wen. (Kot 2 Timothy 2:24-26.) Edi akpanikọ ke owo ekeme ndinam n̄kpọ oro esuenede Jehovah onyụn̄ abiakde mbon en̄wen. Kpa ye oro, ebiowo emi ayatde esịt ke ini ọnọde utọ owo oro item idin̄wamke enye. Edi ke ini mbiowo ẹkpebede “edu mfọnido Abasi,” mmọ ẹkeme ndin̄wam owo oro anamde idiọk do akabade esịt.—Rome 2:4.

20. Mme edumbet ewe ke mme ete ye eka ẹkpeda ẹsịn ke edinam ke ini ẹtụnọde nditọ mmọ?

²⁰ Ana mme ete ye eka ẹda mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam ke ini ẹbọkde nditọ mmọ ke “ntụnọ ye ke item Jehovah.” (Eph. 6:4) Ete ikpọnọhọ eyen esie ufen ke ini owo ọdọhọde enye ke eyen esie anam idiọkn̄kpọ, edi enye ibụpke eyen oro kan̄a. Ndien ikpanaha owo ndomokiet ke ubon Christian ọduọ obom. “Jehovah enen̄ede enyene esịt ima onyụn̄ atua owo mbọm,” ndien mbon oro ẹnyenede ifet nditụnọ nditọ ẹkpenyene ndisịn ukeme ntiene nnyene ukem edu oro.—Jas. 5:11.

21, 22. Ewe ikọ ke Psalm 119:97-104 enen̄ede owụt nte afo adade Ikọ Jehovah?

²¹ Owo Abasi kiet ama etịn̄ ntak emi enye amade ibet Jehovah. (Kot Psalm 119:97-104.) Ndikpep Ikọ Abasi ama anam enye enyene ọniọn̄, ikike, ye ifiọk. Ndinam item Ikọ Abasi ikayakke enye odụk idiọk usụn̄ emi akadade afanikọn̄ ọsọk mbon en̄wen. Ndikpep N̄wed Abasi ekenenem enye onyụn̄ adat enye esịt. Enye ama ebiere ndikop uyo Abasi emi item esie ekenyenede ekese ufọn ọnọ enye.

²² Ndi afo emenen̄ede ama “ofụri N̄wed Abasi”? Emi ayanam fi enen̄ede enyene mbuọtidem ke Abasi oyosu uduak esie. Item Jehovah emi odude ke N̄wed Abasi idiyakke nnyịn ika iso inam idiọkn̄kpọ, sia emi esidade esịm n̄kpa. Ndien edieke adade usọ anam Ikọ Abasi an̄wan̄a mme owo, afo emekeme ndin̄wam mbon en̄wen ẹdụk usụn̄ uwem ẹnyụn̄ ẹka iso ẹsan̄a ke esịt. Nnyịn ikpakam ida “ofụri N̄wed Abasi” inam kpukpru se inemede emi, nte inamde n̄kpọ Jehovah, kpa Abasi emi enyenede ima ye akaka ọniọn̄!